VERSLAG Bopz-arts studiebijeenkomst najaar 2018 dag 8 Datum : vrijdag 11 januari 2018 Tijd Locatie Sprekers Verslaglegging : 10:00-16:00 uur : Regardz De Eenhoorn, Amersfoort : de heer mr. drs. R. (Robert) Helle : P.P. (Peggy)van der Bildt Inleiding. Vandaag staat, onder leiding van Robert Helle, het onderwerp supervisie en intervisie centraal. Robert is geen onbekende van de cursisten. Hij heeft ook de tweede dag van de opleiding Bopz-arts verzorgd, met destijds aandacht voor het onderwerp De rollen van de Bopz-arts bij de toepassing van de Bopz en nieuwe ontwikkelingen. Vandaag is het programma dusdanig ingericht dat, met collegiale consultatie, de eigen casuïstiek van de deelnemers besproken kan worden. Ter voorbereiding hiervan is aan de cursisten gevraagd om een casus in te dienen, dan wel bij de inleiding van vandaag daar een omschrijving van te geven, waarna aandacht voor zaken waar zij nu nog tegen aanlopen en/of vragen die zij naar aanleiding van de ingediende casus nog hebben. Hierbij kan worden gedacht aan: - juridische punten; - organisatorische punten; - zorg/hulpverlening; - gezichtspunt vanuit de cliënt/mantelzorgers; - eigen rol/persoonlijk functioneren. In het eerste gedeelte van deze cursusdag is voornoemde ingediende casuïstiek leidend voor de bespreekpunten (agenda) van vandaag, in het tweede gedeelte is er een korte vooruitblik op de nieuwe Wet zorg en dwang. NOTA BENE: Het is mogelijk om alle documenten uit deze cursus via het inloggedeelte op de website van Medilex te downloaden tot media februari. Daarna wordt het inlogdeel van deze cursus gesloten en zijn de documenten niet meer te downloaden. Spreker. De heer mr. drs. R. (Robert) Helle studeerde zowel geneeskunde aan de Vu, alsmede Nederlands recht aan de UvA, met als aandachtsgebied gezondheidsrecht. Momenteel is Robert werkzaam als specialist ouderengeneeskundige en eerste geneeskundige bij de Stichting ViVa! Zorggroep. Daarnaast is Robert Helle lid van de maatschap Medeso (Medisch Expertisecentrum Specialisten Ouderengeneeskunde) die medische verklaringen opstelt. Verder geeft Robert Helle juridisch en medisch advies voor praktijkgerichte hulp bij gezondheidsrechtelijke vragen vanuit Helle juridisch/medisch advies. De heer Robert Helle is door Medilex, als ervaren specialist ouderengeneeskundige en zijn expertise op het gebied van gezondheidsrecht, gevraagd deze laatste interactieve studiedag van de 8-daagse opleiding Bopz-arts te verzorgen, met vandaag als onderwerp: Supervisie en intervisie.
Introductie. Aan de cursisten is gevraagd of zij uit de praktijk een casus hebben waarmee zij duidelijk kunnen maken waar zij nog tegenaan lopen of waar nog vragen over zijn. Om doublures in de bespreking te voorkomen wordt deze casuïstiek door Robert onderverdeeld in diverse blokken. Hierna een selectie van de besproken casuïstiek door middel van korte omschrijvingen, met aansluitend antwoorden/tips. Een aantal van de in de casuïstiek gestelde vragen worden in het vervolg van deze cursusdag bij het onderdeel Vooruitkijkend op de nieuwe Wet zorg en dwang beantwoord. JURIDISCHE STATUS: artikel 60 en RM: Vragen over de toetsingscriteria van het CIZ? Het CIZ beoordeelt op twee onderdelen ten eerste: voorkomen dat iemand die zich verzet wordt opgenomen (dat is iets anders dan bezwaar tegen opname/behandeling) en als tweede: is iemand wel in staat om bereidheid te tonen? Een mevrouw is opgenomen en geeft met name verbaal aan dat zij daar naar huis wil. Wat past nog bij gewenning als iemand zelf geen initiatief neemt om de afdeling te verlaten dan wel daar zelf niets voor regelt. Robert Helle maakt duidelijk dat wilsbekwaam verzet juridisch niet bestaat/niet relevant is. Verzet is verzet! Enige nuancering is nodig om duidelijkheid te krijgen over waarom de cliënt zich verzet. Is het maar een tijdelijk verzet, die door de cliënt in de emotie is gedaan, dan is er geen sprake van verzet. Kijk dus verder dan alleen het moment waarop de cliënt aangeeft dat zij/hij weg wil. Koppelt de cliënt het verzet aan het verblijf op de plaats waar zij/hij op dat moment verblijft, dan is er wel sprake van verzet. Tip: Neem contact op met het CIZ, geef aan welke afweging de rechter heeft gemaakt om de RM af te wijzen en vraag aan het CIZ of zij deze afweging wil meenemen. OPNAMEPROCEDURE S. Iemand is opgenomen met een RM (die binnenkort afloopt). Er is geen reden meer om hem te houden, echter zijn vrouw wil hem niet meer terug. Helemaal zelfstandig wonen is niet mogelijk. Is dit zorgmaatschappelijke probleem het probleem van de Bopz-arts? De casus is ingewikkeld, omdat er sprake is van een inhoudelijke kant. Is de geestesstoornis wel van belang of is hier sprake van een relatieprobleem. Echter, op het moment dat er geen gevaar meer is in combinatie met de stoornis zal de RM moeten worden opgeheven. Wellicht is een proefverlof een optie of een voorwaardelijk verlof voor een aantal maanden, waarbij er voorwaarden worden gesteld ten aanzien van terugval in gedrag. De echtgenote van de cliënt zal moeten aangeven waarom zij het niet verstandig vindt hem naar huis te laten gaan. Neem dit mee in het besluit. Weegt het onderbreken van de RM op tegen het gevaar? Luister ook naar de mensen aan de andere kant en tot slot, omschrijf de reden waarom de RM niet wordt verlengd in het dossier. Tip: Overleg met de psychiatrie die ervaring heeft met oplossingsstrategieën. ORGANISATORISCH: Wat is je rol als Bopz-arts in het kader van vbm versus de omschrijving in het zorgplan versus de uitvoering. Als de Bopz-arts merkt dat er iets heeft plaatsgevonden (bijvoorbeeld een vbm die zonder afspraken werd ingezet) dan heeft de Bopz-arts de (bestuurlijke) taak om de zorgverlener daar over aan te spreken om duidelijk te maken dat de zorg niet is aangelopen zoals overeengekomen. Zie ook het zorgplan dat later in dit verslag wordt beschreven. 2
VOORUITKIJKEND OP DE NIEUWE WET ZORG EN DWANG (WZD) De verantwoordelijkheidsverdeling wordt in de nieuwe wet als volgt omschreven: - Een zorgverlener is bevoegd tot het toepassen van vrijheidsbeperkingen. - Een zorgverantwoordelijke/terzake deskundige arts (of degene die behoort tot een bij redelijk van onze minister aangewezen categorie van deskundigen) stelt het zorgplan op en is in algemene zin verantwoordelijke voor de zorg aan een cliënt. - De zorgaanbieder (formele RvB/de organisatie) bepaalt wie zorgverantwoordelijke is en wie als zorgverleners kunnen optreden. Taken- en verantwoordelijkheden van de Wzd arts (of Wzd-functionaris zoals in november 2018 middels een wetsvoorstel aan de kamer is gestuurd *): - de Wzd-arts is een terzake kundige arts al dan niet in dienst van de zorgaanbieder (toon daarvoor je capaciteiten/vaardigheden als Wzd-arts/functionaris aan); - is door de zorgaanbieder aangewezen om toe te zien op de inzet van de minst ingrijpende vorm van onvrijwillige zorg en de mogelijke afbouw ervan; - verantwoordelijk voor de algemene gang van zaken op het terrein van het verlenen van onvrijwillige zorg (preventie, voorkomen, meedenken of de setting geschikt is, personeelssamenstellingen, vaardigheden e.d.). (*Het argument om de Wzd-arts de benaming te geven van Wzd-functionaris is dat er bij de besluitvorming, indien nodig, toch ook al een arts betrokken moet zijn.) Aanstelling Wzd-arts artikel 2b. a. Een zorgaanbieder, waarbij cliënten worden opgenomen met toepassing van hoofdstuk 3 paragraaf 2 dan wel die onvrijwillige zorg verleent (dus ook in de thuiszorg), wijst een Wzd-arts aan. b. Voordat de zorgaanbieder een Wzd-arts aanwijst, vraagt de zorgaanbieder hierover advies aan de cliëntenraad, bedoeld in artikel 2 van de Wet medezeggenschap cliënten zorginstellingen. Hier zijn de artikelen 4, eerste en derde lid, en 5, eerste lid, van de Wet medezeggenschap cliënten zorginstellingen van toepassing. c. De zorgaanbieder draagt er zorg voor dat de Wzd-arts zijn taken op grond van deze wet naar behoren kan uitvoeren en waarborgt de onafhankelijkheid van de Wzd-arts bij de uitvoering van haar/zijn taken op grond van deze wet. De zorgaanbieder geeft de Wzd-arts geen aanwijzingen met betrekking tot diens taakuitvoering op grond van deze wet. Vaststellen zorgplan. Binnen zes weken dient overleg te hebben plaatsgevonden over het zorgplan dat door de zorgverantwoordelijke wordt opgesteld. Deze zorgverantwoordelijke spant zich vervolgens in om hierover instemming te krijgen. De zorg mag vervolgens alleen worden uitgevoerd op basis van dit zorgplan ten aanzien van wat daarin is opgenomen. Bij aanvang dient binnen vier weken een evaluatie plaats te vinden en daarna elk halfjaar. Hoofregel van het zorgplan is: geen onvrijwillige zorg opnemen! Is er geen zorgplan opgesteld, dan mag zorg alleen worden uitgevoerd mits instemming van cliënt of de vertegenwoordiger. Is er geen vertegenwoordiger, dan mag alleen zorg worden toegepast waarvoor redelijkerwijs instemming (en dus geen verzet) bestaat tenzij er sprake is van een noodsituatie. Als duidelijk is dat er een (risico) bestaat op een ernstig nadeel, dan kan het stappenplan worden gehanteerd dat door het Ministerie van VWC in december 2017 werd opgesteld met als titel Zorgplan opstellen voor cliënten met een verstandelijke beperking of dementie. Dit is te downloaden op de website van zorg voor beter (http://www.zorgvoorbeter.nl), waarbij je in de zoekfunctie ingeeft: stappenplan wet zorg en dwang. Het is belangrijk dat je elke keer als je start met dwang al bedenkt hoe dit afgebouwd kan worden. 3
Het zorgplan vermeldt in elk geval de wijze waarop de zorgaanbieder en de Wzd-arts de kwaliteit van de onvrijwillige zorg bewaken en toezicht houden op de uitvoering van de onvrijwillige zorg. Een van de taken van de Wzd-arts is het beoordelen van onvrijwillige zorg als dit in het zorgplan (artikel 11a) is opgenomen. De Wzd-arts toetst de onvrijwillige zorg m.b.t. de uitgangspunten. Is daar niet aan voldaan, dan geeft de Wzd-arts de benodigde aanwijzingen aan de zorgverlener om e.e.a. aan te passen. Ook wordt de Wzd-arts door de zorgverantwoordelijke geïnformeerd over de evaluatie van het zorgplan, als bedoeld in artikel 11, vierde lid. (= voortzetten onvrijwillige zorg of advies externe deskundige). Samengevat moet de Wzd-arts dus eerst goedkeuring geven aan het opnemen van onvrijwillige zorg en/of de toepassing daarvan, voordat dit definitief in het zorgplan mag worden opgenomen dan wel mag worden uitgevoerd. Artikel 13: Uitvoering onvrijwillige zorg. Voor de eerste uitvoering van onvrijwillige zorg is het van belang dat er nogmaals wordt afgewogen of deze zorg daadwerkelijk noodzakelijk is. Voordat onvrijwillige zorg voor de eerste keer wordt verleend, is het van belang dat de zorgverantwoordelijke de Wzd-arts, de vertegenwoordiger en uiteraard de cliënt daarover informeert. Nota Bene: In essentie hoor je iedereen die te maken krijgt met onvrijwillige zorg daarover schriftelijk te informeren. In het kader van het zorg- en behandelplan kunnen afspraken gemaakt worden over welke behandelingen er mogen worden toegepast. Daardoor hoef je niet bij elke behandeling/maatregel de cliënt weer te voorzien van een A-viertje in het kader van de schriftelijke informatieplicht, aangezien het gaat over zorg dan wel een behandeling waar in het zorgplan afspraken over zijn gemaakt. Artikel 19: Beleidsplan. In het beleidsplan moet worden aangegeven hoe onvrijwillige zorg zo veel mogelijk voorkomen kan worden, hoe er wordt omgegaan met het toepassen van onvrijwillige zorg en de afbouw daarvan en de wijze van intern toezicht bij de uitvoering van onvrijwillige zorg. Artikel 18: Analyse. Tenminste eens per zes maanden dient er een analyse plaats te vinden over de verplichte onvrijwillige zorg welke vervolgens aan het IGJ moet worden toegezonden. Registratie. Ten aanzien van de registratie geldt eens per zes maanden digitaal: a. De vorm van de aan de cliënt verleende zorg. b. De zorgverantwoordelijke. c. De noodzaak voor de onvrijwillige zorg. d. Een schriftelijke beslissing als bedoeld in artikel 3 lid 2. e. Het zorgplan of een schriftelijke beslissing als bedoeld in artikel 15, lid 1 of 5, die legitimeert tot de vorm van onvrijwillige zorg. f. Het besluit tot opname en verblijf. Overige onderwerpen: - Onvrijwillige opnames (CIZ, RM, IBS). Aan de aanvraag indicatie wijzigt niets. Bij een opname vanuit de thuissituatie in het kader van de Bopz wordt de Wzd arts gevraagd. - Ontslag en verlof. De Wzd arts geeft advies wat door de Raad van Bestuur gevolgd moet worden. De insteek hierachter is dat de Raad van Bestuur de verantwoordelijkheid hiervoor draagt. - Klachtencommissie en schadevergoeding. Klachten dienen schriftelijk te worden ingediend de klachtencommissie kan uiteindelijk een schadevergoeding toekennen (naar redelijkheid en billijkheid) tot maximaal 25.000,00. 4
Tot slot. Afsluitend was het vandaag een dag met veel collegiale consultatie van de eigen casuïstiek waarmee deze dag, door de uitwisselingen van ervaringen, ongetwijfeld een bijdrage levert aan het inzichtelijk maken van de dagelijkse problemen en de daarbij aangedragen oplossingen. Zijn er na vandaag nog vragen dan nodigt Robert Helle de cursisten uit deze aan hem te mailen: info@helleadvies.biz. Het pdf downloaden/lezen dat vandaag bij de documenten van deze cursus is gevoegd, met als titel Integrale artikelgewijze toelichting Wet zorg en dwang. Het uitgereikte exemplaar is in zwart/wit, waarbij de kleurenstellingen in de artikelsgewijze toelichting wel van belang zijn. Deze kleuren worden wel zichtbaar in het exemplaar dat gedownload kan worden via de website van Medilex. Veel gestelde vragen over de Wet zorg en dwang: (https://www.dwangindezorg.nl/nieuwe-wetgeving/veelgestelde-vragen-wzd.) Hierin vragen zoals: Wat zijn de belangrijkste verschillen tussen de Wet Bopz en de Wzd? Voor wie geldt de Wzd? Wat betekent ernstig nadeel? Geldt de Wzd als een cliënt Wmo-ondersteuning krijgt? en verder, zie hiervoor het document. 5