R O N D J E K U N S T

www.moniquewolbert.nl/rondjekunst vormgeving en productie R O N D J E K U N S T kijken, proeven en luisteren, meedoen, leren en genieten... seizoen 2013 2014

Sommige ideeën worden geboren achter de werktafel, anderen ontstaan bijvoorbeeld in een bibliotheek, op kantoor, in bed, tijdens een wandeling of op de wc. Het idee voor deze lezingencyclus kwam spontaan opzetten tijdens een boekpresentatie in de prachtige tuin van Monique en Gerrit. Op een plek waar beeldende kunst en muziek een warme bedding hebben gevonden tussen bomen en planten komt de inspiratie bijna als vanzelf. De focus ligt er niet alleen op datgene wat zich onderscheidt maar juist ook op datgene wat zich verbindt. De samenstelling van de cyclus is tot stand gekomen in onderling overleg. inleiding LEZINGEN CYCLUS Er is opzettelijk niet gekozen voor een logische opbouw. De speelsheid waarmee we kijken, waarnemen en beleven vraagt soms om een andere aanpak. Zo kan er een veel vrijere uitwisseling van ideeën en gedachten plaatsvinden waarbij interactie tussen spreker en gehoor essentieel is. Op die manier is iedere aflevering binnen de cyclus op zichzelf staand en onafhankelijk van de andere lezingen. De meerwaarde van de cyclus als geheel is dat het totaal een breed spectrum van benaderingen oplevert. Veel verschillende manieren van kijken, waarnemen en beleven. Verschillende ingangen voor uiteenlopende onderwerpen om tot een vrijere beschouwing van kunst te komen. In dit boekje worden de onderwerpen die in de lezingencyclus aan bod komen kort toegelicht. Sommige lezingen lenen zich bij uitstek om gecombineerd te worden met andere activiteiten. Een enkele keer is er de actualiteit van een tentoonstelling die met elkaar bezocht kan worden, een andere keer is de lezing aanleiding om samen uitgebreid te tafelen en zo de zintuigelijke waarneming een extra dimensie te geven. En het spreekt bijna voor zich dat met Monique Wolbert als gastvrouw, de muziek zich af en toe met het thema zal verweven. Op het bijgevoegde inlegvel staan een aantal van de mogelijke combinaties weergegeven. Bij vragen of suggesties bent u zeker uitgenodigd om contact met ons op te nemen. Wij hopen dat het hierbij gepresenteerde aanbod u zal interesseren en inspireren tot deelname. Met hartelijke groet, Monique Wolbert & Gerrit Hulshof Jaap Nijstad & Jopie Beumkes

KLEINE VERDWALING Wanneer ik de slaap niet kan vatten of me overgeef aan dagdromen ontstaan er in mijn hoofd de meest wonderlijke verzamelingen. Het zijn collecties die niet in een bestaand museum of kunstpaleis zijn onder te brengen. De selectie is grillig, laat zich niet vangen in een vaste categorie en kent ook geen thema. Het lijkt bijna onmogelijk om een gehoor mee te nemen op een wandeling door mijn denkbeeldige, steeds wisselende collectie die in mijn hoofd en in mijn fantasie huist. Moderne projectie- en presentatietechnieken bieden, in elk geval gedeeltelijk, een oplossing. En zo ontstaat een virtuele verkenning van een imaginair gebouw waarin beeldende kunst, muziek en literatuur aan elkaar gekoppeld worden. De wandeling op zich heeft geen doel, is veel eerder een uitnodiging om te verdwalen. Loskomen van alle rijtjes en opsommingen in logisch verband. Kijken naar Rembrandt en niet Sweelinck horen maar Lou Reed, luisteren naar een Koreaans liefdesgedicht en een beeld van Donatello zien verschijnen. Niet meer op een van te voren bepaald punt uit willen komen maar associatief struinen en als het even kan, verdwalen!

CAPITA SELECTA Kunstgeschiedenis lijkt te vaak een opsomming van feitjes die vervolgens tot een keurig en helder overzicht moeten leiden. Dat overzicht moet ons dan houvast geven in die grote berg van gegevens die anders niet te behappen zou zijn. Het is een heel klassieke benadering die prima werkt, maar soms is het veel spannender om die houvast los te laten en met meer vrijheid en zonder chronologie door de kunstgeschiedenis te wandelen. In plaats van een chronologische benadering van periodes, stijlen en stromingen gaan deze capita selecta vooral over genres, thema s en motieven. Ze gaan ook over intuïtie, over associatief kijken en de dynamiek van de vergelijking. Onderwerpen als portret, model, landschap, interieur en stilleven komen aan de orde maar het kan bijvoorbeeld ook gaan over de begrippen abstract, abstraheren en realisme, figuratie en non-figuratie. Kunstgeschiedenis speelt zich af tussen vroeger en nu, sommige kunstwerken uit een ver of minder ver verleden spreken ons nog aan, anderen, oud of eigentijds raken ons nauwelijks of niet. Eeuwige Schoonheid is slechts de titel van een boek en we kunnen ons afvragen of ze werkelijk bestaat. Zo mag het in Capita Selecta ook gaan over kwaliteit en goede smaak en kitsch, natuurlijk!

ZITTEN LIGGEN STAAN De menselijke figuur is een constante in de beeldende kunst. We komen haar dwars door alle culturen en perioden in allerlei verschijningsvormen tegen. Op ieder continent vormt ze een essentieel onderdeel van de beeldcultuur. Ze is boodschapper, drager van verhalen, versiering en ornament. Ze illustreert moraal en ethiek van een samenleving en weet zich te vertalen in allegorie, symboliek en werkelijkheid. Het is ook de menselijke figuur die centraal staat in het ietwat geromantiseerde beeld dat we hebben van een klassieke kunstacademie. Een modelklas met samengedromde jongelieden die gegroepeerd rond een gipsen afgietsel of een naaktmodel van vlees en bloed de edele tekenkunst beoefenen. Het naaktmodel als didactisch instrument, een lichaam om van te leren of, zoals de Duitse schilder Wilhelm Martin Busch het in zijn gelijknamige boekje zo mooi noemde; Lehrkörper! Wat hebben beeldend kunstenaars in de loop der eeuwen met dit gegeven gedaan? Hoe is de menselijke figuur uitgebeeld en wat voor gevolgen heeft die keuze van uitbeelding voor de vorm, compositie en inhoud van het kunstwerk. ZITTEN LIGGEN STAAN is een verhaal dat evenzeer gaat over de wensen van een cultuur als de keuzes van de kunstenaar.

OORZAAK EN GEVOLG Er bestaat niet zoiets als abstracte kunst, je moet altijd met iets beginnen Pablo Picasso Groei en ontwikkeling kennen we als begrippen uit de vakgebieden van bijvoorbeeld economie en psychologie. Ze lopen parallel met termen als oorzaak en gevolg en in de wetenschapsbeoefening wegen causale verbanden vaak het zwaarst. Hoewel kunstenaars eeuwenlang en vaak vergeefs hebben gestreden voor een hoger, wetenschappelijker aanzien met aansluiting bij de Artes Liberales als het hoogste goed, lijkt de nadruk vandaag de dag vooral te worden gelegd op het autonome karakter van het kunstenaarschap. Autonomie in de zin van zelfstandigheid, onafhankelijkheid en een voornamelijk hedonistische kijk op de eigen positie zonder invloeden van buitenaf. Toch blijken er, ook in de hedendaagse culturele wereld, tal van dwarsverbanden een grote rol te spelen in de ontwikkelingen van kunst en kunstenaars. Doen alsof je door niets of niemand bent beïnvloed lijkt heel stoer maar is in de regel niet waar en meestal wat naïef. Wanneer we de beeldende kunst niet beschouwen als een autonoom gegeven maar als een afgeleide zien we tal van prachtige voorbeelden die voortgekomen zijn uit oorzaak en gevolg. Vaak spelen technische of wetenschappelijke ontwikkelingen een belangrijke rol maar oorzaak en gevolg laat zich ook vaak verklaren uit een meester-leerling relatie. Geschiedenis en Aardrijkskunde hebben een veel grotere invloed op de kunsten dan we denken. Autonome kunst blijkt slechts een etiket te zijn. Alles komt voort uit iets en laat een spoor na in de tijd.

EROS... IN ZES BEDRIJVEN Sex is de moeder aller kunsten. Ze is de grote inspiratrice in vrijwel alle culturen. Er zijn weinig thema s die voor zoveel ophef hebben gezorgd maar ook voor zoveel plezier. Er bestaat een hele verzameling van termen en aanduidingen wanneer het over dit onderwerp gaat en de uitleg is lang niet altijd eenduidig. Eros, erotiek, sexualiteit, intimiteit, sensualiteit en zinnelijkheid zijn maar een selectie van de benamingen die we tegenkomen en wat in de ene cultuur een lieflijke illustratie is in een boekje over sexuele voorlichting kan in een andere samenleving gezien worden als platte pornografie. Maar hoe we er ook tegen aan kijken, het blijft de ziel van menig verhaal in het Oude Testament, het is de stof waaruit de mooiste mythologische vertellingen zijn opgebouwd, onze geschiedenis is ondenkbaar zonder de liefdes en lusten van de hoofdrolspelers en schrijvers uit alle eeuwen en beschavingen hebben de lotgevallen van geliefden beschreven en bezongen. Erotiek, in iedere denkbare vorm of manifestatie, is het zout in de kunst pap. We moeten er soms om lachen maar vaker nog laat ze ons blozen. We kunnen er boos om worden en we kunnen er van genieten maar ze laat ons zelden onberoerd. Veel kunstenaars, in totaal verschillende culturen, hebben hun mooiste werken gemaakt met erotische voorstellingen. Soms is er zelfs een hele generatie of stroming die haar roem dankt aan dit onderwerp. Een bekend voorbeeld is het vroeg twintigste-eeuwse Wenen van schilders als Klimt, Schiele en Kokoschka maar ook in andere perioden en in disciplines als beeldhouwkunst, fotografie, muziek en literatuur blijkt Eros de spil te zijn waarom alles draait niets menselijks is de kunstenaar vreemd.

DUBBELTALENT Schoenmaker, blijf bij je leest! is zo n degelijk oudhollands gezegde dat vooral naadloos lijkt te passen op een volksmentaliteit waarbij alles en iedereen die zijn hoofd boven het maaiveld durft uit te steken genadeloos een kopje kleiner wordt gemaakt. Het is een manier van denken die helaas tegenwoordig nog bij veel personen en instanties gangbaar lijkt te zijn. Een acteur die blijk geeft van schildertalent of een beeldhouwer die schrijft hebben in dit land grote moeite om in meer dan één discipline serieus genomen te worden. Wonderlijk genoeg lijken die beperkingen niet te gelden voor architecten die zich bezig houden met design maar wanneer ze dan ook nog blijken te kunnen schilderen steken de eerder genoemde vooroordelen weer de kop op. De landen om ons heen hebben aanzienlijk minder moeite met dubbeltalenten. Dat geldt niet alleen voor de huidige situatie maar ook in het verleden werden kunstenaars die meerdere disciplines tegelijk beoefenden in de regel eerder geprezen dan verguisd. Soms brengt de dubbele status zelfs marketingtechnische voordelen met zich mee. Zo is er in de vijftiende eeuw in Italië een kunstenaar die zijn signatuur op schilderijen steevast van het toevoegsel sculptor voorziet en omgekeerd, zijn beelden met pictor. Los van het feit dat het bijzonder is dat een talent zich niet binnen de boorden van één kunstvorm wil laten inperken, is het spannend om te zien in hoeverre meerdere kwaliteiten invloed op elkaar uitoefenen. Onder de echt grote kunstenaars zijn er opvallend veel wiens talent niet tot één enkele discipline is begrensd. Nederlanders zijn wat schaarser vertegenwoordigd in dat rijtje. Wat zo n oude volkswijsheid al niet op haar geweten heeft!

persoonlijk Een willekeurige dag... Op klompen en nog in mijn ochtendjas loop ik s morgens met herderinnetje Hannah door de tuin. Een verademing.. de dag is nog leeg en licht. De tuin is langzamerhand een lustoord geworden. De symbolen ontstaan als vanzelf. Vanzelf en logisch. Voor mij, althans. Ik ben altijd weer benieuwd of het voor anderen ook voelbaar is en wil het gevoel graag delen. persoonlijk Getrouwd met kunst... Ik ben geen kunstenaar maar getrouwd met kunst en levend volgens een taille direct. Je zult me vaak ploeterend in de tuin aantreffen. Bouwend. Scheppend. Niet rigide, niet volgens vaste plannen. Wat dient zich aan vandaag Al voelend, luisterend en in overleg ontstaat de tuin, ontstaat er weer een nieuw beeldhouwplekje, wordt er een expositie ingericht in tuin of atelier. Na de wandeling met Hannah loop ik naar mijn atelier. Altijd weer blij met de lichte ruimte. Heb ik zin in muziek of kies ik voor totale stilte Ik luister naar mijn hart. Vandaag moet het zijn gek, levenslustig, grensverleggend... beetje rauw misschien... Tom Waits. Ik gooi, kras, knip en plak wild op there s a world going on underground. Er is een wereld onder de grond, onder de huid. Ik zet het neer in wilde kleuren en gebaren. Zeer tevreden zeer ontevreden... Ik ga eens even achter de piano zitten, tingel een beetje schrijf wat woorden op. Kijk een negende, tiende keer en zet voor de finesses Melody Gardot op... Na een paar dagen (soms weken) proost ik met mezelf op underground. Soms bedenkt Monique weer iets waarvan ik denk wat nu weer maar het heeft zijn weg in mijn hoofd dan al gevonden en na verloop van tijd komt dan mijn aarzelend hoe had je dat gedacht dan..? Dan wordt het tijd voor technische oplossingen, tekeningen, bouwstenen Dan wordt er gebouwd en geklust. En dat is een mooie weg.. Maar aan het eind van zo n weg is het altijd weer zo bijzonder fijn om het te delen. Kom jongens, we gaan een feestje bouwen. We nodigen Full Colour Jazz uit, toasten en genieten. De band blijft eten U misschien ook? Kunst kan je uitputten, verbinden, kwaad maken, wanhopig maken... het waarom...? Net als in de muziek kan kunst je de thrill de duende geven... Het delen met anderen maakt de vraag waarom? wat minder moeilijk te beantwoorden... :-) Gerrit Hulshoff Monique Wolbert

persoonlijk NIJSTAD & BEUMKES een grote partnersdesk midden in een kantoor computertafel laptop printer en een oude franse pâtépot om van alles in te doen maar vooral wanden vol met boeken heel veel naslagwerken boeken over schilders en beeldhouwers en tekeningen grafiek fotografie en dus ook een kastje met camera s en objectieven en filters en een grotere kast met teken- en schilderspullen en rollen voor collages en druksels en van die typische potjes met pipetjes voor de mooiste inkt en houtskool en grafiet en conté en duizend velletjes en vellen en blocs met papier en papier en papier en altijd ergens een vaas met bloemen gekocht of uit de tuin die zo mooi door het raam naar binnen schijnt over het marmeren blad van de tekentafel die helemaal geen tekentafel is maar zich daar zo goed voor laat gebruiken maar ook om dingen op uit te stallen die nog geen vaste plek hebben gevonden of die dan in de vensterbank belanden naast sculpturen en andere rariteiten penseelpot fossielen plastic zakjes met joost mag weten wat er in en dan de tegenoverliggende wand met veel meer ordening met kantoorbenodigdheden onder het venster en daarnaast nog een vensterbank met een kleine verzameling oud ijzer van onderweg en overal gevonden dierbaar als de inhoud van nog meer kasten met boeken maar dan vooral vol met gedichten in bundels voor in die ene luie stoel om in te verpozen en te lezen of te luisteren naar eindeloze muziek in willekeurige volgorde door de eeuwen heen verstrooid beethoven en blues en dan vloeit alles samen want er zijn twee mensen die werken aan die grote partnersdesk van nijstad en beumkes woord en beeld en alles wat daar tussen ligt zoals dit kleine boekje vol tekst en tekens en verhalen die verteld willen worden want dat is toch waar vertelsels voor bedoeld zijn

info DATA & SPELREGELS R O N D J E K U N S T kijken, proeven en luisteren, meedoen, leren en genieten... Locatie Monique Wolbert Visual Arts, Ruurloseweg 15A, 7255 DE Hengelo (Gld) [Achterom, in het atelier van Monique Wolbert] Data Donderdag 7 November 2013 KLEINE VERDWALING Donderdag 12 December 2013 CAPITA SELECTA Donderdag 30 januari 2014 ZITTEN, LIGGEN, STAAN Donderdag 13 Maart 2014 OORZAAK & GEVOLG Donderdag 3 April 2014 EROS... IN ZES BEDRIJVEN Donderdag 1 Mei 2014 DUBBELTALENT Aanvang 19.45 uur Inschrijven & betaling aanmelden via postmaster@moniquewolbert.nl o.v.v. naam en om welke lezing(en) het gaat. De kosten zijn 30 euro pp. per lezing, inclusief koffie, thee, iets lekkers en in de pauze wijn of fris. Te voldoen op rek nr. 14.89.06.028 t.n.v. Monique Wolbert Visual Arts Contact Monique Wolbert, postmaster@moniquewolbert.nl - M 06 17506158 Inhoudelijke vragen Jaap Nijstad, nijstadenbeumkes@gmail.com - M 06 22618146