CONCEPT NOTA LOKAAL DIERENWELZIJNSBELEID ALKMAAR Gandhi heeft ons lang geleden al geleerd dat de mate van onze beschaving valt af te lezen aan onze omgang met dieren.
Voorwoord Er is momenteel ontegenzeggelijk meer aandacht voor het welzijn van dieren. In de media komt nogal eens het beeld naar voren van mishandelde en verwaarloosde dieren. Verhalen over menselijke wreedheid jegens musjes, kanaries, honden, katten en paarden roepen veel publieke verontwaardiging op. Terecht, want in onze samenleving hoort men ook fatsoenlijk met dieren om te gaan. De samenleving vraagt om een verbetering van het dierenwelzijn. Bijna al deze maatregelen om het dierenwelzijn te verbeteren kosten geld. In een tijd van bezuinigingen moeten diverse belangen zorgvuldig afgewogen worden en keuzes worden gemaakt. Gemeente Alkmaar heeft een Nota Lokaal Dierenwelzijnbeleid ontwikkeld dat zal leiden tot het verder bevorderen, handhaven, informeren en stimuleren van het welzijn van dieren. Vanzelfsprekend in samenwerking met betrokken raadsleden, diereninstanties en met de inwoners van Alkmaar. Het nieuwe Dierenwelzijnsbeleid is voor ons allemaal. Martin Hagen, wethouder Dierenwelzijn Gemeente Alkmaar Annelies Janssen, raadslid Leefbaar Alkmaar Bart van Groen, raadslid Onafhankelijke Partij Alkmaar (OPA) Versie 200312 2
Inhoudsopgave 1. Inleiding 1.1. Aanleiding 1.2. Doel van de notitie 1.3. Opbouw van de notitie 2. Regelgeving (wettelijke taken) 2.1. Opvang zwerfdieren 2.1.1. Nieuw Dierentehuis 2.2. Dode dieren 2.2.1. Dierenambulance 2.2.2. Regionaal Crisisplan 3. Hondenbeleid 3.1. Losloop- en verbodsgebieden 3.2. Opruim- en aanlijnplicht 3.3. Meer aandacht voor honden 4. Kinderboerderijen 4.1. Keurmerk 4.2. Gecertificeerde kinderboerderijen in Alkmaar 5. Gebruik van dieren voor vermaak 5.1. Evenementen met dieren 5.1.1. Toezicht en handhaving 5.1. Circussen 5.2.1. Regelgeving 5.2.2. Toezicht en handhaving 5.2. Hengelsport 5.2.1. Regelgeving 5.2.2. Sportvisserij 5.2.3. Hengelsportvereniging Alkmaar e.o. 5.2.4. Toezicht en handhaving 5.3. Jagen 5.3.1. Jachtbeheer 5.3.2. Schadebestrijding 5.3.3. Toezicht en handhaving 6. In de vrije natuur levende dieren 6.1. Regelgeving 6.2. Beheer en inrichting openbare buitenruimte 6.3. Overlast door in de vrije natuur levende dieren 6.4. Dierplaagbestrijding 6.5. Botulisme 7. Educatie en voorlichting 7.1. Rol gemeente: afstemming en overleg 7.2. Voorlichting en educatie 7.3. Communicatie Bijlagen agenda Adressenlijst Versie 200312 3
1. Inleiding In de gemeente Alkmaar bevinden zich tal van dieren. Dieren bezorgen mensen vreugde en voorkomen eenzaamheid. Door de inwoners worden verschillende soorten gezelschapsdieren gehouden, zoals honden, katten, konijnen en knaagdieren maar ook vogels en reptielen. Alkmaar heeft ook diersoorten die in het wild leven. Er bevinden zich egels, amfibieën, insecten en verschillende vogelsoorten in tuinen van bewoners, de vele prachtige groene parken en plantsoenen. 1.1. Aanleiding Dit college heeft Dierenwelzijn hoog in het vaandel staan en wil het welzijn van dieren zo snel mogelijk bevorderen. Daarvoor is het nodig dat de op 24 maart 1998 door het college van B&W vastgestelde nota Dierenwelzijnsbeleid in Alkmaar op een aantal inhoudelijke, organisatorische en financiële aspecten wordt aangepast. De vastgestelde nota gaat in op ecologisch groenbeleid, specifiek beleid voor een aantal diersoorten, jacht, hengelen, gebruik van dieren (onder andere in circussen), voorlichting en educatie en regelgeving en handhaving. Het college heeft, gelet op het Coalitieakkoord 2011-2014: Een nieuwe lente, een nieuw geluid, speciale aandacht voor de huisvestingsproblematiek van het Dierentehuis aan de Bergerweg. De gemeente kent verantwoordelijkheden op het gebied van dierenwelzijn. Waar de rol van de Rijksoverheid vooral ligt in wetgeving, ligt die van de gemeente meer in de voorwaarden-scheppende sfeer (ondersteuning regionale asielen, dierenambulance en andere dierenwelzijnsorganisaties) en voorlichting. Maar waar begint en eindigt de verantwoordelijkheid van de gemeente voor het dierenwelzijn? Die vraag is niet eenvoudig te beantwoorden. Ons college wil met deze nota komen tot een eerste aanzet, die zich in de loop der tijd kan doorontwikkelen en uitbreiden. Na twee jaar vindt er een evaluatie plaats waarna besloten kan worden of er aanpassingen nodig zijn. Bewust is gekozen voor een kadernota als basis om op verder te bouwen. Er is dus sprake van een groeimodel met ruimte voor uitbreiding zowel in de breedte (meer onderwerpen) als in de diepte (verdere uitwerking van onderwerpen). 1.2. Doel van de notitie. In deze notitie wordt aangegeven hoe de gemeente Alkmaar de komende (college) periode uitvoering geeft aan de (wettelijke) taken en haar regisserende rol op het gebied van de zorg en bescherming van dieren. Bij bezoeken aan diverse dierenorganisaties binnen de gemeente Alkmaar is gebleken dat er behoefte is aan een beleidsstuk waarin duidelijke richtlijnen ten aanzien van de omgang met dieren binnen de gemeentegrenzen neergelegd is. Tot nu toe werken de diverse organisaties los van elkaar, terwijl een meer samenhangend beleid effectiever kan zijn. De nota is een gemeentelijke dierenwelzijnnota en beperkt zich tot dieren binnen de grenzen van de gemeente. De visie op dierenwelzijn richt zich op vier kernpunten om het welzijn van alle dieren te verbeteren. 1. -dierenwelzijn mee laten wegen in beslissingen van de gemeente 2. -bewustwording van dierenwelzijn onder de bevolking bevorderen 3. -samenwerking met en tussen de lokale instanties om dierenwelzijn te bevorderen 4. -voorwaarden scheppen voor een gezond leefklimaat voor alle dieren 1.3. Totstandkoming van de notitie Op 21 november 2011 is er in samenwerking met de raadsleden Annelies Janssen (LA) en Bart van Groen (OPA) een dierenmarkt georganiseerd waarin tal van organisaties hun visie kenbaar hebben gemaakt. Deze opmerkingen zijn meegewogen bij de totstandkoming van deze nota. Op 29 maart 2012 wordt de concept nota besproken met de diereninstanties en raadsleden. De bevindingen worden meegenomen in de uiteindelijke nota lokaal dierenwelzijnsbeleid Alkmaar. Versie 200312 4
2. Regelgeving De gemeente heeft ten aanzien van zwerfdieren een juridische verantwoordelijkheid. Dieren die in de gemeente gevonden worden, vallen ingevolge artikel 5:8 lid 3 van het Burgerlijk Wetboek en artikel 36 lid 3 Gezondheids- en welzijnswet voor dieren (GWWD) onder de verantwoordelijkheid van de gemeente. De opvangplicht van de gemeente is niet beperkt tot honden en katten. Het gaat om alle gevonden dieren die vermoedelijk wel of geen eigenaar hebben (gehad). 2.1. Opvang zwerfdieren De Dierenambulance en een aantal opvangcentra in Alkmaar en omgeving ontvangen een bijdrage van de gemeente voor uitvoering van wettelijke taken. Voor 2013 en later gaat de gemeente op zoek naar een regeling waarbij één contractant aangewezen wordt om het dierenwelzijnsbudget te verdelen onder de opvangcentra en de dierenambulance. Gemeentelijke taken De gemeente heeft de volgende wettelijke taken op het gebied van dierenwelzijn: a. Opvang en bewaring gedurende 14 dagen van zwerf(huis)dieren (dieren die - vermoedelijk - een eigenaar hebben) en daaraan gekoppeld het vervoer van deze dieren naar de plaats van bewaring. Burgerlijk Wetboek, boek 5, artikel 8 lid 3: Indien de gevonden zaak een dier is, is de burgemeester na verloop van twee weken, nadat het dier door de gemeente in bewaring is genomen, bevoegd het zo mogelijk tegen betaling van een koopprijs, en anders om niet, aan een derde in eigendom over te dragen. Mocht ook dit laatste zijn uitgesloten, dan is de burgemeester bevoegd het dier te doen afmaken. De termijn van twee weken behoeft niet te worden in acht genomen, indien het dier slechts met onevenredig hoge kosten gedurende dat tijdvak kan worden bewaard, of afmaking om geneeskundige redenen vereist is. b. destructie van kadavers (hoewel dit geen kwestie van dierenwelzijn is, wordt deze taak hier doorgaans toch onder geschaard). Die taken moeten door de gemeente uitgevoerd worden. Als de gemeente dit wil uitbesteden, moet hiervoor een reële prijs betaald worden. In het Burgerlijk Wetboek wordt gesproken over een gevonden zaak. Daarin wordt niet vermeld of opvang en bewaring ook geldt voor kadavers. Met een aantal gemeenten in de regio en met de uitvoerende organisaties moeten afspraken gemaakt worden over de grondslagen voor deze reële vergoeding, zodat elke gemeente zelf kan bepalen in hoeverre subsidiëring boven de wettelijke taak plaatsvindt. De opvang van zwerfdieren is in Alkmaar overgedragen aan de volgende locaties: - Opvang honden en katten: Dierentehuis Alkmaar - Opvang knaagdieren: Knaagdierencentrum, Heiloo Naast het Dierentehuis Alkmaar vangt ook stichting Zwerfdier zwerfkatten op. In 2012 krijgt de Stichting een eenmalige overbruggingsbijdrage wegens het afschaffen (per 1 januari 2012) van ID-banen. Om te laten zien dat gemeente Alkmaar meer doet dan het uitvoeren van de wettelijke taak, komen ook andere opvangcentra in aanmerking voor een vrijwillige bijdrage, zoals vogelopvang de Strandloper en egelopvang Dikke Prik. 2.1.1. Nieuw Dierentehuis Het Dierentehuis Alkmaar voert wettelijke taken uit van de gemeente. De huisvesting aan de Bergerweg voldoet niet meer aan de wettelijke normen. Door de dierenbescherming is grond aangekocht langs het Noord-Hollands Kanaal in de gemeente Bergen. Versie 200312 5
De gemeente Alkmaar neemt initiatief voor de regionale afstemming voor realisering van huisvesting van het nieuwe Dierentehuis Alkmaar. In de nieuwe plannen wordt ook de rol en opvang van Stichting Zwerfdier, het Knaagdiercentrum en de Dierenambulance betrokken. 2.2. Dode dieren Dode dieren die in de openbare ruimte van de gemeente Alkmaar gevonden worden, worden opgehaald door de Dierenambulance. De gemeente Alkmaar heeft met de Dierenambulance afgesproken dat zij de taak tot vervoer van dode dieren op zich neemt. Voor deze diensten heeft de gemeente een 3-jarig contract afgesloten met de Dierenambulance. 2.2.1. Dierenambulance De Dierenambulance is gerechtigd kadavers van huisdieren, landbouwhuisdieren en andere kadavers te vernietigen. De dode dieren die worden gevonden, worden twee weken in een koelcel bewaard. Op deze manier kan een eigenaar een verloren huisdier nog identificeren. Hierna kan het dier door de eigenaar meegenomen worden om begraven c.q. gecremeerd te worden. Wanneer er na twee weken geen eigenaar gevonden is, ziet de Dierenambulance erop toe dat de dode dieren afgevoerd worden naar de destructie. Naast de dode huisdieren gaat het ook om kadavers van andere dieren. 2.2.2. Regionaal Crisisplan Het college van B&W heeft op 21 december 2011 het Regionaal Crisisplan vastgesteld. Dit plan vervangt per 1 januari 2012 de verschillende gemeentelijke rampenplannen. Aanleiding voor actualisatie is de nieuwe Wet Veiligheidsregio s. Het gemeentelijk actiecentrum publieke zorg is verantwoordelijk voor de uitvoering van de deeltaken, bijvoorbeeld de opvang van dieren. De deeltaak verplaatsen van mens en dier wordt multidisciplinair uitgevoerd, maar valt onder verantwoordelijkheid van het hoofd publieke zorg. In het kader van dierenwelzijn is het belangrijk dat in het geval van een calamiteit of noodgeval is geregeld wat men doet met de opvang van de huisdieren. In het rampenplan wordt rekening gehouden met het welzijn van dieren. Er zijn geen afspraken dan wel waakvlamovereenkomsten gesloten met organisaties hieromtrent. Merendeels brengt dit kosten met zich mee omdat je hierbij toch een indirect reserveringsverzoek indient waarbij rekening moet worden gehouden dat wij in toekomst aanspraak kunnen maken op gemaakte afspraken. Regionaal is besloten dat gemeente Alkmaar acteert naar het moment en hiervoor geen instanties benadert voor beschikbaar- of bereikbaarheid afspraken. Versie 200312 6
3. Hondenbeleid In 2009 is het hondenbeleid geëvalueerd en opnieuw vastgesteld. In de gemeente zijn ongeveer 4400 geregistreerde honden aanwezig. Zij maken net als de inwoners van Alkmaar gebruik van de openbare ruimte. Om dit gebruik in goede banen te leiden beschikt de gemeente over een hondenbeleid. Er zijn gebieden aangewezen als losloopgebied en verbodsgebieden. Dit is een weloverwogen afweging geweest met andere belangen in de openbare ruimte in samenspraak met bewoners. Om de openbare ruimte hondenpoep vrij te houden, geldt er een opruimplicht. Bewoners kunnen gratis zakjes krijgen om de hondenpoep op te ruimen. Vanaf 2012 komt de hondenbelasting ten goede van het hondenbeleid. Hiervoor wordt onder andere een hondenpoepzuiger aangeschaft en een hondenpenning ingesteld. Jaarlijks is er communicatie over het hondenbeleid en worden artikelen gepubliceerd op de gemeentelijke website en in de stadskrant. 3.1. Losloop- en verbodsgebieden In een groot aantal gebieden kunnen honden loslopen. De groene bordjes met een vrolijk rennend hondje geven aan waar honden vrij mogen rondlopen. Op speelplaatsen en in natuurgebieden mogen honden niet komen. In gebieden met een bijzondere natuurwaarde leven dieren die rust nodig hebben, zoals water- en weidevogels en kleine zoogdieren, zoals egels. De geur, het geblaf en gejaag van honden verstoren de rust die deze dieren nodig hebben om te kunnen slapen, eten en voortplanten. Ook bijzondere planten zijn niet gebaat bij honden. Een hond kan vegetatie vernielen. Er zijn diverse, vooral bijzondere, plantensoorten die niet tegen hondenpoep kunnen. Waar veel hondenpoep ligt, nemen grassen en brandnetels het over. De verbodsgebieden zijn herkenbaar aan een paaltje met een rood bordje. Speelplekken zijn altijd verboden voor honden. In 2010 is een aanwijzingsbesluit vastgesteld door het college voor de losloopen verbodsgebieden. 3.2. Opruim- en aanlijnplicht In de gemeente Alkmaar geldt een aanlijnplicht. Aanlijnplicht houdt in dat de honden in heel Alkmaar aan de lijn moeten, met uitzondering van de zogeheten losloopgebieden. Ook geldt in heel Alkmaar de opruimplicht. Dit houdt in dat baasjes en verzorgers van de hond zelf de hondenpoep moeten opruimen. Dat is niet zonder reden: de ruimte in Alkmaar is schaars en wordt door veel mensen gebruikt, en heeft meer functies dan een losloopgebied voor honden. Om de stad echt goed schoon te krijgen wordt vanaf halverwege 2012 een hondenpoepzuiger ingezet. 3.3. Meer aandacht voor honden Vanaf 2012 wordt de hondenbelasting ingezet voor de honden en hun baasjes. Hiervan wordt onder andere een hondenpoepzuiger aangeschaft en de hondenpenning wordt ingevoerd om een goede controle op de hondenbelasting uit te kunnen voeren. In 2012 wordt een plan opgesteld voor de besteding van het beschikbare budget. De gemeente laat hiermee zien dat honden het goed hebben in Alkmaar. Versie 200312 7
4. Kinderboerderijen Er zijn 3 kinderboerderijen in Alkmaar. Kinderboerderij de Rekerhout, de Stadsboerderij en Wijkboerderij d Oosterhout. Twee laatstgenoemde zijn aangesloten bij SKBN (stichting kinderboerderijen Nederland). Dat betekent dat zij deelnemer zijn en betalen hiervoor een jaarlijkse bijdrage. Deze is op 15 januari 2012 vastgesteld op 395,- per jaar. 4.1. Keurmerk Daarnaast is er één Keurmerk Kinderboerderijen* die landelijke wet- en regelgeving bevat en daarnaast bovenwettelijke taken die de kinderboerderijen zelf aangeven. Via dit keurmerk is het welzijn van dieren gewaarborgd en worden er ook eisen gesteld aan het fokprogramma en de doorvoer van dieren (jong en oud). Geen van de 3 kinderboerderijen in Alkmaar heeft dit keurmerk in verband met de grote kostenpost. - Kosten: Het keurmerk bestaat uit 3 stappen, de pre- audit (350 euro). Hier vindt een toets plaats en wordt aangegeven wat de kinderboerderijen nog in orde moeten maken. Daarna de feitelijke toetsing (500 euro) en tot slot de inschrijving met logo, bord, etc. (150 euro). Dus om de eerste keer het keurmerk te krijgen kost 1000 euro. Het keurmerk is 3 jaar geldig, de hertoets na 3 jaar kost 500 euro. * Een kinderboerderij is een bedrijf dat, net zoals andere bedrijven, aan wettelijke en kwaliteitsvoorschriften moet voldoen. Om dit te kunnen toetsen, hebben de SKBN en VMK (Vakgroep Medewerkers Kinderboerderijen) het Keurmerk Kinderboerderijen ontwikkeld inoverleg met het Ministerie van EL&I, de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit, de Gezondheidsdienst voor Dieren, Universiteit Utrecht / Faculteit Diergeneeskunde, GGD Nederland en HAS Kennistransfer in Den Bosch 4.2. Gecertificeerde kinderboerderijen in Alkmaar De gemeente Alkmaar wil dat de kinderboerderijen in 2013 gecertificeerd zijn. Hiervoor ontvangen de drie kinderboerderijen een stimuleringsbijdrage. Versie 200312 8
5. Gebruik van dieren voor vermaak Het ministerie van EL&I vindt dat dieren mogen worden gehouden voor bijvoorbeeld gezelschap en voedsel. Daarbij moeten we goed met ze omgaan vanaf geboorte tot en met de dood, en moeten we zonder het dier te vermenselijken in alle afwegingen die we maken zoveel mogelijk recht doen aan de eigenheid en de belangen van het dier. De samenleving moet zich kunnen vinden in de manier waarop we met dieren omgaan en dat we als dierhouders en consumenten daar ook zelf naar handelen. Uitgangspunt blijft dat mensen die dieren houden, primair verantwoordelijk zijn voor het welzijn en de gezondheid van deze dieren. 5.1. Evenementen met dieren In Alkmaar komen onder meer: honden-katten-reptielen-vogels-knaagdieren beurzen voor op verschillende locaties. Daarnaast heeft Alkmaar een aantal evenementen met dieren, zoals; Kaeskoppenstad, hier horen ganzen, geiten, schapen, etc. bij. Ook de Landbouwdag met onder andere de Dikbilkoeien is een oude traditie in Alkmaar. Andere voorbeelden van evenementen met dieren zijn, een levende kerststal, 8 oktober activiteiten met paarden. Het paard van Sinterklaas en de kermispony s. Maar ook de paarden bij de 8 oktober activiteiten, het paard van Sinterklaas etc. Evenementen met dieren kunnen niet zomaar gehouden worden, hierbij moet worden voldaan aan de Gezondheids- en welzijnswet voor dieren. Deze wet bepaalt dat de mogelijkheden om dieren te gebruiken bij evenementen beperkt zijn. Gemeenten mogen met hun beleid niet in strijd handelen met de gezondheids- en welzijnswet voor dieren. De gemeente kan dergelijke evenementen met dieren niet verbieden, maar verbind wel de door de GHOR (geneeskundige hulp bij ongevallen en rampen) opgestelde richtlijn Dieren bij evenementen aan de verstrekte vergunningen. Gemeente Alkmaar gaat op dezelfde voet verder. 5.1.1. Toezicht en handhaving Stadstoezicht kan alleen handhaven op de vergunning. Bij de vergunningverstrekking wordt al verwezen naar de GHOR richtlijn en er wordt getoetst aan landelijke wetgeving in verband met dierenwelzijn. Daarnaast kan de afstemming tussen gemeente en de dierenpolitie een rol spelen. 5.2. Circussen 5.2.1. Regelgeving In Alkmaar worden circussen niet uitgenodigd, maar doen de circussen zelf een aanvraag voor een speelvergunning. Na ontvangst van alle aanvragen volgt er jaarlijks een loting. Bij circussen heeft de gemeente niet de keuze of zij zich moreel moet veroorloven om een circus met wilde dieren uit te nodigen. Dit is op europees niveau geregeld in verband met de mogelijke beperking van het vrije dienstenverkeer. De gemeente Winschoten heeft eerder een circus met wilde dieren geweigerd, dit besluit is door een rechter getoetst en hieruit is gebleken dat de gemeente een dergelijke aanvraag niet mag weigeren. Tenzij er evident sprake is van dierenmishandeling of niet respectvol omgaan met dieren, waardoor de openbare orde en openbare veiligheid in het geding komen, kan een dergelijke vergunning dus niet worden geweigerd. Mede omdat het welzijn van dieren uitputtend is geregeld in de Gezondheids- en welzijnswet voor dieren. Ook op basis van Europees recht moeten de begrippen openbare orde en openbare veiligheid strikt geïnterpreteerd worden. Het juridisch kader voor de vergunningverlening is de evenementenvergunning in de APV en de voorschriften in de Gezondheids- en welzijnswet voor dieren. Tevens zijn er Europese regels over het transport van dieren. Daarnaast is de Flora- en Faunawet van toepassing. Bij afgegeven vergunningen voor circussen in Alkmaar wordt de Circussen richtlijn van de GHOR meegezonden. De gemeente Alkmaar wil dat wilde dieren in circussen op kunnen blijven treden. Wel moeten zij hierbij voldoen aan de regels zoals opgesteld door de VNCO (Vereniging Nederlandse Circus Ondernemingen). VNCO behartigt de belangen van Nederlandse circusondernemingen en heeft huisvestingseisen en dierenwelzijnregels opgesteld waar de leden aan moeten voldoen. Hierin wordt verwezen in de vergunning die door de gemeente afgegeven wordt. Dit is echter geen weigeringsgrond voor vergunningverlening. Versie 200312 9
5.3. Hengelsport 5.3.1. Regelgeving Visrecht Vissen mag indien de eigenaar van de grond onder het water hiertoe het recht heeft verleend aan visrechthebbende. De meeste hengelsportverenigingen huren het visrecht van een gemeente of waterschap. Zij stellen hiertoe een huurovereenkomst op. In Alkmaar ligt het eigendom van de grond onder het water bij de gemeente, maar ook bij anderen, zoals het hoogheemraadschap. Vanuit Sportvisserij Nederland (overkoepelende organisatie) staat ook het welzijn van vissen hoog in het vaandel. Er is een gedragscode (vanuit landelijke richtlijnen) opgenomen bij de aanvulling Lijst van viswateren, in deze gedragscode zijn ook het gebruik van weerhaken en leefnetten opgenomen. Daarnaast ontwikkelt Sportvisserij Nederland deskundigheid op het gebied van sportvisserij, water- en visstandbeheer. De organisatie geeft de VISpas uit, de opvolger van de Sportvisakte. 5.3.3. Hengelsportvereniging Alkmaar e.o. Gemeente Alkmaar sluit sinds 1979 een 6 jaarlijks contract af met de hengelsportvereniging Alkmaar e.o. (HSVA e.o.) voor de wateren waarvan gemeente grondeigenaar is in Alkmaar. Voor een symbolisch bedrag. Vanaf 2001 wordt deze stilzwijgend verlengd met steeds 6 jaar. Dit is een wettelijke termijn uit de visserijwet. Hieraan verbindt de gemeente geen voorwaarden. De hengelsportvereniging neemt vispassen af bij sportvisserij Nederland en geeft deze uit aan haar leden. De vispas geldt alleen in combinatie met de bijbehorende Landelijke & Federatieve Lijst van viswateren (er is ook een kleine vispas met kleine lijst van viswateren). Hierin staat waar mag worden gevist met de betreffende vispas. Bij aanschaf van de vispas wordt je automatisch lid van de Hengelsportvereniging. Nieuwe leden krijgen een boekje met instructies, gedragscodes mbt het welzijn van vissen en de mogelijkheid zich aan te melden voor cursussen. Daarnaast informeert de Hengelsportvereniging haar leden door middel van nieuwsbrieven. Dit betreft onderwerpen met betrekking tot landelijke wetgeving en leefregels. Het enige wat de hengelsportvereniging in Alkmaar mist is een eigen trailerhelling. 5.3.4. Toezicht en handhaving De Hengelsportvereniging voert de regels van het landelijk beleid uit, zo ook de controle, HSV Alkmaar e.o. heeft een eigen controleur. Hij mag echter niet handhaven. Handhaving gebeurt door stadstoezicht en politie, deze stemmen hun acties onderling af. Ook HSV schakelt stadstoezicht of politie regelmatig in om te handhaven. De hengelsportvereniging krijgt de kans 2x per jaar een artikel in de stadkrant te zetten om inwoners van Alkmaar te informeren in het kader van Dierenwelzijn. 5.4. Jagen Het jachtrecht is een overeenkomst tussen de grondeigenaar soms gebruiker en de jager, daar zit de gemeente niet tussen. Politie (bijzondere wetten) verleent de jachtakte aan de jager. De jager krijgt deze akte alleen als hij via contracten kan aantonen dat hij een veld heeft van meer dan 40 ha. waar hij kan jagen. Daarbij moet hij kunnen laten zien dat hij een examen heeft afgelegd en dat hij goed verzekerd is. Het jagen is geregeld in de Flora- en Faunawet en enkele besluiten die daarvan zijn afgeleid zoals beheer en schadebestrijding. Jacht heeft betrekking op het mogen bejagen van een 6 tal wilde diersoorten. Dit zijn; haas, wilde eend, fazant, konijn, houtduif en patrijs. De jacht is open in bepaalde perioden van het jaar. Op gronden binnen de bebouwde kom mag niet worden gejaagd. Versie 200312 10
5.4.1. Jachtbeheer Volgens de wet heeft per definitie de grondeigenaar het jachtrecht. Dit recht kan hij via een huurcontract overdoen aan een jager. Doet hij dat niet, dan blijft de grondeigenaar de jachtgerechtigde, ook zal er de jacht niet worden uitgevoerd. Als de grondeigenaar de gronden verpacht voor teelt van landbouwproducten of voor vee dan is laatstgenoemde grondgebruiker. Als in de pachtovereenkomst niets geregeld is over de jacht dan gaan de jachtrechten naar de grondgebruiker, anders moet de eigenaar het jachtrecht aan zichzelf houden. 5.4.2. Schadebestrijding Naast het jachtbeheer kent de wet schadebeheer en populatiebeheer. Dit is een zaak van de grondgebruiker. De grondgebruiker vraagt ontheffing aan bij de provincie via de Faunabeheer eenheid Noord-Holland voor afschot van bepaalde diersoorten zoals knobbelzwaan, grauwe gans, kolgans, smient, vos, meerkoet, enz. Ook afschot van wildsoorten buiten de jachtperiode loopt via een ontheffing van de provincie. 5.4.3. Toezicht en handhaving De gemeente kan alleen iets zeggen over de gronden die ze zelf in bezit heeft, maar niet over jacht of schade bestrijding op gronden van derden. De gemeente heeft als grondeigenaar het jachtrecht niet opgenomen in bestaande pachtovereenkomsten en is voornemens dit ook niet te doen. De gemeente kan wel aansprakelijk worden gesteld voor eventuele schade aan landbouwproducten. De provincie heeft BOA s in dienst die controleren op jacht en gebruik ontheffingen. Ook controleert de politie op de uitvoering van de jacht en de juistheid van de contracten met de grondeigenaren c.q. gebruikers. Daarnaast controleert de politie eveneens op het wapenbezit van de jagers aan huis, opslag geweren en munitie. Versie 200312 11
6. In de vrije natuur levende dieren De gemeente Alkmaar hecht belang aan behoud en ontwikkeling van natuurwaarden in haar stad. Het in stand houden en ontwikkelen van de ecologische kwaliteit in de stedelijke ecologische hoofdstructuur vormt een speerpunt in het groenbeleid (Groenbeleidsplan 2004-2014). Buiten de hoofdgroenstructuur zijn natuurwaarden een aandachtspunt. Het groen in de gehele stad, met daarin de parken als groene kerngebieden, biedt daardoor leefruimte en voedselaanbod voor vele inheemse faunasoorten. Zo hoor en zie je kikkers, vogels, vleermuizen, vlinders egels, bijen en vissen. Deze natuur in de stad draagt sterk bij aan een gevarieerde beleving in de stad; de natuur dichtbij. 6.1.Regelgeving in de vrije natuur levende dieren De meeste van de dieren die in de gemeente leven, zijn in het wild levende dieren. Bij veel handelingen in de openbare buitenruimte, bij beheer en inrichting, heeft men te maken met de aanwezigheid van deze inheemse dieren en daarom ook met de Flora- en Faunawet. Gedragscode Om niet voor iedere handeling een aparte ontheffing aan te hoeven vragen, is het mogelijk volgens een door het ministerie van EL&I goedgekeurde gedragscode te werken wanneer men beschermde dieren- en planten verwacht op die plaats in de gemeente. Vereniging Stadswerk dringt er op aan om voor zoveel mogelijk gemeente uniformiteit te bewerkstelligen wanneer het aankomt op werken volgens een gedragscode. Iedere gemeente heeft andere natuur en stadsgebieden met andere voorkomende dieren daarin. Daarom is het nodig om de gedragscode specifiek te maken. Voor het groenonderhoud (gemeentelijk bedrijf Stadswerk) maakt de standaard gedragscode al onderdeel uit van het uitvoeringsplan. Hierin wordt beschreven hoe binnen de gemeente Alkmaar gewerkt wordt en ook dat zorgvuldig omgegaan wordt met beschermde diersoorten en alle andere inheemse dieren. Om deze werkwijze te bekrachtigen en hierin volledig te zijn wil de gemeente Alkmaar de gedragscode vaststellen. Dit betekend dat het ministerie van EL&I op de hoogte is van de werkwijze binnen de gemeente Alkmaar. Zo kan in het beheer en onderhoud effectief en met aandacht voor dieren gewerkt worden. Ook bij ruimtelijke ontwikkelingen zal een gedragscode gebruikt worden. Zo hoeft niet bij elk project waar bepaalde beschermde dier- en plantsoorten aangetroffen worden een ontheffing aangevraagd te worden. 6.2.Beheer en inrichting openbare buitenruimte In 2008 is er een informatieboekje opgesteld over kansen voor natuur in het wijkgroen van Alkmaar. Dit wordt meegegeven aan aannemers bij beheermaatregelen in het groen. Zo wordt aan de aannemer gevraagd bij beheer- en onderhoud beplanting te kiezen die vogels, vlinders en insecten aantrekken. En daarbij ook voor vleermuizen, egels, amfibieën en vogels voorzieningen te treffen zoals nestkasten, egelhoekjes, faunapassages en bermen die natuurvriendelijk ingericht zijn. Dit boekje vraagt om een update met ervaringen van de organisatie, bewoners, aannemers en natuurverenigingen. Ook voor de bewoners zelf zullen hier dan voorbeelden voor een natuurvriendelijke tuin opgenomen worden. Samenwerking met natuurorganisaties De gemeente Alkmaar werkt op het gebied van natuur- en milieueducatie samen met diverse organisaties zoals natuurverenigingen, scholen en volkstuinen. De gemeente biedt ondersteuning bij de aanleg van voorzieningen voor vogels en natuurontwikkeling en beheer. Sprekende voorbeelden hiervan zijn de nestkasten en ingezaaid gazon voor mussen in de Hoef. Dit is in samenwerking met het IVN (natuurorganisatie) en scholieren gerealiseerd. Een ander voorbeeld is de inspiratietuin voor natuurlijk tuinieren aan de Rekerdijk. Deze is in samenwerking met bewoners van de wijkraad Woonwaard aangelegd. Deze projecten vergroten de betrokkenheid van bewoners en daarmee de bewustwording van het belang van natuur in de stad. Versie 200312 12
Stadsvogelprijs De vele activiteiten om met bewoners en natuurorganisaties om Alkmaar tot een vogelrijke stad te maken, heeft in 2011 landelijk de aandacht gekregen. Alkmaar won de aanmoedigingsprijs bij de stadsvogelprijs. Het mussenproject in de Hoef, een actieve ijsvogelwerkgroep en het inbouwen van zwaluwstenen in de Nollen zijn een paar voorbeelden van de inzet van de gemeente in samenwerking met vrijwilligers, woningbouwverenigingen en projectontwikkelaars. De gebouwde omgeving Nieuwbouwwoningen geven tegenwoordig weinig mogelijkheden meer aan vogels om zich te kunnen nestelen. Hiervoor zijn de laatste jaren echter steeds meer voorzieningen ontwikkeld om dit wel mogelijk te maken. Voorbeelden zijn zwaluwneststenen in de muren van gebouwen en dakpannen die aan verschillende vogelsoorten een plek bieden. De mussenvide is de meest recente ontwikkeling. Het plaatsen hiervan biedt nestelmogelijkheden voor de mus. In stedelijke projecten is vanuit de gemeente overleg met projectontwikkelaars over voorzieningen om zo een vogelvriendelijke omgeving te realiseren. Dit is zowel voor gebouwen als bij herinrichting van de openbare ruimte. Voor nieuwbouwprojecten is een checklist opgesteld voor maatregelen aan gebouwen. Voor de mussenvide geldt dat dit in plaats komt van de nu altijd toegepaste ongediertewering of vogelschroot. Voor zwaluwstenen is een belastingtechnische maatregel ingesteld voor projectontwikkelaars om deze voorziening aantrekkelijk te maken. De gemeente Alkmaar schrijft het gebruik van deze voorzieningen voor bij nieuwbouwprojecten en renovatie. Bij het realiseren van bruggen wordt al rekening gehouden met de aanleg van faunavoorzieningen. 6.3.Overlast door in de vrije natuur levende dieren Meeuwen De overlast die de meeste aandacht heeft binnen de gemeente is de meeuwenoverlast. Om de overlast te beperken, wordt informatie gegeven hoe samen met bewoners de overlast voorkomen kan worden. Het voorkomen van zwerfafval op straat door het plaatsen van ondergrondse containers, de inzet van stevige gele vuilniszakken en het niet voeren van de meeuwen zal de stad minder aantrekkelijk maken voor de meeuwen. Ook de inzet van een megafoon bij de kaasmarkt en bij horecagelegenheden zal de meeuw moeten verdrijven. De gemeente Alkmaar is in gesprek met het ministerie van EL&I om een ontheffing te krijgen voor het verwisselen van eieren. De gemeente Alkmaar stelt samen met de andere kustgemeenten een plan van aanpak op in 2012 om de ontheffing van het ministerie te krijgen. Halverwege 2012 wordt dit plan van aanpak aan de gemeenteraad gepresenteerd. Ander gevogelte Andere dieren waardoor overlast wordt ervaren zijn kippen, hanen, ganzen, kauwtjes en spreeuwen. Een enkele keer krijgt de gemeente meldingen binnen van loslopende kippen in de wijk. Hiervoor wordt een faunaspecialist ingeschakeld. Deze vangt de dieren en zorgt voor de opvang. Om te voorkomen dat de groepen ganzen die op enkele plaatsen in Alkmaar broeden te groot worden, heeft de gemeente een ontheffing van de provincie Noord-Holland gekregen om de eieren te behandelen met maïsolie. De overlast van deze dieren wordt zo beperkt gehouden. Kauwtjes en merels kunnen overlast veroorzaken op het moment dat een groot aantal zich schuil houdt in een bossage of boom in de wijk. Hiervoor wordt geen kapvergunning gegeven of geluidsmaatregelen getroffen. De kans bestaat dan namelijk dat de vogels naar een andere plek in de stad gaan waar ze wederom overlast veroorzaken. Bewoners wordt geadviseerd om vogels niet te voeren en geen zwerfafval op straat achter te laten. Dit voorkomt dat vogels op die plek afkomen. Versie 200312 13
Gaskanon ter verjaging van duiven Langs de Nauertogt liggen nog percelen waar kool wordt geteeld. Als de plantjes net in de grond zijn, zijn ze kwetsbaar voor schade door duiven. Door een gaskanon worden die dan verjaagd, dan geeft om de paar minuten een knal. Afschot kan daardoor beperkt blijven. Voor het gebruik van een gaskanon kan de gemeente op grond van de APV een ontheffing verlenen. Hierop kan stadstoezicht controle uitoefenen. 6.4 Dierplaagbestrijding De Dierenplaagbestrijdingsdienst van de gemeente Alkmaar zorgt voor advies bij en het opruimen van plaagdieren die de leefomgeving overlast bezorgen als ratten, muizen, wespen, kakkerlakken ovenen zilvervisjes en voorraadinsecten. De bestrijding van ratten is gratis. Voor het bestrijden van andere plaagdieren worden kosten in rekening gebracht bij de aanvrager. Bij wespen is één behandeling meestal voldoende. Bij alle overige plaagdieren is ook een inventarisatie en een achteraf controle noodzakelijk. 6.5 Botulisme Wanneer vissen en vogels hiervan slachtoffer zijn van botulisme wordt de Dierenambulance ingeschakeld. Dit is opgenomen in het contract van de dierenambulance. Vogels die nog gered kunnen worden, worden naar de vogelopvang gebracht. Versie 200312 14
7. Educatie en voorlichting 7.1.Rol gemeente: afstemming en overleg Dierenwelzijn omhelst een breed scala aan onderwerpen. Binnen de gemeente is nog niet altijd duidelijk hoe een en ander geregeld is en wie hiervoor verantwoordelijk is. Onderwerpen en subsidies zijn nu ondergebracht bij verschillende sectoren. Heldere communicatie en een aanspreekpunt binnen de gemeente zal dit verduidelijken en het dierenwelzijn bevorderen. 7.2.Voorlichting en educatie Alle opvangcentra en ook organisaties als de bijenvereniging en NMEcentrum in de Boekelermeer en de kinderboerderijen hebben een educatieve ruimte. Scholieren en bezoekers wordt informatie gegeven over de egels, vogels, zwerfdieren en dierenwelzijn. Voorlichting en educatie vormen de basis voor het bevorderen van het welzijn van dieren. De gemeente wil faciliterend zijn voor deze dierenwelzijnsorganisaties en informatie op nemen op de gemeentelijke website en jaarlijks een dierenwelzijnsspecial in de stadskrant op te nemen. Dit betreft: informatie van de opvangcentra educatieve programma s op het gebied van dierenwelzijn voorlichting over chippen, castreren en de aankoop van huisdieren meldpunt dierenmishandeling Dierenmishandeling als indicator van huiselijk geweld Er zijn verschillende kruisverbanden tussen dierenmishandeling en huiselijk geweld. Deze zogenaamde cruelty link kent twee categorieën. Ten eerste het voorspellende karakter van dierenmishandeling. Uit onderzoek blijkt dat plegers van geweldsmisdrijven vaak in hun jeugd al bekend stonden om hun wreedheid jegens dieren. Ten tweede: het welzijn van dieren en dan vooral gezelschapshuisdieren kan een belangrijke indicator zijn bij het signaleren van huiselijk geweld, armoede en ontwikkelingsstoornissen bij kinderen. Vanaf de jaren negentig geldt dierenmishandeling in verschillende landen als indicator van huiselijk geweld en andere geweldsdelicten en kent het een eigen meldcode. Ook in Nederland worden duidelijke verbanden tussen dierenmishandeling en huiselijk geweld waargenomen 1. Dierenartsen en dierenbeschermers blijken dus sleutelfiguren te zijn bij de melding en opsporing van huiselijk geweld. Andersom kunnen meldingen van huiselijk geweld gevallen van dierenmishandeling aan het licht brengen. In gevallen van dierenmishandeling zal dit aan de unit huiselijk geweld van de politie worden gemeld, als indicator van mogelijk huiselijk geweld en andere sociaal-maatschappelijke problemen. Andersom zal bij zaken van huiselijk geweld aandacht zijn voor eventuele huisdieren en zal zonodig de dierenbescherming worden geïnformeerd. 7.3. Communicatie Dierenwelzijn is een begrip dat steeds vaker in de politieke belangstelling staat, op landelijk niveau als ook op gemeentelijk niveau. Vanaf 15 november 2011 is er een nieuwe meldnummer voor dieren in nood: 144. De melding wordt beantwoord door de politie. De politie bekijkt vervolgens wie er ingeschakeld moet worden: de Dierenpolitie, dierenambulance of bijvoorbeeld een inspecteur van de Dierenbescherming. 1 Bron: 2009, Enders-Slegers, M-J en Jansen, M., Cirkel van Geweld Versie 200312 15
Bijlagen agenda Dierenwelzijn Alkmaar Aanstellen van 1 contractant voor financiën uitvoering wettelijke taken. Regionaal afstemmen hoogte bedrag uitvoering wettelijke taken Trekkersrol met gemeente Bergen in regionaal overleg om tot realisatie van de nieuwbouw van een Dierentehuis te komen. Dierenambulance/ opvangcentra/ kinderboerderijen noemen in regionaal crisisplan voor rampen met dieren. Voor 2013 wordt een hondenplan opgesteld voor de besteding uit de hondenbelasting. Streven dat in 2013 alle kinderboerderijen binnen Alkmaar gecertificeerd (Keurmerk Kinderboerderijen). Afstemming tussen stadstoezicht, de animal cop, politie en de dierenbescherming wie welke rol kan spelen bij toetsing aan dierenwelzijn. Opnemen in vergunningverlening bij evenementen met dieren dat er toetsing plaatsvindt aan de hand van landelijke richtlijnen mbt dierenwelzijn. Het groenbeleid en daarmee de ecologie blijven aandachtspunt in de gemeente Alkmaar. In een nieuw op te stellen Groenbeleidsplan in 2014 wordt dit aandachtspunt meegenomen. Versie 200312 16
Voor groenbeheer wordt in 2012 een gedragscode vastgesteld en aan het ministerie van EL&I voorgelegd over hoe we met beschermde en andere in het wild levende dieren omgaan. Er komt een update van het informatieboekje kansen voor natuur in het wijkgroen van Alkmaar. De gemeente Almaar werkt samen met natuurverenigingen aan een gevarieerde vogelrijke stad en een natuurlijke leefomgeving. Bij nieuwbouwprojecten en renovatie wordt de checklist natuurvriendelijke maatregelen aan gebouwen toegepast. In 2012 vraagt de gemeente Alkmaar samen met andere kustgemeenten een ontheffing aan bij het ministerie van EL&I om meeuweneieren te mogen verwisselen. Voor dierenwelzijn komt binnen de ambtelijke organisatie één aanspreekpunt. De dierenwelzijnsorganisaties krijgen twee maal per jaar de mogelijkheid een artikel in de stadskrant te publiceren. Op de gemeentelijke website is een deel ingericht over dieren. Versie 200312 17
Adressenlijst Deze nota is opgesteld in overleg met de volgende instanties op het gebied van dierenwelzijn: Dierenambulance Noord-Kennemerland A. Flemingstraat 35 1821 BK Alkmaar Egelopvang Dikke Prik p.a. Bungalowpark de Rekere Westfriesedijk 35 A Bungalow 58 1749 CR WARMENHUIZEN Vogelopvang de Strandloper Westerweg 23 a 1704 PB in Heerhugowaard Stichting Zwerfdier (Ook pension voor katten) Klompenmakerstraat 38 1825 AG Alkmaar Knaagdierencentrum Heiloo De Loet 3 1851CR Heiloo Stichting Dierentehuis Alkmaar e.o. Bergerweg 185 1817 ML Alkmaar Dierenbescherming Noord-Holland Noord (en kids for animals) Kwakelkade 2 C 1823 CK Alkmaar NME-centrum Alkmaar Postbus 3001 1801 GA Alkmaar Bijenvereniging E. van Zwet Beverkoog Stichting Animo p.a. Tesselschadestraat 17 1814 EK ALKMAAR MEC (Mobiel Educatief Centrum) Ynske Hoekstra Vissenbescherming Postbus 26 2100 AA Heemstede Hengelsportvereniging Alkmaar e.o. Reinaertlaan 37 1813 Alkmaar Wilde dieren de Tent uit Plein 36 1354 LJ Almere Vereniging van Nederlandse Circus Ondernemingen Kasteellaan 52 7325 RR Apeldoorn Kinderboerderij d Oosterhout Vondelstraat 31 1813 AA Alkmaar Kinderboerderij de Rekerhout Krielenzand 5 1825 BZ Alkmaar Stadsboerderij de Hout Prinses Julianalaan 1815 Alkmaar Versie 200312 18