Jeugdmonitor 12 t/m 24 jaar Ede 2010
Jeugdmonitor 12 t/m 24 jaar Ede 2010 Gemeente Ede, 2010 COA / afdeling Strategie & Onderzoek In opdracht van EWZ / OCS / afdeling Welzijn & Zorg
Inhoudsopgave Samenvatting, conclusies en aanbevelingen...5 1. Inleiding...9 1.1. Achtergrond en probleemstelling...9 1.2. Onderzoeksverantwoording...9 1.3. Indeling van het rapport... 10 DEEL A: Wat doen jongeren, wat willen jongeren?... 11 2. De Edese jeugd in 2010... 13 2.1. Inleiding... 13 2.2. Achtergrondkenmerken van de Edese jeugd... 13 3. School / Werk / Primaire bezigheid... 15 3.1. School... 15 3.2. Werk... 15 4. Besteding van de vrije tijd... 17 4.1. Vrije tijd... 17 4.2. Verveling... 18 4.3. Uitgaan en cultuurparticipatie... 18 4.4. Mediagebruik... 21 4.5. Vrijwilligerswerk... 22 4.6. Mantelzorg... 23 4.7. Overige vrije tijdsbesteding... 23 4.8. Voorzieningengebruik... 24 5. Sport en bewegen... 25 5.1. Sport... 25 5.2. Lidmaatschap sportvereniging... 25 5.3. Sport en cultuurpas... 26 5.4. Bewegen... 26 6. Gezondheid... 27 6.1. Overgewicht... 27 6.2. Eenzaamheid en psychische gezondheid... 28 6.3. Leefstijl... 28 6.4. Drugs... 31 6.5. Gokken... 32 6.6. Eten... 32 7. Meedenken over het gemeentebeleid... 35 7.1. Wat willen jongeren veranderen als ze burgemeester zouden zijn?... 35 DEEL B: Wijk in cijfers: Jeugdmonitor... 37 I. Jeugdmonitor Resultaten: Ede Oost... 39 II. Jeugdmonitor Resultaten: Ede West... 40 III. Jeugdmonitor Resultaten: Ede Veldhuizen... 41 IV. Jeugdmonitor Resultaten: Ede Veldhuizen A... 42 V. Jeugdmonitor Resultaten: Ede Veldhuizen B... 43 VI. Jeugdmonitor Resultaten: Kernhem... 44 VII. Jeugdmonitor Resultaten: Ede Oudzuid... 45 VIII. Jeugdmonitor Resultaten: Maandereng... 46 IX. Jeugdmonitor Resultaten: Rietkampen & Bedrijventerrein... 47 X. Jeugdmonitor Resultaten: Buitengebied Ede stad... 48 XI. Jeugdmonitor Resultaten: Bennekom... 49 XII. Jeugdmonitor Resultaten: Lunteren... 50 XIII. Jeugdmonitor Resultaten: Ederveen & De Klomp... 51 XIV. Jeugdmonitor Resultaten: Harskamp, Wekerom & Otterlo... 52 Jeugdmonitor Resultaten per wijk... 53
Samenvatting, conclusies en aanbevelingen In 2010 heeft de gemeente Ede voor de vierde maal de Jeugdmonitor onder 12 t/m 24 jarigen uitgevoerd. Begin 2010 zijn 6.959 jongeren uitgenodigd om via internet deel te nemen aan de Jeugdmonitor. 1.996 hebben er meegedaan; een respons van 29 procent. Een enkele respondent heeft een papieren vragenlijst opgevraagd, meer dan 99% van de vragenlijsten is via internet ingevuld. Vanaf 2010 wordt de Jeugdmonitor jaarlijks uitgevoerd. Ieder jaar komen de thema s bewegen, sport, alcohol en meedenken over gemeentelijk beleid aan de orde. In deze Jeugdmonitor zijn daarnaast vragen gesteld over vrije tijd en gezondheid. In de volgende Jeugdmonitors komen andere thema s aan bod. Algemeen Het gaat over het algemeen goed met de Edese jongeren. Ze voelen zich gezond, het opleidingsniveau neemt toe en het alcoholgebruik is stabiel (en relatief laag). Daarnaast gaan jongeren minder uit, gebruiken zij vaker het internet en bezoeken vaker een museum dan in 2007. Het aantal jongeren dat sport neemt af en het aantal dat overmatig alcohol drinkt neemt in sommige wijken / dorpen toe. In vergelijking met Nederlandse jongeren hebben jongeren in Ede minder vaak overgewicht, terwijl ze minder vaak voldoen aan de beweegnorm dan jongeren in Nederland. Als jongeren burgemeester van Ede zouden zijn, zouden ze zich vooral bezig houden met veiligheid, sport en spelvoorzieningen en verkeer. Jongeren buiten Ede stad groeien minder vaak op in een eenoudergezin, bewegen meer, gebruiken minder vaak softdrugs, zijn vaker psychisch gezond, geven relatief vaak mantelzorg en doen vaak vrijwilligerswerk. Het bezoek aan drankketen en overmatig alcoholgebruik ligt buiten Ede stad hoger. Achtergrondkenmerken Edese jongeren 18 procent van de inwoners van de gemeente Ede is in de leeftijd van 12 t/m 24 jaar. Drie op de vijf 12 t/m 24 jarigen woont in Ede stad, twee op de vijf in de buitendorpen of het buitengebied. Ruim 3 op de 5 Edese jongeren voelt zich betrokken bij een geloofsgemeenschap. Tussen 2000 en 2007 steeg het aantal jongeren dat opgroeit in een eenoudergezin. In 2010 is het aantal gestabiliseerd; 10 procent van de jongeren groeit op in een eenoudergezin. In het buitengebied en Ederveen / De Klomp groeien relatief weinig jongeren op in een eenoudergezin. School en werk Ruim tweevijfde (43 procent) van de respondenten is scholier, 30 procent studeert, 7 procent volgt de beroepsbegeleidende leerweg en 17 procent heeft een reguliere betaalde baan. Een kleine groep (4 procent) heeft een andere dagbesteding. In Kernhem en de Rietkampen wonen relatief veel scholieren. In Veldhuizen A is het aandeel studenten hoog. Anderzijds volgen relatief veel jongeren van 12 t/m 17 jaar in Veldhuizen A een lage opleiding. In Bennekom en Ede Oost wonen naar verhouding weinig 12 t/m 17 jarigen die een lage opleiding 1 volgen. Het aantal werkende jongeren met alleen basisonderwijs of zonder diploma neemt steeds verder af; van 14 procent in 2000, via 10 procent in 2003 en 9 procent in 2007 tot 3 procent in 2010. Vrijetijdsbesteding Jongeren hebben gemiddeld 46 uur vrije tijd per week, een uur meer dan in 2007. Iets minder dan de helft van de jongeren verveelt zich wel eens. Slechts vier procent verveelt zich vaak. Driekwart van de jongeren raadpleegt dagelijks het internet. Jongeren besteden iets minder tijd aan werk en bijbaantjes en iets meer aan de reistijd naar school of werk. De meest bezochte uitgaanslocaties zijn Cinemec en het Museumplein. Het aantal bezoekers aan uitgaanslocaties zowel in als rondom Ede is gedaald. Ruim 1 op de 5 jongeren mist een uitgaansgelegenheid; net als in voorgaande jaren missen veel jongeren een discotheek. 1 Lage opleiding: geen opleiding, basisonderwijs, speciaal basis of voortgezet onderwijs en VMBO/MAVO/VMBO t. 5
Jongeren uit het buitengebied en de kleinere dorpen zijn vaker tevreden met de hoeveelheid evenementen en activiteiten die voor jongeren worden georganiseerd, dan jongeren uit Ede stad en Bennekom. Bioscoopbezoek is de belangrijkste culturele activiteit van jongeren, maar verliest net als het bezoek aan de schouwburg aan populariteit. Musea zijn een stuk vaker bezocht in 2010 dan in voorgaande jaren. Het percentage jongeren dat wel eens Peptalk bezoekt is gedaald van 15 procent in 2007 naar 11 procent in 2010. Jongeren uit Ede Oost bezoeken vaker een café of discotheek, in Ede Oudzuid doen jongeren vaak vrijwilligerswerk en in het buitengebied maken veel jongeren dagelijks gebruik van het internet. In Lunteren en de kleine dorpen bezoeken jongeren relatief vaak een drankkeet. Vrijwilligerswerk en mantelzorg Van de Edese jongeren verricht 19 procent vrijwilligerswerk, iets meer dan in 2007 en ongeveer gelijk aan 2000 en 2003. 13 Procent van de jongeren geeft mantelzorg, in 2007 was dit 15 procent. Eenderde van de jongeren die mantelzorg verlenen, geeft aan problemen te ervaren bij het inpassen van de zorg in hun dagelijkse leven. Sport en bewegen Jongeren zijn minder vaak gaan sporten en zijn iets minder vaak lid van een sportclub. De sporters die een paar keer per jaar sporten zijn afgehaakt. 12 t/m 14 jarigen zijn vaker lid van een sportclub dan in 2007. Er is grote bekendheid onder jongeren met de sport en cultuurpas. 1 op de 5 jongeren maakt ook gebruik van de pas. Onder jongeren van 12 t/m 14 jaar gebruikt 2 op de 5 de pas. Het aantal jongeren dat aan de beweegnorm voldoet, is relatief laag in vergelijking met jongeren in Nederland. Het aantal inactieve (niet bewegende) jongeren is echter opvallend laag. In het Buitengebied en in Lunteren voldoen relatief veel jongeren aan de beweegnorm in vergelijking met Ede. In de Rietkampen en Bennekom sporten jongeren vaker en zijn ze vaker lid van een sportvereniging (In de Rietkampen wonen veel jongeren van onder de 18 jaar). In Lunteren sporten relatief weinig jongeren. Gezondheid Het aantal jongeren met overgewicht is iets gedaald. Overgewicht komt iets meer voor bij meisjes dan bij jongens. Edese jongeren van 18 t/m 24 jaar hebben minder vaak overgewicht dan Nederlandse jongeren. Een op de acht jongeren is (licht/matig/ernstig) psychisch ongezond. Meer meisjes dan jongens zijn psychisch ongezond. Het alcoholgebruik onder jongeren is licht gedaald. Vooral jongeren van 12 t/m 17 jaar drinken minder. Overmatig alcoholgebruik is in 2010 gestegen naar het niveau van 2000 en 2003. 4 procent van de jongeren drinkt overmatig alcohol. In Ede drinken minder jongeren (overmatig) alcohol dan landelijk. De helft van de Edese jongeren heeft in de 4 weken voorafgaand aan het onderzoek minstens eenmaal vijf of meer glazen alcohol bij één gelegenheid gedronken (binge drinken). Het aantal jongeren dat geld in een gokkast gooit, blijft dalen. In de afgelopen maand gooide 4 procent van de jongeren geld in een gokkast. Het aantal jongeren dat wel eens rookt, is stabiel, 19 procent. Het aantal jongeren dat dagelijks rookt, neemt gestaag af. 11 procent van de jongeren rookt dagelijks. Rookte in 2003 en 2007 meer meisjes dan jongens, in 2010 roken meer jongens. Het gebruik van softdrugs is stabiel. 15 procent van de jongeren heeft wel eens softdrugs gebruikt; bijna de helft in het afgelopen jaar. Dit komt overeen met het landelijke beeld. Opvallend is dat het bezoek aan coffeeshops een dalende trend vertoont. In 2010 gaf 5 procent aan wel eens een coffeeshop te hebben bezocht; in 2000 was dit nog 10 procent van de jongeren. Jongeren eten steeds vaker een ontbijt. Eenderde van de jongeren eet dagelijks fruit en 42 procent eet dagelijks groenten. Jongerenraad Een op de vijf jongeren kent de jongerenraad. Een op de acht heeft interesse om (eventueel) deel te nemen aan de jongerenraad. De jongerenraad bekijkt of het mogelijk is om een skatepark in Ede aan te leggen. 30 procent van de jongeren zou (misschien) gebruik maken van een skatepark. 6
Wijk in cijfers Onderstaande verschillen per wijk zijn significant ten opzichte van het Edese gemiddelde. In Ede Oost volgen minder 12 t/m 17 jarigen een lage opleiding dan gemiddeld in de gemeente Ede. In hun vrije tijd bezoeken zij relatief vaak een café/discotheek. Het aantal binge drinkers is hoger dan het gemeentelijke gemiddelde. In Ede West ligt het bezoek aan een drankkeet lager dan gemiddeld. In Veldhuizen B zijn geen afwijkingen van het Edese gemiddelde. In Veldhuizen A volgen meer 12 t/m 17 jarigen een lage opleiding dan gemiddeld in Ede, terwijl het aandeel studenten hoger ligt. Zij lezen vaker een boek in hun vrije tijd. Het aandeel scholieren in Kernhem is hoger dan gemiddeld, het aantal 18 t/m 24 jarigen met een lage opleiding is lager. In Ede Oudzuid is het aandeel scholieren lager dan gemiddeld; het aandeel 12 t/m 17 jarigen dat een lage opleiding volgt is erg hoog. Het aandeel vrijwilligers is opmerkelijk hoog, aanzienlijk hoger dan in alle andere wijken/dorpen. Het bezoek aan een drankkeet ligt aanzienlijk lager dan gemiddeld. Opvallend in Maandereng en Rietkampen is het lagere percentage jongeren dat zich betrokken voelt bij een kerk of geloofsgemeenschap. In Rietkampen ligt het aandeel scholieren hoger en het aandeel werkende jongeren lager dan het Edese gemiddelde. Relatief weinig jongeren doen vrijwilligerswerk. Dagelijks roken komt erg weinig voor en sporten doen zij vaker dan de gemiddelde Edese jongere, ook in verenigingsverband. In het buitengebied van Ede stad komen eenoudergezinnen minder voor dan gemiddeld in Ede. Het dagelijkse internetgebruik ligt erg hoog en het aandeel jongeren dat Peptalk bezoekt, ligt erg laag. Jongeren in het buitengebied voldoen vaker aan de beweegnorm dan het Edese gemiddelde. Het softdrugsgebruik is lager dan gemiddeld. De Bennekomse jeugd van 12 t/m 17 jaar telt minder laag opgeleiden dan gemiddeld in Ede. Daarnaast is het aandeel werkende jongeren lager. Zeer veel Bennekomse jongeren doen aan sport en ook het lidmaatschap van een sportvereniging ligt aanzienlijk hoger dan het Edese gemiddelde. Jongeren in Lunteren voelen zich vaker betrokken bij een kerk of geloofsgemeenschap dan de gemiddelde Edese jongere. In hun vrije tijd gaan relatief veel Lunterse jongeren naar een drankkeet. De sportparticipatie is lager dan in Ede, maar zij voldoen vaker aan de beweegnorm. Eenoudergezinnen komen in Ederveen/De Klomp minder voor dan gemiddeld in Ede. Buitengewoon veel jongeren voelen zich betrokken bij een kerk of geloofsgemeenschap. Er zijn relatief veel laag opgeleide jongeren en meer jongeren die de Beroepsbegeleidende Leerweg volgen. In de vrije tijd bezoeken relatief veel jongeren een drankkeet. Het museumbezoek, bezoek aan Peptalk en het dagelijkse internetgebruik ligt juist erg laag. In Harskamp/Wekerom/Otterlo zijn relatief veel jongeren laag opgeleid. Er zijn erg weinig studenten. Het aantal dagelijkse internetters en het aantal Peptalkbezoekers is lager. Het bezoek aan een drankkeet is hoger dan gemiddeld in Ede. Zeer weinig jongeren gebruiken softdrugs. Aanbevelingen Op basis van de resultaten uit de Jeugdmonitor doen wij de volgende aanbevelingen: 1. Continueer de gemeentelijke aanpak van (overmatig) alcoholgebruik onder jongeren. 2. Ga na op welke manier landelijk en in andere gemeenten aandacht wordt geschonken aan (de preventie van) psychische ongezondheid van jongeren. Ga in overleg met scholen na welke rol de scholen kunnen vervullen bij de voorlichting over dit onderwerp. 3. Onderzoek de mogelijkheden om de sport en cultuurpas aantrekkelijker te maken voor jongeren van 18 jaar en ouder. 4. Voldoende bewegen (onder andere in de vorm van sporten) is een belangrijke factor in de gezondheid van jongeren. Bevorder het dagelijks (structureel) bewegen door jongeren. 7
1. Inleiding 1.1. Achtergrond en probleemstelling Voor u ligt de vierde editie van de Jeugdmonitor Ede. De Jeugdmonitor is een onderzoek onder jongeren van 12 tot en met 24 jaar in de gemeente Ede. In 2000 is het onderzoek voor de eerste keer gehouden en in 2003 en 2007 is het herhaald. Met de resultaten uit 2010 erbij is het mogelijk ontwikkelingen over een periode van 10 jaar in beeld te brengen. Hiermee kunnen trends aan het licht komen in de bezigheden, interessegebieden, denkbeelden, wensen en problemen van de Edese jeugd. De uitkomsten van de monitor zijn bovendien bruikbaar voor het bijstellen van het integraal jeugdbeleid van de gemeente Ede. Vanaf 2010 wordt de Jeugdmonitor Ede voor 12 tot en met 24 jarigen jaarlijks uitgevoerd. Ieder jaar komen de thema s bewegen, sport, alcohol en meedenken over gemeentelijk beleid aan de orde. In deze Jeugdmonitor zijn daarnaast vragen gesteld over vrije tijd en gezondheid. Thema s uit eerdere Jeugdmonitoren die in 2010 niet aan de orde komen, volgen in komende jaren. De Jeugdmonitor is een instrument voor het gemeentebestuur, maar ook voor alle maatschappelijke partijen die met de Edese jeugd werken. In het beleid is de afgelopen jaren de nadruk gelegd op een wijkgerichte aanpak, waarbij diverse organisaties samenwerken en de gemeente de regierol vervult. Hiervoor zijn gegevens op wijkniveau nodig. Het tweede deel van deze rapportage bevat de uitkomsten van het onderzoek naar wijk/dorp. 1.2. Onderzoeksverantwoording 1.2.1. DATAVERZAMELING Van de ruim 107.588 inwoners van Ede, zijn er 19.084 in de leeftijd van 12 tot en met 24 jaar. Van alle jongeren van 12 tot en met 24 jaar uit de gemeente Ede zijn 6.959 jongeren aselect geselecteerd uit de Gemeentelijke Basis Administratie (GBA). Hierbij is gestratificeerd naar leeftijd en naar wijk of dorp. Doel van de stratificatie is het realiseren van voldoende respondenten per leeftijdscategorie en per deelgebied, zodat het mogelijk is uitspraken te doen over verschillende leeftijdscategorieën en deelgebieden. Eind januari 2010 hebben deze jongeren per post een uitnodiging ontvangen om via internet mee te doen aan de Jeugdmonitor. Er is (net als in 2007) geen papieren vragenlijst meegestuurd. In de begeleidende brief stond een inlogcode en wachtwoord om via internet de vragenlijst in te vullen. Jongeren konden wel een papieren vragenlijst opvragen. Zij kregen tot half februari de tijd om de vragenlijst in te vullen, via internet (en eventueel schriftelijk). Na een week en na twee weken is er een herinnering verstuurd. Van de 6.959 jongeren die benaderd zijn, hebben er 1.996 meegewerkt: een respons van 29 procent. Een verdeling van de respons naar wijk en dorp staat in paragraaf 1.2.2. Ten opzichte van de eerdere onderzoeken (in 2000, 2003 en 2007) zijn de vragen zoveel mogelijk hetzelfde gebleven. Zo kunnen de jaren met elkaar worden vergeleken en zijn trends over een langere periode zichtbaar. Vanaf de Jeugdmonitor 2010 zijn de thema s uit de vragenlijst verdeeld over 3 jaar. Ieder jaar wordt ongeveer eenderde van de vragen gesteld, aangevuld met de jaarlijks te stellen vragen over de kernindicatoren 2. Gebiedsindeling In de Jeugdmonitor 2010 is uitgegaan van de CBS wijkindeling. Er is sprake van enkele verschillen vergeleken met de Jeugdmonitors van 2007 en 2003. In 2010 omvat het buitengebied Ede alleen het buitengebied van Ede stad. Het buitengebied rond de dorpen behoort (overeenkomstig de CBS wijkindeling) bij de diverse dorpen. In de Jeugdmonitors van 2007 en 2003 is uitgegaan van één groot buitengebied, waarin alle buitengebieden van de dorpen en Ede stad waren samengevoegd. Om de resultaten op wijk en dorpsniveau 2 Een kernindicator is een maat voor de stand van zaken op een bepaald beleidsveld. De gemeente Ede kent 41 kernindicatoren, verdeeld over de verschillende programma's uit de programmabegroting. 9
met de eerdere Jeugdmonitors te kunnen vergelijken, zijn de resultaten uit 2003 en 2007 opnieuw berekend. Hierdoor is het mogelijk dat er soms kleine (afrondings)verschillen zitten in de cijfers uit 2003 en 2007 die in deze Jeugdmonitor zijn opgenomen en de cijfers die gebruikt zijn in de publicaties van 2003 en 2007. De wijk Veldhuizen is in de Jeugdmonitor 2010 voor het eerst uitgesplitst in Veldhuizen A en B. 1.2.2. RESPONS Vrijwel alle jongeren die aan het onderzoek hebben meegewerkt, hebben de vragenlijst via internet ingevuld. 6 respondenten hebben een papieren vragenlijst ingevuld (0,1%). Tabel 1 1 Responsoverzicht Deelgebied Populatie 12 t/m 24 jaar* Beoogd aantal respondenten Aantal aangeschreven respondenten Respons Respons Aantal Aantal Aantal Aantal % Ede Oost 1246 175 501 161 32,1 Ede West 2121 186 532 169 31,8 Ede Veldhuizen A 1003 170 565 128 22,7 Ede Veldhuizen B 1888 184 526 186 35,4 Kernhem 487 144 474 133 28,1 Ede Oudzuid 1565 181 516 124 24,0 Maandereng 1326 177 505 145 28,7 Rietkampen / bedrijventerreinen 1582 181 516 203 39,3 Buitengebied Ede 518 146 504 121 24,0 Bennekom 2319 188 536 176 32,8 Lunteren 2385 188 627 171 27,3 Ederveen / De Klomp 930 167 558 129 23,1 Harskamp / Wekerom / Otterlo 1714 182 599 150 25,0 Totaal 19.084 2.269 6.959 1.996 28,7% *Populatie 01 01 2009 Uit alle wijken en dorpen heeft een vergelijkbaar aantal respondenten meegedaan. Echter, niet alle wijken en dorpen zijn even groot. Om representatieve uitspraken voor de gemeente Ede te kunnen doen, is een weging toegepast. Hierbij is ook gecorrigeerd voor de lagere deelname van jongens en 18 t/m 24 jarigen. Ook in 2003 en 2007 was sprake van ondervertegenwoordiging van jongens en 18 t/m 24 jarigen. De behaalde respons is voldoende om betrouwbare uitspraken te doen op zowel het niveau van de gemeente, als het niveau van de wijken en dorpen. 1.3. Indeling van het rapport Het rapport bestaat uit twee delen. Deel A (de hoofdstukken 1 tot en met 7) is een beschrijving van bezigheden en wensen van jongeren, waarbij ook wordt ingegaan op de vergelijking met voorgaande jaren en vergelijking met landelijke cijfers. In deel B zijn de thema s per wijk beschreven. 10
DEEL A: Wat doen jongeren, wat willen jongeren? 11
2. De Edese jeugd in 2010 2.1. Inleiding De steekproef van de Jeugdmonitor is gebaseerd op de stand van de bevolking per 1 januari 2009. Op dat moment telde de gemeente Ede 19.084 jongeren in de leeftijd van 12 t/m 24 jaar. Dat is 18 procent van de totale bevolking. Achtereenvolgens komen de verdeling over de wijken en dorpen en de etniciteit aan bod. Deze gegevens zijn afkomstig uit de Gemeentelijke Basis Administratie van Ede. Gegevens over de geloofsovertuiging en gezinssituatie van Edese jongeren zijn afkomstig uit de vragenlijst van deze Jeugdmonitor. 2.2. Achtergrondkenmerken van de Edese jeugd 2.2.1. CIJFERS AFKOMSTIG UIT DE GEMEENTELIJKE BASIS ADMINISTRATIE (GBA) Wijken en dorpen Van alle 19.000 jongeren in de gemeente Ede wonen ongeveer 12.000 in Ede stad. Ruim 2.400 wonen in Lunteren en 2.300 in Bennekom. In Kernhem en in het buitengebied van Ede Stad wonen de minste jongeren van 12 t/m 24 jaar, ongeveer 500. Wijken en dorpen met naar verhouding tot de totale bevolking de meeste jongeren zijn Ederveen / De Klomp en Veldhuizen A. Relatief weinig jongeren van 12 t/m 24 jaar wonen in Ede Oost en in Kernhem (in Kernhem wonen wel veel jongeren van onder de 12 jaar). De verhouding tussen jongeren in de leeftijdscategorieën 12 t/m 17 jaar en 18 t/m 24 jaar verschilt per wijk/dorp. In Ede Oudzuid, Veldhuizen A en het Buitengebied Ede wonen meer jongeren in de leeftijd van 18 t/m 24 jaar. In de Rietkampen en Kernhem wonen naar verhouding veel 12 t/m 17 jarigen. 25% 24% 24% 20% 15% 14% 16% 16% 14% 21% 18% 17% 21% 16% 19% 20% 10% 5% 0% Ede-Oost Ede-West Ede-VeldhuizenA Ede-Veldhuizen B Kernhem Ede-Oudzuid Maandereng Rietkampen/ bedrijventerrein Buitengebied Ede Bennekom Lunteren Ederveen / De Klomp Harskamp/ Wekerom/ Otterlo Wijk Gemeente Ede Figuur 2 1 Percentage jongeren van 12 t/m 24 jaar per wijk/dorp (bron: Gemeentelijke Basis Administratie, gemeente Ede) 13
Etniciteit 86 procent van de Edese jongeren is van Nederlandse afkomst. Landelijk ligt dit percentage op 76 procent. Indonesiërs, Marokkanen en Turken zijn de grootste minderheidsgroepen. 2.2.2. CIJFERS AFKOMSTIG UIT DE JEUGDMONITOR Geloofsovertuiging Het aandeel Edese jongeren dat zich betrokken voelt bij een geloofsgemeenschap is al jarenlang stabiel; in 2010 zegt 62 procent zich betrokken te voelen bij een geloofsgemeenschap, 38 procent niet. Iets meer dan de helft van de jongeren is Protestants Christelijk. Kleinere stromingen zijn de Islam en het Rooms Katholicisme (beide 3 procent). Ten slotte voelt 4 procent zich betrokken bij een andere geloofsgemeenschap. Ruim eenderde van de jongeren komt een paar keer per maand of vaker in een kerk of moskee. 16 procent komt enkele keren per jaar of 1 keer per maand in een kerk of moskee en 2 van de 5 komen er (bijna) nooit. Gezinssituatie De gezinssituatie verklaart voor een belangrijk deel iemands keuzes en voorkeuren. 70 procent van de jongeren woont bij beide ouders/verzorgers, net als in voorgaande jaren. Een op de tien jongeren woont bij een ouder. Tussen 2000 en 2007 steeg het aantal jongeren dat in een eenoudergezin opgroeide. In 2010 woont 1 op de 10 jongeren in een eenoudergezin, net als in 2007. Tot 18 jaar wonen vrijwel alle jongeren bij een of beide ouders. Van de 18 t/m 20 jarigen woont 22 procent zelfstandig en van de jongeren vanaf 21 jaar woont bijna de helft zelfstandig. In 2010 wonen meer jongeren met een of meer vrienden samen. Ze wonen dus minder vaak alleen. 14
3. School / Werk / Primaire bezigheid In dit hoofdstuk wordt gekeken naar de dagbesteding van jongeren. Ruim tweevijfde (43 procent) van de Edese jongeren van 12 tot en met 24 jaar is scholier, 30 procent studeert, 7 procent volgt de beroepsbegeleidende leerweg en 17 procent heeft een reguliere betaalde baan. Een kleine groep (4 procent) heeft een andere dagbesteding. Net als in voorgaande jaren is het percentage scholieren en studenten iets gestegen en is het percentage werkende jongeren en jongeren die de Beroepsbegeleidende Leerweg (BBL, voorheen leerlingwezen) volgen gedaald. 50% 40% 2000 2003 2007 2010 30% 20% 10% 0% Scholieren Studenten Betaalde baan Beroepsbegeleidende Leerweg Overig Figuur 3 1 Indeling Edese jongeren naar voornaamste dagbesteding. 3.1. School Ongeveer 7 procent van de jongeren volgt de BBL. Van de jongeren die een andere school(opleiding) of studie volgen, volgt 29 procent een HBO of MBO opleiding. Dat is iets minder dan in 2007 en 2003. Ook het percentage VMBO scholieren ligt met 11 procent iets lager dan in 2007. Het aantal scholieren dat een HAVO of VWO opleiding volgt, is gestegen. 30 procent van de scholieren volgt een van deze opleidingen. Meisjes hebben iets vaker een andere dagbesteding dan school of werk. 3.2. Werk Bijna een kwart van de jongeren van 12 t/m 24 jaar heeft een betaalde baan of volgt de Beroepsbegeleidende Leerweg. Jongeren in de BBL volgen doorgaans 1 of 2 dagen per week onderwijs en werken 3 of meer dagen in een bedrijf of praktijkleerplaats. Slechts een klein aantal jongeren heeft geen betaald werk. 15
Hoogst afgeronde opleiding Van de werkende jongeren heeft in 2010 ruim de helft een MBO opleiding afgerond. In 2007 was dit nog eenderde van de respondenten. Het percentage werkende jongeren dat een HBO of universitaire opleiding heeft afgerond, is gedaald van 25 procent in 2007 naar 18 procent in 2010. In 2003 was 15 procent van de werkende jongeren hoog opgeleid. Het aantal werkende jongeren met alleen basisonderwijs of zonder diploma neemt steeds verder af; van 14 procent in 2000, via 10 procent in 2003 en 9 procent in 2007 tot 3 procent in 2010. 16
4. Besteding van de vrije tijd Wat doen Edese jongeren in hun vrije tijd? Dit hoofdstuk geeft inzicht in de activiteiten die zij ondernemen, het gebruik van voorzieningen en hun mening hierover. 4.1. Vrije tijd Vrije tijd is de totale beschikbare tijd per week (168 uur), min de tijd die jongeren besteden aan primaire bezigheden (zoals school of studie, betaald werk, bijbaantjes, reistijd, huishoudelijk werk en de verzorging van eventuele kinderen), min de tijd die jongeren gemiddeld besteden aan persoonlijke verzorging (slapen, douchen, eten, drinken; net als in de vorige Jeugdmonitors is hierbij uitgegaan van gemiddeld 76 uur per week 3 ). In 2010 beschikken jongeren in de gemeente Ede gemiddeld over 46 uur vrije tijd per week, 1 uur meer dan in 2007 en 1 uur minder dan in 2003. Jongeren besteden in 2010 minder tijd aan werk/bijbaantjes en iets meer aan reistijd naar school of werk. Scholieren besteden iets meer tijd aan huiswerk en reistijd naar school dan in 2007. Studenten zijn meer thuis gaan studeren ten koste van colleges en besteden iets minder tijd aan een bijbaantje. Werkende jongeren werken gemiddeld 0,7 uur meer. In 2007 steeg het aantal gewerkte uren ook al met 2,0 uren, het aantal gewerkte uren stijgt dus door. Jongeren die de Beroepsbegeleidende leerweg volgen, hebben bijna 3 uur per week meer gewerkt en 2 uur minder tijd aan studie besteed dan in 2007. scholieren Studenten betaalde baan Beroepsbegeleidende leerweg anders Totaal Naar school/ naar college gaan 29,4 21,0 0,3 16,9 3,2 20,2 Huiswerk/studeren thuis 6,3 9,1 0,4 4,3 1,5 5,8 Bijbaantje(s) 3,8 10,5 0,9 4,0 4,2 3,3 Betaalde baan 36,7 19,2 1,1 9,5 Reistijd naar school of werk 4,7 5,8 3,6 5,3 2,1 4,8 Huishoudelijk werk 1,3 2,2 3,6 1,9 4,3 2,1 Verzorging van eigen kinderen 0,4 0,5 0,3 0,3 0,2 Subtotaal 45,4 48,9 46,0 51,8 16,7 46,0 persoonlijke verzorging 76,0 76,0 76,0 76,0 76,0 76,0 Vrije tijd 46,6 43,1 46,0 40,2 75,3 46,0 Totaal 168 168 168 168 168 168 Tabel 4 1 Primaire activiteiten van jongeren in 2010 (gemiddeld aantal uren per week) Jongeren besteden de 46 uur vrije tijd die ze hebben, voor een aanzienlijk deel aan het luisteren naar muziek en tv kijken (17 uur per week). Tijd die jongeren met familie en vrienden doorbrengen, is bijna 10 uur per week (zie tabel 4 2). Scholieren en jongeren met een betaalde baan besteden een relatief groot aantal uren aan andere activiteiten dan de in tabel 4 2 genoemde bezigheden. 3 In de Jeugdmonitors van 2000, 2003 en 2007 is uitgegaan van landelijke onderzoeksgegevens, waaruit blijkt dat jongeren ongeveer 45 procent van hun tijd aan persoonlijke verzorging besteden (= 76 uur). 17
Uitsplitsing vrije tijd scholieren studenten betaalde baan Beroepsbegeleidende leerweg anders Totaal Vrijwilligerswerk 0,2 1,0 0,4 0,5 1,4 0,5 Uitgaan* 1,4 3,4 3,0 3,1 2,6 2,4 Sport/fitness** 3,1 2,6 2,2 2,7 1,9 2,7 Recreatie (wandelen, fietsen etc.) 1,9 1,3 1,1 1,6 2,2 1,6 Rondhangen met vrienden 3,0 2,4 1,6 4,0 2,1 2,6 Bezoek aan vrienden 3,4 4,6 4,5 4,5 3,6 4,0 Bezoek familie 2,1 3,9 3,4 2,6 3,3 2,9 Andere activiteiten buitenshuis 2,5 2,8 2,4 2,6 4,8 2,7 Televisie of video/dvd kijken 7,6 7,2 7,4 7,8 10,0 7,5 Muziek luisteren 8,0 10,8 9,1 13,4 13,8 9,6 Subtotaal 33,2 40,0 35,0 42,7 45,7 36,7 Overige vrije tijd 13,3 3,1 11,0 2,5*** 29,6 9,4 * Café, discotheek, bezoek van (pop)concerten, bioscoop, schouwburg, etc. ** Fitness toegevoegd in 2010 *** Jongeren kunnen activiteiten tegelijk uitvoeren. Tabel 4 2 Vrije tijdsactiviteiten van jongeren in 2010 (gemiddeld aantal uren per week) 4.2. Verveling Iets minder dan de helft van alle jongeren verveelt zich wel eens, 44 procent verveelt zich af toe en slechts een kleine groep van 4 procent verveelt zich vaak. Jongeren die zich regelmatig vervelen zijn vaker psychisch ongezond (in paragraaf 6.2. wordt nader ingegaan op de psychische gezondheid). Het aantal jongeren dat zich (wel eens) verveelt is iets afgenomen vergeleken met voorgaande jaren. Af en toe vervelen neemt af met de leeftijd, vaak vervelen komt bij alle leeftijden evenveel voor. 4.3. Uitgaan en cultuurparticipatie Café/discotheek, popconcert en coffeeshop 3 op de 5 jongeren gaat wel eens naar een café of discotheek; 14 procent gaat een paar keer per jaar, eenderde 1 tot 4 keer per maand en 12 procent meer dan 1 keer per week. Het bezoek aan café of discotheek is licht gedaald in vergelijking met voorgaande jaren. Jongeren onder de 15 jaar bezoeken minder vaak een café of discotheek, 23 procent; in 2007 bezocht nog 28 procent een café of discotheek. Onder 15 t/m 17 jarigen daalde het bezoek van 68 procent in 2007 naar 60 procent in 2010. Driekwart van de jongeren van 18 jaar en ouder bezoekt enkele keren per jaar of vaker een café of discotheek. 18
80% 60% 64% 61% 64% 60% 2000 2003 2007 2010 40% 29% 30% 20% 21% 23% 10% 8% 6% 5% 0% café/discotheek popconcert coffeeshop Figuur 4 1 Bezoek aan café/discotheek, popconcert en coffeeshop (% dat hier wel eens naar toe gaat) Steeds meer jongeren bezoeken wel eens een popconcert. Het percentage dat wel eens een popconcert bezoekt, is gestegen (van 21 procent in 2000 naar 30 procent in 2010). Vrijwel alle concertbezoekers gaan maximaal een paar keer per jaar. Het bezoek van jongeren aan coffeeshops daalt. In 2000 bezocht nog een op de tien jongeren wel eens een coffeeshop, in 2003 is het bezoek gedaald naar 8 procent, in 2007 naar 6 procent en in 2010 is het bezoek verder gedaald naar 5 procent. Overigens is het gebruik van softdrugs door Edese jongeren stabiel (zie paragraaf 6.4). Film, museum en schouwburg Het bezoek van jongeren aan culturele activiteiten is tussen 2000 en 2007 toegenomen. Het percentage Edese jongeren dat wel eens naar de film gaat, is gedaald van 87 procent in 2007 naar 80 procent in 2010. Ook het bezoek aan de schouwburg is in deze periode iets gedaald van 24 naar 21 procent. Het museumbezoek onder jongeren zet de stijgende lijn van de eerdere jaren door. Bezocht in 2007 ruim eenderde van de jongeren een museum in 2010 is het museumbezoek gestegen naar 40 procent. Jongeren uit Ederveen / De Klomp, het buitengebied en Harskamp / Wekerom / Otterlo gaan minder vaak naar de film dan jongeren die elders in de gemeente wonen; minder dan 70 procent gaat wel eens naar de film. 100% 80% 81% 85% 87% 80% 2000 2003 2007 2010 60% 40% 20% 28% 34% 35% 40% 18% 18% 24% 21% 0% film museum schouw burg Figuur 4 2 Bezoek aan film, museum en schouwburg (% dat hier wel eens naar toe gaat) 19
Uitgaanslocaties Het bezoek aan uitgaanslocaties in Ede is gedaald. De meest bezochte uitgaanslocaties zijn (net als in 2000, 2003 en 2007) Cinemec en het Museumplein. Het bezoek aan uitgaansgelegenheden op het Museumplein verschilt sterk naar leeftijd. Van de 12 t/m 14 jarigen komt 13 procent hier wel eens, van de jongeren van 15 t/m 17 jaar gaat 45 procent wel eens uit op het Museumplein en van de 18 plussers tweederde. Ook het bezoek aan uitgaanslocaties buiten Ede is gedaald. Was Wageningen in 2000 en 2003 nog het populairst, inmiddels is dit de Korenmarkt in Arnhem, gevolgd door Wageningen, Utrecht en Veenendaal. Het bezoek aan drankkeet/schuur /keetfeesten is, na een stijging tussen 2003 en 2007 van 15 procent naar 20 procent, gedaald naar 16 procent in 2010. Van de jongeren uit Ederveen, De Klomp, Harskamp, Otterlo, Wekerom en het buitengebied bezoekt een veel kleiner gedeelte de uitgaansgelegenheden in Ede dan van de jongeren uit de rest van de gemeente. Jongeren uit Harskamp / Wekerom / Otterlo, Lunteren en het buitengebied gaan in plaats daarvan vaker naar een uitgaansgelegenheid in de eigen woonomgeving en naar keetfeesten. 30 procent van hen gaat wel eens naar een keetfeest. Veel jongeren uit Ederveen en De Klomp zijn gericht op Veenendaal; 40 procent van hen bezoekt daar wel eens een uitgaansgelegenheid, terwijl dit voor minder dan 15 procent van alle Edese jongeren geldt. CineMec Schouw burg in Ede (Cultura/Reehorst) Jongerencentrum Ede (Peptalk) Museumplein Coffeeshop buiten Ede Coffeeshop in Ede Een schuurfeest/ keetfeest/drankkeet Andere uitgaansgelegenheid Uitgaansgelegenheid elders in Ede Uitgaansgelegenheid eigen w oonomgeving Uitgaansgelegenheid in Wageningen Korenmarkt Arnhem Uitgaansgelegenheid in Utrecht Uitgaansgelegenheid in Veenendaal Caterplein Apeldoorn 2010 2007 2003 2000 0% 20% 40% 60% 80% 100% Figuur 4 3 Bezoek aan uitgaanslocaties binnen en in de omgeving van Ede 20
Volgens 22 procent van de jongeren zijn er te weinig uitgaansgelegenheden voor jongeren. Net als in voorgaande jaren hebben zij vooral behoefte aan een discotheek, zowel een discotheek voor jongeren onder de 16 jaar, als een discotheek voor jongeren van boven de 16 jaar. Ook een concertzaal / poppodium zou 29 procent van degenen die iets missen, graag in Ede zien. Jongerencentrum Peptalk Het bezoek aan jongerencentrum Peptalk is gedaald van 15 procent in 2007 naar 11 procent in 2010. Een kleine 3 procent bezoekt Peptalk geregeld tot vaak en 8 procent af en toe. Peptalk is het populairst onder jongens en 15 t/m 17 jarigen. Jongeren uit de Rietkampen en Veldhuizen A brengen iets vaker een bezoek aan Peptalk dan jongeren uit de overige wijken in Ede stad. Vanuit het buitengebied en de dorpen bezoeken maar weinig jongeren Peptalk. Evenementen of activiteiten Worden er voor jongeren in Ede genoeg evenementen of activiteiten georganiseerd? 18 procent vindt van wel en eenderde van de jongeren vindt dat het wel gaat, maar dat het best iets meer zou mogen zijn. Dat er te weinig georganiseerd wordt, vindt 16 procent van de jongeren en 19 procent maakt het niet zoveel uit. Ten slotte zegt 13 procent het niet te weten. In 2007 was het aantal tevreden jongeren iets kleiner en het aantal jongeren dat het wel vindt gaan is groter. Jongeren uit het buitengebied en de kleinere dorpen zijn vaker tevreden met de hoeveelheid evenementen en activiteiten die voor jongeren worden georganiseerd, dan jongeren uit Ede stad en Bennekom. 4.4. Mediagebruik Internet Het aantal jongeren dat thuis over een internetverbinding beschikt, is verder toegenomen. Inmiddels heeft 99 procent van de jongeren in Ede thuis toegang tot internet, in 2000 was dit nog maar 50 procent. Ook de regelmaat waarmee jongeren gebruik maken van internet is toegenomen. In 2007 gebruikte 69 procent dagelijks het internet. Dit is gestegen naar 75 procent. 20 procent gebruikt het internet meer dan 1 keer per week en 3 procent 1 4 keer per maand. Het werkelijke gebruik van internet door Edese jongeren ligt mogelijk iets lager, omdat in dit onderzoek vrijwel alle respondenten via internet hebben meegedaan. Het aandeel gebruikers van internet verschilt nauwelijks naar wijk of dorp, alleen het aantal dagelijkse internetters is relatief laag in de kleinere dorpen (65 procent) en opvallend hoog in het buitengebied (87 procent). Televisie en muziek In 2010 keken jongeren evenveel televisie als in 2007, 8 uur per week. In 2000 keken jongeren gemiddeld nog 11 uur per week televisie (of video/dvd) en in 2003 was dit 9 uur. Aan muziek luisteren besteden jongeren in 2010 bijna 10 uur. Muziek luisteren is weer iets populairder, nadat het aantal uur muziek luisteren per week was gedaald van 16 uur in 2000 naar 8 uur in 2003 en 9 uur in 2007. Het toenemende internetgebruik lijkt niet te leiden tot afnemend gebruik van andere media. Boeken en kranten Het aandeel jongeren dat wel eens een boek of krant leest, is al jarenlang min of meer stabiel. Ongeveer een op de vijf jongeren leest zelden of nooit een boek of krant. Het aantal jongeren dat iedere dag een krant leest, is echter flink gedaald. Las in 2007 nog 30 procent van de jongeren iedere dag de krant, in 2010 is dit gedaald naar 25 procent. 21
2000 2003 2007 2010 100% 80% 90% 99% 99% 74% 77% 77% 83% 82% 80% 77% 78% 60% 64% 40% 20% 0% internetten boek lezen krant lezen Figuur 4 4 Gebruik van media 4.5. Vrijwilligerswerk Van de Edese jongeren verricht 19 procent vrijwilligerswerk, iets meer dan in 2007 en ongeveer gelijk aan 2000 en 2003. Jongeren zetten zich voornamelijk in als vrijwilliger bij clubs, verenigingen en buurthuizen (42 procent), of bij een kerk of moskee (37 procent). In Ede Oudzuid doen opvallend veel jongeren vrijwilligerswerk (34 procent) 27% 20% 20% 17% 19% 15% 21% 12% Alle jongeren 2000 Alle jongeren 2003 Alle jongeren 2007 Alle jongeren 2010 12 t/m 14 jaar 15 t/m 17 jaar 2010 18 t/m 20 jaar 21 t/m 24 jaar Figuur 4 5 Vrijwilligerswerk 22
4.6. Mantelzorg Mantelzorg is de zorg die iemand geeft aan een naaste bekende, waar hij/zij een persoonlijke band mee heeft (bijvoorbeeld een zieke ouder of gehandicapte broer of zus). Mantelzorg kan bestaan uit helpen in het huishouden, verzorging of emotionele steun. Mantelzorg is onbetaald en wordt verleend uit betrokkenheid of plichtsbesef. De groep jongeren die mantelzorg verleent, is in Ede relatief klein; 13 procent van de Edese jongeren geeft mantelzorg, in 2007 was dit nog 15 procent. Landelijk onderzoek geeft aan dat het aantal jongeren dat mantelzorg verleent tussen de 10 en 20 procent ligt 4. Vaak is de zorgperiode van korte duur (57 procent) en is het aantal uren per week minder dan 8 uur. Eenderde van de jongeren die mantelzorg verlenen, geeft aan dat hij/zij problemen ervaart bij het inpassen van de zorg in hun dagelijkse leven, een stuk meer dan in 2007 (28 procent). De kleine groep die meer dan 3 maanden en langer dan 8 uur per week mantelzorg geeft, ondervindt hierbij de meeste problemen. Langer dan 3 maanden en meer dan 8 uur per w eek Langer dan 3 maanden en minder dan 8 uur per w eek Korter dan 3 maanden en meer dan 8 uur per w eek Korter dan 3 maanden en minder dan 8 uur per w eek 0% 20% 40% 60% 80% 100% Geen problemen Wel w at problemen Moeilijk inpasbaar Figuur 4 6 Ervaren problemen bij het verlenen van Mantelzorg 4.7. Overige vrije tijdsbesteding Er zijn nog enkele andere activiteiten die jongeren in hun vrije tijd doen. Zo speelt ruim driekwart van de Edese jongeren wel eens een computerspelletje, evenveel als in voorgaande jaren. Een ongeveer even groot deel van de jongeren vult zijn/haar vrije tijd met knutselen of een andere hobby binnenshuis. Het aantal jongeren dat dit dagelijks doet, is van 9 procent gestegen naar 12 procent. De helft van de jongeren maakt zelf muziek / zingt / danst of speelt toneel en ongeveer een kwart bezoekt wel eens een voetbalwedstrijd. 4 CBS en Bijl e.a.(2002). 23
4.8. Voorzieningengebruik Jongeren maken in 2010 iets minder gebruik van gemeentelijke sport en culturele voorzieningen dan in 2007. In de periode 2000 2010 is het gebruik van voorzieningen echter fors toegenomen. Het overdekte zwembad blijft de populairste voorziening (62 procent van de jongeren gaat hier wel eens naar toe), gevolgd door een sportcomplex of zwembad in de open lucht (55 procent). Sporthallen/sportzalen en de bibliotheek worden door ruim 2 op 5 jongeren bezocht. Jongeren van 12 t/m 14 maken het meeste gebruik van de gemeentelijke voorzieningen. Naarmate jongeren ouder zijn, neemt het gebruik steeds verder af. Alleen bij de sportzaal/sporthal neemt het gebruik weer iets toe bij jongeren van 21 t/m 24 jaar. Overdekt zw embad Sportcomplex of zw embad in de open lucht Openbare bibliotheek 31% 43% 45% 62% 65% 64% 55% 55% 60% 59% 51% Sportzaal of sporthal Gymnastiekzaal 31% 23% 26% 27% 44% 48% 45% Muziekschool Jongerencentrum Meet-inn (ontmoetingsplek in centrum Ede-stad) 9% 9% 10% 6% 7% 5% 2010 2007 2003 2000 0% 20% 40% 60% 80% Figuur 4 7 Voorzieningengebruik 24
5. Sport en bewegen 5.1. Sport 78 Procent van de Edese jongeren doet actief aan sport. In 2007 was dit nog 87 procent en in 2003 85 procent. Dagelijks sport 8 procent van de jongeren, 44 procent sport meer dan 1 keer per week, 16 procent 1 tot 4 keer per maand en 11 procent een paar keer per jaar. In 2010 zijn er minder jongeren die incidenteel sporten dan in 2007. Jongens sporten iets meer en iets vaker dan meisjes. Jongeren van 18 t/m 20 jaar doen minder aan sport dan jongeren in de andere leeftijdsgroepen; 72 procent van hen doet actief aan sport. 5.2. Lidmaatschap sportvereniging Het aantal jongeren dat lid is van een of meer sportverenigingen is, na een jarenlange stijging, licht gedaald. In 2000 was 43 procent lid, in 2003 46 procent, in 2007 48 procent en in 2010 is dit 45 procent. Eenderde van de jongeren sport wel, maar is geen lid van een vereniging. Vooral tijdgebrek (35 procent) en geen zin (23 procent) zijn redenen om geen lid te zijn van een sportvereniging. Ook het beoefenen van een (meer) individuele sport (zoals fitness, fietsen, dansen of hardlopen) is een reden om geen lid te worden van een sportclub. Sporten in clubverband neemt af met de leeftijd. Van de 12 t/m 14 jarigen is 63 procent lid van een sportvereniging, van de 15 t/m 17 jarigen sport 52 procent in clubverband en van de 18 t/m 24 jarigen ongeveer 35 procent. 12 t/m 14 jarigen zijn vaker lid van een sportvereniging dan in 2007. 18 t/m 20 jarigen zijn minder vaak lid dan in 2007. Jongeren die sporten, maar geen lid zijn van een sportvereniging, sporten een stuk minder vaak dan jongeren die wel lid zijn van een sportclub. Het lidmaatschap van een sportvereniging is hoog in Bennekom (62 procent) en de Rietkampen (59 procent). 70% 2007 2010 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 12 t/m 14 15 t/m 17 18 t/m 20 21 t/m 24 Totaal Figuur 5 1 Lidmaatschap sportvereniging naar leeftijd Aanbod sportclubs Ruim tweederde van de jongeren vindt dat er voldoende sportclubs in Ede zijn. Een kleine groep van 7 procent vindt van niet en een kwart van de jongeren weet het niet. In 2007 was de mening van de jongeren precies hetzelfde. 25
5.3. Sport en cultuurpas De gratis sport en cultuurpas is er voor iedere inwoner van de gemeente Ede. De pas biedt zowel op sportief als cultureel gebied allerlei aantrekkelijke voordelen. De sport en cultuurpas is een initiatief van Cultura en Sportservice Ede en wordt ondersteund door de gemeente Ede. Tweederde van de jongeren kent de sport en cultuurpas, eenderde van de jongeren niet. Eenderde van de jongeren die de pas kennen, maakt ook gebruik van de pas. 2 op de 5 hebben geen behoefte aan de pas, 16 procent weet niet hoe de pas werkt en 1 op de tien heeft een andere reden om de pas niet te gebruiken. Van de 12 t/m 14 jarigen maakt 40 procent gebruik van de sport en cultuurpas. Naarmate jongeren ouder worden, neemt het gebruik van de pas af. 5.4. Bewegen Driekwart van de jongeren vindt dat hij/zij zelf genoeg beweegt. 19 procent zegt te weinig te bewegen en 7 procent weet het niet. Om gezond te blijven, is het gewenst vijf dagen in de week minimaal 30 minuten matig intensief te bewegen; dit is de beweegnorm. Voor jongeren onder de achttien jaar is het gewenste aantal minuten per dag minimaal 60 en is de inspanning dagelijks (in plaats van 5 dagen per week) gewenst. Van de jongeren in Ede voldoet 29 procent aan de beweegnorm. In de zomer bewegen jongeren een stuk meer; de helft van de jongeren voldoet dan aan de norm. Jongeren onder de achttien jaar voldoen minder vaak aan de beweegnorm; dit komt door de strengere criteria die voor jongeren onder de achttien jaar gelden. Van 12 t/m 17 jarigen voldoet 9 procent aan de beweegnorm, van de 18 t/m 24 jarigen 45 procent. In vergelijking met landelijke cijfers bewegen jongeren in Ede relatief weinig. Van de Nederlandse jongeren van 12 t/m 17 jaar voldoet namelijk 19 procent aan de beweegnorm en van de volwassenen van 18 t/m 34 jaar is dat 61 procent. Het aantal inactieve jongeren (0 dagen per week minimaal 30 minuten beweging in zowel de winter als de zomer) is zeer laag in Ede. Van de Nederlandse jongeren van 12 t/m 17 jaar is 17 procent inactief en in Ede slechts 1 procent. 60% 53% 50% 40% 45% 43% 47% 46% 46% 40% 30% 20% 10% 8% 10% 12% 7% 11% 6% 0% 12- jaar 13- jaar 14- jaar 15- jaar 16- jaar 17- jaar 18- jaar 19- jaar 20- jaar 21- jaar 22- jaar 23- jaar 24- jaar bew eegt minimaal 60 minuten/dag bew eegt minimaal 30 minuten/dag, minimaal 5 dagen per w eek Figuur 5 2 Aantal jongeren dat voldoet aan de beweegnorm, naar leeftijd 26
6. Gezondheid Hoe is het gesteld met de gezondheid van jongeren in Ede? Hoe staat het met overgewicht? Hoeveel jongeren roken, drinken, gokken en gebruiken drugs? Dit hoofdstuk geeft antwoord op deze vragen. Ruim negen van de tien jongeren vinden de eigen gezondheid over het algemeen goed, bijna een op de tien beoordeelt de gezondheid als matig en 0,5 procent van de jongeren heeft naar eigen zeggen een slechte gezondheid. Meisjes geven bijna twee keer zo vaak als jongens aan dat hun gezondheid matig of slecht is. De gezondheidsbeleving van meisjes is iets vooruit gegaan in vergelijking tot eerdere jaren. 6.1. Overgewicht De jongens in Ede zijn gemiddeld 1,79 meter lang en wegen 68 kilo, de meisjes in Ede zijn gemiddeld 1,69 meter lang en wegen 61 kilo. In 2007 waren zowel jongens als meisjes even lang en zwaar als in 2010. Een veelgebruikte maat om te bepalen of er sprake is van overgewicht, is de Body Mass Index (BMI); BMI is het gewicht gedeeld door het kwadraat van de lengte. Als deze waarde boven de 25 uitkomt bij volwassenen, is sprake van overgewicht. Voor jongeren onder de 18 jaar ligt de grenswaarde per leeftijd en geslacht anders 5. Van de jongeren in Ede heeft 12 procent overgewicht (10 procent is te zwaar en 2 procent is veel te zwaar). Dit is iets minder dan in 2007 6, maar meer dan in 2003. Vermoedelijk is dit echter een onderschatting van het werkelijke percentage jongeren met overgewicht, omdat bekend is dat mensen hun gewicht onderschatten in zelfrapportage (zoals ook dit onderzoek). In Ede zijn minder jongeren van 18 t/m 24 jaar met overgewicht dan in Nederland 7. Bij jongeren onder de 18 jaar komt het percentage met overgewicht overeen met het landelijke beeld. In de leeftijdscategorie 21 t/m 24 komt overgewicht het vaakst voor. Van de 12 t/m 20 jarigen heeft ongeveer 9 procent (ernstig) overgewicht en van de jongeren van 21 t/m 24 jaar is 16 procent te zwaar. Overgewicht komt iets meer voor bij meisjes dan bij jongens. Van de meisjes is 12 procent te zwaar voor haar leeftijd; van de jongens is 10 procent te zwaar. Ernstig overgewicht komt het vaakst voor bij meisjes van 18 t/m 24 jaar. Ondergewicht neemt af met de leeftijd. Alleen bij meisjes 15 t/m 17 jaar is het percentage met ondergewicht iets hoger. In Ederveen / De Klomp is 1 op de 5 jongeren te zwaar. In Bennekom 1 op de 13. 80% 70% 77% 78% 79% 2003 2007 2010 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 13% 9% 9% 11% 8% 10% 2% 2% 2% onder gew icht normaal gew icht overgew icht ernstig overgew icht Figuur 6 1 Ondergewicht en overgewicht, berekend met BMI 5 Cole TJ, Bellizzi MC, Flegal KM, Dietz WH. Establishing a standard definition for child overweight and obesity worldwide: International survey. British Medical Journal 2000;320:1240 1243. 6 De cijfers uit de eerdere Jeugdmonitoren gingen uit van een BMI grens van 25 voor alle leeftijden. Om een vergelijking mogelijk te maken zijn de cijfers uit eerdere jaren aangepast aan de methode zoals in 2010 gebruikt. 7 Bron: CBS, Permanent Onderzoek LeefSituatie (POLS). 27
6.2. Eenzaamheid en psychische gezondheid Een op de twintig jongeren voelt zich vaak eenzaam. Meisjes voelen zich vaker eenzaam dan jongens. Jongens voelen zich vaker eenzaam wanneer zij 15 t/m 17 jaar zijn, bij meisjes is dat in de leeftijdscategorie 18 t/m 20 jaar. voortdurend / meestal / vaak 5% Soms 16% Matig Licht ongezond ongezond 3% 8% Ernstig ongezond 1% Nooit 51% Zelden 28% Gezond 88% Figuur 6 2 Gevoelens van eenzaamheid Figuur 6 3 Mate van psychische gezondheid Psychische gezondheid Om de psychische gezondheid van jongeren in Ede in beeld te brengen, is gebruik gemaakt van de MHI 5 8 vragenlijst. De vragenset bestaat uit 5 vragen die zowel positieve als negatieve gevoelens bevraagt. 12 procent van de jongeren is (licht, matig of ernstig) psychisch ongezond. Meisjes zijn vaker psychisch ongezond dan jongens (respectievelijk 17 procent en 7 procent). Uit landelijk onderzoek van het CBS (POLS) blijkt 7 procent van de jongeren (12 tot 25 jaar) psychisch ongezond te zijn 9. Het verschil met Ede is waarschijnlijk te verklaren uit een verschil in onderzoeksmethoden (face to face in vergelijking met een internetvragenlijst). Uit onderzoek van de GGD onder scholieren van klas 2 en 4 uit het reguliere onderwijs blijkt 19 procent psychische problemen te hebben. 6.3. Leefstijl Ondanks de grote tevredenheid over de eigen gezondheid geeft eenderde van de jongeren aan niet gezond te leven (32 procent zegt gaat wel en twee procent leeft naar eigen zeggen niet gezond). Tweederde van de jongeren vindt dat hij/zij gezond leeft. Jongeren van 12 t/m 14 jaar leven het meest gezond, vinden zij zelf; vanaf 15 jaar neemt de ongezonde levensstijl toe. In 2010 zijn jongeren iets vaker tevreden over de eigen leefstijl dan in 2007. Roken 19 Procent van de Edese jongeren rookt dagelijks, of af en toe. In 2003 en 2007 lag het percentage ongeveer gelijk. Het aandeel dagelijkse rokers is sinds 2000 langzaam afgenomen. Rookte in 2000 nog 17 procent dagelijks, in 2003 daalde het aantal dagelijkse rokers naar 14 procent, in 2007 daalde het verder naar 13 procent en in 2010 rookt nog 11 procent van de jongeren dagelijks. De dagelijkse rokers roken gemiddeld 11,4 sigaretten per dag, ongeveer even veel als in 2007 en 2003. 8 RAND Mental health inventory (MHI). Meet de algemene psychische gezondheidstoestand in een bevolking. Dit wordt bepaald door de balans tussen de mate van positieve en negatieve gevoelens. 9 Volksgezondheid Toekomst Verkenning, Nationaal Kompas Volksgezondheid. Bilthoven: RIVM, <http://www.nationaalkompas.nl>, Nationaal Kompas Volksgezondheid, versie 3.20, 10 december 2009. 28