Factsheet ontwikkeling zorgleerlingen Algemene Onderwijsbond maart 2014 1
Meer leerlingen op gewone basisschool Aan de vooravond van de invoering van passend onderwijs is het tijd om de balans op te maken. Lukt het scholen nu al om meer zorgleerlingen op te vangen? In het basisonderwijs gaat dat zichtbaar beter, in het voortgezet onderwijs blijven de verwijzingen naar zware zorg groeien. In het basisonderwijs is er positief nieuws: steeds meer leerlingen gaan naar een gewone basisschool. Vooral de verwijzing naar het speciaal basisonderwijs neemt af. Daar zijn verschillende verklaringen voor. Ambulante begeleiding helpt om kinderen die dat nodig hebben extra zorg te geven. Eén op de dertien leerlingen heeft zo n rugzakje. Ook is de expertise toegenomen: het aantal leerkrachten met een master special educational needs of een kortere specialistische cursus op dit gebied, is enorm gestegen. Heel langzaam begint nu ook de verwijzing naar het speciaal onderwijs te dalen. Een succesverhaal, kunnen we wel zeggen. Op de middelbare scholen is de lichte zorg geconcentreerd op het leerwegondersteunend onderwijs en de praktijkschool. Het aandeel leerlingen dat daar gebruik van maakt stabiliseert en ligt al jaren rond 13 procent. Ondertussen groeit wel het percentage jongeren met een rugzakje op de middelbare school pijlsnel. Moeizamer is het met de zware zorg: het verwijzingspercentage naar het voortgezet speciaal onderwijs is de afgelopen tien jaar blijven groeien. Lukt het middelbare scholen niet om deze jongeren binnenboord te houden? Bijvoorbeeld door de toegenomen selectiedruk? Of het rendementsdenken? Nee, zo simpel ligt het zeker niet. Ongeveer 20 procent van de leerlingen in het speciaal onderwijs kent een lichamelijke beperking (gehandicapt, doof/slechthorend, blind/slechtziend) die aangepast onderwijs noodzakelijk maakt. De hoofdmoot van het voortgezet speciaal onderwijs zo n 80 procent - bestaat uit zeer moeilijk lerende jongeren, zeer moeilijk opvoedbare pubers en kinderen met forse psychische problemen. Indicaties die helemaal niet zo makkelijk worden gegeven. In de afgelopen tien jaar is het voortgezet speciaal onderwijs gegroeid van ongeveer 21 duizend naar ruim 39 duizend jongeren. Vooral het aantal zeer moeilijk opvoedbare kinderen en psychisch zieke jongeren is gegroeid. Een zorgelijke ontwikkeling, waar niet alleen onderwijs een oplossing voor kan bieden. Grafieken en tabellen Alle gebruikte deelnamecijfers zijn afkomstig van DUO/OCW. De cijfers voor 2013 zijn voorlopig en gemerkt met een *, de andere cijfers zijn definitief. Het gaat om het leerlingenaantal op 1 oktober van het genoemde jaar in duizendtallen. De gegevens over ambulante begeleiding komen uit kerncijfers OCW en zijn alleen nog beschikbaar tussen 2004 en 2012. 2
Primair onderwijs 95,6% steeds meer leerlingen naar gewone basisschool 95,4% 95,2% 95,0% 94,8% 94,6% 94,4% 6,0% Daling vooral bij sbao 5,0% 4,0% 3,0% 2,0% 1,0% 0,0% naar sbao naar so so+sbao 900,0% 800,0% 700,0% 600,0% 500,0% 400,0% 300,0% 200,0% 100,0% 0,0% % leerlingen met rugzakje daalt % in bao % in sbao 3
Leerling aantal bao 1547,3 1548,5 1549,1 1548,9 1552,3 1553,4 1548,3 1534,9 1517,6 1498,1 1475,9 sbao 51,4 50,1 48,3 46,3 44,9 44,1 43,3 42,8 41,8 39,9 38,1 so 33,6 34,1 35,1 35,8 36,4 34,4 34,2 34,2 34,2 33,3 31,4 totaal 1632,3 1632,7 1632,5 1631 1633,6 1631,9 1625,8 1612,0 1593,7 1571,3 1545,5 deelname % in bao 94,8% 94,8% 94,9% 95,0% 95,0% 95,2% 95,2% 95,2% 95,2% 95,3% 95,5% naar sbao 3,1% 3,1% 3,0% 2,8% 2,7% 2,7% 2,7% 2,7% 2,6% 2,5% 2,5% naar so 2,1% 2,1% 2,2% 2,2% 2,2% 2,1% 2,1% 2,1% 2,1% 2,1% 2,0% so+sbao 5,2% 5,2% 5,1% 5,0% 5,0% 4,8% 4,8% 4,8% 4,8% 4,7% 4,5% rugzakjes in het bao 8,958 11,807 16 18 18,6 18,2 17,8 16,8 16,2 deelname% 0,6% 0,8% 1,0% 1,2% 1,2% 1,2% 1,2% 1,1% 1,1% in het sbao 1,316 1,864 2,7 3,3 3,5 3,6 3,3 3,2 3 deelname% 2,6% 3,9% 5,8% 7,3% 8,0% 8,3% 7,7% 7,7% 7,5% 4
Voortgezet onderwijs deelname % vso blijft stijgen 18,0% 16,0% 14,0% 12,0% 10,0% 8,0% 6,0% 4,0% 2,0% 0,0% naar lwoo+pro naar vso totaal % rugzakjes in vo groeit 2,500 2,000 1,500 1,000 0,500 - Verdeling jongeren in vso 5% 3% 2%1% 0% 9% 12% 24% 42% Zeer moeilijk opvoedbaar Zeer moeilijk lerend Langdurig ziek/psychisch MG: lg/zmlk Slechthorend Lichamelijk gehandicapt Langdurig ziek/somatisch pedologisch instituut Visueel gehandicapt Doof 5
leerlingaantal lwoo+pro 116,2 120,9 125,9 127,5 129,0 127,3 126,1 126,4 127,9 130,4 132,5 vso 21,3 22,7 24,8 26,1 28,2 31,9 33,4 34,6 35,9 37,1 39,3 vo+vso 946,4 957,2 964,4 968,8 969,5 966,5 968,4 974,5 985,3 999,1 1019,8 deeelname % naar lwoo+pro 12,3% 12,6% 13,1% 13,2% 13,3% 13,2% 13,0% 13,0% 13,0% 13,1% 13,0% naar vso 2,3% 2,4% 2,6% 2,7% 2,9% 3,3% 3,4% 3,6% 3,6% 3,7% 3,9% totaal 14,5% 15,0% 15,6% 15,9% 16,2% 16,5% 16,5% 16,5% 16,6% 16,8% 16,8% rugzakjes in het vo 4,622 5,5 10,5 13,1 14,5 15,8 15,7 19,2 19,6 deelname% 0,5% 0,6% 1,1% 1,4% 1,6% 1,7% 1,7% 2,0% 2,0% Verdeling jongeren VSO 2013 Zeer moeilijk opvoedbaar 16624 42,3% Zeer moeilijk lerend 9473 24,1% Langdurig ziek/psychisch 4664 11,9% MG: lg/zmlk 3325 8,5% Slechthorend 2102 5,3% Lichamelijk gehandicapt 1103 2,8% Langdurig ziek/somatisch 850 2,2% pedologisch instituut 448 1,1% Visueel gehandicapt 204 0,5% Doof 182 0,5% Visueel gehandicapt/zmlk 177 0,5% MG: doven/zmlk 105 0,3% MG: sh/zmlk 46 0,1% MG: doven/blind 22 0,1% Totaal VSO 2013 39325 MG = meervoudig gehandicapt 6