Pagina 1 van 6 Versie 15-04-2013 / Han van der Graaf STADSWANDELING TONGEREN 1. Geschiedenis. Voordat Tongeren ontstond, werd de streek er bewoond door de Eburonen, volgens Julius Caesar een Germaanse volksstam, alhoewel er in hun taal en gebruiken ook veel Keltische invloeden zijn aangetoond. Het bekendste is een van hun koningen, Ambiorix. Onder zijn leiding vernietigden de Eburonen in 54 v. Chr. anderhalf Romeins legioen, dat is ongeveer zo'n 8000 man, die in winterkwartier lagen. Waar dat was is wat omstreden. Thans gaat men er van uit dat het in de buurt van Thuin was, in Henegouwen, maar sommigen menen dat het bij Kanne was. In het laatste geval zouden de Eburonen eerst Romeinse fourageurs in de buurt van het huidige Valkenburg hebben overvallen en daarna de hoofdmacht, waarheen zij zich terugtrokken, hebben aangetast. Hoe het ook zij, het gevolg was dat Caesar de hele volksstam vogelvrij verklaarde en hen in de volgende twee jaren grotendeels heeft laten uitroeien, resp. tot naar de verste uithoeken van deze streken heeft doen vervolgen. Ambiorix heeft hij echter nooit te pakken gekregen. Na 30 v. Chr. wordt het gebied toegewezen aan de in hoofdzaak Germaanse stam van de Tungri. Van Romeins legerkamp ontwikkelde Tongeren zich vervolgens tot een Gallo-Romeinse nederzetting. Het groeide uit tot de hoofdplaats van het gebied er omheen. Het Romeinse stratennet was, zoals in veel Romeinse steden, aangelegd volgens dambordpatroon, hier Noord-Zuid en Oost-West georiënteerd, zodat er ongeveer vierkante woonblokken ontstonden met zijden van 80 tot 150 meter. Vanaf het 2 e kwart van de 1 e eeuw begon men het tot dan toe aarden wegdek te verharden door op een fundering van vuursteen zandsteen en kiezel aan te brengen. Wel werden deze straten in de loop van de (Romeinse) tijd allengs smaller: van oorspronkelijk 8 meter tot maar 5 of 4 meter. Met een aaneengesloten terrein van ongeveer 2 km 2 vormen de sporen van Romeins Tongeren thans het grootste aaneengesloten archeologische complex van de Lage Landen. In het begin van de 4 e eeuw begon de kerstening van deze streken. Maternus was een van de eerste bischoppen. Om nog steeds niet geheel opgehelderde redenen is aan het einde van de 4e eeuw de bisschopszetel door Servatius naar Maastricht verplaatst. Na de val van het West-Romeinse Rijk boette de stad aan belang in. Onder de Merovingen en Karolingen speelde Tongeren een onbeduidende rol. Maar in de 13 e eeuw ontstaan nieuwe handelswijken, verzorgingstehuizen en ambachtelijke kwartieren. Er is plaats voor kloosters, parochiekerkjes en een begijnhof. De huidige Onze-Lieve-Vrouwebasiliek verrijst en de stadsomwalling wordt uitgebreid. Ik moet nog even terugkomen op de stadsmuren van Tongeren want dat is een beetje komplexe geschiedenis: 1. De eerste ommuring is Romeins uit de 2 e eeuw, met een omheiningsgracht, een en ander ca. 4,5 km lang. Hij was eigenlijk meer een statussymbool, want onder meer veel te ruim. Er is nu nog ca. ⅓ van over. Je herkent hem aan de gebruikte licht-gele mortel. 2. De tweede ommuring is ook Romeins en stamt uit de 4 e eeuw. Deze was wat realistischer: ca. 2,5 km lang. Dit bood op de langen duur tenslotte echter in 881 niet voldoende bescherming tegen een inval van de Noormannen. Je herkent hem aan de roze mortel. 3. Dan is er een eerste middeleeuwse muur uit de 10 e eeuw. 4. Tenslotte wordt in de periode tussen 1241 en 1290 een stadsommuring gebouwd die een gebied van 54 ha omsluit. Deze bevat 4 poorten en 13 torens. Hij is gebouwd van vuursteen en mergel. Ook is materiaal van een deel van de Romeinse muur hergebruikt. Het verloop was ongeveer langs de huidige Leopoldwal en Elfde-Novemberwal, met Maastrichterpoort, Schaetzentoren, Poeiertoren,
Pagina 2 van 6 Kremerstoren (bij de Clarissenstraat), Smeetoren (bij de Moerenpoort, op het tracé van de Romeinse heirbaan Bavay-Keulen), Moerenpoort, Lakenmakerstoren, Velinxtoren/Luikerpoort. Deze muren en bijbehorende werken zijn in de 15 e eeuw gedeeltelijk afgebroken en in de 17 e eeuw gedeeltelijk verwoest door de Fransen In de 18 e eeuw zijn ze hersteld, maar rond1818 grotendeels gesloopt. Behalve Romeinse muren heeft Romeins Tongeren ook een aquadukt gehad op de Beukenberg, dat vanuit het noord-noordwesten van buiten af water naar diverse waterputten in de stad zelf leidde, over een aarden dijk die wellicht voorzien was van houten goten. Ook aan de noordrand buiten de muren zijn resten van een tempel uit de Romeinse tijd gevonden, gebouwd op een kunstmatig aangelegd terras. Het ligt in de bedoeling hier binnenkort een rekonstruktie van te laten verschijnen. Tenslotte dient vermeld dat een grote brand, die de stad in 1677 trof, van grote impact is geweest. In dat jaar trokken namelijk troepen van de Franse koning Lodewijk XIV, in het kader van de "Hollandse Oorlog" (1672-1679), een aanvalsoorlog om Frankrijk's natuurlijke grenzen te verleggen, plunderend door Vlaanderen en staken ook Tongeren in brand. Grote delen van de stad werden verwoest, met alle gevolgen van dien. De daardoor veroorzaakte terugslag was zo ingrijpend, dat de stad eerst tegen 1830 weer ekonomisch en qua inwonertal op het oude peil was. 2. De wandeling. (Duur ca. 1,5 uur) Vanaf ons uitgangspunt bij de parkings in de Clarissenstraat resp. Julianus lopen we op het kruispunt rechtsaf de De Schierveldstraat in tot op de Maastrichterstraat. Hier gaan we linksom. Dit tracé is de oude hoofdstraat van het eertijds Romeinse stratennet. Ok hier zijn, evenals ondermeer in Maastricht, de stoepranden van zgn. kolenkalksteen.deze natuursteen komt onder andere uit de Ardennen; het is gevormd in het Carboon, ongeveer zo'n 350 millioen jaar geleden. Waar we rechts de Hema zien - huisnummers 26 en 28 - treffen we de: Dommershausen. Laatgothische dieptehuizen, vooral het linker, met een vakwerkgevel, opgevuld met baksteen of leem en overkragende verdiepingen. De koppen van de draagbalken zijn versierd met diamantkoppen en mascarons (= maskerkop). In de winkel een gerestaureerde houten spiltrap en 16 e - eeuwse achtergevels. Nr. 28 heeft sedert eind 19 e eeuw een neobarokke voorgevel. De naam komt doordat rond 1900 de behangpapierfabriek Dommershausen hier huisde. Om de hoek in de Vermeulenstraat rechts, in een ommuurd park, een: Kanunnikenhuis (met binnenkoer), gebouwd in klassisistische stijl tussen 1751 en 1789. Kanunniken zijn katholieke geestelijken die bestuurlijke taken verrichten, verbonden aan een kathedraal of hoofdkerk. Terug naar de Maastrichterstraat, de nrs 10 en 6: Op nr. 10 is het oorspronkelijke kanunnikenhuis rond ca. 1850 vervangen door een neoklassisitisch herenhuis, thans toegang gevend tot het Tongers administratief centrum 'Praetorium'. Het Romeinse praetorium lag ook ongeveer hier! Voor de ingang staat een beeld van Flavius Claudius Julianus, beter bekend als Julianus II, Julianus de Afvallige of Julianus Apostata. Hij was Romeins keizer van november 361 tot 26 juni 363. Hij is vooral bekend geworden door het terugschroeven van de bevoorrechting van christenen en van pogingen de Romeinse godenverering te herstellen. Als opperbevelhebber van het Romeinse leger in Gallia en heel het Westen trachtte hij de Salische Franken die het Rijn- en Scheldegebied in bedwang hadden, te pacificeren en verdedigde de grenzen van het Romeinse Rijk tegen de invallen van de Alemannen. Hoewel hij geprezen werd als overwinnaar, moest hij in 358 aan de Franken toch een groot deel afstaan van wat nu Vlaanderen en Nederland beneden de rivieren is en toen Toxandria genoemd werd. De Franken werden daarmee de eerste Germaanse bondgenoten (foederati) die op het Romeinse grondgebied een stuk land kregen toegewezen. Op nr. 6 een kannunikenhuis in klassisistische stijl uit 1772.
Pagina 3 van 6 Nu naar de Grote Markt waar een paar gebouwen direkt opvallen : hoek Grote Markt/Hemelingenstraat (The Pub); het oorspronklijke deel langs de Hemelingenstraat is uit de 2 e helft 17 e eeuw, het andere deel met de schuine gevel aan de Marktzijde is ontstaan door een verkorting van het huis in 1818 om de toegang tot de Hemelingenstraat en Maastrichterstraat te verbreden. hoek Grote Markt/Sint-Truidenstraat (Huis Boulet); tot 1298 was hier de Munt, daarna het Stadhuis, met op de benedenverdieping de vleeshal; na afbraak, herbouw en restauratie ging alles weer verloren in de grote stadsbrand van 1677 (zie boven onder '1. Geschiedenis'); het huidige herenhuis in Maaslandse stijl dateert conform de muurijzers uit 1680. Hier tegenover: Grote Markt 19 (Lido); eveneens een herenhuis in Maaslandse stijl, oorspronkelijk sinds 1707 "De Pelicaen en Ganze" geheten. Daarna was het ook bekend als "Smeedhuis", maar behalve de smeden hadden ook de rederijkers er hun kamer. Let ook op de hoge kalkstenen kruiskozijnen op de tweede verdieping die voor veel licht in de kamers zorgen. Standbeeld van Ambiorix (zie onder '1. Geschiedenis' hierboven). Let op de parafernalia qua kleding (Keltisch / anachronistisch!) en wapens, onder en rond hem. Het beeld is door een franse beeldhouwer in 1866 in brons gegoten. Hij heeft er later nog een gegoten maar dat is niet bewaard gebleven. Het voetstuk is 3 meter hoog, in de vorm van een megalitische dolmen. Het verhaal gaat dat het eerst aan een Zuid- Duitse stad is aangeboden maar daar vond men het te duur. Dit zou dus een 'tweede handsje' zijn Dan lopen we naar het Stadhuisplein: Stadhuis. Tot de stadsbrand van 1677 stond het stadhuis van Tongeren op de lokatie hoek Grote Markt/Sint-Truidenstraat (zie hierboven). Eerst in 1737 startte hier de bouw, op de lokatie van de eveneens in 1677 afgebrande Lakenhalle. Het gebouw is een getrouwe kopie van dat van Luik, van de hand van de architekt Pascal Barbier, een mooi voorbeeld van Maaslandse stijl. Let ook op de verschillende gedenkstenen in de linker zijgevel. Dan lopen we door over de Vrijthof, recht op de ingang af aan de rechter zijbeuk van de basiliek. Ja, ook Tongeren heeft een Vrijthof (géén 'Friedhof', maar een middeleeuws immuniteitsgebied/'vrijplaats', rondom de kerk dus). Die kerk is hier de Onze-Lieve-Vrouwebasiliek. Vanaf de 4 e eeuw hebben hier verschillende religieuze gebouwen gestaan In de Romeinse tijd stond er al een groot rechthoekig gebouw met meerdere kamers. Het is verleidelijk om hier aan een tempel te denken, een reeds van oudsher kontinuerend bestaande religieuze betekenis van deze plek, zoals ook in het geval van de Onze-Lieve- Vrouwenkerk in Maastricht en andere plaatsen. Maar dit is hier toch kennelijk niet het geval. De Romaanse kerk van daarna raakte tenslotte in 1213 ernstig beschadigd tijdens de belegering door de hertog van Brabant, zodat men in 1240 aan een nieuwe kerk begon, die in 1242 al grotendeels voltooid was. In de jaren daarna vonden er nog allerlei uitbreidingen en aanpassingen plaats, met tenslotte in 1541 vervanging van de Romaanse toren door de huidige imposante gotische toren. Een bezoek in het interieur van de kerk is zeker de moeite waard. Ondermeer belangrijk is het miraculeuze beeld Onze-Lieve-Vrouw van Tongeren - "Oorzaak onzer Blijdschap" - dat ook meegedragen wordt in de processies van de zevenjaarlijkse Kroningsfeesten. In het zuidportaal staat een Romaans kruisbeeld uit de elfde eeuw. Gelovigen hebben de gewoonte om voor het binnengaan van de kerk de voeten ervan aan te raken en een kruisteken te maken. Van de Luikse orgelbouwer Jean-Baptiste le Picard is uit 1750 het 4000-pijpse monumentale orgel, waarop ook internationaal vermaarde organisten graag komen spelen. Als je doorloopt, de (doodlopende) Allée Verte in, kom je aan het:
Pagina 4 van 6 Gallo-Romeins Museum. Dit is een verhaal apart maar het onderwerp vloeit voort uit de naam. Momenteel is er tot augustus 2013 ook een tentoonstelling over de Etrusken. Een bezoek is een aanrader maar kost je minstens enkele uren. Loop terug, kom weer op de Vrijthof en zie aan de linkerkant om de hoek op nr. 12 het: Gerechtshof, of zoals het in België heet, het Assisenhof, door Tongeren bij de scheiding van Belgisch en Nederlands Limburg in 1839 op haar grondgebied verkregen. Voor de ingang staat een kopie van een beeld dat oorspronkelijk bij de ingang van de basiliek werd gevonden, een zogenoemde Jupitergigantenzuil. We gaan weer terug en lopen via het Stadhuisplein en de Grote Markt richting Plein.Maar eerst zien we aan de linkerkant op: Grote Markt 12 (Delta Lloyd Bank) een neogotisch pand uit de 2 e helft 19 e eeuw; onder de houten loggia de winkelpui met art-nouveau elementen uit begin 20 e eeuw, figuratieve tegels en rode baksteen. Loop de Plein af tot aan de hoek met de Putstraat. Daar zie je de: Perron (letterlijk: grote steen). Oorspronkelijk stond het op de plaats van Ambiorix Zo'n perron kennen we ook van het Vrijthof in Maastricht. Perrons komen voor ondermeer voor in de "Goede Steden" van het prinsbisdom Luik, zoals Hoei, Dinant, Verviers, Wezet, Luik, Bilzen, Hasselt, Maaseik, alles bijeen 11 Waalse en 12 Vlaamse steden. Het is het symbool van vrijheid en autonomie, van vorstelijk gezag en verworven vrijheden, maar vaak ook de plaats waar wetten en verordeningen werden afgeroepen en recht werd gesproken (en uitgevoerd!). De pijnappel symboliseert vanwege zijn talrijke zaden het symbool van de verzamelde gemeenschap, op de perron onder het kruis van hun soeverein. Loop nu verder de Plein af en ga rechtsaf de Muntstraat in. Aan onze rechterzijde zien we op nummer 13 het Spaans huis. De bovenverdieping in vakwerk (eerst vlechtwerk met leem, later metselwerk) uit de 16 e of 17 e eeuw, de benedenverdieping in steen uit begin 18 e eeuw; het geheel in 1980 gerestaureerd. Even verderop rechts op nummer 25 het Munthuis. De naam is verwarrend. Oorspronkelijk werden de munten geslagen in het pand hoek Grote Markt/Sint-Truidenstraat (Huis Boulet) zie boven. In de 14 e eeuw bracht men het munt-atelier over naar een pand tegenover het thans genaamde Munthuis. Een rijke slager liet het nu geheten Munthuis in de 16 e eeuw bouwen, in laatgotische en vroegrenaissance stijl. Het heeft de grote stadsbrand van 1677 overleefd doordat men zich vrijkocht bij de Franse troepen. De achterzijde heeft een toren. We keren nu terug naar de Plein, maar zien eerst nog in de Muntstraat bij de Bulkerstraat: het laatste overblijfsel van het Seminarie Latijns College, te herkennen aan het wapenschild in de gevel van de stichter kanunnik Willem van Langenacker uit 1664. Seminaries ontstonden ten tijde van de Contrareformatie en geven een klassiek-gymnasiumachtige middelbare schoolopleiding (kleinseminarie) en een daaropvolgende priesteropleiding als grootseminarie, natuurlijk alleen voor jongens. Wandelen we nu op het kruispunt rechtsaf de St.-Jansstraat in, dan zie je aan de rechterkant op de nrs. 5 en 7: twee woninggevels in Art- Nouveau stijl. Deze stijl dateert uit begin 20 e eeuw en wordt hier gekenmerkt door onder meer de hoefijzervormige deur- en vensteropeningen en het smeedijzeren balkon. Verder zie je geglazuurde bakstenen en dekoratieve tegels. Let op het merk "Moens-Tongres" in de geglazuurde steenbanden. Even verderop zien we links de:
Pagina 5 van 6 Sint-Janskerk. De oorspronkelijke kerk stamde uit 1205, maar gedurende de 17 e tot de 19 e eeuw is een nieuwe kerk gebouwd. Ook deze kerk bevat waardevolle kunstvoorwerpen. St.-Jan is de patroonheilige van de leerlooiers. Deze kerk was de 3 e parochiekerk van Tongeren. Behalve de OLV-Basiliek was de 2 e de Sint-Niklaaskerk op het Stadhuisplein, maar die is verdwenen. We gaan nu voor langs de kerk links de Minderbroedersstraat in, dan de eerst rechts de Sint-Lutgartstraat, en aan het eind linkssaf de Kastanjewal op. Hier zien we direkt links: de Gevangenis, de eerste cellengevangenis in België, gebouwd na de onafhankelijkheid en ingebruik genomen in 1844. Natuurlijk waren er voor die tijd ook gevangenissen, maar daar zat alles in grote ruimten door elkaar: misdadigers van allerlei slag, schuldenaren, maar ook geestesgestoorden etc. Dit was de eerste moderne gevangenis met individuele cellen. Naar dit voorbeeld werden vervolgens gevangenissen gebouwd in ondermeer Brugge, Kortrijk, Antwerpen en Hasselt. Vandaag de dag doet het gebouw dienst als jeugdgevangenis. Lopen we verder langs de Jeker dan zien we ca 100 mtr verder: de Lakenmakerstoren, d.w.z. de onderste bouwlaag van een halfronde konstruktie in breuk- en vuursteen, een verdedigingstoren in de middeleeuwse stadsmuur. Er werd in 1241 aan begonnen, nadat de troepen van hertog Hendrik I van Brabant in 1213 de stad hadden verwoest. Dit bouwwerk is sinds 1992 beschermd als monument. De Jeker was in de middeleeuwen nog bevaarbaar. In de Romeinse tijd werden over de Jeker bouwmaterialen zoals kalk, vuursteen en kiezel vanuit de Maasvallei aangevoerd tot binnen de 2 e eeuwse stadsmuur. We gaan nu echter links het bruggetje over en dan rechtsaf. Daar zien we rechts het: Brouwershuis. De begijnen die in deze buurt woonden moesten zelf in hun levensonderhoud voorzien. Daarbij hoorde ook het brouwen van bier. Het water haalde men natuurlijk uit de Jeker. Ongeveer 3 meter achter de huidige voorgevel bevindt zich de authentieke voorgevel uit 1644. De achtergevel staat nog altijd op de middeleeuwse stadswal, grenzend aan de Jeker. Loop nu nog steeds verder door de St.-Ursulastraat, tot je op nummer 11 brasserie de "Infirmerie" passeert. Tegenover de uitmonding van de St.-Jozefstraat zie je: de Infirmerie en Kapel. De Infirmerie was het gasthuis voor zieke en bejaarde begijnen, oorspronkelijk gesticht rond 1262 en gewijd aan de heilige Ursula. Het huidige gebouw dateert grotendeels uit 1659. De bijbehorende kapel is uit 1701, hoewel oorspronkelijk ook 13 e eeuws. Tegen het koor bevindt zich een chronogram, een tekst die een jaartal vormt. Er staat vertaald: "Deze kapel werd opgericht voor de heilige maagden en gezellinnnen van Ursula in het jaar 170-". In 1797 werd het begijnhof opgeheven en kwam er eerst een weeshuis en toen een school, die tot ver in de 20 e eeuw er bleef bestaan. Voor het gebruik als school werd in de kapel een tussenverdieping aangebracht. De Infirmerie heeft als "Club 69"(!) ook nog dienst gedaan als lokaal voor de voetbalclub KSK-Tongeren. Steken we nu links de St.-Jozefstraat in en gaan op de St.-Rosastraat weer naar links. Aan de rechterhand staat de Begijnhofkerk, gebouwd eind 13 e eeuw en gewijd aan de heilige Catharina, patrones van het begijnhof. De begijn Metula van Niel maakte, door al haar bezittingen weg te schenken, de start van de bouw mogelijk. In de loop der eeuwen kwam er een en ander bij; het barokke hoofdaltaar werd in de 17 e eeuw geplaatst. Ook deze kerk heeft binnen een bijzondere kollektie religieuze kunst. Onder meer staat op het 17 e eeuwse zijaltaar in de rechter kruisbeuk het beeld van Catharina, gekroond als Oosterse jonkvrouw en met een Spaanse mantel. Boven het westportaal bevindt zich een muurschildering van de "Boom van Jesse", de stamboom van het koningshuis van Juda waarvan Jezus van Nazareth geacht wordt af te stammen. Rechtdoor langs de kerk gaande lopen we aan tegen:
Pagina 6 van 6 Herberg de Pelgrim. Het gebouw stamt uit 1632 - zie het schild in de zijgevel en was oorspronkelijk een begijnenwoning. In 1680 is de woning opgesplitst in twee afzonderlijke woningen. De naam van de latere herberg, die hier tot voor kort in was gevestigd, verwijst naar de pelgrims. De weg vanuit het noorden naar Santiago de Compostela liep over Tongeren naar het zuiden. Pelgrims mochten echter niet de begijnhof betreden. Je had niet alleen pelgrims uit godsvrucht. Je kon ook tot een bedevaart veroordeeld worden als boete voor een bepaald vergrijp. Men moest te voet gaan en mocht niet langer dan één dag en één nacht op dezelfde plaats te verblijven. De pelgrims waren herkenbaar aan een grove wollen mantel, een brede vilthoed, een kalebasfles, een met ijzer beslagen pelgrimsstaf, èn de Sint-Jacobsschelp. Dit is een schelp van het weekdiergeslacht Pecten; de rechte slotrand is boven, in tegenstelling tot hetzelfde symbool van een oliemaatschappij. We lopen even naar rechts en dan gelijk linksom de Bredestraat in. Waar we de Slachthuisstraat kruisen staan we zowat in het hart van het Begijnhof. Het dateert uit het midden van de 13 e eeuw en is in samenhang met de bouw van de stadsomwalling hier ontstaan. Tongeren had waarschijnlijk als eerste in de Nederlanden een begijnhof, zij het eerst op een andere lokatie. Begijnen waren godvruchtige vrouwen die evenwel geen kloostergelofte hadden afgelegd, maar alleen een gelofte van armoede en kuisheid. Het succes van de begijnenbeweging is mogelijk te verklaren door het grote vrouwenoverschot, als gevolg van oorlogen en geweld. Dit gold ook voor het aanvankelijke succes van de vrouwenkloosters en -abdijen. Maar voor deze laatsten golden veel striktere regels en beperkingen, alsmede vaak een hoge geldsom bij intrede, of men moest van adellijke afkomst zijn. Het begijnhof bleef gespaard bij de grote stadsbrand van 1677 omdat ook de begijnen de Franse troepen hadden afgekocht. Sinds 1998 behoort dit begijnhof tot het werelderfgoed van de Unesco. Lopen we nu nog steeds rechtdoor totdat we met de bocht mee naar links moeten, dan staan we in Onder de Linde. Oorspronkelijke was hier een kleine boomgaard van het begijnhof en een bleekweide. Maar in de 17 e eeuw groeide de begijnenbevolking zodanig aan, dat dit werd volgebouwd met 18 woningen aan een nieuw plein voor begijnen. We lopen weer terug, gaan op de kruising met de Slachthuisstraat naar links, dan rechts de Sint- Catharinastraat even in en dan direkt weer links de Repenstraat op. Hier zien we links het Agnetenklooster. In 1418 stond hier al een vrouwenklooster, dat in 1421 na een schenking van Joanna van Repen nog werd uitgebreid, en in 1438 officieel het Agnetenklooster werd. Weliswaar verwoestte een brand in 1545 de kerk, keuken en refter, maar een en ander werd een jaar of zes later weer opgebouwd. Toen het nieuwe bewind na de Franse Revolutie alle religieuze gebouwen in beslag nam c.q. verkocht, bleef alleen het Agnetenklooster bewaard. Echter de nieuwe eigenaar, ex-kanunnik Vandermaessen, liet in 1805 de kerk afbreken en richtte het klooster in als herenhuis. Bij de verschillende daaropvolgende gebruiksdoeleinden geraakte het steeds meer in verval, totdat tenslotte de Vlaamsche overheid begin deze eeuw het gebouw kocht en restaureerde. Thans vindt er het Agentschap Jongerenwelzijn een plaats in. Wat nu nog zichtbaar is is een stuk van de kloostermuur in de Sint-Catharinastraat en, via de binnenplaats, de ruïne van de voormalige kerk. Aan het einde van de Repenstraat rechtsom lopen we via de Ridderstraat en Predikherenstraat terug naar ons uitgangspunt bij de parkings in de Clarissenstraat resp. Julianus. Wie aan het einde van de Repenstraat nog even naar de Grote Markt wil, kan het beste linksaf de Ridderstraat ingaan en dan rechtsaf de Vrijthof. Voor de basiliek links gaande bereikt men de Grote Markt.