Vlaams Secretariaat van het Katholiek Onderwijs Guimardstraat 1 1040 Brussel MEDEDELING referentienr. : datum : 2007-08-31 gewijzigd : 2007-09-14 contact : Jaak Palmans, jaak.palmans@vsko.be, 02 507 06 42 Het energieprestatiecertificaat (EPC) voor schoolgebouwen 1 Inleiding In een recent besluit 1) legt de Vlaamse Regering de verplichting op voor bepaalde publieke gebouwen, waaronder scholen, een energieprestatiecertificaat (EPC) op te stellen en dit publiek uit te hangen. Dit certificaat legt op zich geen eisen op aan het gebouw, maar informeert de eigenaars en de gebruiker door middel van een richtwaarde over de energetische kwaliteit van het gebouw. Vanuit hun voorbeeldfunctie moeten de scholen aldus bijdragen tot het rationeel omspringen met energie en het realiseren van energiebesparingen. Hiermee geeft de Vlaamse overheid uitvoering aan het decreet 2) en aan de Europese richtlijn 3) ter zake. De verplichting over een EPC te beschikken en dit uit te hangen treedt in voege op 1 januari 2009. Toch dient de school reeds vanaf 1 december 2007 sommige gegevens te registreren. Deze mededeling heeft enkel betrekking op de scholen die in het Vlaams Gewest gelegen zijn. Scholen die in het Brussels Gewest gelegen zijn, vallen niet onder de EPC-verplichting van de Vlaamse regering, ook niet indien de vzw-schoolbestuur die deze scholen beheert, in het Vlaams Gewest gevestigd is. Dergelijke scholen zijn onderworpen aan de regelgeving van het Brussels Gewest. Op 11 juli is hieromtrent een ordonnantie gepubliceerd 4), maar het besluit dat de uitvoeringsmodaliteiten en de ingangsdata moet regelen, is nog niet genomen. Naar verwachting zullen de verplichtingen met betrekking tot de Energieprestatie van een Gebouw (EPB) in de loop van 2008 in het Brussels Gewest van kracht worden. 2 Bij wie ligt de verplichting van het EPC? De verplichting een EPC op te stellen en uit te hangen berust bij de vzw-schoolbestuur die het schoolgebouw gebruikt om er onderwijs in te richten. Deze verplichting berust dus niet bij de eigenaar van het gebouw of bij de rechtspersoon die het gebouw in erfpacht gegeven heeft. 1) Besluit van de Vlaamse Regering van 20 april 2007 betreffende de invoering van het energieprestatiecertificaat voor publieke gebouwen (Belgisch Staatsblad, 25 mei 2007). 2) Decreet van 2 april 2004 tot vermindering van de uitstoot van broeikasgassen in het Vlaamse Gewest door het bevorderen van het rationeel energiegebruik, het gebruik van hernieuwbare energiebronnen en de toepassing van flexibiliteitsmechanismen uit het Protocol van Kyoto (Belgisch Staatsblad, 23 juni 2004). 3) Richtlijn 2002/91/EG van het Europees Parlement en de Raad van 16 december 2002 betreffende de energieprestatie van gebouwen (Publicatieblad van de Europese Gemeenschappen, 4 januari 2003). 4) Ordonnantie van het ministerie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest van 7 juni 2007 houdende de energieprestatie en het binnenklimaat van gebouwen (BS 11 juli 2007).
2 Ook als het schoolbestuur een (deel van een) gebouw huurt van een privé-eigenaar (die wettelijk niet verplicht is een EPC op te stellen), dan is het schoolbestuur belast met de opmaak van een EPC voor de ruimte die het inhuurt. Indien het schoolbestuur een gebouw in eigendom of erfpacht heeft en dit gebouw of een deel ervan verhuurt aan een privéorganisatie, dan moet voor dit (deel van het) gebouw geen EPC opgesteld worden, aangezien de verplichting een EPC op te stellen, enkel geldt voor publieke gebouwen. Indien het schoolbestuur een (deel van het) gebouw aan een publieke instantie verhuurt, dan zal niet het schoolbestuur maar deze huurder een EPC moeten laten opmaken. 3 Voor welke schoolgebouwen moet een EPC opgesteld worden? De verplichting een EPC op te stellen en uit te hangen geldt voor alle scholen, internaten, centra voor volwassenenonderwijs en voor basiseducatie, centra voor leerlingenbegeleiding, hogescholen en universiteiten, die gefinancierd, gesubsidieerd of erkend zijn door het Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming en die op het grondgebied van het Vlaams gewest gelegen zijn. 3.1 Eén schoolgebouw Het EPC moet opgesteld worden voor elk schoolgebouw waarvan de bruikbare vloeroppervlakte meer dan 1 000 m 2 bedraagt. Met bruikbare vloeroppervlakte wordt bedoeld de som van de bruto vloeroppervlakten van alle niveaus binnen het beschermd volume van het gebouw, zoals berekend volgens de geldende Belgische normen en eventueel door het Vlaams Energieagentschap vastgelegde specificaties. Er wordt gerekend met de buitenafmetingen. Het beschermd volume bevat alle kamers of ruimten die direct of indirect verwarmd worden. Kantoor-, sport- en cultuurruimten, leslokalen, gangen, toiletten en ruimten met technische installaties behoren tot het beschermd volume. Kelders, zolders en parkeergarages behoren meestal niet tot het beschermd volume. Gebouwen of gebouwdelen die geen energie verbruiken ten behoeve van mensen (bijvoorbeeld opslagplaatsen of loodsen), vallen niet onder deze verplichting. Beschermde gebouwen vallen wel onder de verplichting een EPC uit te hangen, ook indien de vermelde energieadviezen in strijd zouden zijn met de wettelijke bescherming van het gebouw. De adviezen hebben immers een louter informatief karakter en houden geen verplichting tot aanpassingen in. 3.2 Meerdere schoolgebouwen van dezelfde rechtspersoon op dezelfde locatie Indien op dezelfde locatie meerdere schoolgebouwen gelegen zijn die door één vzw-schoolbestuur uitgebaat worden en die minstens één gemeenschappelijke teller (voor elektriciteit, gas of stookolie) gebruiken, dan mag voor deze locatie één gemeenschappelijk EPC opgesteld worden. Dit EPC moet uitgehangen worden in elk gebouw met een bruikbare vloeroppervlakte van meer dan 1 000 m 2. We overlopen enkele mogelijke situaties. Situatie Op één locatie bevinden zich vier schoolgebouwen van telkens 700 m 2. Elk gebouw beschikt over aparte tellers. Op één locatie bevinden zich één schoolgebouw (A) van 1 200 m 2 en twee schoolgebouwen (B en C) van telkens 700 m 2. Elk gebouw beschikt over aparte tellers. EPC Geen verplichting om een EPC op te stellen of uit te hangen. EPC uitsluitend voor gebouw A opstellen. EPC enkel uithangen in gebouw A.
3 Situatie Op één locatie bevinden zich één schoolgebouw (A) van 1 200 m 2 en twee schoolgebouwen (B en C) van telkens 700 m 2. Er is minstens één gemeenschappelijke teller voor de drie gebouwen samen. Op één locatie bevinden zich één schoolgebouw (A) van 1 200 m 2 en twee schoolgebouwen (B en C) van telkens 700 m 2. Er is minstens één gemeenschappelijke teller voor gebouwen A en B, gebouw C beschikt over aparte tellers. Op één locatie bevinden zich een schoolgebouw (A) van 1 200 m 2 en een schoolgebouw (B) van 2 400 m 2. Elk gebouw beschikt over aparte tellers. Op één locatie bevinden zich een schoolgebouw (A) van 1 200 m 2 en een schoolgebouw (B) van 2 400 m 2. Beide gebouwen beschikken over minstens één gemeenschappelijke teller. EPC gebouwen A, B en C (totale oppervlakte 2 600 m 2 ). EPC enkel uithangen in gebouw A. gebouwen A en B (totale oppervlakte 1 900 m 2 ). EPC enkel uithangen in gebouw A. Afzonderlijk EPC opstellen voor en uithangen in gebouw A. Afzonderlijk EPC opstellen voor en uithangen in gebouw B. gebouwen A en B (totale oppervlakte 3 600 m 2 ). EPC uithangen in gebouwen A en B. 3.3 Meerdere (school)gebouwen van verschillende rechtspersonen op dezelfde locatie Indien op dezelfde locatie meerdere schoolgebouwen gelegen zijn die van verschillende rechtspersonen (vzw s) afhangen, maar die minstens één gemeenschappelijke teller (voor elektriciteit, gas of stookolie) gebruiken, dan mag voor deze locatie één gemeenschappelijk EPC opgesteld worden. Dit EPC moet uitgehangen worden in elk gebouw met een bruikbare vloeroppervlakte van meer dan 1 000 m 2. We overlopen enkele mogelijke situaties. Situatie Op één locatie bevinden zich één gebouw (B) van 800 m 2 voor basisonderwijs en één gebouw (S) van 1 600 m 2 voor secundair onderwijs. Beide onderwijsniveaus vallen onder een verschillend schoolbestuur (vzw). Elk gebouw beschikt over aparte tellers. Van een gebouw van 2 400 m 2 wordt 800 m 2 (B) voor basisonderwijs gebruikt en 1 600 m 2 (S) voor secundair onderwijs. Beide onderwijsniveaus vallen onder een verschillend schoolbestuur (vzw). Beide delen beschikken over aparte tellers. EPC EPC uitsluitend voor gebouw S opstellen. EPC enkel uithangen in gebouw S. EPC uitsluitend voor gebouwdeel S opstellen. EPC enkel uithangen in gebouwdeel S.
4 Situatie Van een gebouw van 2 400 m 2 wordt 800 m 2 (B) voor basisonderwijs gebruikt en 1 600 m 2 (S) voor secundair onderwijs. Beide onderwijsniveaus vallen onder een verschillend schoolbestuur (vzw). Beide delen beschikken over minstens één gemeenschappelijke teller. Van een gebouw van 2 400 m 2 wordt 1 200 m 2 (B) voor basisonderwijs gebruikt en 1 200 m 2 (S) voor secundair onderwijs. Beide onderwijsniveaus vallen onder een verschillend schoolbestuur (vzw). Beide delen beschikken over minstens één gemeenschappelijke teller. Een school gebruikt slechts 1 600 m 2 (S) van een gebouw van 2 400 m 2. Het resterend deel (R) wordt gebruikt door een privé-instantie die niet onder de verplichting valt een EPC op te stellen. Beide delen beschikken over minstens één gemeenschappelijke teller. EPC Naar keuze Ofwel EPC uitsluitend voor gebouwdeel S opstellen. EPC enkel uithangen in gebouwdeel S. Ofwel gebouwdelen B en S (totale oppervlakte 2 400 m 2 ). EPC enkel uithangen in gebouwdeel S. Naar keuze Ofwel Afzonderlijk EPC opstellen voor en uithangen in gebouwdeel B en in gebouwdeel S. Ofwel gebouwdelen B en S (totale oppervlakte 2 400 m 2 ). EPC uithangen in gebouwdelen B en S. Naar keuze Ofwel EPC uitsluitend voor S opstellen. EPC enkel uithangen in S. Ofwel S en R (totale oppervlakte 2 400 m 2 ). EPC enkel uithangen in S. 4 Hoe ziet het EPC er uit? Aan het gebouw wordt een kengetal toegekend. Dit gebeurt deels op basis van de karakteristieken van het gebouw, deels op basis van het energieverbruik. Het kengetal drukt het verbruik uit, gemeten over één jaar, in verhouding tot de totale bruikbare vloeroppervlakte. Het EPC bestaat uit twee luiken: Enerzijds moet het kengetal vermeld worden, de datum van opmaak van het EPC, de bestemming en het adres van het gebouw, de referentiewaarden met betrekking tot de geldende minimumeisen en de benchmarks, of een verwijzing ernaar. Anderzijds bevat het EPC ook een adviesluik waarin energiebesparende maatregelen worden voorgesteld. We beklemtonen dat het adviesluik louter ondersteunend en informatief is. De school is dus niet verplicht de vermelde adviezen uit te voeren. Het EPC (beide luiken) moet op een voor het publiek zichtbare plaats uitgehangen worden. 5 Wie kan een EPC opstellen? Een EPC wordt opgesteld door een erkende voor publieke gebouwen. Daartoe kan het schoolbestuur een beroep doen op een externe deskundige of een interne deskundige.
5 5.1 Erkende externe voor publieke gebouwen Een externe voor publieke gebouwen is een natuurlijke persoon die onderworpen is aan het sociaal statuut van de zelfstandige, of de bezoldigde medewerker van een rechtspersoon. Externe n dienen zich online te registreren. Ze zullen een erkende opleiding moeten volgen om als erkend te worden. Deze opleidingen zullen naar verwachting pas in oktober 2007 starten. Het schoolbestuur zal een lijst van erkende externe n voor publieke gebouwen kunnen consulteren op http://www.energiesparen.be. Het schoolbestuur kan rechtstreeks contact opnemen met de gewenste externe deskundige om een overeenkomst af te sluiten. 5.2 Erkende interne voor publieke gebouwen 5.2.1 Op het niveau van het schoolbestuur Een interne voor publieke gebouwen is een werknemer van het schoolbestuur die een functie bekleedt met betrekking tot het aspect energiezorg en die minstens twee jaar relevante beroepservaring in die functie heeft. Deze interne dient zich elektronisch aan te melden bij het Vlaams Energieagentschap en zal een registratienummer toegekend krijgen waarmee hij toegang krijgt tot de webapplicatie. De interne moet geen specifieke opleiding volgen. 5.2.2 Op het niveau van de scholengemeenschap De interne kan in principe alleen optreden voor het schoolbestuur waarvoor hij werkzaam is. Toch heeft de Vlaamse Regering een nota goedgekeurd waarin gesteld wordt dat voor gebouwen uit eenzelfde scholengemeenschap sprake is van dezelfde publieke organisatie. Eén interne kan bijgevolg de EPC s opmaken voor de verschillende gebouwen van eenzelfde scholengemeenschap. Zoals op het niveau van het schoolbestuur moet deze interne binnen de organisatie een functie bekleden met betrekking tot energiezorg en minstens twee jaar ervaring hebben in die functie of een door het Vlaams Energieagentschap erkende opleiding gevolgd hebben. 5.2.3 Welke personeelsleden komen in aanmerking als interne? Het ligt voor de hand dat een schoolbestuur of een scholengemeenschap graag opteert voor het aanstellen van een interne indien dit financieel beduidend interessanter blijkt te zijn. Welke personeelsleden komen hiervoor in aanmerking? De regelgeving omschrijft niet wat onder relevante beroepservaring moet worden verstaan. Alleszins moet het gaan om een persoon die zich op school reeds twee jaar om de energiehuishouding bekommert en die vanuit zijn initiële opleiding (bijvoorbeeld als ingenieur) of zijn nuttige ervaring voldoende kennis in huis heeft om dat op een verantwoorde wijze te doen. Vaak voldoen sommige leraren van nijverheidsscholen, evenals TA s en TAC s, aan deze kwalificaties. Samenwerking tussen scholen, in het bijzonder in het kader van de scholengemeenschap, is dan ook bij uitstek aangewezen. Naarmate de interne meer schoolgebouwen van eenzelfde schoolbestuur onder zijn bevoegdheid heeft, is het aangewezen dat hij een opleiding volgt, ook al is dit volgens de letter van de wet niet verplicht. Indien de interne in het kader van een scholengemeenschap ook instaat voor gebouwen van andere schoolbesturen, is deze opleiding in feite verplicht. Meer info over erkende opleidingen is op de website van de overheid terug te vinden. Momenteel biedt Syntra Vlaanderen een erkende opleiding aan: http://www.energiesparen.be/energieprestatie/certificaat/publiekegebouwen/opleiding.php
6 Ten slotte moet er nog op gewezen worden dat het opstellen van een EPC niet tot de wettelijke opdrachten van de preventieadviseur behoort. Dit betekent niet dat de preventieadviseur deze taak niet mag uitvoeren. Het schoolbestuur en de preventieadviseur kunnen in onderling overleg wel degelijk afspreken dat de preventieadviseur het EPC opstelt. Maar zij dienen er zich dan van bewust te zijn dat dit een opdracht is die zich afspeelt naast de taak van preventieadviseur. Deze vaststelling heeft consequenties inzake tijdsbesteding (de taak van de preventieadviseur wordt verzwaard), inzake expertise (de preventieadviseur is daar waarschijnlijk niet voor opgeleid) en inzake aansprakelijkheid (de preventieadviseur geniet bij het opstellen van het EPC niet de wettelijke bescherming die hij geniet in zijn normale adviesfunctie inzake preventie en bescherming). 6 Hoe verloopt het opstellen van een EPC? Het EPC wordt opgemaakt op basis van een webapplicatie van het Vlaams Energieagentschap (http://www.energieprestatiedatabank.be). Externe en interne deskundigen moeten zich op deze webapplicatie registreren. Daartoe heeft de deskundige een federaal token of een elektronische eid-kaart nodig. Het registreren kan ten vroegste in het najaar van 2007. Na registratie krijgt de deskundige toegang tot de webapplicatie en kan hij de vereiste gegevens invoeren. Vervolgens berekent de webapplicatie het kengetal. Op basis van de ingevulde gegevens zal de webapplicatie eveneens de meest geschikte energiebesparende adviezen selecteren. Die zullen op het EPC vermeld worden. Vervolgens ontvangt de een elektronisch bestand dat hij op papier moet afdrukken, ondertekenen en aan het schoolbestuur bezorgen. Het schoolbestuur dient dit document op een voor het publiek zichtbare plaats uit te hangen. 7 Welke termijnen zijn van toepassing? 7.1 Ingangsdatum van de EPC-verplichting De verplichting om over een EPC te beschikken gaat in op 1 januari 2009. Vanaf die datum moet in elk schoolgebouw dat aan de voorwaarden voldoet, een EPC uithangen op een voor het publiek zichtbare plaats. In schoolgebouwen die door het schoolbestuur na 1 oktober 2007 in gebruik genomen worden, moet het schoolbestuur binnen 15 maanden na ingebruikname een EPC uithangen. Deze bepaling geldt voor nieuwbouw, maar ook voor het huren of in erfpacht nemen van gebouwen. 7.2 Registratie van de verbruiksgegevens Om een EPC te kunnen opmaken, moet het schoolbestuur beschikken over de gegevens van het energieverbruik gedurende een periode van 12 maanden. Het is belangrijk dat het verbruik over een periode van exact één jaar wordt genoteerd. Daarvoor is het van belang dat de gegevens voor elektriciteit, aardgas en stookolie uiterlijk vanaf 1 december 2007 geregistreerd worden. Als het schoolbestuur stookolie gebruikt en er nog geen debietmeter 5) voor stookolie aanwezig is, moet vóór die datum een debietmeter geïnstalleerd worden. Gegevens over andere vormen van energieverbruik die niet van een meterstand afgelezen kunnen worden (zoals houtpellets, kolen, propaan, butaan, lpg) zullen op basis van de factuur worden ingevoerd. 5) Een stookoliedebietmeter meet het stookolieverbruik en moet onderscheiden worden van een urenteller die het aantal uren meet dat een brander werkt.
7 7.3 Geldigheidsduur Het EPC is maximaal tien jaar geldig. Als het schoolbestuur een gebouw in gebruik neemt waarvoor een EPC bestaat dat nog geldig is, maar door een andere gebruiker opgesteld werd, dan vervalt dit EPC. Het schoolbestuur moet dus binnen 15 maanden na de ingebruikname van het gebouw over een nieuw EPC beschikken. Deze verplichting wordt door de overheid gemotiveerd vanuit de overweging dat verschillende gebruikers een verschillend gedragspatroon inzake energieverbruik ontwikkelen. 7.4 Mogelijk stappenplan voor het schoolbestuur Het schoolbestuur kan zich inspireren op het volgende stappenplan. Actie Wie? Wanneer? Ofwel een interne, ofwel een externe aanstellen Indien het schoolbestuur opteert voor een interne, moet deze zich registreren Schoolbestuur Interne Bij voorkeur oktober november 2007 Vanaf oktober 2007 Indien geen debietmeter op de stookolietank aanwezig is, deze installeren Schoolbestuur Vóór 1 december 2007 Startwaarden van meterstanden van elektriciteit, gas en stookolie noteren Eindwaarden van meterstanden van elektriciteit, gas en stookolie noteren Totale bruikbare vloeroppervlakte bepalen en eventueel energieaudit uitvoeren Gegevens in de webapplicatie invoeren, EPC afdrukken en ondertekenen Interne of externe Interne of externe Interne of externe Interne of externe Vóór 1 december 2007 Exact één jaar na het noteren van de startwaarden In de loop van 2007 2008 Uiterlijk in de loop van december 2008 EPC uithangen op een voor het publiek zichtbare plaats Schoolbestuur Vóór 1 januari 2009 8 Hoe verloopt de controle op het EPC? Het Vlaams Energieagentschap zal steekproefsgewijs controles uitoefenen op de externe en interne n, wat de geleverde prestaties, de kwalificaties en de aanvullende vereisten betreft. Het Vlaams Energieagentschap kan het registratienummer van de deskundige intrekken, de door hem uitgereikte EPC s intrekken of een boete tussen 500 en 5 000 euro opleggen. Ook aan een schoolbestuur dat niet over een geldig vereist EPC beschikt voor een schoolgebouw, kan een boete tussen 500 en 5 000 euro opgelegd worden.
8 9 Meer informatie Informatie omtrent het EPC Lijst van erkende externe deskundigen Lijst van erkende opleidingen Registratie van de interne deskundige Webapplicatie voor opstellen van EPC De energievriendelijke school Centrum Duurzaam Bouwen http://www.energiesparen.be/energieprestatie/ http://www.energiesparen.be/energieprestatie/ http://www.energiesparen.be/energieprestatie/ http://www.energieprestatiedatabank.be http://www.energieprestatiedatabank.be http://www.ond.vlaanderen.be/energie/ http://www.centrumduurzaambouwen.be/