De Groote Oorlog in Scheldeland



Vergelijkbare documenten
Plaatsingslijst van het acrhief van de Rechtbank van Eerste Aanleg te Dendermonde. Burgerlijke stand. Overdracht 2005 ( )

100 JAAR GROOTE OORLOG IN SCHELDELAND

HERDENKINGSPROGRAMMA. Lokale initiatieven

Verblijfstoerisme Scheldeland 2015

Kerncijfers Toerisme Oost-Vlaamse Scheldeland

Verblijfstoerisme Scheldeland 2016

Over de rit van vandaag

Lesbrieven WOI. 100 jaar Groote Oorlog

Verblijfstoerisme Scheldeland 2017

Pontonbrug over de Schelde 03/10/2014

HOOGLEDE TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG

OPDRACHTEN BIJ DE TENTOONSTELLING TEGEN-STRIJD: DE GROOTE OORLOG IN HET LAND VAN DENDERMONDE

LICHTERVELDE TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG

GITS TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG

STADEN TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG

Naam: EEN BRUG TE VER De Slag om Arnhem

100 jaar geleden. t Is Oorlog! Een lesmap voor het vierde, vijfde en zesde leerjaar, door juffrouw Anita en de papa van Anna.

14-18 Brussel tijdens de Duitse bezetting. Presentatie van de tentoonstelling

Mariekerke tijdens de eerste wereldoorlog

za 22 mrt Boutersem: Parel van het Hageland (VWB Semi-Klassieker)

Fietsroute 5. Fortengordel

Toespraak Gerdi Verbeet. Congres Vergeten slachtoffers tijdens WOII in de GGz De Basis Doorn, 10 juni Geachte aanwezigen,

Door een vakbondsactie is de dienstregeling vandaag ernstig verstoord, waarvoor onze excuses.

OOSTNIEUWKERKE TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG

2 de graad lager onderwijs

3 de graad lager onderwijs

IZEGEM TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG

OEKENE TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG

2016 (in waarde van 2016) 2016

1914 Duitse mariniers in Londerzeel

6 Daagse Battlefieldtour Oradour sur Glane, tankmuseum Saumur en de Loirestreek.

DADIZELE TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG

5 t/m 10 oktober - Oradour & Saumur

Manifestatie 31 mei 2016

Staking 18 mei Door een vakbondsactie is de dienstregeling vandaag ernstig verstoord, waarvoor onze excuses.

Fietsroute 3. Fortengordel

KACHTEM TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG

RUMBEKE TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG

EMELGEM TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG

persmap oktober 2013

VLAANDEREN VAKANTIELAND Getest en goedgekeurd door wandelaars

SLYPSKAPELLE TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG

WERELDOORLOG I IN LONDERZEEL EN OMGEVING

LEMELERVELD TIJDENS WO2

Door een vakbondsactie is de dienstregeling vandaag ernstig verstoord, waarvoor onze excuses.

INGELMUNSTER TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG


DORST IN DE OORLOGSJAREN.

Manifestatie 24 juni 2016

20 jaar Heemkring ter Ham

MOORSLEDE TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG

Geschied- en Heemkundige Kring vzw

Overzicht aan te besteden ritten Openbare Aanbesteding d.d. 15 november Beschikbaarheid (van - tot) 's morgens 's avonds woensdagmid

ONTDEK WOI MET JE KLAS in drie boeiende apps!

Arrangementen en Daguitstappen voor groepen

Originele stereofoto: 'Douamont. Cheveaux morts'

Provincie Oost-Vlaanderen

DIE VIJF DAGEN IN MEI

NIEUWSBRIEF. Driebergse Automobiel Club opgericht 15 november 2001

Princelijke Vierschaar

BOUWEN AAN HET FRONT 100 JAAR SLAG BIJ PASSENDALE THE FINAL OFFENSIVE: THE YANKS ARE COMING PROGRAMMA HERDENKING

Hors plan de d lestage Buiten afschakelplan Commune Gemeente. Tranche 3 Schijf 3. Tranche 1 Schijf 1. Tranche 2 Schijf 2

Schwäbische Alb. 24 oktober t/m 1 november 2009

Dodenherdenking Oorlogsmonument

Vroeger en Nu. Reeks met getuigenissen over het verleden van het Waasland

des provinces meridionals et septentrionals

Naam: NEDERLAND IN OORLOG Begin WO2 (1932 tot 1940)

Gent 6,3 omgeving de van de Brugse Vaart tot Van Beverenplein. Spijtig genoeg beschik ik bijna niks over deze jonge wijk.

HUISSTIJLHANDBOEK BRUGSE OMMELAND

Lancaster ED470. Wie, wat, waar en hoe?

Fototentoonstelling WO I

Het verhaal van de 80 jarige oorlog!

LUC VERHELST SAMEN LANDSCHAP, NATUUR & ERFGOED VERSTERKEN JAAROVERZICHT 2018

34ste Jeugdtornooi FC Juventus Schoonaarde. Zondag Voormiddag U12 en U13. Maandag

Geachte burgemeester, dames en heren, beste jongens en meisjes,

In de stilte van ons herdenken, sprak de herinnering.

Mens en natuur in oorlogstijd

REEKSINDELINGEN DEEL 2

Exodus WO II-fietsroute Lingezegen

Airborne Museum Hartenstein

Afb.l (Nijmegen II, 18/21) *

ONTDEK DE LEIESTREEK MET EEN GREETER! WELKOM IN WIELSBEKE

GROTE BLINKENDE VOGELS

algemene informatie Ook voor de Merelbeekse scholen is er een boeiend erfgoedaanbod!

Mijn naam is Fons. Ze noemen me een groene jongen. Weet je hoe dat komt?

Toerisme in tips voor scholen en families met kinderen

overzicht activiteiten 75 jaar bevrijding Gemeente Woensdrecht

WERKBOEK. Lest we Forget

B1 Hoofddorp pagina 1

FRANCOIS DE PAUW - DE KICKER Willebroek, 16 december Bornem, 6 februari 2015

Dagboek Sebastiaan Matte

Meetjesland is veiligste regio

Regio Denderleeuw - Wijzigingen treinaanbod 9 december Treinen waarvan de dienstregeling wordt gewijzigd met enkele minuten.

DILEMMA 14/18, INLEEFSPEL OVER WERELDOORLOG 1 IN JOUW GEMEENTE

Tweedaagse naar Duinkerke, La Coupole, Calais en Adegem - 22 en 23 april 2017

Pasar wil Vlamingen rust doen vinden dankzij netwerk van vrijetijdsplekjes

Rhenen binnenstad. Een wederopbouwgebied van nationaal belang 04 / 30

Krokusfietstocht de dodendraad leeft. Lengte 10, 20 of 30 kilometer

Battlefieldtour Normandië 5 t/m 8 juni 2017

Transcriptie:

De Groote Oorlog in land brug Schoonaarde

Op 4 augustus 2014 is het precies 100 jaar geleden dat de Eerste Wereldoorlog uitbrak. De herdenking van de honderdste verjaardag van de Groote Oorlog is een moment om stil te staan bij wat er gebeurd is. Om de vele burgers en militairen die het slachtoffer werden van de oorlog op een gepaste wijze te herdenken. Om de herinnering levendig te houden, ook nu de echte getuigen van de oorlog overleden zijn. En tegelijk is dit een moment om lessen te trekken uit het verleden, die waardevol kunnen zijn, vandaag en morgen. Om een boodschap van vrede in stand te houden. En die door te geven naar de toekomst. 02 Een lange, bloedige loopgravenstrijd die maar liefst 4 volle jaren zou duren. Dat is waar de meeste mensen aan denken als de Eerste Wereldoorlog genoemd wordt. Maar ook in land werd verbeten strijd geleverd. Vanuit Brussel waren de Duitsers, dwars door het land van Dender en, in opmars naar Parijs. Nu eens was het niemandsland dat land heette bezet door Duitse troepen, dan weer werd het ingenomen door burgerwachten, politie, rijkswacht, vrijwilligers en soldaten. Om Aalst, Dendermonde en Antwerpen werd verwoed gevochten. De bevolking leed onder de terreur die uitging van de Duitse legermachine. Maar de guerillaoorlog in land vertraagde wel hun opmars. Het gaf het Engelse en Franse leger de kans om een snelle overrompeling te vermijden. Toen het Belgische leger zich uiteindelijk moest terugtrekken achter de IJzer, trok het strijdgewoel weg uit land. Maar ook de 4 jaar durende bezetting die daarop volgde, liet zo haar sporen na Tijdens alle herdenkingsevenementen in het kader van 100 jaar Groote Oorlog staat de correcte historische context van de gebeurtenissen voorop. Hoe langer de oorlog achter ons ligt, hoe minder de kennis erover immers nog leeft bij het grote publiek. Maar tegelijk is er ook aandacht voor de kleine man in de Groote Oorlog. Want dat de oorlog op zijn leven een immens effect heeft gehad, zo veel is duidelijk En omdat de herdenking geen exclusieve aangelegenheid van de overwinnaars mag zijn, vinden de evenementen plaats in een Europees en universeel kader. Zo wordt de herdenking van 100 jaar Groote Oorlog een ontmoeting tussen generaties en tussen nationaliteiten, tussen grote én kleine verhalen. Reis mee door het verleden van een vergeten slagveld, het niemandsland van land. 03

100 jaar na het uitbreken van de Groote Oorlog getuigen de forten in land nog steeds over de strijd die ze doorstaan hebben. Als mastodonten van beton staan ze er nog, her en der verspreid in het landschap. En voor hun bezoekers brengen ze de gebeurtenissen maar wat graag opnieuw tot leven. 04 FORT VAN LIEZELE LIEZELE DORP september 1914 FORT VAN BREENDONK Forse forten Vestingstad Dendermonde Toen de eerste Duitse soldaten op 4 augustus 1914 via het plateau van Herve ons land binnenvielen, werd België officieel een land in oorlog. Terwijl Antwerpen zich opmaakte tegen de oprukkende Duitsers, werden 7 Belgische steden - die later Martelaarsteden gedoopt werden - in de zomer van 1914 ongemeen hard geconfronteerd met de realiteit van de oorlog. Mensen werden geterroriseerd en gedeporteerd, woonhuizen en cultureel erfgoed werden verwoest. Dendermonde, van oudsher een belangrijke vestigingstad omwille van haar strategische en centrale ligging, werd in 1914 bijna volledig verwoest. Antwerpen was omgeven door een 95 km wijde fortengordel, die de stad moest beschermen tegen bombardementen en vrijwaren van bezetting. De stad was immers verkozen tot nationaal reduit ofwel toevluchtsoord voor de regering bij een aanval, in afwachting van hulp van bevriende mogendheden. In de begindagen was iedereen ervan overtuigd dat de Duitsers Antwerpen omwille van de fortengordel onmogelijk zouden kunnen innemen. Optimisme en patriottisme overheersten. Maar de forten konden weinig weerstand bieden aan een vijand die hen vanop afstand uitschakelde met grof geschut. Op 10 oktober was de val van Antwerpen een feit. Vandaag, 100 jaar later, staan de forten er nog bijna allemaal. Als stille getuigen van de belangrijke rol die ze gespeeld hebben in de Groote Oorlog. Ze gaven het Belgische leger de gelegenheid om zich in de Westhoek terug te trekken en daarmee aan de vernietiging te ontsnappen. En omdat ze ervoor zorgden dat de Duitsers meer mankracht en geschut moesten inzetten dan gepland, hebben ze wellicht meegeholpen om de Duitsers af te remmen in hun opmars naar Parijs en tijd te winnen voor de geallieerden om zich te organiseren. Benieuwd naar wat er achter die dikke muren schuilt? We lichten er 3 forten uit die om meer dan één reden uniek zijn. 05

bornem 06 07 FORT VAN LIEZELE FORT VAN BREENDONK FORT VAN LIEZELE Fort van Liezele Het best bewaarde en meest complete fort uit de buitenlinie van de fortengordel rond Antwerpen vind je in Liezele (Puurs), in een 18 hectare grote oase van groen. Vandaag is dit prachtige monument gerestaureerd en heringericht naar zijn oorspronkelijke functie in de Eerste en de Tweede Wereldoorlog. Ontdek er authentiek materiaal van toen: van commandoposten en troepenkamers, over infirmerie en geschutsopstellingen tot een gepantserde waarnemingspost. Tijdens je bezoek vertellen audioguides je de grote en kleine weetjes uit de geschiedenis achter het fort. Hier werden overigens ook De Hel van Tanger en de serie De Smaak van De Keyser gefilmd. En onlangs werd ook een deel van de eerste aflevering van de Een-reeks In Vlaamse Velden op dit domein gedraaid. Meer weten? Surf naar www.fortliezele.be (groeps rondleidingen met gids mogelijk) Fort van Breendonk Tal van Belgische soldaten leverden in het Fort van Breendonk (Willebroek) een heroïsche strijd om een overgave aan het Duitse leger te vermijden. Maar tegen de regen van 305 mm obussen die het Duitse leger tussen 6 en 8 oktober 1914 afvuurde, waren ze niet bestand. De geschiedenis van dit fort hield echter niet op bij WO I: tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het fort door de nazi s gebruikt als concentratiekamp/opvangkamp. Vandaag stap je er binnen in de wereld van de gevangenen, zie je de executiepalen, de kamers, de werf, de douches, en de strop. Breng alvast een virtueel bezoek aan dit fort via www.breendonk.be (groepsrondleidingen met gids mogelijk) Fort van Bornem Toen de oorlog uitbrak, was het fort van Bornem net als vele andere forten nog niet helemaal afgewerkt. Het betonnen pantserfort bleef gelukkig gespaard van zware artillerieaanvallen en kwam begin jaren 60 in privéhanden. De nieuwe eigenaars doopten het prompt om tot vissersparadijs, wat het tot op vandaag nog steeds is. Helaas bevindt het fort zich anno 2014 in slechte staat en kan je het daarom niet bezoeken. De huidige eigenaars hebben samen met de Studiegroep Fort Bornem vzw wél het plan opgevat om een deel van het fort opnieuw toegankelijk te maken voor het publiek. Wordt dus vervolgd

08 Van vrij en vrank tot brandende ruïne: de slag om Dendermonde We schrijven 4 september 1914 als de Duitse troepenmacht, 35.000 manschappen sterk, voor het eerst oprukt richting Dendermonde. De huidige deelgemeente Sint-Gillis-bij-Dendermonde heeft de pech om pal in de aanvalslinie van de Duitsers te liggen. Het is 8 uur s ochtends als de eerste soldaten Sint-Gillis scheldebrug dendermonde Tijdens hun doortocht door België lieten de Duitse troepen een spoor van vernieling, brandstichting en plundering achter. Dendermonde, een stadje met toen 10.000 inwoners, werd bijzonder hard getroffen. Omwille van haar strategische ligging was de stad erg gegeerd door het vijandige leger: niet alleen vloeien in Dendermonde de Dender en de samen, het was ook de plek die de Duitsers een directe toegang kon bezorgen tot het tot dan toe onbezette Waasland binnentrekken. In colonne stappen ze langs de huizengevels, waarachter de Belgische infanterie verscholen zit. Die neemt de Duitsers onder vuur, maar al snel worden burgers uit hun huizen gehaald en door de Duitsers als levend schild gebruikt. Luttele tellen later is het een en al chaos in Sint-Gillis. De artillerie dondert onophoudelijk en iedereen schiet in het wilde weg. Een granaat treft de nog maar pas gebouwde Sint-Egidiuskerk. De Duitse manschappen - velen duidelijk dronken - plunderen huizen en stichten brand. Al wat waardevol is, wordt geroofd. En 169 woningen gaan in vlammen op. Opgeschrikt door de nakende komst van de Duitse troepen, versterken de Dendermondenaren ondertussen de Brusselsepoort en de Mechelsepoort. En om de Dender te blokkeren, doet het Belgische leger doelbewust binnenschepen op de rivier zinken. Maar Dendermonde blijkt niet opgewassen tegen het Duitse geweld. Op 4, 5 en 6 september leggen de Duitsers het stadscentrum in de as. Willekeurige wreedheden treffen tal van burgers. En dan is er nog de Veerbrug over de : België wilde te allen prijze vermijden dat de Duitsers daar zouden oversteken naar het Waasland, want daar waren de Belgische soldaten aan hun aftocht naar de IJzer begonnen. Na hevig artillerievuur van de ene naar de andere oever, proberen 2 Belgische soldaten in de nacht van 16 op 17 september de brug onbruikbaar te maken door ze in brand te steken. Uiteindelijk zullen genietroepen de brug in de nacht van 1 op 2 oktober vol explosieven stoppen en met een enorme knal de lucht in blazen, de aanstormende Duitsers inclusief. Helaas slagen de Duitsers er wat later alsnog in om de over te steken, enkele kilometers verderop in Schoonaarde. Nadat er ook daar eerst hevig gevuurd wordt van de ene naar de andere kant, slagen de Duitsers er uiteindelijk in om met behulp van vlotten, palen en balken de overkant te bereiken. Een moment dat meteen het einde van het vrije Dendermonde en het ommeland betekent. De Duitsers zetten hun opmars verder. Hen tegenhouden was niet gelukt, maar de gevechten rond Dendermonde hadden er wel voor gezorgd dat zo goed als alle Belgische troepen weggeraakt waren uit Antwerpen, richting IJzer. Ondertussen in Aalst Zodra ze hoorden dat de Duitsers in aantocht waren én met welk geweld dat gepaard ging, sloegen tienduizenden Aalstenaars op de vlucht. Gezinnen namen hun hele hebben en houden onder de arm en trokken stapvoets richting Gent. Bij de uiteindelijke inname van Aalst kwamen tientallen burgers om het leven door de pure wreedheid en brutaliteit van de Duitse troepen. Toen de Belgische lanciers, die aanvankelijk werden ingezet om Aalst te vrijwaren, teruggeroepen werden naar Wetteren, probeerden tal van Aalsterse vluchtelingen samen met hen via de Gentsesteenweg in Oordegem richting Gent te ontkomen. in de bossen van Buggenhout Vandaag is het Buggenhoutbos de geliefkoosde wandelplek van veel stappers. Maar op 26 en 27 september 1914 was dit bos het toneel van hevige gevechten, waarbij meer dan 30 Belgische soldaten het leven lieten. 09

e eld Sch wa n d e l r o u t e s KRUIBEKE Op stap door het oorlogsverleden van land Patattenmolen Opstal HEMIKSEN SCHELLE In het kader van de herdenking van 100 jaar Groote TEMSE Oorlog hebben verschillende steden en dorpen een thematische wandelroute uitgestippeld die jeniel laat Hingene Ru pel kennismaken met hun oorlogsverleden. Zo ook martelaarstad Dendermonde, Weert BORNEM BOOM HAMME Aalst en Liezele (Puurs). WAASMUNSTER KLEI N-B RABANT Du r m e PUURS Branst buggenhoutbos ZELE Moerzeke Mariekerke Grembergen DESTELBERGEN Kalken Gentbrugge Heusden Sint-Gillis-bij-Dendermonde Oudegem Denderbelle Schoonaarde Mespelare Oude Briel Opdorp BUGGENHOUT se us Br WICHELEN Breendonk aal LEBBEKE er De Gijzegem Sc h el de Hofstade LEDE in Sint-Amandsberg bij Gent Tijdens de Eerste Wereldoorlog zetten de Duitsers verschillende zeppelins in om Londen en omstreken te bombarderen. Maar de Britten raakten al snel bedreven in het neerhalen van de kwetsbare luchtschepen. Toen de Duitse zeppelin Zie ook p. 16 i.v.m. de inhuldiging van het vliegveld van Gontrode op 7 juni 2015. Herdersem FA L U I N TJ E S ST R E E K Baardegem Moorsel Erpe Meldert AALST ERPE-MERE Mere dendermonde Erenbodegem HAALTERT Heldergem DENDERLEEUW 4,2 km D E N D E RST R E E K Een ruïne aan en Dender W nd er Dendermonde loodst je langs de belangrijkste Nederhasselt plaatsen uit haar oorlogsverleden. Van in Sint-Gillis-bij-Dendermonde NINOVE - waar de bewoners in aanraking kwamen met de Meerbeke gruweldaden van de Duitse troepen, die burgers voor hen uit dreven als levend schild tot aan de plaats waar vroeger de Veerbrug over de stond, en waarover tientallen burgers probeerden te vluchten naar het De Tijdens de bezettingsjaren werd maar liefst 250 hectare bomen gekapt omwille van het tekort aan brandstof en voor de aanmaak van buskruit. Slechts een deel daarvan werd na de oorlog opnieuw aangeplant. Vandaag is het heerlijk wandelen in het bos. Je kan er ook een bezoekje brengen aan de Boskapel of het arboretum, of laat je kids naar hartenlust ravotten in de speelzone. LZ37 onderweg naar Londen door zijn bevelhebbers werd teruggeroepen, werd hij vanaf Oostende achtervolgd door de Britse piloot Reginald Warneford. Hij slaagde erin om bommen te droppen op het vaartuig en de zeppelin zo zwaar te beschadigen, dat hij uiteindelijk neerstortte op het klooster van de zusters Onze-Lieve-Vrouw Visitatie in Sint-Amandsberg. Een non en een meisje van 9 kwamen om het leven. Slechts 1 Duitser van de negenkoppige bemanning overleefde de crash. 11 Wieze nd MERELBEKE Begraafplaats Dendermonde toen nog veilige Waasland. Een brug die ook voor de Duitsers strategisch interessant was. De stad werd het toneel van gruwel, foltering, brandstichting en moord en werd op een maand tijd herleid tot een smeulende ruïne. De wandeling brengt je ook naar het Heldenplein, een blijvende herinnering aan de 771 soldaten en 37 burgers die tijdens de strijd in Dendermonde het leven lieten. e Zeppelin LZ34 10 eld ch l-s WETTEREN DENDERMONDE BERLARE Schellebelle Lippelo Kan elde WILLEBROEK LIEZELE Baasrode Appels B LO E M E N ST R E E K LAARNE Sch MELLE SINTAMANDS Overmere Klein-Willebroek Oppuurs

Wandelen in land aalst wandelroutes Bikkelhard bezet Ook Aalst kreunde 4 jaar lang onder de Duitse heerschappij, nadat het Duitse leger de stad met razernij, plundering en brandstichting had weten te veroveren. De bezetting sneed diep in het vlees van de Aalstenaars. Maar ze vermanden en organiseerden zich, zo goed en zo kwaad als het kon. Deze stadswandeling neemt je mee langs de vele plaatsen die herinneren aan het leven onder de Duitse bezetting. Voel en leef mee met de bewoners van toen. Laat je raken door hun verhalen, hun verdriet en ellende, maar ook door hun doorzettingsvermogen en spitsvondigheid. En dat alles tegen het decor van een schitterende stad met een rijk cultuurhistorisch verleden. 5 km Het Fort van Liezele is één van de best bewaarde forten van de fortengordel rond Antwerpen én het vertrekpunt van een wandelroute die je meeneemt door de oorlogsjaren in Liezele. Het dorp werd een verlaten spookdorp nadat het Belgische leger beslist had om het plat te branden, om vanuit het fort een open schootsveld te hebben en naderende Duitsers op te merken. Ga op stap en laat het verhaal van de oorlog beetje bij beetje insijpelen. Ontdek hoe pastoor Van Ginderdeuren met zijn oneindige enthousiasme en inzet een cruciale rol speelde en er mee voor zorgde dat Liezele vanaf 1918 stilletjes aan weer opgelucht kon ademhalen. Maar geniet vooral van de rust, de trage wegen en het nu uiterst vredige landschap waarlangs de route je voert. fietsroutes Fietsen door een land in oorlog Wie zin heeft om door de oorlogsgeschiedenis van land te fietsen, heeft de keuze uit maar liefst 3 fietsroutes die speciaal werden uitgedacht voor de herdenking van de Groote Oorlog. Ga voor de lussen rond Dendermonde of Aalst of trek naar Puurs dat het Fort van Liezele in de kijker zet. puurs - bornem - Sint-amands Fietsen langs forten uit WOI De fietsroute van Puurs over Bornem naar Sint- Amands neemt je mee naar het Antwerpse deel Liezele van land. De fortengordel rond Antwerpen 8 km speelt de hoofdrol, met speciale aandacht voor het Fort van Liezele (Puurs). Omdat de route je ook 12 Een spookdorp rond het fort langs het pittoreske Sint-Amands, Mariekerke en 13 Liezele Schietbaan Aalst Lippelo brengt, mag je je verwachten aan een unieke combinatie van historisch erfgoed met prachtige zichten, dorpjes en kerkjes en heel veel groen tussendoor. 51 km Kasteel van Marnix de Sainte Aldegonde Bornem Bestel de gratis brochure 100 jaar Groote Oorlog Wandelen in land Dat kan via www.scheldeland.be/grooteoorlog of haal jouw exemplaar op bij de diensten voor toerisme in land. In de brochure met unieke tekeningen en archiefbeelden staan de 3 wandelingen in detail beschreven! 100 jaar Groote Oorlog VERTREK F1 Wandelbrochure WOI land v7-din REG.indd 1 01-04-14 10:18

LARE t T 14 ZELE Oudegem Mespelare Gijzegem VERTREK F2 AALST Appels Dender Erembodegem DENDERLEEUW DENDERSTREEK Herdersem Dender Grembergen Denderbelle Wieze Vlaams- LAARNE Brabant FALUINTJES- STREEK DENDERMONDE Sint-Gillis Moorsel LEBBEKE Meldert fietsroutes Moerzeke Aalst - Dendermonde - Lebbeke GENT Baardegem Gentbrugge MERELBEKE Branst Mariekerke Oppuurs 42 km PUURS SINT- Leven in bezet AMANDS gebied LIEZELE Lippelo Wie benieuwd is naar de geschiedenis van Aalst, kan kiezen voor de fietsroute van Aalst over Dendermonde naar Lebbeke. Je vertrekt aan het Oude stadspark Briel van Aalst, dat door het stadsbestuur destijds bewust Opdorpwerd aangelegd om te vermijden dat de werkloze Aalsterse mannen door de Duitsers opgeëist zouden worden BUGGENHOUT voor dwangarbeid. Van daaruit rijd je langs de Dender richting Dendermonde, dat tijdens de oorlog bijna volledig in de as gelegd werd. En tot slot fiets je ook een stuk van de Leirekensroute, een oude spoorwegroute die van strategisch belang was in de oorlog en vandaag omgetoverd is tot een prachtig fietspad! DESTELBERGEN Heusden MELLE VLAAMSE ARDENNEN GROENE GORDEL Schellebelle lebbeke WETTEREN Kalken Klein-Willebroek WILLEBROEK Kanaal Brussel- RUMST Dijle Langs dijken en bossen - Strijd in Breendonkland MECHELEN De route van Zele over Dendermonde tot Buggenhout belicht voornamelijk de gewapende TEMSE strijd die geleverd werd op de oevers van de en de Dender, maar ook in Buggenhoutbos. Je fietst grotendeels op de dijken van de Hingene én deze mooie route kan je op jouw maat aanpassen: vertrekken doe je naar keuze in Zele Weert BORNEM of in Buggenhout en als je WAASMUNSTER dat wil, kan je het HAMME Zele-Dijk KLEIN- BRABANT traject ook inkorten. PUURS Oost-Vlaanderen BLOEMENSTREEK Stadspark Aalst Overmere BERLARE ZELE F3 VERTREK Oudegem Schoonaarde Mespelare Gijzegem Appels Dender Leuvense Vaart Zenne Herdersem Durm e Grembergen Sint-Gillis Denderbelle Nete fietsroutes Zele - Dendermonde - Buggenhout WAASLAND DENDERMONDE LEBBEKE Moerzeke Baasrode Oude Briel Mariekerke SINT- AMANDS VERTREK F3 BUGGENHOUT Opdorp LIEZELE 15 Bestel de LEDE Hofstade gratis brochure FALUINTJES- 100 jaar Groote Oorlog Fietsen in land STREEK GROENE GORDEL Baardegem Dat kan via www.scheldeland.be/grooteoorlog Moorsel of haal jouw exemplaar op bij de diensten voor toerisme in land. In de brochure met unieke tekeningen en archiefbeelden staan de 3 fietsroutes in detail beschreven! Vlaams- Erpe AALST Meldert Brabant ERPE-MERE Mere Erenbodegem 71 km KRUIBE

kalender tentoonstellingen voor groepen kalender 016 Tegen-strijd - de beleving van de Groote Oorlog in het Land van Dendermonde In Dendermonde opent op 17 augustus 2014 de historische tentoonstelling Tegen-strijd - De beleving van de Groote Oorlog in het land van Dendermonde (tot 13 december 2014). Locatie: Zaal t Sestich, Bibliotheek, Kerkstraat 111, 9200 Dendermonde. Bij de opening komt ook De Terugtocht aan op de Grote Markt, een historische evocatie van het Belgische leger in 1914. Meer info? www.dendermonde1914.be t gasthuys - Aalst Vanaf 27 september 2014 tot 29 maart 2015 kan je in t Gasthuys - Stedelijk Museum in Aalst naar een tentoonstelling over de Groote Oorlog, waarin de stad Aalst de gebeurtenissen en de slachtoffers van deze gruwelijke oorlog wil herdenken. Meer info? www.aalst.be/museum niet te missen Breendonk en Willebroek tijdens de Eerste Wereldoorlog Ook in het Fort van Breendonk (Willebroek) is er een tentoonstelling over de Groote Oorlog, vanaf 29 september 2014 tot 11 november 2018. Hier leer je onder andere alles over de fortengordel rond Antwerpen en de rol van het Fort van Breendonk daarin. Je ontdekt bovendien hoe de bewoners van Willebroek de oorlog beleefd hebben en er wordt een originele KAF noodwoning* uit 1919 heropgebouwd. Meer info? www.breendonk.be *Opgelet: de noodwoning zal enkel in 2015 geplaatst worden. Brusselse Poort Dendermonde Dagtocht De Groote Oorlog in Klein-Brabant In Klein-Brabant stelt de dienst toerisme met veel plezier een dagprogramma voor je samen. In de voormiddag kan je kiezen voor een begeleid bezoek aan het Fort van Liezele, terwijl je in de namiddag het Fort van Bornem kan bezoeken, de Bunkerroute kan stappen (10 km) of kan kiezen voor een begeleide fietstocht met een bezoek aan de Sint- Pietersburcht. bunkerwandeling Tijdens de bunkerwandeling in Wetteren neem je gedurende 2 uur een duik in de bewogen oorlogsgeschiedenis van de gemeente. De gids neemt je mee langs slagvelden en oorlogsmonumenten. In Kwatrecht en Melle werd een belangrijke strijd geleverd, waardoor Fransen en Belgen de opmars van de Duitsers konden afremmen en de Belgische troepen de kans kregen om zich terug te trekken achter de IJzer. Maar Kwatrecht kreeg het ook in de Tweede Wereldoorlog zwaar te verduren Liever op de trappers? Kies dan voor de begeleide fietstocht rond het thema van de Wereldoorlogen. Meer info? www.beleefwetteren.be 17 vliegveld van gontrode Erfgoedcel Viersprong en de gemeente Melle brengen de voormalige Duitse luchtmachtbasis van Gontrode, waar zeppelins en Gotha s opstegen, opnieuw tot leven. Een wandel- en fietslus brengt je 100 jaar terug in de tijd en onthult het verhaal van het vliegveld tijdens WOI. Boven op de bunker brengt een hippe panoramatafel het verhaal tot leven, in woord én beeld. De inhuldiging vindt plaats op 7 juni 2015. De Terugtocht 1914-2014 Van 12 tot 17 augustus 2014 reconstrueert de historische evocatie De Terugtocht 1914-2014 de terugtrekking van het Belgische leger in 1914. Herbeleef de tocht van de uitgeputte, maar nog niet verslagen soldaten. Elke dag kan je een stukje van het traject afleggen. Op zondag 17 augustus gaat de tocht vanuit het Fort van Liezele, via Buggenhout en Lebbeke naar Dendermonde. Sint-Pietersburcht Meer info? www.erfgoedcelviersprong.be Meer info? www.deterugtocht.be Meer info? www.toerismekleinbrabant.be Eventweekend Op 5 en 6 september 2014 kan je in Dendermonde naar een eventweekend in het teken van de Groote Oorlog. Op de Grote Markt is er een publieksspektakel, een concert van Scala en de Kolacny-broers én een multimediaal lichtspektakel. Meer info? www.dendermonde1914.be Themawandeling martelaarstad Dendermonde Deze 2 uur durende wandeling staat niet alleen stil bij het militaire aspect van WOI in Dendermonde, maar ook - en vooral - bij de impact van dit conflict op het dagelijkse leven van zovele mensen, de kleine verhalen van de Groote Oorlog. Meer info? www.dendermonde1914.be

De Groote Oorlog in land Voor meer informatie en EEN overzicht VAN Groote Oorlog evenementen, SURF NAAR: www.scheldeland.be/ grooteoorlog OVERNACHTEN IN SCHELDELAND? Op www.scheldeland.be/slapen vind je een ruim aanbod aan overnachtingsmogelijkheden. Fotografie: Fototheek Toerisme land, Paul Neirinck, Jan Dirkx, Historisch Documentatiecentrum (HIDOC) Dendermonde, Archief Heemkring Ter Palen Buggenhout, Heem- en Oudheidkundige kring Berlare, Werkgroep erfgoed Puurs, Fort Liezele vzw, Heemkundige kring Linsella, Dirk Meert. Oorlogsmonument Berlare