Evaluatie subsidiebeleid. Gemeente De Wolden

Evaluatie subsidiebeleid Gemeente De Wolden

Onderzoekers: C.E.A. (Carolien) Gerards LLM MSc drs. E.W. (Evert) Wolters dr. J. (Juul) Cornips Contactpersoon: Carolien Gerards T. 06-470 414 91 E. carolien@necker.nl Kenmerk: GO 14230 Datum: 5-3-2015 Rapport / Evaluatie subsidiebeleid

Inhoudsopgave 1 Onderzoeksverantwoording 1 1.1 / Aanleiding 1 1.2 / Doelstelling en vraagstelling 1 1.3 / Uitvoering evaluatie 1 1.4 / Leeswijzer 2 2 Centrale boodschap 3 2.1 / Conclusies 3 2.2 / Aanbevelingen 5 3 Aard en omvang subsidies 6 3.1 / Definitie subsidie 6 3.2 / Soorten subsidies 6 3.3 / Omvang subsidies 7 4 Subsidiebeleid 10 4.1 / Subsidiebeleid 10 4.2 / Beleidsregels subsidies 12 5 Stichting Welzijn De Wolden 14 5.1 / Achtergrond en ontwikkelingen relatie Stichting Welzijn De Wolden en de gemeente 14 5.2 / Doelstelling en prestaties subsidieverstrekking 15 5.3 / Verantwoording 17 5.4 / Realisatie van doelen en afspraken 19 5.5 / Samenwerking 19 5.6 / Rol van de raad 19 5.7 / Samenvatting prestaties Stichting Welzijn De Wolden en sturing door gemeente 20 6 Stichting Scala Centrum voor de Kunsten 21 6.1 / Achtergrond en ontwikkelingen relatie Scala en de gemeente 21 6.2 / Doelstelling en prestaties subsidieverstrekking 22 6.3 / Verantwoording 23 6.4 / Realisatie van doelen en afspraken 23 6.5 / Samenwerking 26 6.6 / Rol van de raad 26 6.7 / Samenvatting prestaties Scala en sturing door de gemeente 26 7 Stichting Heideschaap 27 7.1 / Achtergrond en ontwikkelingen relatie Heideschaap en gemeente 27 7.2 / Doelstelling en prestaties subsidieverstrekking 27 7.3 / Verantwoording 28 Rapport / Evaluatie en handreiking subsidiebeleid i

7.4 / Realisatie van doelen en afspraken 28 7.5 / Samenwerking 30 7.6 / Samenvatting prestaties stichting Heideschaap en sturing door de gemeente 30 8 Subsidie aan Koekange 31 8.1 / Beleidsregel Vitale Dorpen 31 8.2 / Beschikte subsidies 32 8.3 / Doelstelling en prestaties 33 8.4 / Verantwoording 34 8.5 / Realisatie van doelen en afspraken 34 8.6 / Samenwerking 35 8.7 / Samenvatting en uitdagingen voor de toekomst 35 Bijlage 36 Bronnen 36 Deelvragen 37 Rapport / Evaluatie en handreiking subsidiebeleid ii

1 Onderzoeksverantwoording 1.1 / Aanleiding In opdracht van het college van de gemeente De Wolden hebben wij een evaluatie uitgevoerd naar de doeltreffendheid van het subsidiebeleid. Er zijn verschillende redenen voor de uitvoering van de evaluatie. Zo dient voor een aantal beleidsonderdelen de subsidieverlening te worden herzien. Ook heeft de raad kenbaar gemaakt meer grip te willen krijgen op de subsidieverlening en de uitgaven die daarmee gemoeid zijn. 1.2 / Doelstelling en vraagstelling Het college van B&W wil de raad inzicht bieden in de doeltreffendheid en effecten van het subsidiebeleid. Volgens de Algemene wet bestuursrecht (art.4:24) moet het college tenminste eenmaal in de vijf jaar een verslag publiceren over de doeltreffendheid en doelmatigheid van het subsidiebeleid. Het college wenst de uitkomsten van de evaluatie mee te nemen bij het opstellen van de nieuwe Algemene Subsidieverordening en de kadernota subsidiebeleid. Uit de evaluatie volgen dan ook handreikingen voor de mogelijke insteek van de subsidiekaders. Voor de evaluatie hebben wij op basis van het bovenstaande de volgende tweeledige doelstelling geformuleerd. Doel van de evaluatie is: A) de doeltreffendheid van de praktijk van subsidieverlening in de gemeente De Wolden evalueren B) aanbevelingen formuleren voor een kadernota subsidiebeleid De evaluatie geeft een antwoord op de volgende centrale vraagstelling: In hoeverre is de subsidiepraktijk doeltreffend en hoe kan de gemeente De Wolden de doeltreffendheid van het subsidiebeleid vergroten? Om deze vraagstelling te beantwoorden hebben we een aantal deelvragen geformuleerd. Deze zijn te vinden in de bijlage. 1.3 / Uitvoering evaluatie Documentstudie Ten behoeve van de evaluatie is een aantal methoden ingezet. Ten eerste zijn documenten bestudeerd. Het gaat om het subsidiebeleid van de gemeente De Wolden en de documenten die behoren bij de cases die zijn onderzocht. Rapport / Evaluatie en handreiking subsidiebeleid 1

Case studies Om de doeltreffendheid te onderzoeken zijn cases geselecteerd. Om de cases te selecteren is een aantal criteria opgesteld: / Soort subsidies. De gemeente beschikt in de praktijk over verschillende typen subsidies. De gemeente heeft met grotere organisaties (met name in het sociaal domein) uitvoeringsovereenkomsten afgesloten. Er zijn ook organisaties die jaarlijks een subsidie ontvangen ter erkenning van hun activiteiten c.q. hun bestaan en waar de gemeente niet in sterke mate stuurt op doelbereik. Daarnaast beschikt de gemeente over specifieke beleidsregels voor de verstrekking van subsidies. / De rol van instellingen die subsidie ontvangen. Het gaat hier bijvoorbeeld om het belang van de instellingen in het realiseren van maatschappelijke en gemeentelijke opgaven en waarbij de gemeente een regiefunctie heeft. / De spreiding over verschillende beleidsprogramma s. Binnen het sociaal domein wordt het grootste deel van de subsidies verstrekt. Naar verwachting zal het gaan om bijvoorbeeld cultuur en sport, sociaalmaatschappelijke zorg, onderwijs en kinderopvang. / Mogelijk leereffect. Het kan bijvoorbeeld gaan om relaties die in de ervaring van de organisatie goed of juist minder goed lopen. Op basis van de selectiecriteria is besloten twee cases te selecteren binnen het sociaal domein. Het betreft de Stichting Welzijn De Wolden en Kunstencentrum Scala. Beide instellingen ontvangen een relatief groot bedrag aan subsidie (afgerond 1.3 miljoen en 2.3 ton, gezamenlijk iets meer dan de helft van het totaal aantal subsidies) en hebben binnen het sociaal domein een belangrijke taak waar het gaat om welzijn, maatschappelijk werk en culturele vorming. Daarnaast is een subsidie geselecteerd van de toenmalige afdeling Ruimte (voorafgaand aan de ambtelijke fusie). Het betreft de subsidie aan Stichting Heideschaap. Tot slot is besloten om een subsidie in het kader van een specifieke beleidsregel te onderzoeken en wel de subsidie aan Koekange in het kader van de beleidsregel Vitale Dorpen. Voor de gemeente gaat het in dit kader om een nieuwe werkwijze. Evaluatie van deze subsidie levert leereffecten voor de toekomst op. Door de spreiding in de verschillende typen subsidies geven de cases een goed beeld van de subsidiesystematiek die de gemeente in de praktijk hanteert en de wijze waarop de gemeente in algemene zin stuurt op doelbereik. Voor de verschillende cases zijn interviews afgenomen met betrokkenen van de organisaties en de gemeente. Tevens is een sessie georganiseerd met het college van gemeente De Wolden. Deze sessie is met name benut om te spreken over mogelijke scenario s voor het toekomstige subsidiebeleid. 1.4 / Leeswijzer Hoofdstuk twee bevat de centrale boodschap van de evaluatie. In hoofdstuk drie behandelen wij de aard en omvang van subsidies in De Wolden. Hoofdstuk vier gaat in op het subsidiebeleid en de beleidsregels die de gemeente hanteert bij subsidieverlening. De hoofdstukken vijf tot en met acht gaan in op de onderzochte cases. In de bijlage is een overzicht opgenomen van de personen met wie in het kader van deze evaluatie een gesprek is gevoerd. Rapport / Evaluatie en handreiking subsidiebeleid 2

2 Centrale boodschap 2.1 / Conclusies Op basis van de bevindingen van het onderzoek komen wij tot de volgende conclusies. De doeltreffendheid van de vier onderzochte subsidies In deze evaluatie zijn vier subsidies onderzocht, namelijk de subsidie aan Stichting Heideschaap, de subsidie aan Koekange in het kader van een ontmoetingsplek en subsidies aan Stichting Welzijn de Wolden en Scala Centrum voor de Kunsten. Ten aanzien van deze subsidies concluderen wij het volgende: / De subsidie aan Stichting Heideschaap is doeltreffend. De stichting verricht door middel van de subsidie een groot aantal activiteiten die een bijdrage leveren aan toerisme in de gemeente; / De subsidie aan Koekange is doeltreffend. De gemeente wilde in de praktijk door middel van de subsidie initiatieven vanuit de dorpen realiseren die waren opgenomen in de dorpsvisie. In Koekange is een ontmoetingsplek gerealiseerd die door Dorpsbelangen en door de school als van meerwaarde wordt beschouwd. Vooraf zijn aan aanvragen meer eisen gesteld dan in de praktijk daadwerkelijk zijn getoetst. Dat komt doordat opvattingen over wie bepaalt gaandeweg zijn verschoven. Vooraf had de gemeente aangegeven dat zij door middel van de beleidsregel projecten uit de dorpsvisies wilde realiseren. In de praktijk is dit doel verschoven en wil de gemeente nu projecten honoreren die gedragen worden door inwoners uit de dorpen (ongeacht of die in een dorpsvisie zijn omschreven). / Voor de subsidies aan Stichting Welzijn De Wolden en Scala Centrum voor de Kunsten is voldaan aan de randvoorwaarden voor een doeltreffende inzet. Dat wil zeggen dat afspraken zijn gemaakt over prestaties en de bijdrage aan gemeentelijke doelen. In het verleden ontbraken die afspraken. Daardoor is het lastig te beoordelen in hoeverre de inzet van de subsidies in het verleden doeltreffend is geweest. Voor een nadere toelichting verwijzen wij naar de volgende conclusie. Gemeente en instellingen hebben met succes aan randvoorwaarden gewerkt voor toekomstbestendige relaties De gemeente en de grotere instellingen in het sociaal domein hebben in de afgelopen jaren veel inzet getoond om hun relaties toekomstbestendig te maken. Vanuit een gedeeld belang is door de gemeente en de organisaties samen opgetrokken om de kanteling te maken. Dat gezamenlijke proces heeft geleid tot resultaten. Er is door de partijen een weg ingeslagen die ervoor zorgt dat de organisaties meer vraaggericht kunnen werken. Daarmee is voldaan aan de wens van de gemeenteraad om veranderingen in de werkwijze te bereiken (onder meer een intensivering van de relatie en meer vraaggericht werken). De weg is gezamenlijk afgelegd en meer dan voorheen werken organisaties en de gemeente nu hecht met elkaar samen. Gemeente De Wolden mag de regierol duidelijker oppakken In de praktijk vraagt een aantal organisaties op sommige momenten om meer regie van de gemeente, dan zij nu geeft. Voorbeelden waarbij hierom wordt gevraagd is de overdracht van de dorpshuizen van Stichting Welzijn De Wolden naar de gemeenschap en de uitvoering van een project in het kader van subsidie aan Rapport / Evaluatie en handreiking subsidiebeleid 3

het dorp Koekange (als onderdeel van de beleidsregel Vitale Dorpen). De vraag die dat oproept is in hoeverre en wanneer een dergelijke regierol ook de voorkeur heeft van de gemeente De Wolden. De gemeente wil er juist voor kiezen om meer initiatief van het maatschappelijk middenveld en van inwoners uit te laten gaan. Dit vraagt dat de gemeente zich duidelijker uitspreekt over hoe zij aankijkt tegen haar rol in de samenleving ten opzichte van die van haar inwoners en maatschappelijke organisaties. Het inhoudelijk subsidiebeleid is aan vernieuwing toe Het huidige subsidiebeleid zoals door de gemeenteraad vastgesteld (De Algemene Subsidieverordening) is hoofdzakelijk procedureel: het bevat de stappen en voorwaarden voor subsidieverlening en toekenning. Daarnaast beschikt de gemeente over een aantal beleidsregels. Uit gesprekken met medewerkers is gebleken dat voor een aantal subsidies beleidsregels ontbreken (bijvoorbeeld peuterspeelzaalwerk, musea, speeltuinverenigingen en ouderenbonden). Het ontbreekt ook nog aan een inhoudelijk kader met een visie en uitgangspunten op basis waarvan de gemeente subsidie wil verlenen. Een dergelijk kader zou kunnen ingaan op de visie van de gemeente met subsidies, de doelen die de gemeente met subsidies wil bereiken en de soorten subsidies. Dat geeft meer inhoudelijk richting aan de activiteiten die de gemeente wel en niet wil stimuleren. De gemeente verstrekt relatief klein bedrag aan subsidies aan groot aantal organisaties De gemeente De Wolden kent een groot aantal subsidieontvangers die een jaarlijks terugkerende subsidie ontvangen. Bovendien zit er in sommige gevallen grote overlap tussen de verschillende activiteiten die de gemeente subsidieert. De gemeente staat te weinig stil bij de vraag of de subsidie nodig is en waarom zij deze organisaties subsidieert. Die gegroeide praktijk komt nog niet overeen met het uitgangspunt van de gemeente dat zij meer initiatieven van onderop wil stimuleren. Er is onduidelijkheid over wat een subsidie is De gemeente publiceert op haar website een subsidieregister waarin de verstrekte subsidies openbaar worden gemaakt. In dit register zijn ook bijdragen aan Gemeenschappelijke Regelingen opgenomen. Daardoor is onduidelijkheid ontstaan over de omvang van het bedrag dat de gemeente aan subsidies verstrekt. Uit het register blijkt ook niet duidelijk wat de gemeente onder de verschillende soorten subsidies verstaat. De vormen van subsidies die de gemeente onderscheidt, hebben geen formele basis. Ook blijkt dat het voorkomt dat subsidies onder een bepaald beleidsterrein vallen (bijvoorbeeld cultuur), terwijl zij in de praktijk voor de gemeente een andere functie vervullen (bijvoorbeeld het stimuleren van de leefbaarheid). Aan de randvoorwaarden voor het sturen op effecten is voldaan De gemeente De Wolden stuurt op dit moment nog niet voldoende en gestructureerd op de effecten die zij wil bereiken. De oorzaak hiervoor ligt ten eerste in het ontbreken van een inhoudelijk kader op basis waarvan de toets zou kunnen plaatsvinden. In sommige gevallen toetst de gemeente de aanvragen wel op de bijdrage die een subsidieontvanger levert aan beleidsdoelen, maar gebeurt dit veelal nog ad hoc. Ten tweede vloeit het nog niet sturen op effecten voort uit het gegeven dat grotere instellingen in het verleden niet voldoende inzichtelijk maakten hoe hun activiteiten bijdroegen aan gemeentelijke doelen. Zij dienden veelal een begroting in op basis waarvan subsidie werd verleend. Stichting Welzijn De Wolden en Scala hebben op dit vlak, samen met de gemeente, grote stappen gezet om een betere sturing mogelijk te maken. Rapport / Evaluatie en handreiking subsidiebeleid 4

Het is nu aan de gemeente om deze sturing ook daadwerkelijk in de praktijk te gaan brengen en zichtbaar te maken. 2.2 / Aanbevelingen Op basis van de bovenstaande conclusies geven wij de volgende aanbevelingen mee. / Aan het college en de ambtelijke organisatie om bij budgetsubsidies zoals Stichting Welzijn De Wolden en Scala daadwerkelijk te sturen op het bereiken van beleidsdoelen. Dit vraagt om het daadwerkelijk monitoren van prestaties en een toets aan de gemeentelijke beleidsdoelen. Alleen dan kan er zicht blijven op de vraag of de gemeente De Wolden de juiste dingen doet. / Herijk als college en raad het inhoudelijk subsidiebeleid. Maak met elkaar keuzes over: - Wat de gemeente onder de verschillende subsidies verstaat; - Hoe de gemeente aankijkt tegen haar eigen rol ten opzichte van organisaties in het maatschappelijk middenveld en inwoners; - Welke doelen de gemeente met subsidies wil bereiken; - Welke uitgangspunten de gemeente hanteert voor het verstrekken van subsidies; - Welke eisen ten aanzien van de verantwoording zij aan welk soort subsidies stelt; - Of en hoe subsidies ten goede dienen te komen aan inwoners van de gemeente. / Bespreek als college en raad de politieke wens voor de huidige subsidies die de gemeente verstrekt. Welke doelen willen wij als gemeente bereiken en passen de huidige subsidies daar in? In hoeverre is er de wens om een minimumbedrag als voorwaarde te stellen om in aanmerking te komen voor een subsidie? / Organiseer als college en raad een workshop over subsidies. Wat verstaan we precies onder subsidies? Welke subsidies verstrekt de gemeente en waarom? Welke doelen wil de raad nastreven met de inzet van subsidies? Rapport / Evaluatie en handreiking subsidiebeleid 5

3 Aard en omvang subsidies In dit derde hoofdstuk gaan wij in op de aard en omvang van subsidies in de gemeente De Wolden. 3.1 / Definitie subsidie In artikel 4:21 van de Algemene wet bestuursrecht (Awb), is een subsidie als volgt gedefinieerd: De aanspraak op financiële middelen, door een bestuursorgaan verstrekt met het oog op bepaalde activiteiten van de aanvrager, anders dan betaling voor aan het bestuursorgaan geleverde goederen en diensten. Uit deze definitie blijkt: / dat het gaat om financiële middelen. Het beschikbaar stellen van een ruimte bijvoorbeeld, is geen subsidie; / verstrekt door een bestuursorgaan. Het gaat dus niet om geld dat de ene organisatie aan de andere beschikbaar stelt; / met het oog op bepaalde activiteiten. De gemeente maakt duidelijk met welk doel de subsidie verstrekt wordt, er dienen bepaalde activiteiten tegenover te staan anders dan betaling voor aan het bestuursorgaan geleverde goederen en diensten. Betalingen tegen marktconform tarief (bijvoorbeeld het door de gemeente aankopen van computers), vallen hier dus niet onder. 3.2 / Soorten subsidies In de praktijk onderscheiden gemeenten in den lande verschillende soorten subsidies. Het is niet altijd duidelijk wat onder de verschillende soorten wordt verstaan. Om die reden heeft de VNG in de nieuwe modelverordening het onderscheid in soorten opgeheven. Er zijn nog slechts jaarlijkse en incidentele subsidies in de verordening. In de praktijk blijkt dat gemeenten toch verschillende subsidievormen onderscheiden, met als doel inzichtelijk te maken om wat voor een soort financiële bijdrage het gaat. De gemeente De Wolden onderscheidt in haar subsidieregister 1 verschillende subsidievormen, namelijk: / Exploitatiesubsidie: dit betreft een bijdrage aan de instandhouding van een organisatie en subsidies op basis van een vooraf afgesproken budget waar bepaalde prestaties voor worden geleverd. / Stimuleringsbijdrage: hierbij gaat het om een bijdrage voor een activiteit van bijvoorbeeld een vrijwilligersorganisatie waarbij er een relatie is met gemeentelijke doelen. / Waarderingssubsidie: het betreft een subsidie als blijk van waardering. Er bestaat geen directe relatie tussen de kosten van de activiteiten en de omvang van het bedrag. / Investeringssubsidie: dit is een eenmalige bijdrage aan bijvoorbeeld grootschalig onderhoud, vervangingsinvesteringen of de bouw van een nieuwe locatie. Uit het onderzoek is gebleken dat dit onderscheid geen formele basis heeft. De gemeente heeft niet omschreven wat zij onder welke subsidievorm verstaat. Ook is niet duidelijk waarom een bepaalde subsidie in een bepaalde categorie valt. In de praktijk blijkt ook dat er subsidies zijn die in een bepaalde categorie en 1 Naast een subsidieregister heeft de gemeente een Staat van subsidies en bijdragen waarbij de subsidies zijn verdeeld over de verschillende productnummers en kostensoorten. Omdat daarbij niet is aangeven onder welk beleidsterrein een bepaalde subsidie valt, hebben wij er in dit hoofdstuk voor gekozen ons te baseren op de gegevens uit het subsidieregister 2014. Hierin is namelijk wel een verdeling naar beleidsterreinen opgenomen. Rapport / Evaluatie en handreiking subsidiebeleid 6

onder een bepaald beleidsterrein vallen, terwijl er in de praktijk een ander doel wordt bereikt. Een voorbeeld: een organisatie in het culturele domein, heeft voor de gemeente vooral een belangrijk leefbaarheidsaspect. De gemeente De Wolden neemt in het subsidieregister dat zij op de website publiceerde, ook bijdragen aan onderhoud en gemeenschappelijke regelingen op. Over met name de laatste vorm (bijdrage aan gemeenschappelijke regelingen) kan in de praktijk verwarring ontstaan. Een gemeenschappelijke regeling is verlengd lokaal bestuur en levert een dienst of product aan de gemeente. Het gaat dus feitelijk niet om een subsidie op basis van de Algemene wet bestuursrecht. Bovendien is er geen sprake van een subsidiebeschikking bij verbonden partijen. Daarom vallen deze bijdragen niet in de categorie subsidies. 3.3 / Omvang subsidies Hieronder is de omvang van de subsidies in kaart gebracht op basis van het subsidieregister 2014. Hierbij dient te worden aangemerkt dat het onderscheid zoals hieronder weergegeven, geen formele basis kent. Soorten subsidies in aantallen 2 11 19 Exploitatiesubsidie 33 Stimuleringssubsidie Waarderingssubsidie 94 Investeringssubsidie Bijdrage onderhoud Rapport / Evaluatie en handreiking subsidiebeleid 7

Soorten subsidie in financiele zin 202.842 167.147 27.500 39.571 Exploitatiesubsidie Stimuleringssubsidie 2.390.126 Waarderingssubsidie Investeringssubsidie Bijdrage onderhoud Uit de bovenstaande tabel blijkt ten eerste dat de gemeente opgeteld in 2014 een totaalbedrag van afgerond 2,8 miljoen aan subsidies verleende. Ten tweede blijkt dat de stimuleringssubsidies een relatief kleine bijdrage in financiële omvang (namelijk van 202.842,-) leveren en dat de stimuleringssubsidie wordt verstrekt in de vorm van 94 verschillende subsidies. Dit betekent dat een groot aantal organisaties een relatief kleine subsidie ontvangen. De grootste stimuleringssubsidie betreft de subsidie aan de christelijke muziekvereniging Bergklanken ( 18.399,-). Ook blijkt dat er veel overlap is in activiteiten van de subsidieontvangers. Zo zijn er in De Wolden bijvoorbeeld rond de negen muziekverenigingen, acht voetbalverenigingen, vijf volleybalverenigingen, acht paardenclubs, zeven tennisverenigingen en vier korfbalverenigingen. Stichting Welzijn De Wolden is de grootste subsidieontvanger van de gemeente met een bedrag van in totaal 1.277.354,-. Het betreft dus bijna de helft van het bedrag aan subsidie. In 2014 ontving de stichting vijf subsidies, waaronder twee exploitatiesubsidies (één voor het maatschappelijk werk en één voor welzijnsactiviteiten), twee waarderingssubsidies (voor het vrijwilligersbeleid) en één stimuleringssubsidie voor het mantelzorgbeleid. Andere relatief grote subsidieontvangers betreffen Stichting Bibliotheek De Wolden ( 528.538,-) en Stichting Doomijn Peuterspeelzalen ( 230.000,-). Uit de bovenstaande tabellen blijkt tevens dat een groot deel van de subsidies in financiële omvang wordt verstrekt in de vorm van 19 subsidies. Het betreft onder meer de volgende organisaties: / Stichting Welzijn De Wolden ( 1.277.354,-).; / VVV TIP De Wolden ( 558.388); / Stichting Bibliotheek De Wolden ( 528.538,-); / Stichting Doomijn Peuterspeelzalen( 230.000,-); / Stichting Scala ( 234.549); / Zwembad Ruinen ( 73.961,-); Rapport / Evaluatie en handreiking subsidiebeleid 8

Tot slot brengen wij hieronder de verdeling naar de programma s in kaart. Dit doen wij naar financiële omvang van de programma s. 0% 0% 1% Subsidie in percentage van totaal 0% Bestuur en organisatie 5% Veiligheid en openbare orde 42% 9% Economische Zaken en Platteland Toerisme en recreatie Jeugdzorg 34% Cultuur en Sport Onderwijs en Kinderopvang 9% Sociaal Maatschappelijke Zorg Ruimte en Wonen In totaal maakt de subsidie voor Sociaal Maatschappelijke Zorg meer dan 40% van de totale subsidiestaat uit. Het sociaal cultureel werk en het maatschappelijk werk van stichting Welzijn De Wolden maakt hiervan relatief de grootste omvang uit (in totaal 866.257,- en 320.197,-). Een derde van de subsidies wordt besteed aan cultuur en sport. Daaronder vallen onder meer de subsidies aan de dorpshuizen, de orkesten en alle sportverenigingen. De grootste subsidieontvanger in dit domein betreft muziek- en kunstencentrum Scala ( 234.549,-). Ten derde bestaat 9% uit subsidie voor Onderwijs en Kinderopvang (waarvan de grootste bijdrage à 230.000,- van Stichting Doomijn Peuterspeelzalen), 9% voor Jeugdzorg en 5% voor Toerisme en Recreatie. Rapport / Evaluatie en handreiking subsidiebeleid 9

4 Subsidiebeleid In dit hoofdstuk gaan wij in op het subsidiebeleid van de gemeente en beleidsregels die zij hanteert en ontwikkelt. 4.1 / Subsidiebeleid De Algemene Subsidieverordening van 2011 vormt het huidige procedureel kader voor de gemeente op basis waarvan zij subsidies verstrekt. In 2015 staat een aangepaste subsidieverordening op de raadsagenda. In deze subsidieverordening zijn aanpassingen voorgesteld voor subsidietermijnen en aanpassingen in verband met regels over Europese staatssteun. De gemeente beschikt daarnaast voor enkele beleidsterreinen over specifieke beleidsregels op basis waarvan subsidieaanvragen kunnen worden getoetst. De gemeente volgt in de subsidieverordening de modelverordening van de VNG uit 2011. In deze verordening zijn vereisten gesteld voor het indienen van een subsidieaanvraag, de verlening (beschikking), de verantwoording en de vaststelling. Deze behandelen wij hier kort. Aanvraag Het college heeft voor de aanvraag van een subsidie vanaf het begrotingsjaar 2014 een aanvraagformulier beschikbaar gesteld. De aanvrager is verplicht de volgende gegevens te overleggen: / een beschrijving van de activiteiten waar subsidie voor wordt aangevraagd; / de doelstellingen en resultaten, die daarmee worden nagestreefd, en hoe de activiteiten aan dat doel bijdragen. In bijzonder ook in welke mate de activiteiten gericht zijn op de gemeente of haar ingezetenen en op door de gemeente vastgestelde doelen of beleidsterreinen; / een begroting van de kosten van de activiteiten, waar de subsidie voor wordt aangevraagd. Voor een subsidieaanvraag van 7.500,- en meer moet in ieder geval ook een dekkingsplan worden ingeleverd. Het dekkingsplan bevat een opgave van bij andere bestuursorganen of private organisaties of personen aangevraagde subsidies of vergoedingen ten behoeve van dezelfde activiteiten, onder vermelding van de stand van zaken daarvan; / indien van toepassing bij een jaarlijkse subsidie vanaf 7.500,- de stand van de reserves en voorzieningen op het moment van de aanvraag. 2 Verantwoording Conform het VNG-model wordt in de verordening voor de mate van verantwoording onderscheid gemaakt in financiële omvang. De relevante artikelen zijn de volgende: Artikel 14. Vaststelling subsidies tot 7.500 euro Subsidies tot 7.500 euro worden door het college: a. direct vastgesteld, of; b. ambtshalve vastgesteld binnen 8 weken nadat de activiteiten uiterlijk moeten zijn verricht. 2 Algemene Subsidieverordening, 14 april 2011, artikel 5. Rapport / Evaluatie en handreiking subsidiebeleid 10

Artikel 15. Vaststelling en verantwoording subsidies vanaf 7.500 tot 50.000 euro 1. Indien de subsidieverlening meer bedraagt dan 7.500 euro, maar minder dan 50.000 euro, dient de subsidieontvanger uiterlijk 8 weken nadat de activiteiten zijn verricht, een aanvraag tot vaststelling in bij het college. 2. De aanvraag tot vaststelling bevat een inhoudelijk en financieel verslag, waaruit blijkt dat de activiteiten, waarvoor de subsidie is verleend, zijn verricht. 3. Het college kan bepalen dat ook andere dan de in dit artikel bedoelde gegevens en bescheiden die voor de vaststelling van belang zijn, worden overlegd. Artikel 16. Verantwoording subsidies vanaf 50.000 euro 1. Indien de subsidieverlening meer bedraagt dan 50.000 euro, dient de subsidieontvanger een aanvraag tot vaststelling in bij het college: a. bij een eenmalige subsidie, uiterlijk 8 weken na het verricht zijn van de activiteiten; b. bij een jaarlijks verstrekte subsidie, uiterlijk vóór 1 mei in het jaar na afloop van het kalenderjaar, respectievelijk 4 maanden na het subsidietijdvak, waarvoor de subsidie is verleend. 2. De aanvraag tot vaststelling bevat: a. een inhoudelijk verslag, waaruit blijkt dat de activiteiten waarvoor de subsidie is verleend, zijn verricht; b. een overzicht van de activiteiten en de hieraan verbonden uitgaven en inkomsten (financieel verslag of jaarrekening); c. een balans van het afgelopen subsidietijdvak met een toelichting daarop; d. een accountantsverklaring. 3. Het college kan bepalen dat ook andere, of minder dan, de in dit artikel bedoelde gegevens en bescheiden die voor de vaststelling van belang zijn, worden overlegd. Artikel 17. Vaststelling subsidie vanaf 7.500 euro 1. Het college stelt binnen 8 weken na ontvangst van de aanvraag tot subsidievaststelling als bedoeld in artikel 15 en 16 de subsidie vast. 2. Indien uit de aard van de subsidie, dan wel de verantwoording daarvan, volgt dat voor de beslissing tot de vaststelling van de subsidie een langere termijn nodig is dan de in het eerste lid genoemde termijn, dan bericht het college de subsidieontvanger daarvan zo spoedig mogelijk na ontvangst van de aanvraag tot subsidievaststelling. 3. Het college kan categorieën van subsidies of subsidieontvangers aanwijzen, waarvoor de subsidie direct wordt vastgesteld zonder dat de subsidieontvanger een aanvraag voor subsidievaststelling als bedoeld in artikel 15 en 16 hoeft in te dienen. 4. Indien de aanvraag tot subsidievaststelling als bedoeld in artikel 15 en 16 niet voor het in het eerste lid genoemd tijdstip is ontvangen, gaat het college 8 weken na verzenddatum van een eenmalige rappel over tot ambtshalve vaststelling. Rapport / Evaluatie en handreiking subsidiebeleid 11

Tot slot is in artikel 11 van de ASV de mogelijkheid van een tussentijdse rapportage opgenomen, indien de subsidies worden verleend voor activiteiten die meer dan één jaar in beslag nemen. De tussentijdse rapportage wordt niet meer dan eenmaal per jaar gevraagd. 3 4.2 / Beleidsregels subsidies Beleidsregels voor subsidie sport, kunst, cultuur en recreatie en sociale voorzieningen en maatschappelijke dienstverlening Naast de Algemene Subsidieverordening heeft het college van B&W in 2013 beleidsregels voor subsidieverstrekking opgesteld voor subsidies op het gebied van sport, kunst, cultuur en recreatie, sociale voorzieningen en maatschappelijke dienstverlening. In de beleidsregels zijn voorwaarden opgesteld om voor subsidie in aanmerking te kunnen komen. De thema s voor welke deze beleidsregels zijn opgesteld, betreffen de volgende: / sport; / muziekverenigingen; / jeugdkoren; / dorpshuizen. 4 In de beleidsregels zijn voor deze thema s de beleidsdoelen van de gemeente verwoord en de voorwaarden waaronder subsidies verleend kunnen worden. Er worden bijvoorbeeld eisen gesteld aan het minimum aantal leden die contributie betalen, de doelgroepen (bijvoorbeeld jonger dan 19 jaar) en certificering en lidmaatschap (bijvoorbeeld lid zijn van NOC NSF en een erkende muziekopleiding hebben). 5 Concept beleidsregels subsidie sport Eind 2014 zijn tevens in concept nieuwe beleidsregels voor sportsubsidies opgesteld. Die stellen andere eisen aan het in aanmerking kunnen komen voor subsidie en het inzichtelijk maken van de bijdrage van de subsidie aan beleidsdoelen. Waar de gemeente voorheen subsidie wilde verlenen op basis van activiteiten voor doelgroepen (met name jongeren), leggen de conceptbeleidsregels de nadruk op het vernieuwende karakter van de activiteit op basis waarvan de subsidie wordt verleend. Het moet gaan om een bijzondere activiteit die niet behoort tot de reguliere activiteiten. De aanvrager van een subsidie dient de volgende gegevens te overleggen: / een omschrijving van de activiteit; / een uitleg/toelichting waaruit blijkt dat het de activiteit past binnen de doelstelling van deze beleidsregel; / een verklaring/uitleg dat de activiteit niet tot de reguliere, jaarlijkse activiteiten van de aanvrager behoort; / een beschrijving van het aantal deelnemers waar de activiteit zich op richt; / een begroting van de activiteit, waarin de sportvereniging motiveert waarom het de activiteit niet uit de reguliere middelen valt te financieren en waarin de sportvereniging aantoont om alles in het werk te stellen om alternatieve financiering als dekking voor de activiteit te vinden. 6 Inhoudelijk is bepaald: / de activiteiten zijn (overwegend) gericht op inwoners van De Wolden; / de activiteit behoort niet tot de reguliere, jaarlijkse activiteiten van de aanvrager; 3 Algemene Subsidieverordening, 14 april 2011, artikel 11. 4 Beleidsregels subsidie De Wolden 2013. 5 Beleidsregels subsidie De Wolden 2013. 6 Concept Beleidsregels subsidie Sportstimulering, art. 2.1.2 lid 1 sub c. Rapport / Evaluatie en handreiking subsidiebeleid 12

/ de activiteiten zijn gericht op breedtesport, niet op topsport; / de activiteiten met betrekking tot schoolsport en naschoolse activiteiten voor het primair onderwijs dienen te zijn afgestemd met de combinatiefunctionarissen sport en dienen zoveel mogelijk aan te sluiten op de schooltijden. 7 Beleidsregels bovenlokale evenementen Er zijn tevens beleidsregels voor bovenlokale evenementen. Het gaat om twee soorten incidentele (eenmalige) subsidies. In 2013 heeft het college ten eerste beleidsregels opgesteld om in aanmerking te komen voor een startsubsidie voor bovenlokale evenementen. Hierin zijn criteria opgenomen om subsidie voor een bovenlokaal evenement te krijgen. Het moet onder meer gaan om een voor het publiek algemeen toegankelijk evenement, dat niet commercieel is en geheel of in overgrote mate draait op de inzet van vrijwilligers. Het evenement dient bovendien een promotionele waarde te hebben voor de gemeente, een duidelijke bovenlokale uitstraling hebben en bezoekers uit De Wolden én daarbuiten trekken. Het gaat bovendien om een startsubsidie. Dit betekent dat maximaal 50% van de totale organisatiekosten worden vergoed. 8 Naast deze beleidsregels zijn in 2014 tevens beleidsregels opgesteld in het kader van subsidie voor nieuwe bovenlokale evenementen en doorontwikkeling bestaande bovenlokale evenementen. Subsidie plattelandsontwikkeling Er worden door de gemeente tevens subsidies verstrekt in het kader van plattelandsontwikkeling. Hier liggen geen beleidsregels aan ten grondslag. In de praktijk blijkt uit de evaluatie dat alleen een subsidie wordt verleend wanneer er sprake is van cofinanciering. Subsidie energiebesparing De gemeente kent een subsidieverordening Energiebesparing gemeente De Wolden met als doel energiebesparende maatregelen bij particulieren te stimuleren. 9 Beleidsregels Vitale Dorpen De gemeente De Wolden beschikt over een beleidsregel voor subsidies aan kernen en dorpen van de gemeente De Wolden. Wij behandelen de inhoud van deze beleidsregel in het hoofdstuk over de toekenning van subsidie aan Koekange, in het kader van deze beleidsregel. Subsidies voor natuur- en milieueducatie en economische zaken Het blijkt tot slot dat ook subsidies worden verstrekt in het kader van natuur- en milieueducatie en economische zaken. Hier liggen geen beleidsregels aan ten grondslag. 7 Concept Beleidsregels subsidie Sportstimulering, art. 2.1.3. 8 Beleidsregels startsubsidie bovenlokale evenementen, april 2013. 9 Subsidieverordening Energiebesparing gemeente De Wolden 2012. Rapport / Evaluatie en handreiking subsidiebeleid 13

5 Stichting Welzijn De Wolden Stichting Welzijn De Wolden is een maatschappelijke organisatie die zich richt op wonen, welzijn en zorg. De missie van de stichting is inwoners te laten deelnemen aan de samenleving, met name wanneer zij het niet meer op eigen kracht redden. 10 In dit hoofdstuk gaan wij ten eerste in op de achtergrond en ontwikkelingen die zich in de afgelopen jaren in de relatie tussen de stichting en de gemeente hebben voorgedaan. Ten tweede gaan wij in op de prestatieafspraken tussen de stichting en de gemeente. Hoe komen die tot stand? In hoeverre bieden die een voldoende basis voor een doeltreffende inzet van subsidies? Ten derde behandelen wij afspraken over verantwoording en de realisatie van de prestatieafspraken, en de mate waarin deze bijdragen aan gemeentelijke beleidsdoelen. Ten vierde komt de ervaren samenwerking door de gemeente en de stichting aan bod. 5.1 / Achtergrond en ontwikkelingen relatie Stichting Welzijn De Wolden en de gemeente In 2011 heeft de gemeente het Wmo- en Volksgezondheidsbeleid Samen in beweging 2012-2015 vastgesteld. Hier was ook een uitvoeringsprogramma aan gekoppeld. Meedoen, je eigen kracht zo goed mogelijk benutten, verantwoordelijkheid voor jezelf en voor elkaar en zo gezond mogelijk zijn en blijven zijn de uitgangspunten voor de toekomst. 11 Tijdens de begrotingsbehandeling van 2011 is besloten een bezuinigingsopgave op de stichting door te voeren, oplopend van 30.000,- in 2013, naar 164.000,- in 2015). Tijdens de begrotingsbehandeling is door verschillende politieke partijen aangegeven dat de stichting Welzijn De Wolden meer vraaggericht moet gaan werken. 12 Omdat de bezuiniging een structureel karakter heeft, heeft de raad er op aangedrongen dat er onderzoek wordt gedaan naar de afsplitsing van de dorpshuisfunctie. Zowel bij de gemeente als bij de stichting was er het besef dat beiden in de komende jaren te maken krijgen met grote veranderingen. In dat kader is onder de noemer van Intensivering samenwerking gemeente De Wolden en de Stichting Welzijn De Wolden een gezamenlijk traject ingezet. De opdracht in het kader van dit traject, luidde: De samenwerking tussen de gemeente De Wolden en de SWDW te intensiveren om beter voorbereid te zijn op de veranderende rollen in het kader van de Wmo en de drie decentralisaties. De SWDW uit te nodigen om te komen met voorstellen ten aanzien van: 1. de te realiseren bezuinigingen en afsplitsing dorpshuisfunctie. 2. invulling rol welzijn nieuwe stijl 3. afspraken over inzet formatie maatschappelijk werk in team vraagverheldering. 13 Onderdeel van de opdracht was het bepalen van de sturingsfilosofie door de gemeente en het maken van afspraken over evaluatie en bijstellingen. 14 Op basis van een notitie heeft het college van B&W opdracht 10 http://www.welzijndewolden.nl/overons/missieenwerkwijze/ Geraadpleegd: 26 januari 2015. 11 Beleidsplan Wmo-Volksgezondheid 2012-2015, p. 6. 12 Besluiten begrotingsraad, 10 november 2011, p. 3. 13 Notitie, Intensivering samenwerking gemeente De Wolden en de Stichting De Welzijn De Wolden, p. 3. Rapport / Evaluatie en handreiking subsidiebeleid 14

gegeven om samen met Stichting Welzijn De Wolden de samenwerking te intensiveren en uitwerkingsvoorstellen te maken. 15 Stichting Welzijn De Wolden heeft op basis van het Wmo- en Volksgezondheidsbeleid en de uitvoeringsagenda een jaarplan en productenplan opgesteld. Het gaat om het zogenaamde Koersplan Samen werken aan samenwerkenrop weg naar participatie en actief burgerschap voor de periode 2013 2015. Het plan is tot stand gekomen door gesprekken met medewerkers, gemeente en externe partners. De stichting heeft bewust gekozen voor deze periode, omdat het wilde aansluiten bij het beleidsplan en de koers van de opdrachtgever (de gemeente). De stichting formuleerde dit in het plan als volgt: We willen vooral graag laten zien dat we een inhoudelijk een gezamenlijke, op partnership gerichte koers varen. De gemeentelijke beleidskaders en beleidsthema s zijn leidend geweest voor ons koersplan. 16 Ook is in die periode een advies uitgebracht door het bureau Stade Advies over de ontvlechting van de functies beheer en welzijn in de accommodaties van de stichting. Het college heeft aangegeven dat wat haar betreft in het plan de juiste koers wordt uitgezet voor de toekomst. Het traditionele sociaal cultureel werk moest volgens het college plaats maken voor burgerschapsgerichte interventies, die vraaggericht en tot actief burgerschap en participatie leiden. 17 Het plan is in mei 2013 gepresenteerd aan de gemeenteraad. 18 Begin februari 2014 werd er na de ontvlechting door het college van B&W besloten om voor twee onderdelen subsidies te geven, namelijk voor de uitvoering van welzijnsactiviteiten en voor het algemeen maatschappelijk werk. Tegelijk is er gewerkt aan een uitvoeringsovereenkomst met de stichting. Op basis van het nieuwe koersplan is gezamenlijk tussen de afdeling Samenleving van de gemeente, het CJG en de GGD het uitvoeringsprogramma Wmo/volksgezondheid 2012-2015 gereed gemaakt als onderdeel van de uitvoeringsovereenkomst met de stichting. 19 5.2 / Doelstelling en prestaties subsidieverstrekking Maatschappelijke effecten gemeente en stichting Tot januari 2014 waren er geen specifieke afspraken tussen de gemeente en de stichting over te bereiken doelen. De toekenning van subsidie werd gebaseerd op het jaarplan van de stichting. 20 Daarin werden aandachtsgebieden van de stichting en de producten inzichtelijk gemaakt. De doelen waren algemeen geformuleerd (bijvoorbeeld: Een leefbare samenleving in al haar diversiteit en Kennis van de doelgroep, netwerk en de toegang tot de doelgroep ). 21 De stichting maakte wel duidelijk in hoeverre de activiteiten samenhingen met de prestatievelden van de Wmo. Die relatie was duidelijk aanwezig, maar werd niet concreet gemaakt. In januari 2014 is de nieuwe uitvoeringsovereenkomst tussen gemeente en de stichting opgesteld. Het betreft de opdracht van de gemeente voor de uitvoering van het Uitvoeringsprogramma behorende bij het 14 Notitie, Intensivering samenwerking gemeente De Wolden en de Stichting De Welzijn De Wolden, p. 2. 15 B&W-voorstel, 17 september 2012. 16 Koersplan Welzijn De Wolden 2013-2015, p. 2. 17 B&W voorstel, 7 mei 2013, p. 1. 18 Presentatie gemeenteraad, 16 mei 2013. 19 Subsidiebeschikking 2014 St. Welzijn De Wolden, 7 april 2014. 20 Zie bijvoorbeeld brief, Maximale reguliere subsidie 2013, 8 januari 2013. 21 Jaarplan 2013, p. 12. Rapport / Evaluatie en handreiking subsidiebeleid 15

beleidsplan Wmo-Volksgezondheid. Uitgangspunt van de uitvoeringsovereenkomst tussen de stichting en de gemeente is het gebiedsgericht werken. Er zijn in totaal 19 maatschappelijke effecten geformuleerd: 1. Minder kinderen maken gebruik van jeugdzorg 2. Meer jongeren voelen zich betrokken en dragen bij aan de samenleving 3. Minder inwoners met financiële problemen 4. Meer jongeren zijn zich bewust van de gevaren van genotmiddelen 5. Meer inwoners met een uitkering zijn aan het werk en/of actief als vrijwilliger 6. Meer (kwetsbare) burgers doen actief mee in de samenleving 7. Meer zelforganiserend vermogen in de dorpen 8. Meer initiatieven van (samenwerkende) private en/of publieke (rechts)- personen 9. Meer bewoners bewegen actief (= gezonde leefstijl) 10. Het aantal steun- en leuncontacten in de eigen leefomgeving neemt toe 11. Inwoners besteden meer uren aan mantelzorg en vrijwilligerswerk 12. Minder inwoners maken gebruik van individuele voorzieningen 13. Meer (kwetsbare) burgers met eigen regie (= eigen verantwoordelijkheid) 14. Inwoners met beperkingen nemen in toenemende mate deel aan reguliere activiteiten 15. Inwoners functioneren zelfstandig 16. Minder kinderen met ontwikkel- en taalachterstanden 17. Er zijn voldoende ontmoetingsmogelijkheden voor alle inwoners zonder en met beperkingen 18. Inwoners met beperkingen worden meer ondersteund door vrijwillige en informele thuishulp 19. Meer kinderen van minima maken gebruik van voorzieningen. 22 Door deze wijze van samenwerken is er in de praktijk sprake van gezamenlijk te bereiken effecten. Prestatieafspraken inhoud en totstandkoming van afspraken Geen inhoudelijke prestatieafspraken en afspraken over doelen in 2013 Tot 2014 waren er geen specifieke inhoudelijke prestatieafspraken tussen de stichting en de gemeente. Er werd ook niet gewerkt met een aanvraagformulier waarin kon worden aangegeven hoe de prestaties van de stichting samenhingen met de doelen van de gemeente. De aanvraag gebeurde door het toesturen van de begroting en het toesturen van het jaarplan. In dit jaarplan heeft de stichting duidelijk gemaakt welke aandachtsgebieden zij heeft, welke producten zij heeft en hoe die samenhangen met de prestatievelden van de Wmo in de begroting van de gemeente. 23 Het ging tot dan toe niet om concrete prestatie-indicatoren en de gemeente vroeg daar ook niet om en toetste niet aan gemeentelijke doelen. Het College van B&W van de gemeente De Wolden heeft op 27 februari 2012 het gebruik van aanvraagformulieren voor subsidies verplicht gesteld. Per 1 maart 2012 is het gebruik daarvan verplicht. 24 Stichting Welzijn De Wolden heeft in het begrotingsjaar 2012 niet voldaan aan het verplicht invullen van het aanvraagformulier. Pas na het verlenen van de subsidie in januari 2013 en het aanvragen van de vaststelling op 30 april 2014, is deze tekortkoming door de gemeente geconstateerd. Er is toen opnieuw om een aanvraagformulier gevraagd. 25 In het aanvraagformulier van 2013 wordt bij een subsidie van 50.000,- of meer gevraagd om: 22 Uitvoeringsovereenkomst 2014 2017, p. 6. 23 Jaarplan 2013. 24 Brief, Aanvullen aanvraag subsidie Stichting Welzijn de Wolden, 7 mei 2014. 25 Brief, Aanvullen aanvraag subsidie Stichting Welzijn de Wolden, 7 mei 2014. Rapport / Evaluatie en handreiking subsidiebeleid 16

/ een inhoudelijk verslag waaruit blijkt de activiteiten waarvoor de subsidie is verleend, zijn verricht en; / een overzicht van de activiteiten en de hieraan verbonden uitgaven en inkomsten (financieel verslag of jaarrekening) en; / een balans van de afgelopen subsidietijdvak met een toelichting daarop en; / een accountantsverklaring. 26 De stichting heeft op 21 mei 2014 de subsidievaststelling aangevraagd. De in de aanvraag gevraagde documenten zijn door de stichting aangeleverd. 27 Omdat de gemeente en de stichting op dat moment nog geen doelen of prestatie-overeenkomsten hadden geformuleerd, was het voor de gemeente niet mogelijk de regie te houden op de mate waarin de stichting een bijdrage levert aan gemeentelijke beleidsdoelen. De gemeente kon alleen zicht houden op de prestaties van de stichting zoals het die zelf geformuleerd had. Prestatieafspraken 2014 De maatschappelijke effecten in de uitvoeringsovereenkomst zijn geclusterd naar drie centrale thema s, namelijk 1) Preventie, 2) Sterke samenleving en 3) Kwetsbare burger. 28 In de definitieve uitvoeringsovereenkomst zijn de drie clusters uitgewerkt in hoofddoelen van het sociaal domein (doelen van de gemeente), beoogde maatschappelijke effecten (geformuleerd door de stichting in samenspraak met de gemeente) en de inzet op jaarbasis door de stichting, waar mogelijk gekwantificeerd. 29 In de bijlage van de uitvoeringsovereenkomst is de inzet van de stichting op jaarbasis zowel kwalitatief als kwantitatief weergeven. Er zijn voor de drie thema s een groot aantal resultaatindicatoren geformuleerd. Voor een groot deel van die indicatoren geldt dat in 2014 een nulmeting is uitgevoerd. De kwantitatieve indicatoren zijn resultaatgericht en evalueerbaar geformuleerd. Voorbeelden zijn: / Het aantal bewoners dat door actieve en tijdige signalering vroegtijdige (informele) hulp krijgt in de eigen buurt stijgt elk jaar en is na 4 jaar met 30% gestegen t.o.v. 2014. Indicator: het aantal mensen die gebruikmaken van informele/vrijwillige zorg; / Het aantal jongeren dat zich inzet voor buurtgerichte activiteiten en zinvolle vrijetijdsbesteding stijgt elk jaar en is na 4 jaar met 30% toegenomen t.o.v. 2014 30 De kwalitatieve indicatoren zijn ook meetbaar geformuleerd, maar niet geoperationaliseerd. Hieronder volgen twee voorbeelden: / Door versterking van eigen kracht zijn ouders beter toegerust om op te voeden, waardoor er meer stabiliteit in het gezin ontstaat en er minder sprake is van overlastsituaties, zwaardere zorg kan hierdoor voorkomen worden; / Door vroegsignalering en adequate aanpak in de eerste lijn is tweedelijns specialistische zorg uitgesteld of voorkomen. 31 5.3 / Verantwoording Tot het opstellen van de uitvoeringsovereenkomst 2014 vond de sturing plaats aan de hand van de begrotingscyclus van de stichting. Deze diende een begroting in, op basis waarvan de voorlopige subsidie werd toegekend. De vaststelling gebeurde vervolgens op basis van het inhoudelijk jaarverslag en de 26 Aanvraagformulier vaststelling subsidie 2013. 27 B&W voorstel, 24 oktober 2014. 28 Uitvoeringsovereenkomst 2014 2017, p. 7. 29 Werk in uitvoering 2014 2017, p. 13. 30 Werk in uitvoering 2014 2017, p. 22. 31 Werk in uitvoering 2014 2017, p. 22. Rapport / Evaluatie en handreiking subsidiebeleid 17

rekening van de stichting, een balans en een accountantsverklaring. De gemeente beschikte zelf niet over een inhoudelijk kader op basis waarvan zij de subsidie kon toetsen. In de uitvoeringsovereenkomst 2014 die de stichting en de gemeente samen hebben opgesteld, is bepaald dat de stichting ieder kwartaal intern rapporteert over de voortgang. Dit gebeurt op basis van de plan-do-actcheck-cyclus. 32 In de uitvoeringsovereenkomst staat over de verantwoording: Het te behalen resultaat wordt uitgedrukt in percentages, of in een cijfer. Deze percentages zijn indicatief en in aanvang zeker niet hard afrekenbaar. Het is veel meer een proces, waarin we met elkaar laten zien dat onze interventies uiteindelijk tot de gewenste maatschappelijke resultaten leiden en dat we dat ook inzichtelijk kunnen maken. 33 Richting de opdrachtgever (de gemeente) wordt elk half jaar gerapporteerd. Er vindt dan tevens een gesprek plaats met de opdrachtgever. Het streven is daarnaast om minimaal eenmaal per jaar met Dorpsbelangen een gesprek te voeren. 34 In de praktijk blijkt dat dit ook gebeurt. Ook wordt er gerapporteerd richting de Wmo-raad. De welzijnsorganisatie maakt voor de subsidieaanvraag gebruik van een standaardformulier van de gemeente. Het aanvraagformulier maakt een onderscheid tussen een aanvraag voor vijf categorieën, namelijk 1) sportverenigingen, 2) muziekverenigingen, 3) jeugdkoren, 4) dorpshuizen en 5) overig. 35 Stichting Welzijn De Wolden valt in die laatste categorie. In het aanvraagformulier wordt onder het kopje Doelstelling en resultaten aan de stichting gevraagd: Geef aan in welke mate de activiteiten zijn gericht op de gemeente of haar ingezeten en op de door de gemeente vastgestelde doelen of beleidsterreinen. 36 De welzijnsstichting geeft in het formulier aan: Het leveren van een bijdrage aan het welzijn van de gehele bevolking in de gemeente De Wolden, stimuleren van actieve maatschappelijke deelname, bevorderen en ontplooien eigen woon-, werk-, en leefsituatie van de bevolking. 37 De stichting stuurt samen met haar aanvraag tevens de begrotingen mee. Na het verlenen van de subsidie, is voor de vaststelling van de subsidie documentatie nodig. De afspraken hierover zijn gebaseerd op de Algemene Subsidieverordening van 2011: / een inhoudelijk verslag, waaruit blijkt dat de activiteiten waarvoor de subsidie is verleend, zijn verricht; / een overzicht van de activiteiten en de hieraan verbonden uitgaven en inkomsten (financieel verslag of jaarrekening); / een balans van het afgelopen subsidietijdvak met een toelichting daarop; / een accountantsverklaring. Dit is geregeld in de Algemene Subsidieverordening De Wolden 2011 (artikel 16). 38 32 B&W voorstel, 30 september 2014. 33 Werk in uitvoering 2014 2017, p. 15. 34 Werk in uitvoering 2014 2017, p. 14. 35 Aanvraagformulier verlening jaarlijkse subsidie 2015. 36 Aanvraagformulier verlening jaarlijkse subsidie 2015, p.4. 37 Aanvraagformulier verlening jaarlijkse subsidie 2015, p.4. 38 Subsidie, Stichting Welzijn De Wolden, 17 januari 2014. Rapport / Evaluatie en handreiking subsidiebeleid 18

5.4 / Realisatie van doelen en afspraken Realisatie doelen en subsidieafspraken 2013 Omdat er in 2013 nauwelijks concrete prestatie-afspraken zijn gemaakt, is het niet te beoordelen of de stichting beoogde prestaties heeft behaald. Het jaarverslag van 2013 bevat grotendeels een weergave van de verrichtte activiteiten en blikt ook vooruit op de veranderingen van 2014. 39 Er is wel een relatie gelegd met de Wmo-prestatievelden van de gemeente. Hier werd echter niet op getoetst. Realisatie doelen en subsidieafspraken 2014 Over het begrotingsjaar 2014 is nog geen subsidie vastgesteld. Duidelijk is wel dat door de veranderingen die de gemeente en de stichting hebben doorgevoerd, beter voldaan is aan voorwaarden voor de mogelijkheid van sturing door de gemeente. Er zijn gezamenlijke doelen en prestaties geformuleerd die het mogelijk maken zicht te krijgen op prestaties en effecten. Die passen bij de algemene ontwikkelingen in het sociaal domein (inzetten op preventie, een sterke samenleving en de kwetsbare burger) en ook bij de wens van het nieuwe college om de kracht van inwoners te willen benutten voor het versterken van lokale netwerken (onder meer in de inzet van vrijwilligers en ondersteuners). De nieuwe Kadernota voor het sociaal domein past daar ook bij. Hierin geeft de gemeente aan primair in te willen zetten op de zelfredzaamheid van inwoners. Wanneer het voor mensen niet mogelijk is om zelf hulp te organiseren, dan dienen ze te kunnen rekenen op ondersteuning. De gemeente geeft in de Kadernota ook aan dat het vernieuwende initiatieven wil ondersteunen. 40 De ontwikkeling van stichting Welzijn nieuwe stijl past daar bij heeft de steun van het college. Het vraagt van de stichting om nieuwe taken op te pakken en tegelijk enkele van die taken los te laten. Voorbeelden zijn de exploitatie van de dorpshuizen in Zuidwolde, de Wijk en Ruinen, die zijn overgedragen aan de dorpsgemeenschap. 41 5.5 / Samenwerking Zowel de stichting als de gemeente zijn positief over de ontwikkeling die in de afgelopen jaren is doorgemaakt, zowel als het gaat om de inhoud als om de procedure. Met het opstellen van de uitvoeringsovereenkomst is er meer dan voorheen een gezamenlijk proces doorlopen dat heeft geleid tot goede verhoudingen. Er vindt nu ook tweewekelijks een gesprek plaats tussen de ambtelijke organisatie en de directeur van de stichting. Zowel de gemeente als de stichting hebben een veranderingsproces moeten doormaken. Er is het idee dat er een goede basis is gelegd voor de lopende en komende transformatie in het sociaal domein. 5.6 / Rol van de raad De gemeenteraad ontvangt de verantwoordingsinformatie over Stichting Welzijn De Wolden. De fracties zijn ook betrokken geweest bij de transformatie. Een sessie hierover staat binnenkort gepland. Op die manier zijn raadsleden in staat grip te houden op de activiteiten en prestaties van de stichting. 39 Samen Werken aan Samenwerken, 2013. 40 Kadernota Het sociale domein is onze gezamenlijke zorg!, januari 2014, p.4-5. 41 Collegeprogramma 2014 2018, p. 15. Rapport / Evaluatie en handreiking subsidiebeleid 19

5.7 / Samenvatting prestaties Stichting Welzijn De Wolden en sturing door gemeente De Stichting Welzijn De Wolden en de gemeente hebben in de afgelopen jaren hard gewerkt om hun relatie toekomstbestendig te maken. De wijzigingen in de afspraken zijn mede ingegeven door bezuinigingen, maar waren ook nodig in het licht van de wijze van sturing die tot dan toe plaatsvond. De stichting maakte doelen en prestaties niet concreet. Als gevolg daarvan had de gemeente nauwelijks zicht op wat de stichting bereikte (anders dan financiële resultaten) en zij stuurde daar ook niet op. Zowel de stichting als de gemeente realiseerden zich dat veranderingen in de relatie, de inhoud van de afspraken en de sturing noodzakelijk waren. Daarbij is samen opgetrokken. Het besef dat verandering noodzakelijk was, heeft geleid tot nieuwe inhoudelijke afspraken over doelen en prestaties. Er is vanaf het begrotingsjaar 2014 een duidelijke koppeling waarneembaar tussen de beleidsdoelen van de gemeente en de doelen en aanpak van de stichting (die immers grotendeels is gebaseerd op het beleidsplan van de gemeente en samen zijn geformuleerd in een uitvoeringsovereenkomst). Door de stichting is op dit vlak veel en goed werk verzet. Ook de vertaling van gemeentelijke beleidsdoelen en maatschappelijke effecten in de prestaties van de stichting is duidelijk zichtbaar. Daarmee is een goede basis gelegd voor doelgericht subsidiëren van activiteiten van de stichting. Tegelijk geldt de uitwerking van de maatschappelijke effecten in prestatie-indicatoren als zeer ambitieus. Er is een zeer groot aantal prestatie-indicatoren geformuleerd. Een deel van die indicatoren is goed te meten (het kwantitatieve deel). Voor het deel dat de gemeente en de stichting de kwalitatieve afspraken noemen, geldt eveneens dat die meetbaar gemaakt kunnen worden. Zij zijn op dit moment nog niet als zodanig geformuleerd. Het is nog niet duidelijk hoe de stichting van plan is die kwalitatieve afspraken te monitoren en zichtbaar te presenteren. Dit zijn aandachtspunten richting de toekomst. De vraag die open staat is of en hoe de gemeente van plan is te sturen op de realisatie van de prestatieindicatoren. Aan de voorwaarden hiervoor is voldaan, het is nu aan de gemeente om in beeld te houden of de prestaties ook daadwerkelijk bijdragen aan de beleidsdoelen van de gemeente, of en wanneer bijsturing noodzakelijk is. Rapport / Evaluatie en handreiking subsidiebeleid 20

6 Stichting Scala Centrum voor de Kunsten Scala Centrum voor de Kunsten is de samenwerkende organisatie voor kunsten in de gemeenten De Wolden, Hoogeveen, Meppel, Staphorst, Steenwijkerland en Westerland. Scala geeft cursussen dans, media, muziek en theater, specifiek ook voor het onderwijs. In dit hoofdstuk behandelen wij ten eerste de achtergrond en recente ontwikkelingen, specifiek in de relatie tussen Scala en de gemeente. Ten tweede gaan wij in op de doelen en afspraken over prestaties met Scala (inclusief de totstandkoming daarvan). In hoeverre bieden de gemaakte afspraken een voldoende basis voor een doeltreffende inzet voor subsidies? Tot slot onderzoeken wij de wijze van verantwoording over en de realisatie van de prestatieafspraken en de mate waarin de prestaties een bijdrage leveren aan de beleidsdoelen van de gemeente. 6.1 / Achtergrond en ontwikkelingen relatie Scala en de gemeente Ook bij Scala hebben zich, net als bij stichting Welzijn De Wolden (zie hoofdstuk 5), de afgelopen jaren verschillende ontwikkelingen voorgedaan. Scala kreeg door middel van een motie de opdracht om een bezuiniging door te voeren. Het uitgangspunt was om te onderzoeken of er een Scala Nieuwe Stijl ontwikkeld kon worden, met als doelen: / het terugbrengen van huisvestingskosten; hiermee werd er aangesloten bij de langer bestaande wens bij Scala om huisvesting te centraliseren; / het omvormen van Scala tot Scala Nieuwe Stijl. De voorkeur ging er daarbij naar uit dat Scala op locatie, vraaggericht en laagdrempelig zou gaan werken; / behoud van het HaFaBra-onderwijs (instrumentale Harmonie Fanfare Brassbandopleiding). 42 De raad wenste voor een bedrag van 100.000,- aan bezuinigingen door te voeren. In februari 2013 heeft Scala een nieuw plan gepresenteerd. Het plan zet in op structurele samenwerkingen in onder meer het Cultuur Educatie Netwerk (CEN), in de Brede School, samen met amateurverenigingen, en de Openbare Bibliotheek. 43 De nieuwe strategische doelen van Scala zijn gebaseerd op drie pijlers: 1. Cultuur op school: binnen- en buitenschoolse cultuureducatie; 2. Talentontwikkeling: de kunstzinnige mogelijkheden uit ieder kind halen; 3. Culturele werkplaatsen: plek en begeleiding van amateurkunstenaars. Op basis van de pijlers wil Scala zich richten op een aantal programmalijnen: / Kennismaking, oriëntatie en eerste scholing (basisprogramma); / Scholing en verdieping (tot 18 jaar); / Kennismaking, scholing en verdieping na 18 jaar (niet in de gemeente De Wolden); / Amateurkunst / netwerkfunctie. 44 In het werkplan is uitgewerkt hoe Scala vorm gaat geven aan deze programmalijnen. In het werkplan geeft het aan zich voor te bereiden op een nieuwe situatie met minder gemeentelijke subsidie, waarin cultureel ondernemerschap een grotere rol speelt, dienstverlening aan het onderwijs de centrale functie wordt en de 42 B&W voorstel, 30 januari 2012. 43 Werkplan Scala Nieuwe Stijl De Wolden, p. 4-5. 44 Werkplan Scala Nieuwe Stijl De Wolden, p. 8. Rapport / Evaluatie en handreiking subsidiebeleid 21

organisatie met een veel kleinere vastere kern werkt. Daardoor wordt het flexibeler. 45 Het brengt het samen gaan van de activiteiten van Scala Meppel en Hoogeveen met zich mee. De inzet voor de nieuwe organisatie betekende ook de liquidatie van de bestaande stichting. De gemeenteraad heeft op 11 april 2013 ingestemd met het beschikbaar stellen van middelen voor de transitiekosten. 46 Tevens is een lening aan Scala Hoogeveen kwijtgescholden. 47 Daartoe heeft de stichting een stappenplan opgesteld om te komen tot de vereffening. 6.2 / Doelstelling en prestaties subsidieverstrekking Maatschappelijke effecten gemeente en stichting Vanwege de organisatorische veranderingen bij Scala is de subsidieverlening voor het jaar 2013 slechts bedoeld voor een deel van dat jaar. De subsidieverlening is gebaseerd op het werkplan dat in februari 2013 is opgesteld door de stichting. Dit werkplan is opgesteld met de uitgangspunten van de motie van de raad in het achterhoofd. In het plan is de verwachte productie per gemeente geformuleerd. Voor de gemeente De Wolden is dit langs twee programmalijnen geformuleerd, die als volgt zijn uitgewerkt: Het Basisprogramma programmalijn 1 is gericht op kennismaking, oriëntatie en de eerste scholing van kinderen en jongeren. Programmalijn 1 beschouwen wij, geïntegreerd in het aanbod via het Cultuur Educatie Netwerk als de basisvoorziening kunsteducatie voor de gemeente De Wolden. Scala heeft een cultuureducatievisie ontwikkeld het land van Scala. Dit programma willen we lokaal vullen en aanbieden aan het onderwijs. De projecten tijdens schooltijd zijn gericht op de kennismaking met de verschillende kunstdisciplines. We concentreren ons in het basisprogramma op kinderen en jongeren. We willen zoveel mogelijk kinderen en jongeren in aanraking brengen met kunst. Kennismaking en oriëntatie zijn de eerste stappen van een culturele loopbaan. Vanuit het overleg met het Cultuur Educatie Netwerk en het Brede Scholen Netwerk investeren we in de ontwikkeling van programma s voor verschillende onderwijstypen met aandacht voor actieve, receptieve en reflectieve vormen van het aanbod (binnenschools en buitenschools). 48 Programmalijn 2 Scholing en verdieping tot 18 jaar. Dit zijn de lessen en cursussen in alle disciplines in vervolg op de Basisscholing in programmalijn 1. 49 Op basis van de bestudering van inhoudelijke beleidskaders is duidelijk dat de door Scala ingezette lijn aansluit bij de doelen en richting van de gemeente. Zo heeft de gemeente aangegeven dat het streeft naar de realisatie van een cultureel netwerk en een onderwijsnetwerk in het kader van de stimulering van cultuuronderwijs op scholen. 50 Voor het jaar 2014 geldt dat subsidie is verleend op basis van de begroting van de stichting. Daarin waren geen prestatie-indicatoren geformuleerd. 51 De vaststelling van de subsidie heeft nog niet plaatsgevonden. 45 Werkplan Scala Nieuwe Stijl De Wolden, p. 2. 46 Toelichting aan de raad: Scala Nieuwe Stijl. 47 Raadsvoorstel, 28 maart 2013. 48 Werkplan Scala Nieuwe Stijl, p. 9. 49 Werkplan Scala Nieuwe Stijl, p. 9. 50 Programmabegroting 2014, p. 42. 51 Begroting 2014, Scala Centrum voor de Kunsten. Rapport / Evaluatie en handreiking subsidiebeleid 22

6.3 / Verantwoording Evenals voor de stichting Welzijn De Wolden geldt dat de subsidieverlening plaatsvond op basis van de begroting en de vaststelling op basis van een inhoudelijk verslag van de activiteiten, de jaarrekening en de accountantscontrole. De gemeente stelde geen andere inhoudelijke eisen aan de wijze van verantwoording. Stichting Scala heeft de inhoudelijke wijze van verantwoording vanaf het begrotingsjaar 2013 aangepast. Dit is gebeurd op verzoek en in overleg met gemeenten in de regio. In het jaarverslag heeft Scala nu voor de verschillende gemeenten waarvan zij subsidie ontvangt, de realisatie van prestaties opgenomen. Dat gebeurt langs de lijnen: / Cultuur op school (met een onderscheid tussen primair onderwijs en voortgezet onderwijs); / Talentontwikkeling (kinderen en jongeren): waaronder dans, Hafabra, groepslessen en individuele lessen; / Culturele Werkplaats (voor volwassenen): waaronder dans, Hafabra, groepslessen en individuele lessen. 52 Instellingen dienen nu het aanvraagformulier voor een subsidie in te dienen voorafgaand aan de verlening. Zij dienen de begroting mee te sturen met een specificatie van de inhoudelijke activiteiten en inkomsten en uitgaven. Daarnaast is één van de vragen in het formulier Geef aan in welke mate de activiteiten zijn gericht op de gemeente of haar ingezetenen en op de door de gemeente vastgestelde doelen of beleidsterreinen. 53 De stichting schrijft hier: Het verzorgen van kunstzinnige vorming binnen de gemeente De Wolden. 54 In de begroting zelf zijn geen concrete prestaties benoemd. Om de verleende subsidie over 2015 vast te kunnen stellen, dient de stichting net als in de voorgaande jaren een inhoudelijk en financieel verslag aan te leveren, een balans en toelichting van het afgelopen subsidietijdvak en een accountantsverklaring. 55 6.4 / Realisatie van doelen en afspraken Realisatie doelen en afspraken 2013 2013 was te zien als een overgangsjaar voor stichting Scala. De gemeente beschouwde het werkplan van de stichting als een voldoende basis voor de subsidieverlening. Daarnaast heeft de gemeente diverse gesprekken gevoerd om de behoefte te peilen van de scholen en participanten. De ervaringen van de scholen zijn leidend geweest in het proces om te komen tot een nieuwe werkwijze. Hoewel er geen concrete schriftelijke prestatieafspraken zijn gemaakt met de gemeente, heeft de stichting voor het jaar 2013 deze prestaties wel concreet gemaakt in het jaarverslag. Cultuur op school Resultaten (aantallen) Primair onderwijs Binnenschoolse kennismaking (6x onderwijs) 1642 Buitenschoolse oriëntatie (10x les) 33 52 Jaarverslag 2013, p. 10. 53 Aanvraagformulier subsidieverlening 2015. 54 Aanvraagformulier subsidieverlening 2015. 55 Brief, Subsidievaststelling 2012 en subsidieverlening 2014, p. 2. Rapport / Evaluatie en handreiking subsidiebeleid 23

Cultuurmenu (2x les) - Incidentele projecten - Voortgezet onderwijs Cultuurtraject - Buitenschoolse oriëntatie (10x) - Incidentele projecten - Subtotaal 1675 Talentontwikkeling (kinderen en jongeren) Individuele lessen 41 Groepslessen 29 Hafabra 79 AMV 7 Ensembles/orkesten 6 Dans 52 Hiphop - Beeldende kunst 2 Theater 16 Subtotaal 232 Culturele werkplaats (volwassenen) Individuele lessen - Groepslessen - Hafabra - Ensembles/orkesten/koren 11 Dans - Beeldende kunst 13 Theater - Receptieve vorming: Muziek - Receptieve vorming: Beeldend - Subtotaal 24 Totalen 1931 Bijdrage aan beleidsdoelen De gemeente heeft in 2007 de cultuurnota Binnen de lijntjes kleuren kunst- en cultuurbeleid gemeente De Wolden opgesteld. De cultuurnota was oorspronkelijk opgesteld voor de periode 2007 2011. Er is besloten de looptijd te verlengen. Zowel in de cultuurnota van 2007 als in de verkenningen rond de bezuinigingen op Scala, is de nadruk gelegd op cultuureducatie voor jongeren. Dit heeft onder meer vorm Rapport / Evaluatie en handreiking subsidiebeleid 24

gekregen door middel van de oprichting van cultuureducatienetwerk. 56 De gemeente zag Scala met name als een middel om het beleid op het gebied van cultuureducatie te faciliteren. In de periode 2010-2013 is er met name veel energie gestoken in de ontwikkeling van lokaal netwerk voor cultuuronderwijs waarin onder meer het basisonderwijs, de bibliotheek, Scala, Stichting Welzijn De Wolden en andere instellingen samenwerken, samen met cultuurcoaches die werken als bruggenbouwers tussen scholen, culturele instellingen en de gemeente. De taak van deze cultuurcoaches is het versterken van het lokaal netwerk van scholen te ondersteunen bij de ontwikkeling van een zogenaamde doorlopende leerlijn, binnen- en buitenschoolse activiteiten afstemmen, bij te dragen aan verbetering van de kwaliteit van het cultuuronderwijs, et cetera. 57 Mede in relatie tot veranderingen op provinciaal en landelijk vlak, is er met name in het jaar 2013, steeds meer een sturende rol gekomen voor gemeenten op het gebied van cultuureducatie. Volgens de routekaart binnenschoolse cultuureducatie Zuidwest-Drenthe betekende dit ook dat een versterking van de culturele infrastructuur noodzakelijk was. Er is, mede gezien het landelijke programma Cultuureducatie met Kwaliteit ook een veranderende rol voor scholen. Aan hen wordt gevraagd een visie te ontwikkelen en op basis daarvan een passend aanbod te verzinnen. Van instellingen vraagt dit vervolgens dat zij een aanbod dienen te ontwikkelen dat aansluit bij de wensen van de scholen. 58 De algemene lijn is dat er meer wordt ingezoomd op vraagontwikkeling, een bewustzijns- en cultuurverandering binnen het onderwijs. 59 De gemeente De Wolden heeft de veranderingen vertaald in het document Cultuuronderwijs De Wolden het lokale netwerk centraal dat is opgesteld in 2013. In het plan is aangegeven dat in De Wolden wordt gewerkt aan een beleidsplan voor cultuuronderwijs waarbij het accent komt te liggen op kwaliteit en met name op doorlopende leerlijnen. Deze is zowel binnen- als buitenschools ingestoken, vanuit de scholen vraag is namelijk vraag naar beide lijnen. Ten aanzien van Scala is in de nota het volgende geformuleerd: Scala wordt gesubsidieerd door de gemeente De Wolden. Deze subsidie wordt de komende jaren op ontwikkeling van een doorlopende leerlijn die voldoet aan de vraag van het onderwijs als de criteria zoals gesteld door het Fonds voor Cultuurparticipatie. Het aanbod van Scala maakt naast het aanbod van de bibliotheek, het theater, musea en andere lokale aanbieders onderdeel uit van de nog te ontwikkelen plannen. 60 De lijn die Scala in het werkplan heeft ingezet past in het beleid dat de gemeente heeft ingezet. Scala heeft als uitgangspunten namelijk een intensivering van de samenwerking in het Brede Scholen Netwerk en een doorlopende leerlijn naar vervolgopleidingen, en het programma Cultuureducatie met kwaliteit. 61 Realisatie doelen en afspraken 2014 Voor het jaar 2014 geldt dat er nog geen sprake is van een afgerond subsidiejaar. Op basis van de gemaakte afspraken kan wel een inschatting worden gemaakt in hoeverre de afspraken zullen leiden tot de beoogde beleidsdoelen. Hierbij is ten eerste van belang om te constateren dat er geen concrete 56 Cultuurnota 2007, p. 24. 57 Cultuuronderwijs in De Wolden, p. 4. 58 Routekaart binnenschoolse cultuureducatie, oktober 2013. 59 Cultuuronderwijs in De Wolden, p. 4. 60 Cultuuronderwijs in De Wolden, p. 6. 61 Werkplan 2013, p. 3-5. Rapport / Evaluatie en handreiking subsidiebeleid 25

verantwoordingsafspraken met de gemeente zijn gemaakt. Ook in de begroting van de stichting zelf zijn geen concrete prestaties benoemd. De enige wijze waarop de gemeente zicht kan houden op de ontwikkeling van de prestaties van de stichting, is door de geleverde prestaties aan het eind van het jaar 2014 te vergelijken met die van 2013. Dan is dus nog niet de vraag beantwoord of de prestaties overeenkomen met wat de gemeente beoogde en in hoeverre er is bijgedragen aan beleidsdoelen. Een uitdaging ligt er op het toetsen van meer kwaliteit. De belangrijkste vraag waar het hier om gaat is dat een organisatie als Scala aan de behoefte van scholen voldoet. Instrumenten hiervoor worden op landelijk niveau ontwikkeld. Op dat niveau wordt ook onderzoek gedaan naar de kwaliteit van cultuureducatie. Op het niveau van de gemeente wordt de kwaliteit geborgd door binnen het netwerk het gesprek met elkaar te voeren. Er zijn overigens wel manieren om ook op lokaal niveau de kwaliteit te onderzoeken. Dat gebeurt in onderlinge samenwerking tussen de deelnemers van het cultuurnetwerk. 6.5 / Samenwerking Er zijn in de afgelopen jaren door betrokkenen bij Scala flinke stappen gezet om de organisatie om te vormen van een aanbodgerichte, naar een vraaggerichte organisatie. Betrokkenen zijn positief over de wijze waarop in gezamenlijkheid is gekeken hoe de omvorming kon worden vormgegeven. De ervaring is dat partijen met elkaar meedenken en er goede inhoudelijke gesprekken plaatsvinden. Sinds de omvorming is de ervaring ook dat het contact hechter is geworden. Meer dan voorheen wordt in gezamenlijkheid met cultuurcoaches en betrokken ambtenaren gewerkt aan wat Scala en de gemeente willen bereiken. Zo is er elke twee maanden overleg tussen de stichting, de gemeente en de cultuurcoaches. Een keer in de twee maanden wordt er door Scala en de betrokkenen vanuit de scholen met elkaar gesproken. Ook vindt er een stuurgroep overleg plaats waarin Scala, gemeente, Bibliotheken en bovenschoolse directies met elkaar afstemmen. 6.6 / Rol van de raad De raad van De Wolden is actief betrokken geweest bij de omvorming van Scala, onder meer door het aannemen van de motie voor de bezuiniging. De raad heeft ook duidelijk gemaakt dat het Scala wil behouden voor de toekomst. De raad ontvangt de verantwoordingsinformatie van Scala op basis waarvan het kan sturen. Die is overigens ook publiek toegankelijk. 6.7 / Samenvatting prestaties Scala en sturing door de gemeente Vanwege een bezuiniging van de gemeente, is Scala samen met de gemeenten aan de slag gegaan met een reorganisatie en liquidatie van de organisatie in zijn bestaande vorm. Om hieraan vorm te geven heeft de organisatie binnen de kaders van de motie die de gemeenteraad van De Wolden heeft aangenomen, een werkplan opgesteld. Dit plan en de activiteiten passen binnen een algemene tendens van cultureel ondernemerschap, minder afhankelijkheid van gemeentelijke subsidie en de landelijke kaders voor cultuureducatie. In het netwerk worden de behoeften van de scholen gepeild. De ervaring van de scholen over de kwaliteit en betrokkenheid van Scala bij de ontwikkeling van doorlopende leerlijnen staat centraal in bepaling van de effectiviteit van de subsidieverlening. De gemeente staat aan het begin van een nieuwe werkwijze om te komen tot een manier om kwalitatieve prestaties te kunnen monitoren. De wijze van monitoring vindt nu namelijk nog niet zijn vertaling in subsidieafspraken, op dat vlak ligt in de komende jaren de uitdaging. Rapport / Evaluatie en handreiking subsidiebeleid 26

7 Stichting Heideschaap Stichting Heideschaap is in 1961 opgericht met als doel het instandhouden en raszuiver houden van het schapenras het Drentse Heideschaap. Onder dit ras behoren de zogenaamde lang-staarten, waarbij de rammen gehoornd en de ooien zowel gehoornd als ongehoornd zijn. Het ras is van grote invloed geweest op het oude Drentse landschap en de daar tot ontwikkeling gekomen landschap. Het is bekend dat het ras rechtstreeks afstamt van het schaap uit de bronstijd. De stichting wil de instandhouding en raszuiver houden van het ras bereiken door onder meer het beheren, exploiteren, of doen exploiteren van dit ras in kuddeverband en andere middelen. 62 7.1 / Achtergrond en ontwikkelingen relatie Heideschaap en gemeente De stichting is in 1961 opgericht door de stichting Natuurbeschermingswacht Meppel en omstreken met ondersteuning van de voormalige gemeenten Ruinen en Dwingeloo, het Rijk en de natuurorganisaties. In het bestuur was onder meer de toenmalige gemeente Ruinen vertegenwoordigd (in persoon van de burgemeester). 63 Vanaf 2000 verleent de rechtsopvolger, de gemeente De Wolden eveneens subsidie aan de stichting, ook al ligt de schaapskooi niet langer op het grondgebied van de gemeente. Ook andere gemeenten en instanties verlenen subsidie, namelijk de gemeente Westerveld, Hoogeveen, de provincie, Natuurmomenten en Staatsbosbeheer. Een relatief groot bedrag (rond de 28.000,-) is afkomstig uit de zogenaamde ILG-gelden. 64 De gemeenten leveren gezamenlijk een bijdrage van 19.000,- waarvan 19.000,- afkomstig is van de provincie en 9.200,- afkomstig is van de gemeente De Wolden. Het algemene doel van de stichting is de instandhouding van het schapenras het Drentse Heideschaap en het leveren van een aanzienlijke bijdrage aan de begrazingsdoelen van Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer op het Dwingerveld. 65 7.2 / Doelstelling en prestaties subsidieverstrekking De stichting ontvangt sinds de oprichting 1961 subsidie van de gemeente Ruinen. De subsidie vroeg zij tot het begrotingsjaar 2015 aan door het indienen van het jaarverslag met daarbij het verzoek voor subsidie voor het volgende jaar. Dit gebeurde samen met het indienen van het jaarverslag en de aanvraag voor de vaststelling van subsidie in het afgelopen jaar. De stichting ontvangt jaarlijks een voorschotbedrag van 7.000,- en bij de vaststelling het resterende bedrag van 2.200,-. 66 In 2015 is naast de jaarrekening en het jaarverslag, ook de begroting ingediend bij het subsidieverzoek. De stichting heeft toen ook gevraagd om indexatie van het subsidiebedrag. De motivatie hiervoor was dat subsidies een belangrijk deel van de inkomsten van de stichting beslaat en er jaarlijks een kleiner netto te besteden bedrag is. 67 62 Oprichtingsakte 1961, artikel 2. 63 Afrekening subsidie 2012, aanvraag voorschot 2013. 64 Subsidieverzoek 2015, Schaapskudde Ruinen, 7 juli 2014. 65 Subsidieverzoek 2015, Schaapskudde Ruinen 66 Afrekening subsidie 2012, aanvraag voorschot 2013, 7 juli 2014. 67 Subsidieverzoek 2015 Schaapskudde Ruinen, 7 juli 2014. Rapport / Evaluatie en handreiking subsidiebeleid 27

Bij de toekenning van de subsidie in 2015, heeft de gemeente aangegeven dat zij met de subsidie voor de exploitatie van de schaapskudde beoogt de toeristisch-recreatieve voorzieningen in de gemeente te stimuleren. De stichting Heideschaap levert met de exploitatie van de schaapskudde een bijdrage aan het streven naar deze doelstelling, zo is aangegeven in de subsidiebeschikking. 68 Hoe dit precies gebeurt, wordt in de documenten zelf niet duidelijk gemaakt. De stichting formuleert ook eigen doelen. Voor 2013 bestonden die uit: / kudde in goede conditie en gezondheid houden; / goed uitvoeren van het begrazingsbeleid; / strengere selectie op de dekrammen; / verjongen met eigen ooilammeren. 69 7.3 / Verantwoording Voor 2015 waren er geen concrete afspraken over de wijze van verantwoording. In de praktijk vond die plaats door het indienen van de jaarrekening en het jaarverslag. Die vormden tevens de aanvraag van subsidie voor het volgende jaar. Uit het onderzoek blijkt dat sinds het begrotingsjaar 2015 de stichting bij de aanvraag van subsidie een begroting indient. Daarnaast dient de stichting duidelijk te maken in welke mate de activiteiten zijn gericht op de gemeente en of haar ingezetenen en op de door de gemeente vastgestelde doelen of beleidsterreinen. Voor de stichting gaat het om doelen op het gebied van recreatie en toerisme. 70 De stichting legt verantwoording af zoals afgesproken met de gemeente. Samen met de jaarrekening biedt de stichting een inhoudelijk jaarverslag in. 7.4 / Realisatie van doelen en afspraken Inhoudelijke resultaten Er zijn geen concrete doelen of afspraken met de stichting gemaakt. In 2015 is wel concreet gemaakt dat de stichting een bijdrage levert aan de stimulering van toeristische-recreatieve voorzieningen in de gemeente. De gemeente heeft op dit vlak, zo blijkt uit beleidsplannen, inderdaad een ambitieuze doelstelling. In het beleidsplan Recreatie en Toerisme 2013-2017 71 heeft de gemeente als doel gesteld om een groei in toeristisch-recreatieve voorzieningen te realiseren die boven de provinciale groei uitgaat. Dit omdat de resultaten op dit vlak zijn achtergebleven in de afgelopen jaren. 72 Een ander doel is om verbetering aan te brengen in de voorzieningen die er nu al zijn. In het beleidsplan is onder meer een toetsingskader opgenomen voor (ruimtelijke) initiatieven als een strategie voor de ontwikkeling van de sector. De ontwikkeling moet tot stand komen langs drie sporen: 1. gebiedsmarketing; 2. ontwikkeling van bedrijven; 68 Jaarlijkse exploitatiesubsidie Schaapskudde, 7 juli 2014. 69 Jaarverslag 2013, Schaapskudde het Drents Heideschaap schaapsherder Menno Koller, p. 10. 70 Subsidie Stichting het Drentse Heideschaap 2013-2014-2015, 28 maart 2014. 71 Dit beleidsplan vervangt het Beleidsplan Recreatie en Toerisme De Wolden 2008-2012 uit 2007 en de notitie Voorwaarden in het toeristisch recreatief beleid voor realisatie van complexen met nieuwe recreatiewoningen uit 2010. 72 Beleidsplan Recreatie en Toerisme 2013-2017, p. 3. Rapport / Evaluatie en handreiking subsidiebeleid 28

3. infrastructuur recreatie en toerisme. 73 In het plan is onder meer aangegeven dat de heide in Ruinen en Ruinerwold een icoon zijn voor de laagveenontginningen die in Drenthe hebben plaatsgevonden. 74 De gemeente beschrijft daarnaast: De rust en stilte, de landschappelijke afwisseling, de cultuurhistorie en streekidentiteit, de authentieke bebouwing (boerderijen, esdorpen en lintdorpen) en de verschillende vormen van verkaveling vormen belangrijke toeristisch-recreatieve waarden in De Wolden. 75 De gemeente wil met name inzetten op het realiseren van grotere bezoekersaantallen in de gemeente. 76 Specifiek ten aanzien van de schaapskooi is in het beleidsplan opgenomen: Het gebied rondom de Benderse met hotspots zoals het Bezoekerscentrum van Natuurmonumenten waar jaarlijks ca. 150.000 bezoekers komen en de Schaapskooi, speelt daarin een belangrijke rol. 77 In het inhoudelijk jaarverslag van stichting Heideschaap is een overzicht opgenomen van de activiteiten van het afgelopen jaar, op basis van de doelen van de stichting van het afgelopen jaar. Voorbeelden zijn de organisatie van een lammetjesdag, kerstvoorstellingen (onder meer in samenwerking met het theatergezelschap Stichting Plakband), bezoeken aan de kudde, demonstraties schapenscheren) en publicitaire activiteiten (uitzending bij TV Oost, de lokale radio, et cetera). 78 De stichting verkoopt ook vlees en vachten. Daarnaast zijn in het jaarverslag cijfers opgenomen over het aantal en het soort dieren. De stichting fungeert tevens als een leerwerkbedrijf. Zo waren er in 2013 drie stagiaires werkzaam bij de stichting. Tot slot is in het verslag aangegeven dat de schaapskudde mede door de aanwezigheid van het bezoekerscentrum jaarlijks 170.000 bezoekers trekt en daarmee een belangrijk element is voor de recreatieve aantrekkingskracht en toeristische infrastructuur van de gemeente. 79 Tot slot levert de stichting een bijdrage aan het behoud van onderdelen van het esdorpenlandschap in zijn Cultuurhistorisch perspectief door middel van de schaapskudde en met het benutten van de mest op de es van Ruinen. Plannen nieuwbouw Er is een plan (bidbook) gemaakt voor de nieuwbouw van de schaapskooi. De oude kooi voldoet niet meer aan de hedendaagse (arbo)eisen. Door nieuwbouw moet de schaapskooi bovendien meer rendabel worden. Er is bijvoorbeeld het plan om een skybox in de kooi te maken, zodat er bijvoorbeeld heivergaderingen/heidagen van bedrijven kunnen plaatsvinden. De kooi moet ook aansluiten bij de ontwikkeling van de Poort Ruinen. Dit is een initiatief dat is gestart door ondernemers in de gemeente De Wolden. Het doel is dat meer toeristen die het Dwingelderveld bezoeken ook het dorp gaan bezoeken. Tegelijk moet de ontwikkeling van de Poort Ruinen er ook voor zorgen dat de schaapskooi meer bezoekers gaat trekken. Over de ontwikkeling van de nieuwe kooi vindt intensief overleg plaats met de gemeente. Het uiteindelijk doel met de nieuwbouw is om de continuïteit van de schaapskooi te borgen. 73 Beleidsplan Recreatie en Toerisme 2013-2017, p. 5. 74 Beleidsplan Recreatie en Toerisme 2013-2017, p. 43. 75 Beleidsplan Recreatie en Toerisme 2013-2017, p. 9. 76 Beleidsplan Recreatie en Toerisme 2013-2017, p. 12. 77 Beleidsplan Recreatie en Toerisme 2013-2017, p. 36. 78 Verslag van de herder, Menno Koller 2013, p. 12-13. 79 Subsidieverzoek 2015 Schaapskudde Ruinen, 7 juli 2014. Rapport / Evaluatie en handreiking subsidiebeleid 29

Financiële resultaten Uit de bestudering van de financiële resultaten blijkt dat stichting Heideschaap in 2013 een nadelig exploitatiesaldo heeft gerealiseerd en ook in 2014 en 2015 een oplopend negatief saldo verwacht. Hieronder presenteren wij de overzichten. 80 2013 2014 2015 Exploitatieresultaat 36.328,- (gerealiseerd) 42.882,- (verwacht) 51.912,- (verwacht) Als verklaring is opgenomen dat de kosten van de stichting stijgen, de subsidies niet of nauwelijks worden geïndexeerd en dat de provinciale subsidieregeling telkens onzeker is. 81 De exploitatietekorten worden aangevuld door een exploitatiestichting en een stichting Vrienden van de Schaapskudde Ruinen. Deze verwerven fondsen voor de schaapskooi. Een probleem is dat de populatie niet verjongt en minder jonge mensen donateur worden voor de stichting. Mede daardoor lopen tekorten op. 7.5 / Samenwerking De samenwerking met de gemeente wordt als constructief ervaren. De gemeente wordt door de stichting op de hoogte gehouden van ontwikkelingen en plannen. Er worden geen onnodige belemmeringen in het subsidieproces ervaren. Behalve contact met de ambtelijke organisatie is er bij iedere nieuwe raadsperiode ook contact met de raadsfracties. De laatste keer was eind oktober 2014, toen er is gesproken over de doelstellingen met de kudde, het belang hiervan voor de omgeving en het dorp alsmede de nieuwbouwplannen. 7.6 / Samenvatting prestaties stichting Heideschaap en sturing door de gemeente De schaapskooi is een icoon in het Dwingelderveld. Deze trekt veel bezoekers, mede door de aanwezigheid van het nabij gelegen bezoekerscentrum. Ook tijdens activiteiten als bijvoorbeeld de lammetjesdagen trekt de kooi bezoekers. De stichting ontplooit ook andere, nieuwe activiteiten zoals de kerstvoorstellingen in samenwerking met Stichting Plakband. Zij komt ook met nieuwe initiatieven zoals het plan voor de bouw van een skybox in de nieuwe schaapskooi. Mede daardoor levert de stichting een bijdrage aan de toeristischrecreatieve voorzieningen van de gemeente, zoals ook wordt opgemerkt in de subsidieaanvraag. De stichting zou mogelijk meer kunnen doen om deze successen uit te dragen. Nu is, ondanks de grote bezoekersaantallen, voor mensen niet altijd duidelijk waarom de stichting een subsidie ontvangt. 80 Exploitatiebegroting stichting het Drents Heideschaap 2013 tot en met 2015. 81 Exploitatiebegroting stichting het Drents Heideschaap 2013 tot en met 2015. Rapport / Evaluatie en handreiking subsidiebeleid 30

8 Subsidie aan Koekange In dit hoofdstuk behandelen wij de beleidsregel voor Vitale Dorpen en gaan wij dieper in op de subsidie aan Vereniging Dorpsbelangen Koekange in 2013 voor de realisatie van een multifunctioneel centrum. We onderzoeken met welk doel de subsidie is verstrekt, welke afspraken over verantwoording zijn gemaakt (en in hoeverre die overeenkomen met het beleid van de gemeente) en of de prestaties worden bereikt. 8.1 / Beleidsregel Vitale Dorpen De beleidsregel Vitale Dorpen houdt verband met het gemeentelijke burgerparticipatietraject De Ontmoeting. De Ontmoeting beschrijft de werkwijze van de gemeente hierin. Onderdeel van de Ontmoeting is het uitwerken van dorpsvisies door de belangenverenigingen van de verschillende dorpen. In 2011 zijn samen met de vaststelling van de Algemene Subsidieverordening, de beleidsregels voor subsidie aan Vitale Dorpen vastgesteld. 82 Onder een Vitaal Dorp verstaat de gemeente het volgende: Een dorp in de gemeente De Wolden dat gericht is op het verbeteren van de leefbaarheid, van de sociale vitaliteit en van de sociale infrastructuur van het dorp. De begrippen zijn nader uitgewerkt. Leefbaarheid: Beleving van de dagelijkse woonomgeving; wordt de omgeving als passend ervaren. Sociale vitaliteit: Inspanningen en initiatieven van bewoners gericht op hun (leef)omgeving. Sociale infrastructuur: Geheel van voorzieningen, vereniging en activiteiten. 83 Het doel van de beleidsregel is: Het verbeteren van de leefbaarheid en/of van de sociale vitaliteit en/of van de sociale infrastructuur van een dorp, door het financieel ondersteunen van dorps(bewoners)projecten. 84 De beleidsregel is geldig tot en met 2015. Voor de periode 2012 tot en met 2015 was in totaal 100.000,- beschikbaar. Dit betekende 25.000,- per jaar. Tevens gold als voorwaarde dat elke aanvraag verbonden was aan een maximum van 5.000,-. Indien middelen niet benut waren konden die worden overgeheveld naar het jaar erop. Aanvragen kunnen uitsluitend worden ingediend door het bestuur van de Vereniging van Dorpsbelangen. 85 In artikel 3.1 is gespecificeerd dat een aanvraag moet worden getoetst aan een aantal criteria: / De activiteit/het project draagt bij aan de leefbaarheid, sociale vitaliteit of sociale infrastructuur van het betreffende dorp; / De aanvrager is zelf verantwoordelijk voor de uitvoering van het project/de activiteit; / Er is draagvlak van een brede groep inwoners; / De activiteit/het project past in de door het betreffende dorp opgestelde dorpsvisie; / Het mag niet ten goede komen aan een besloten groep; / Het dorp levert een aantoonbare eigen bijdrage in de vorm van geld en/of vrijwilligerswerk; / Het is geen exploitatiesubsidie; 82 Beleidsregel subsidie Vitale Dorpen De Wolden. 83 Beleidsregel subsidie Vitale Dorpen De Wolden. 84 Beleidsregel subsidie Vitale Dorpen De Wolden, p.1. 85 Beleidsregel subsidie Vitale Dorpen De Wolden, p.2. Rapport / Evaluatie en handreiking subsidiebeleid 31

/ Het project/de activiteit is niet in strijd met gemeentelijk beleid en/of wetgeving; Alle inwoners van het dorp worden erover geïnformeerd door de aanvrager, er zijn geen bezwaren die realisatie van de activiteit/het project in de weg staan. 86 Indien in een jaar aanvragen het budget overtreffen, dan gelden aanvullende criteria, namelijk: Mate waarin de activiteit/het project bijdraagt aan de leefbaarheid, sociale vitaliteit of sociale infrastructuur van het betreffende dorp; Evenwichtige verdeling van het budget over de verschillende dorpen in De Wolden. 87 Er zijn tevens eisen gesteld aan de verantwoording. In artikel 4.2 is bepaald: Binnen 8 weken na afronding van de activiteit dan wel het project stuurt de aanvrager een korte (1 A-4tje) schriftelijke rapportage waarin staat vermeld hoe de activiteit dan wel het project inhoudelijk en financieel is verlopen. 88 8.2 / Beschikte subsidies Aanvragen in 2013 In 2013 zijn alle aanvragen in het kader van de beleidsregel toegekend. Dorp Aanvrager Project Bijdrage gemeente Ansen Dorpsbelangen Het plaatsen van een informatiebord op het Brinkje in Ansen (hoek Kerkdijk- Om de Kamp) door ver. Dorpsbelangen. 2.000,- Koekange Belangenvereniging Multifunctionele ontmoetingsplek voor 5.000,- verschillende doelgroepen in de kern van Koekange. Ruinen Dorpsbelangen De Planning is om een pannakooi aan te schaffen door de speeltuinvereniging Ravotti in Ruinen. 5.000,- Veeningen PB a. Verlichting langs Jeu de Boulle baan 5.000,- en looppad b. Aanschaf gereedschap voor beheer openbare ruimte c. Invulling belevingspad Totaal 17.000,- 86 Artikel 3.1 Beleidsregel subsidie Vitale Dorpen De Wolden, p.2-3. 87 Artikel 3.2 Beleidsregel subsidie Vitale Dorpen De Wolden, p.3. 88 Artikel 4.2, Beleidsregel subsidie Vitale Dorpen De Wolden, p.3. Rapport / Evaluatie en handreiking subsidiebeleid 32

Aanvragen in 2014 In 2014 zijn alle aanvragen toegekend. De bijdrage voor het opstellen van het Beeldambitieplan is afkomstig uit het budget voor plattelandsontwikkeling. Dorp Aanvrager Project Bijdrage gemeente Drogertopslagen StreekBelang a. Uitstraling en sfeer dorpshuis vergroten Veeningen PB a.aanvraag omgevingsvergunning b.aanpassen en multifuctioneel maken van de berging in het Groene Hart c. bijdrage voor plaatsen 12 zonnecollectoren d. ontwikkelen beheersplan het Groene Hart Koekangerveld Belangenvereniging Uitbreiding van het dorpshuis: aanbouwen serre en buitenberging Ruinerwold Dorpsbelangen a. Opstellen Beeldambitieplan b. heropening jeugdsoos De Miete Fort Streekbelang Het realiseren van een voet-/fietspad en belevingspad langs de Drogterweg Ruinen Dorpsbelangen Voet/fietspad vanaf de Brink naar bezoekerscentrum Dwingelerveld 5.000,- 5.000,- 5.000,- 3.800,- 950,- 5.000,- 5.000,- Totaal 25.950,- 8.3 / Doelstelling en prestaties In de beleidsregel staat gespecificeerd dat een subsidieaanvraag wordt getoetst aan een aantal criteria. In de praktijk heeft de gemeente in de toets van de aanvraag al een stap vooruit gezet (namelijk in de richting van overheidsparticipatie). De gemeente toetste de aanvragen, zoals blijkt uit documenten, namelijk aan de wensen die zijn opgenomen in de dorpsvisie van de dorpsverenigingen. In deze dorpsvisie van Koekange staat over de ontmoetingsplek het volgende geformuleerd: Inwoners kunnen een patatje halen en gebruikmaken van een openbare ontmoetingsplaats, die de uitstraling heeft van een bruin café en waar jong en oud elkaar in een gemoedelijke sfeer kunnen treffen. Inwoners hebben samen met de betrokken partijen uit toerisme en recreatie en de ondernemers gezocht naar mogelijkheden om invulling te geven aan de wens om Koekange een kern- of wheemfunctie te geven, die de dorpse sfeer positief beïnvloedt. 89 Dit was 89 Dorpsvisie Koekange, p. 4. Rapport / Evaluatie en handreiking subsidiebeleid 33

dan ook het doel dat de Belangenvereniging hiermee nastreefde en op basis waarvan de gemeente de subsidie heeft toegekend. 90 In de toekenning staat: Met het verstrekken van bovengenoemde subsidie aan uw vereniging beogen wij tegemoet te komen aan het realiseren van uw wensen en activiteiten om uw dorp te verfraaien. 91 8.4 / Verantwoording In de beleidsregel staat het volgende opgenomen over de verantwoordingseis: Binnen 8 weken na afronding van de activiteit dan wel het project stuurt de aanvrager een korte (1 A-4tje) schriftelijke rapportage waarin staat vermeld hoe de activiteit dan wel het project inhoudelijk en financieel is verlopen. 92 Deze eis staat ook opgenomen in de beschikkingen. 93 De verantwoording van Koekange moet nog plaatsvinden. Het dorp heeft wel verantwoording afgelegd over een subsidie in het kader van onder meer ommetjes in het dorp. Dat gebeurde door middel van een korte brief met een opsomming van de activiteit en de bestedingen. 94 8.5 / Realisatie van doelen en afspraken De gemeente heeft aan de voorkant eisen gesteld om in aanmerking te komen voor subsidie in het kader van de beleidsregel. In de praktijk zijn die voor bijvoorbeeld de subsidie voor de ontmoetingsplek (maar ook voor de andere subsidies) niet allemaal getoetst. In de praktijk is met name gekeken of een project in lijn was met de dorpsvisie. De gemeente heeft ook niet te streng willen zijn in de toetsing. Immers, de beleidsregel was ook bedoeld om de zelfredzaamheid te stimuleren. Ook heeft de gemeente in de praktijk een wat andere optiek over hoe verantwoording er uit zou moeten zien dan op papier is opgeschreven. De gemeente wil toe naar een meer horizontale verantwoording waarbij de belangenverenigingen verantwoording afleggen aan inwoners in het dorp. Dat betekent dat er wel een toets aan criteria plaatsvindt, maar dat het niet de gemeente is die dit zou moeten bepalen. In die zin is de vraag of doelen en afspraken behaald zijn, niet alleen te beantwoorden door de gemeente maar vooral ook door de inwoners zelf. Ten aanzien van de ontmoetingsplek in Koekange constateren betrokkenen dat er een mooie ontmoetingsplek is gerealiseerd. Voor het proces zijn aandachtspunten geconstateerd (zie volgende paragraaf). Ten aanzien van de algemene besteding van middelen blijkt dat er een stijgende lijn is in het aantal aangevraagde subsidies. Dat blijkt ook uit het gegeven dat in 2014 alle jaarlijks beschikbare middelen zijn beschikt. In de praktijk blijkt dat een groot deel van de subsidies nu vooral besteed is aan fysiek-ruimtelijke projecten. In de laatste lichting van subsidies is er meer op geanticipeerd dat er ook projecten worden uitgevoerd met als doel het verbeteren van de sociale infrastructuur. Er zijn in 2014 drie aanvragen toegekend die zich in deze hoek bevinden. 90 Dorpsvisie Koekange, p. 4. 91 Subsidieverlening fonds Vitale Dorpen 2013, 15 oktober 2013. 92 Artikel 4.2, Beleidsregel subsidie Vitale Dorpen De Wolden, p.3. 93 Subsidieverlening fonds Vitale Dorpen 2013, 15 oktober 2013. 94 Verantwoordingsbrief subsidie Koekange, 20 mei 2014. Rapport / Evaluatie en handreiking subsidiebeleid 34

8.6 / Samenwerking Volgens de belangenvereniging Koekange wordt vaker gevraagd aan de belangenvereniging om zaken op te pakken. Een voorbeeld hiervan is een vraag van het buurtteam of de belangenvereniging ook een rol zou kunnen spelen op het sociale vlak (bestrijden van eenzaamheid). Een ander voorbeeld is het glasvezelproject. De gemeente stelt ook meer geld beschikbaar aan de belangenverenigingen om zaken te realiseren en vindt het belangrijk dat zaken van onderop worden gerealiseerd. De uitdaging ligt er in dat zaken ook daadwerkelijk vanuit het dorp zelf komen. Realisatie ontmoetingsplek In de dorpsvisie zijn acht thema s benoemd voor wat het dorp wil realiseren in de periode 2010-2020. Onderdeel van de dorpsvisie voor Koekange was de realisatie van een ontmoetingsplek. Er is een pannakooi en een podium gekomen op het plein. De pannakooi is er gekomen nadat de belangenvereniging op een braderie stond waarbij zij heeft gevraagd wat bewoners graag gerealiseerd wilden zien. Met name jongeren gaven toen aan daar behoefte aan te hebben. Het idee voor het opknappen van het plein zelf kwam vanuit de school. Zij vonden het plein er slordig bij liggen. De school heeft aan de belangenvereniging gevraagd of zij wilde meedenken in de mogelijkheden om het op te knappen. Er is een werkgroep voor ingericht waar vertegenwoordigers van de school, het wijkcentrum De Schakel en de belangenvereniging in zaten. De communicatie in het project is niet vlekkeloos verlopen. Er werd gestart met de uitvoering voordat de gemeente akkoord had gegeven op het plan. Specifiek ging het om het verplaatsen van een schuurtje waar geen vergunning voor was. Desondanks ligt er volgens betrokkenen nu een mooi plein, ondanks dat de weg er naar toe niet geheel soepel verliep. De ervaringen in de communicatie met betrekking tot het project De Ommetjes was positief. 8.7 / Samenvatting en uitdagingen voor de toekomst Betrokkenen zijn tevreden over de resultaten in het project voor Koekange. Het blijkt wel dat het nogal wat voeten in de aarde heeft om tot een dergelijk plan als de ontmoetingsplek te komen. De uitdaging is om mensen te vinden die er werk in willen stoppen en die over de kennis en kunde beschikken. Het positieve aan de hedendaagse veranderingen zoals die wordt ervaren is dat mensen meer worden betrokken. Uit de evaluatie blijkt ook dat het in sommige dorpen gemakkelijker verloopt dan in andere. Met name wanneer de schaal kleiner is, lijkt het in de praktijk gemakkelijker om projecten te realiseren. Voorbeelden zijn de dorpen Veeningen en Echten. Voor de dorpen met een wat grotere schaal, zoals Zuidwolde en De Wijk blijkt het in de praktijk lastiger. Een verbetering zou volgens de dorpsvereniging kunnen zitten in het bieden van meer ondersteuning vanuit de gemeente. Vooral bij het maken van plannen bestaat deze behoefte er. Op die manier wordt het voor de vereniging ook makkelijker om zaken van de grond te krijgen. De vraag is of hier sprake is van discrepantie tussen hoe dorpsbelangen en de gemeente tegen de rol van de gemeente aankijken. De gemeente lijkt steeds meer te willen toewerken naar een regierol voor de dorpen boven een regierol voor de gemeente. De vraag is of de structuur van de dorpen zodanig is dat de ontwikkeling in dit tempo gerealiseerd kan worden. Rapport / Evaluatie en handreiking subsidiebeleid 35

Bijlage Bronnen Documenten Voor een overzicht van de gebruikte documenten verwijzen wij naar de voetnoten in de rapportage. Interviews Met de volgende personen is ten behoeve van de evaluatie een gesprek gevoerd. Naam Functie Datum De heren Van der Linde en Van Bezoen Bestuursleden Stichting Heideschaap 11 februari 2015 De heer Rutgers Manager Stichting Scala 11 februari 2015 De heer Leenaarts De heer Koeling De heren Thijms en Schrik en mevrouw Brons Mevrouw Muller en mevrouw De Groot De heer De Groot De heer Ten Kate Mevrouw Pauwels De heer Van t Zand De heer Kramer Directeur Stichting Welzijn De Wolden Voorzitter dorpsbelangen Koekange Accounthouders Stichting Welzijn De Wolden en Scala Accounthouder Beleidsregel Vitale Dorpen en Stichting Heideschaap Burgemeester Wethouder Wethouder Wethouder Gemeentesecretaris 11 februari 2015 11 februari 2015 17 februari 2015 17 februari 2015 17 februari 2015 Rapport / Evaluatie en handreiking subsidiebeleid 36

Deelvragen In hoeverre is de subsidiepraktijk doeltreffend en hoe kan de gemeente De Wolden de doeltreffendheid van het subsidiebeleid vergroten? Deze centrale vraagstelling hebben we uitgewerkt in de volgende deel- en onderzoeksvragen: 1. In hoeverre zet de gemeente subsidies in als doeltreffend beleidsinstrument? 2. Met welk doel verstrekt de gemeente subsidies aan de grootste subsidieontvangers? 3. Welke afspraken maakt de gemeente met de subsidieontvangers over de te leveren prestaties, activiteiten of te behalen resultaten? 4. In hoeverre worden de prestatieafspraken en/of beoogde resultaten gerealiseerd? 5. In hoeverre dragen die afspraken bij aan beleidsdoelstellingen van de gemeente en/of maatschappelijke opgaven van de subsidieontvangers? 6. Op welke wijze voert de gemeente regie op een doeltreffende inzet van subsidies als beleidsinstrument? 7. Hoe komen subsidieafspraken tussen de gemeente en de grote subsidieontvangers tot stand? 8. In hoeverre leggen subsidieontvangers aan de gemeente verantwoording af over de besteding van de subsidie, het realiseren van de beleidsprestaties en de maatschappelijke effecten? 9. Hoe ervaren de gemeente en de subsidieontvangers de onderlinge samenwerking? 10. Wat is de rol van de gemeenteraad hierin? 11. Welke verbeteringen zijn wenselijk en/of nodig om de doeltreffendheid van het subsidiebeleid te verbeteren? Rapport / Evaluatie en handreiking subsidiebeleid 37