dednkrs cursus drieluik Hoogbegaafd in het vernieuwingsonderwijs deel 3 Denken, leren en doen
Inleiding november 2017 Gelukkig hoogbegaafd en wijs op weg Onze dednkrs-droom is dat alle scholen in Nederland goed onderwijs bieden aan hoogbegaafde leerlingen. Wij zetten leraren in hun kracht, waardoor ze onderwijs bieden waarin hoogbegaafde kinderen zich optimaal kunnen ontwikkelen en echt zichzelf kunnen zijn. Zodat ze met vertrouwen hun pad kunnen kiezen. Veilig en verbonden met de mensen om zich heen, om gelukkig en wijs op weg te gaan. Aandacht voor hoogbegaafden in het basisonderwijs is in Nederland relatief nieuw. Pas sinds de eeuwwisseling begint men zich binnen het onderwijs te realiseren dat een hoogbegaafd kind er niet altijd vanzelf wel komt en vanzelf succesvol en gelukkig is op school. Het begeleiden van deze kinderen kinderen vraagt specifieke kennis en vaardigheden. Bij dednkrs weten we alles over hoogbegaafdheid in het basisonderwijs. dednkrs streeft naar cursussen die de leerkrachten enerzijds theoretische kennis bieden en hen anderzijds in staat stellen deze kennis direct toe te passen in de dagelijkse onderwijspraktijk. Wij halen het beste in leerkrachten naar boven door ze zelf te laten bepalen hoe zij hun onderwijs organiseren. Door kennis over hoogbegaafdheid kunnen zij het onderwijs voor hoogbegaafde kinderen zelf vormgeven, op een opbouwende manier in gesprek met kinderen en ouders. Vernieuwingsonderwijs Het vernieuwingsonderwijs (zoals OGO, Dalton, Jenaplan, Freinet, Montessori en Vrije School, Natuurlijk Leren) biedt volop kansen voor hoogbegaafde kinderen. In de cursussen en trainingen van dednkrs wordt gebruik gemaakt van deze kansen. In het vernieuwingsonderwijs is het observeren en aansluiten bij de behoeftes van individuele kinderen sterk ontwikkeld. Hierdoor is het beter aan te passen aan wat hoogbegaafde kinderen nodig hebben in de klas. Door de voordelen van vernieuwingsonderwijs te combineren met kennis over het leren en denken van hoogbegaafde kinderen kun je een wezenlijk verschil maken in je klas en dednkrs 1
bovendien je collega s inspireren. Uiteindelijk lever je met de opgedane kennis en ervaring een waardevolle bijdrage aan het onderwijs voor álle kinderen kinderen in je klas en voor hoogbegaafden in het bijzonder! dednkrs cursus drieluik Hoogbegaafd in het vernieuwingsonderwijs deel 3 Denken, leren en doen dednkrs 2
Inhoudsopgave Denken, leren en doen - deel 3 Gedachten, metacognitie en executieve functies in de klas Inhoud en doelen van de cursus p. 5 Inhoud en doelen per bijeenkomst p. 6 Afstemming met de actualiteit en de praktijk p. 7 Het dednkrs certificaat p. 7 Leren van elkaar p. 7 Praktische informatie Niveau van de cursus p. 7 Tijdsinvestering p. 8 Registerleraar p. 8 Locatie p. 8 Benodigde literatuur p. 8 Kosten p. 8 Wanneer gaat de cursus door? p. 9 Vrijstellingen p. 9 betalings- en annuleringsvoorwaarden p. 9 Eigendomsrecht p. 9 Klachtenregeling p. 9 Docenten p. 10 dednkrs 3
Deel 3: Denken, leren en doen Gedachten, metacognitie en executieve functies in de klas. In de cursus Denken, Leren en Doen gaan we dieper in op de theorieën over leren: op welke manier kun je kinderen helpen hun kwaliteiten in te zetten? Wat is de rol van ons eigen denken bij hoe we ons voelen en tegen een opdracht aankijken? Vanuit de theorie over metacognitie, cognitieve gedragstraining en de neuropsychologische benadering van de executieve functies gaan we praktisch aan de slag met de implicaties van deze kennis op het onderwijs. Je leert hoe je kinderen bewust kunt maken van de kracht van hun gedachten, hoe ze zelf invloed kunnen uitoefenen op hun leerproces en steeds meer zelfsturend, autonoom kunnen leren. Hoe (hoogbegaafde) kinderen kunnen omgaan met de spanningen die het hebben van talent vaak met zich mee brengen. Je kunt ze helpen bij het omgaan met het anders zijn en de hindernissen die ze tegenkomen. Daarnaast is een rode draad in deze cursus de balans tussen inspanning en ontspanning. Je leert technieken en oefeningen om deze balans in je klas te bevorderen en te waarborgen. De theorie en vaardigheden die je in deze cursus eigen maakt maken je onderwijs niet alleen voor de hoogbegaafde kinderen maar voor alle kinderen in je klas waardevol en verrijkend. Elke bijeenkomst bestaat uit een theoretisch en praktisch deel. Je bereidt je voor door de (actuele) literatuur te lezen en daarnaast doe je opdrachten in de praktijk waardoor je de theorie meteen toepast. Er is er veel ruimte voor uitwisseling van ideeën en ervaringen. De cursus Denken, Leren en Doen bestaat uit 3 bijeenkomsten op woensdagmiddag met een vaste groep van ongeveer 15 deelnemers. Met de opgedane kennis en ervaring lever je een waardevolle bijdrage aan het onderwijs voor alle kinderen in je klas en specifiek voor de hoogbegaafde kinderen op jouw school en ben je in staat je collega s te adviseren, informeren en inspireren! dednkrs 4
De cursus Denken, Leren en Doen is bedoeld voor leerkrachten, intern begeleiders en (zorg)coördinatoren, werkzaam op een vernieuwingsschool in het basisonderwijs. Van de cursisten wordt minimaal een HBO werk- en denkniveau verwacht. Gezien de aard van de cursus is het belangrijk dat je opdrachten in de praktijk kunt uitvoeren: in je klas of bij het begeleiden van kinderen. Dit deel is het laatste van de drieluik aan cursussen: Hoogbegaafd in het vernieuwingsonderwijs. Deze drie cursussen kennen een logische opbouw en volgorde. Na Basiscursus Rijk Onderwijs volgt de cursus Verdieping Rijk Onderwijs en daarna de cursus Denken, Leren en Doen. Inhoud en doelen De Cursus Denken, leren en doen bestaat uit drie bijeenkomsten. Elke bijeenkomst kent een theoretische en praktische component. Naast toelichting op de gelezen theorie krijg je tijdens de bijeenkomsten praktische opdrachten om je de theorie eigen te maken. We bespreken casussen uit de praktijk en ook krijg je opdrachten die je in je eigen klas of tijdens je begeleiding kunt uitvoeren. Inhoud 1e bijeenkomst: Executieve functies en strategietraining De rol van executieve functies bij het leren. Het belang van strategietraining voor hoogbegaafden. Het ontwerpen van lessen strategietraining. Strategietraining en training van specifieke executieve functies met behulp van smartgames. Inhoud 2e bijeenkomst: Metacognitieve vaardigheden Het belang van de ontwikkeling van metacognitieve vaardigheden bij hoogbegaafde kinderen. Voorwaarden voor het ontwikkelen van deze vaardigheden in de klas. Het verband tussen metacognitieve vaardigheden en executieve functies. Hulpmiddelen bij het ontwikkelen en versterken van metacognitieve vaardigheden. Inhoud 3e bijeenkomst: Leren denken: gesprekken over gedachten, gevoel en gedrag Gesprekken met kinderen: de leerkracht als coach. De kracht van gedachten: gedachten en gevoelens herkennen. Zelfsturend en autonoom leren: passies en doelen benoemen en nastreven. Perfectionisme en faalangst. Het belang van balans tussen inspanning en ontspanning. dednkrs 5
Eindpresentatie Doelen van de cursus Na afloop van de cursus Denken, leren en doen kun je... kinderen helpen bij het ontwikkelen van hun executieve functies. kinderen begeleiden bij het flexibel gebruik van strategieën. werk aanbieden dat een beroep doet op metacognitieve vaardigheden en die vaardigheden versterkt. gesprekken voeren met kinderen waarbij zij zichzelf leren kennen en begrijpen. kinderen de balans leren tussen inspanning en ontspanning en hen leren omgaan met de verwachtingen van anderen en van zichzelf. Hieronder vind je de doelen per bijeenkomst: Doelen 1e bijeenkomst: Executieve functies en strategietraining Je kent de executieve functies en de rol die ze spelen in verschillende situaties. Je kunt inschatten welke executieve functies bij een kind aandacht behoeven. Je weet hoe je executieve functies kunt versterken door middel van o.a. smartgames. Je kent het belang van flexibel gebruik van strategieën bij het leren. Je kunt kinderen helpen hun strategieën te herkennen en te ontwikkelen met behulp van smartgames en daar ook zelf opdrachten voor ontwerpen. Doelen 2e bijeenkomst: Metacognitieve vaardigheden Je weet wat metacognitieve vaardigheden zijn en kent de rol die ze spelen bij het leren. Je kent de verschillende gebieden van metacognitie en de relatie met de cognitieve en executieve functies. Je kunt met kinderen reflecteren over hun eigen handelen en leert ze dat ook zelf te doen. Je kunt werk ontwerpen of aanpassen om expliciet een beroep te doen op de metacognitieve vaardigheden. Doelen 3e bijeenkomst: Leren denken: gesprekken over gedachten, gevoel en gedrag Je kent de relatie tussen gebeurtenis, gedachten, gevoel en gedrag (G-schema) Je kunt op een niet-oordelende manier gesprekken voeren met kinderen. Je kunt perfectionistische of faalangstige gedachten met kinderen bespreken en helpen te veranderen. dednkrs 6
Je kunt kinderen met behulp van verschillende technieken leren te ontspannen. Je laat in een eindverslag/eindpresentatie zien hoe je als leerkracht gegroeid bent en op welke gebieden je nog graag wil ontwikkelen. Afstemming met de actualiteit en de praktijk Elke cursus wordt voor aanvang aangepast aan de ontwikkelingen op het vakgebied. De docenten van dednkrs zijn zowel specialist hoogbegaafdheid als (montessori)leerkracht. Zij houden zich door middel van het bijwonen van seminars, cursussen en intervisiebijeenkomsten op de hoogte van de meest actuele inzichten en verwerken die in de cursus. Zij houden de recente vakliteratuur bij en zijn allen bovendien ook werkzaam in het veld. De aanpak is hierdoor zowel theoretisch onderbouwd als praktijkgericht, actueel en mede gebaseerd op best-practices. Het dednkrs certificaat Na afloop van de cursus Denken, Leren en Doen laat je in overleg met de docent door middel van een presentatie, een reflectieverslag of een casusbeschrijving zien wat je geleerd hebt. Wanneer je alle bijeenkomsten hebt bijgewoond en de eindpresentatie als voldoende beoordeeld is, ontvang je een certificaat. Voor gemiste bijeenkomsten kan eventueel een vervangende opdracht worden uitgevoerd. Leren van elkaar en evaluatie dednkrs probeert steeds scherp te blijven en haar aanbod te verbeteren. Na afloop van de cursus wordt je gevraagd een digitaal evaluatieformulier in te vullen zodat wij jullie tips, ideeën en kritiek kunnen meenemen bij de volgende cursus. Vanzelfsprekend staan wij ook tussendoor open voor opmerkingen of complimenten! dednkrs 7
Praktische informatie De cursus Denken, Leren en Doen betreft een cursus van 3 bijeenkomsten van 3,5 uur, gericht op het versterken van de professionele bekwaamheid van de leerkracht in het basisonderwijs, en het ontwikkelen en onderhouden van kennis, houding en vaardigheden op het gebied van onderwijs aan hoogbegaafden. In deze cursus worden de vakinhoudelijke bekwaamheid, de vakdidactische bekwaamheid, de pedagogische bekwaamheid en het algemeen professioneel handelen versterkt. Niveau cursus De cursus wordt op HBO-niveau gegeven conform de Dublin descriptoren en het referentiekader Europees kwalificatiekader (EKK) Tijdsinvestering Cursusuren 3 bijeenkomsten van elk 3,5 uur, op woensdagen van 13:30-17:00. Frequentie: elke 4 weken, data: zie agenda op de website Voorbereidingsuren gemiddeld 4,5 uur per bijeenkomst Lezen en bestuderen literatuur: 1,5 uur dednkrs 8
Uitvoeren van opdrachten in je eigen klas/begeleiding: 2 uur Voorbereiden eindopdracht: 1 uur Totale studiebelasting: 24 uur (de vakinhoudelijke component beslaat 25%, de (vak)didactische component 25%, de pedagogische component 25%, en professioneel handelen 25% van de studietijd) Registerleraar RU uren: in aanvraag De cursus is in aanvraag bij Registerleraar onder nummer xx en heeft xx RU (registeruren) gekregen. Het doel van Registerleraar is dat elke leerkracht zich blijft professionaliseren. De benodigde omvang is gemiddeld per jaar 40 RU behalen (160 RU per 4 jaar). Locatie Pieronlaan 7, 1185 DV, Amstelveen Bij voldoende deelnemers van één school kan de cursus ook op locatie worden gegeven en worden data en tijden in overleg vastgesteld. Benodigde literatuur Schrover, E. (2015). Uitdagend onderwijs aan begaafde kinderen. ( 32,95) Van Gelder, M. (2016). HoogbeGAAFd LEVEN ( 29,95) te bestellen via: https://dednkrs.nl/hoogbegaafd/boeken/ Daarnaast maken we gebruik van relevante actuele literatuur. Een actuele aanbevolen literatuurlijst en materiaal wordt verstrekt door dednkrs. Kosten 495,- per cursist Bij de cursusprijs inbegrepen zijn: een cursusmap, hand-outs van de presentaties en toegang tot een digitale uitwisselingsomgeving met achtergrondinformatie. De cursus gaat door Als zich twee weken voor aanvang minimaal 10 cursisten hebben ingeschreven. Bij ziekte van de docent, of andere omstandigheden waardoor dednkrs een cursusdag moet laten vervallen wordt in overleg een datum gezocht om de bijeenkomst in te halen. dednkrs 9
Vrijstellingen Cursus Denken, Leren en Doen is het laatste onderdeel van de drieluik Hoogbegaafden in het vernieuwingsonderwijs. Deze drie cursussen kennen een logische opbouw en volgorde. Na Basiscursus Rijk Onderwijs volgt de cursus Verdieping Rijk Onderwijs en daarna de cursus Denken, leren en doen. Wanneer je denkt op andere wijze de vereiste kennis en ervaring te hebben opgedaan kan in overleg met de docenten van dednkrs bekeken worden of je (onderdelen van) een cursus kunt overslaan. Betalings- en annuleringsvoorwaarden De betalingsvoorwaarden en annuleringsvoorwaarden voor onze cursussen zijn bijgevoegd in de studiegids en staan ook op onze website www.dednkrs.nl. Eigendomsrecht Het eigendomsrecht van de cursus, het cursusmateriaal en de gemaakte opdrachten door de cursisten berusten bij dednkrs. Het copyright van de cursus, het cursusmateriaal en de gemaakte opdrachten berusten bij dednkrs. Klachtenregeling Onze docenten bieden op professionele en zorgvuldige wijze dienstverlening aan u als cursist. Toch kan het voorkomen dat u niet tevreden bent over de dienstverlening of de wijze waarop u bent bejegend. Kortom u hebt een klacht. U kunt dit het beste direct en open bespreken met de betreffende docent. Zo kunt u samen zoeken naar een oplossing. Meestal lost dit al veel op. Als dit gesprek niet heeft geleid tot een oplossing dan kunt u zich richten tot de directie van dednkrs. Het uitgangspunt is om in een gesprek uw klacht bespreekbaar te maken en te komen tot een oplossing. Mocht u na het gesprek nog niet tevreden zijn met de uitkomst, dan is er de mogelijkheid tot het indienen van een schriftelijke klacht, zoals beschreven in onze klachtenprocedure. Deze is bijgevoegd in de studiegids en staat ook op onze website www.dednkrs.nl. Docenten De cursus wordt gegeven door bekwame docenten op minimaal hbo niveau en opgeleid tot Specialist Hoogbegaafdheid. dednkrs 10
Meike van Wegen In 2008 ben ik naast mijn werk als tekstredacteur begonnen met het opzetten van een plusklas voor meer- en hoogbegaafde leerlingen op een Montessorischool in Amsterdam. Enthousiast geworden door het werken met deze bijzondere groep kinderen heb ik mijn onderwijsbevoegdheid en montessoridiploma gehaald, ik had mijn passie ontdekt en wilde graag verder in het onderwijs aan hoogbegaafden en ben inmiddels ECHA-Specialist in Gifted Education. Ik vind het inspirerend te werken met kinderen die slim zijn maar op andere gebieden enorm van elkaar kunnen verschillen. Het zoeken naar de behoeften van elk kind en tegelijkertijd het creëren van een groepsgevoel waarbij kinderen zichzelf kunnen zijn en samenwerken vind ik spannend en interessant. Inmiddels coach en begeleid ik met dednkrs zowel hoogbegaafde leerlingen van verschillende leeftijden als leraren en geef ik verschillende cursussen en teamtrainingen. Tijdens deze cursus Hoogbegaafd in het vernieuwingsonderwijs heb ik de kans mijn collega s te helpen hun onderwijs zo goed mogelijk aan te laten sluiten bij de behoeften van hoogbegaafde kinderen. Mijn studie rondde ik af met een onderzoek naar persoonlijke herinneringen aan bijzondere leraren. Hoe komt het dat sommige leraren nog steeds herinnerd worden door hoogbegaafde volwassenen? Welke eigenschappen blijken werkelijk belangrijk? De rol van de leraar is niet te onderschatten, en graag draag ik bij aan de ontwikkeling van onze waardevolle leraren! dednkrs 11