Boekverslag Nederlands Kort Amerikaans door Jan Wolkers Boekverslag door een scholier 1928 woorden 10 maart 2002 7,3 68 keer beoordeeld Auteur Genre Jan Wolkers Psychologische roman Eerste uitgave 1962 Vak Nederlands 1. Iets over de auteur Levensloop Jan Wolkers werd op 26 oktober 1925 in Oegstgeest geboren, een dorpje in de buurt van Leiden. Hij is het derde kind in een gezin van elf kinderen. Zijn vader was streng gereformeerd. Als baby kreeg Jan Wolkers stevige bronchitis en zijn hele leven lang blijft hij astmatisch. Om hem te genezen zetten zijn ouders toen hij klein was een keteltje met kokend water bij zijn wiegje. Door de stoom zou het slijm los moeten komen, maar het tuitje van de ketel kwam op zijn gezicht en hij hield hier een lelijk litteken aan over op zijn slaap. Hij vond het dan ook heel erg dat zijn vader uit zuinigheid de haren van de kinderen zo kort mogelijk knipte (volgens Amerikaans model), want iedere keer kwam het litteken weer tevoorschijn. De MULO verliet Jan Wolkers vroegtijdig, omdat zijn resultaten heel slecht waren. Hij ging bij zijn vader in de kruidenierszaak helpen en had wat losse baantjes. In 1942 verhuisde Jan naar leiden en ging daar lampenkappen beschilderen. In zijn vrije tijd volgde hij lessen op de Leidse schilderacademie. In 1944 stierf onverwacht zijn oudste broer. Dit grijpt hem erg aan, omdat hij zijn broer bewonderde vanwege diens protesten tegen hun vader. Na de oorlog studeert hij beeldhouwkunst in Den Haag, Amsterdam en Salzburg. In 1957 kreeg hij van de Franse regering een beurs om bij de beroemde beeldhouwer Ossip Zadkine te studeren. In Parijs begon hij ook met schrijven. Zijn werk In 1961 debuteerde hij met de verhalenbundel Serpetina s petticoat, die grotendeels autobiografisch is. Kort Amerikaans verscheen in hetzelfde jaar en veroorzaakte verontruste reacties. Ondanks dat veel mensen hem een vieze man vonden werd het boek een enorm succes en verschenen er binnen een jaar 10 drukken en werd het boek later verfilmd. Andere boeken uit zijn beginperiode zijn: Gesponnen suiker, De hond met de blauwe tong en de roman Terug naar Oegstgeest. Het grootste succes van Jan kwam in 1969 Pagina 1 van 6
met de roman Turks Fruit. Aanvankelijk werd het boek uit bibliotheken en scholen geweerd, omdat het te pornografisch zou zijn. Later werd het boek verfilmd en onlangs is deze verfilming uitgeroepen tot Nederlandse speelfilm van de eeuw. Andere bekende boeken zijn: Een roos van vlees, Brandende Liefde, De Walgvogel, De perzik van onsterfelijkheid en De doodshoofdvlinder. Erkenning De boeken van Jan Wolkers worden in miljoenen exemplaren verkocht. Zijn werk is in minstens 12 landen vertaald. Jan Wolkers werd meer dan eens als schrijver bekroond en bijna altijd weigerde hij de prijs. In 1988 is hem zelfs de voorname P.C. Hoofdprijs toegekend, maar weer werd de prijs door de schrijver geweigerd. Toekenning van prijzen vindt hij hypocriet en ongepast. Het Auschwitzmonument in Amsterdam is zijn bekendste sculptuur. 2. Titelverklaring Verklaring titel: Kort Amerikaans is een kapsel die veel jongens in de oorlog hadden. Het was namelijk heel kort. Dit kapsel was erg goedkoop omdat je dan weer niet zo snel naar de kapper hoefde. Eric had echter ten hoogte van zijn slaap een litteken, dit vond hij zelf verschrikkelijk en wou zijn haar graag er overheen laten vallen zodat niemand het litteken kon zien. Van zijn vader moest dit kapsel echter altijd. De titel slaat ook op het eind van het boek, de bevrijding is slechts kort Amerikaans. 3.Tijdsduur van het verhaal, of het verhaal continu of niet-continu is. Of het verhaal chronologische of op niet-chronologische volgorde wordt verteld. Tijd + Plaats Het verhaal wordt in chronologische volgorde verteld, want de gebeurtenissen volgen elkaar op in de juiste volgorde en je hebt bijvoorbeeld niet van die dingen als gebeurtenissen die door elkaar heen lopen. Maar er zitten diverse flashbacks in. Eentje die ik me kan herinneren is bijvoorbeeld: Wanneer hij zich bevredigt met het gipsen beeld denkt hij terug aan vroeger, zijn vader had toen een keer gezegd dat hij meer tijd aan het beknuffelen en kietelen enz. van zijn verzameling padden(of kikkers) besteedde dan aan zijn broers en zussen. Het verhaal speelt zich voor het grootste deel af in Leiden. De vertelde tijd in het boek is ongeveer een half jaar tijdens de tweede wereldoorlog (van september 1944 tot de bevrijding in mei 1945). Dit kun je letterlijk uit het boek halen maar je kunt het natuurlijk ook zien aan het verloop van de oorlog in het verhaal. Het verhaal speelt zich voor het grootste gedeelte af in Leiden, maar ook in Oegstgeest (waar Erik s ouders wonen). Volgens mij is er in het boek vooral sprake van ruimtes die bij personen horen; het atelier van De Spin past bijvoorbeeld helemaal bij hem. Het is ook vaak zo dat Erik personages alleen steeds maar in dezelfde ruimte(s) tegen komt. Pagina 2 van 6
5. Personages Karakterbeschrijving en ontwikkeling: Erik van Poelgeest: Hij is erg onzeker en geïsoleerd, en verwijt dit aan het litteken op zijn slaap. Hij probeert zich aan zijn seksuele remmingen en Calvinistische opvoeding te ontworstelen. Hij is ondergedoken voor de arbeidsdienst, en zoekt de zin van zijn leven in de kunst. Hij is de enige, die een round character is, hoewel er ook bij hem weinig ontwikkeling te ontdekken valt. Ans: Een streng rooms-katholiek meisje. Vrij naïef, schuw en niet erg wereldwijs. Zij is een flat character. Paul d Ailleurs: Een 60-jarige meester in de rechten, die ontevreden is met zijn leven, omdat hij geen praktijk heeft kunnen opbouwen. Hij maakt misbruik van Elly s afhankelijkheid en heeft seksueel contact met haar. Hij is een flat character. Elly: Een ondergedoken joods meisje, met een vrij onopvallend uiterlijk. Ze aanvaardt de toenadering van D Ailleurs om niet helemaal eenzaam te hoeven zijn. Zij is een flat character. De Spin : Een 45-jarige man, die nog steeds bij zijn doofstomme moeder woont. Heeft nog nooit vrienden gehad. Zijn hond heeft hij gedood, omdat deze niet wilde praten. Hij is lid van de N.S.B.. Hij is een flat character. Bij de meeste hoofdpersonen worden bepaalde karaktertrekken zo sterk benadrukt, dat het bijna typen lijken. Onderlinge relaties: Ans: Aanvankelijk het (eerste) vriendinnetje van Erik. Elly: Werkt op hetzelfde atelier als Erik. Ze trekt later bij hem in, en wordt tenslotte door hem vermoord. Van Grouw: Kunstschilder, heeft een teken- en schilderacademie. D Ailleurs: Beheerder van het atelier waar Erik en Elly werken. Pagina 3 van 6
De Spin : De enige andere leerling op de academie. 5. De samenvatting Bij een razzia in Leiden in 1944 wordt Peter, een vriend van Erik van Poelgeest, opgepakt. Erik zelf ontloopt dit lot, omdat hij net op dat moment het postkantoor binnengaat. Erik is 18 jaar, en hij duikt onder voor de arbeidsdienst. Hij geeft zich op voor de tekenacademie bij de kunstschilder Van Grouw. Hij krijgt werk op het door jonkheer d Ailleurs geleide atelier, waar hij 17de eeuwse zeeslagen op lampenkappen schildert. Hier werkt ook Elly, een 20-jarig blond joods meisje, dat ondergedoken is bij de familie d Ailleurs. De 60- jarige jonkheer bezoekt Elly s nachts, en ook op het atelier hebben ze contact. Op een gegeven moment ontdekt Erik in het atelier een schilderij, waarop een schedel met een litteken staat afgebeeld. Erik denkt nu dat hij in gevaar is, omdat hij ook zo n litteken heeft. Dit litteken veroorzaakt spanningen bij hem, omdat hij er altijd mee gepest is en het hem in een isolement geplaatst heeft. Als hij later een gipsen tors van Venus ontdekt, beschouwt hij deze als zijn vrouw, omdat hij zich voor haar vanwege zijn litteken niet hoeft te schamen. Erik, die uit een streng calvinistisch milieu komt, heeft een vriendinnetje, Ans. Erik neemt haar mee naar zijn zolderkamertje en ze gaan voor het eerst met elkaar naar bed. Ans, die Rooms-katholieke is, biecht dit op aan de pastoor, die haar de verdere omgang met Erik verbiedt. Na een tweede bezoek laat ze Erik in de steek. Erik heeft inmiddels op het atelier nader contact met Elly gezocht, als de jonkheer er niet is. Op de academie ontmoet Erik de zonderling De Spin ; deze is, evenals Van Grouw, een N.S.B.er. Eric s moeder komt elke dag met de tram uit Oegstgeest om Erik een pannetje eten te brengen. Op een avond vertelt ze zeer bedroefd, dat Eric's oudste broer Frans, die bij de ondergrondse zit, difterie heeft. Als duidelijk is, dat Frans het niet haalt, gaat Erik De Spin om raad vragen. Deze geeft hem een briefje van honderd, waarvoor Erik een krans voor Frans graf koopt. De Spin pleegt later zelfmoord, en Van Grouw vlucht op D-day voor de geallieerden. Hij laat Erik in de academie wonen en na enkele maanden trekt Elly bij hem in. Hij weigert lichamelijk contact met haar omdat hij al die tijd met de gipsen tors leeft. Als hij die nacht weer naar de tors gaat, betrapt Elly hem, als hij zich bevredigt. Uit woede gooit ze de tors kapot. Erik grijpt haar daarop naar de keel en vermoordt haar in een vlaag van waanzin. Op de dag van de bevrijding wordt Erik doodgeschoten, omdat de bevrijders denken, dat hij een verrader is. 6. Thema en Motto Thematiek: Het centrale thema is isolement; bijv. als gevolg van de oorlog, gebeurtenissen in de jeugd, opvoeding of uiterlijk. Motto: There is no trap so deathly as the trap you set for yourself. The long goodbye RAYMOND CHANDLER Pagina 4 van 6
Een duidelijk existentialistische uitspraak. Het leven is een val, waarin je gevangen zit, en die uiteindelijk dodelijk is. Erik zet zijn eigen val door in een N.S.B.-gebouw te gaan wonen, en de bevrijders met een antiek geweer te bedreigen. 7. Vertelsituatie, perspectief en genre. Vertelsituatie: Deze zijn wisselend. In bepaalde gedeelten treft men een auctoriale vertelinstantie aan, die commentaar geeft. Op andere plaatsen is het Erik zelf of een van de andere hoofdpersonen, die het gebeuren vertelt. Perspectief: Het verhaal wordt in de hij-perspectiefverteld. Genre: Psychologische oorlogsroman. 8. Eigen mening Eigen mening: Het boek had wel iets, maar ik vond het wel een beetje vreemd. Het verhaal speelt zich af in de oorlog, dat vind ik op zich wel interessant. De oorlog komt echter maar in een paar dingen heel duidelijk naar voren zoals bij van Grouw en de Spin en dat Eric zijn vriend wordt opgepakt tijdens een razzia van de Duitsers. Ik vond het boek in het algemeen wat langdradig. Er zijn een paar stukjes waar het boek wel een beetje spannend wordt. - toen de NSB Eric zijn vriend oppakt - toen Eric erachter kwam dat van Grouw bij de NSB hoorden - toen hij bij de Spin thuis ging kijken - toen hij de Spin zag hangen en wist dat hij zelfmoord had gepleegd - toen hij de keel van Elly dichtkneep - toen hij op het laatst op die drie mannen richtte en zij terugschoten Ondanks deze delen vind ik het verhaal eentonig blijven. Er gebeurt wel heel veel in het boek, maar ik kan niet zeggen dat ik het een ongelooflijk spannend boek is. Waar het vooral in dit boek om gaat is hoe Eric zijn gedachten en gevoelens op een rijtje heeft. Het gaat ook vooral om Eric zijn litteken maar, dit komt echter een paar keer aan de orde. Een voorbeeld ervan is wanneer Eric zijn portretten aan van Grouw laat zien, en denkt zou hij het opmerken dat ik mijn litteken niet geschilderd heb. Van mij mocht dit wel wat meer aan de orde komen. Wat ik wel heel leuk vond aan het verhaal is elke Pagina 5 van 6
keer als er wat gebeurd lees je ook hoe Eric hier over denkt. Het doet zijn naam als psychologisch oorlogs roman dan ook wel eer aan. De gedachten en gevoelens van Eric zijn heel erg goed uitgewerkt. De schrijver neemt dan ook geen blad voor de mond op gebied van seks. Dit maakt het boek dan ook nog wel een beetje bijzonder overkomen. Ik denk dan ook dat je bij dit boek niet te veel naar het verhaal moet kijken, maar naar de gedachten van Eric. 9. Bronnen De informatie over Jan Wolkers had ik gevonden op het internet en als samenvatting heb ik de CD-ROM s uit de mediatheek gebruikt en nog wat eigen toevoegingen. Pagina 6 van 6