Duistere eeuwen Prehistorisch Nederlands en Oudnederlands < Jan W. de Vries, Roland Willemyns & Peter Burger Het verhaal van het Nederlands. Negen eeuwen Nederlands. Amsterdam (1995), p. 11-29
1. Waarom neemt men aan dat de schrijver van het beroemde zinnetje "hebban olla vogala" afkomstig was uit West-Vlaanderen?
1. Dat is onder meer af te leiden uit zijn problemen met de klank h: hij schrijft hic in plaats van ic en abent in plaats van habent. (p. 11)
hebban olla vogala nestas hagunnan hinase hi(c) (e)nda thu uu(at) unbida(n) (uu)e nu
1. Dat is onder meer af te leiden uit zijn problemen met de klank h: hij schrijft hic in plaats van ic en abent in plaats van habent. (p. 11) => taalinterne argumenten
[a] West-Vlaams of Kents?
[a] Het West-Vlaams
http://vls.wikipedia.org/wiki/oofdpahina Cf. Nu nog steeds kun je in West- Vlaanderen horen: Dat is hoed ( Dat is goed ) (p. 12)
http://www.youtube.com/watch?v=qe57zs os1am&feature=related (Gerrit Callewaert) http://www.youtube.com/watch?v=exrmjsj HgBA&feature=related (Gerrit in Hallo televisie ) In de gloria
= Gerrit
(Gerrit Callewaert) Elk zijne hedah (= goeiendag) Mah ek ulder nu astublieft vanuit hiel mèn erte (= hart) vroagen van da nie te ondertitln.
2. In het zinnetje dat bekend staat als het oudste Nederlandse zinnetjes treffen we de volgende woordvormen aan: hebban, olla, vogala, nestas, hagunnan, enda, unidan. Wat valt op als je deze vormen vergelijkt met hun equivalenten in het Middelnederlands (en het hedendaagse Nederlands)? Geef een woordje uitleg.
2. p. 12 & vorig college uitgangen zijn nog niet verdoft Oudnederlands nestas vogala Middel/Nieuwnederlands nesten vogele, vogels
3. Op p. 12 lees je: "Het is echter de vraag of het Nederlands van 1000, of 900, of nog eerder, met recht Nederlands genoemd mag worden." Leg uit.
3. p. 12 & vorig college afbakeningsproblemen (temporeel, geografisch) Als er toch een tijdstip wordt vastgesteld,dan is dat het resultaat van overwegingen achteraf: de taalgebruikers zelf zullen zo n breuk niet hebben ervaren (p. 12)
4. Eveneens op p. 12: "Het is zelfs maar de vraag of de liedregels over de vogels en hun nestjes uit de elfde eeuw al tot het Nederlands gerekend mogen worden." Leg uit.
4. p. 12-13 Helemaal anders dan het Nederlands nu Geen algemene, overkoepelende taal Dialecten, meer of minder onderling verstaanbaar & meer of minder verwant
4.! Als we deze oude teksten Nederlands noemen, bedoelen we niet meer dan dat ze in dialecten zijn geschreven die met elkaar verwant waren en die gesproken werden in het gebied waar in de loop der eeuwen een algemene taal, het Nederlands, naast, boven en soms zelfs in de plaats van deze dialecten is ontstaan. (p. 13)
5. Hoe kunnen we iets te weten komen over taalvarianten die nu niet meer gesproken worden?
5. p. 14 A. talen vergelijken, zoeken naar overeenkomsten (comparatieve taalkunde) B. archeologische vondsten, vermeldingen in anderstalige geschriften C. aardrijkskundige namen en persoonsnamen
A. aardrijkskundige namen en persoonsnamen bieden aanvullende gegevens: veel namen zijn ontstaan lang voordat ze voor het eerst op schrift werden gesteld (p. 14)
Geschiedenis van het Nederlands Voorlopers en verwanten Bijvoorbeeld: Doornik, Kortrijk (plaatsnamen op ik/-rijk < Keltische iacum)
6. a. Welke verandering veroorzaakte het afslijten van de uitgangen en het verdwijnen van de flexie (deflexie)? b. Is het Nederlands een analytische of een synthetische taal?
6. a. Klemtoonverschuiving => afslijten woordeinde bevatte vaak belangrijke grammaticale informatie! => verbuiging (naamwoorden) en vervoeging (werkwoorden) verdwijnen langzaam
6. a. => verbuiging (naamwoorden) en vervoeging (werkwoorden) verdwijnen langzaam => voorzetsels => strakkere woordvolgorde Maken op een andere manier de grammaticale functie in de zin zichtbaar
6. b. (p. 17) Analytische talen = talen waarin de woorden niet van vorm veranderen
Voorbeeld van een sterk analytische taal: het Chinees
6. b. (p. 17) Synthetische talen = talen waarin de woorden wel van vorm veranderen Voorbeeld: Latijn
meer synthetisch meer analytisch Zet in de juiste volgorde op de as: [Nederlands, Duits, Chinees, Latijn]
meer synthetisch meer analytisch Latijn Duits Nederlands Chinees
7. Waarin bestaat voor de taalkundigen de waarde van de Gotische bijbelvertaling?
7. Het Nederlands stamt weliswaar niet in rechte lijn af van het Oostgermaanse Gotisch, maar het Gotisch is een soort oudoom die familietrekjes gemeen heeft met de verdwenen voorvader van onze taal (p. 19)
8. Waarom hebben sommige plaatsnamen de n in "mond" behouden (Dendermonde, Roermond,...) en andere plaatsnamen niet (Diksmuide, Muiden,...)?
Geschiedenis van het Nederlands Voorlopers en verwanten Cf. Ingwaeonismen Eng. Fri. Ned. Dui. us us ons üns W-Vl. us
Geschiedenis van het Nederlands Voorlopers en verwanten Oergerm. *munth Eng. Sommige NL DIA Ned. Mouth Muide mond
Geschiedenis van het Nederlands Voorlopers en verwanten westelijk oostelijk(er) IJmuiden Diksmuide Arnemuiden Muiden Dendermonde Rupelmonde Roermond
Geschiedenis van het Nederlands Voorlopers en verwanten IJmuiden
Geschiedenis van het Nederlands Voorlopers en verwanten Diksmuide
Geschiedenis van het Nederlands Voorlopers en verwanten Arnemuiden
Geschiedenis van het Nederlands Voorlopers en verwanten Muiden
Geschiedenis van het Nederlands Voorlopers en verwanten Dendermonde
Geschiedenis van het Nederlands Voorlopers en verwanten Rupelmonde
Geschiedenis van het Nederlands Voorlopers en verwanten Roermond
9. Bestudeer het kaartje bovenaan p. 25 en geef een woordje uitleg over de vorming van de taalgrens.
Geschiedenis van het Nederlands Voorlopers en verwanten
9. p. 24, 25, 26
10. Noem de drie belangrijkste bronnen van het Oudnederlands.
10. De drie belangrijkste bronnen van het Oudnederlands: (p. 27-29) A. Hebban olla vogala (<=) B. De Leidse Willeram C. De Wachtendonckse psalmen + uitleg
De Leidse Willeram In Leiden bewaard Bewerking van de hoogliedparafrase van de Duitse abt Williram van Ebersberg (oorspr. Oudhoogduits, verloren) Ca. 1100
De Wachtendonckse psalmen In de 16 de eeuw in bezit van de Luikse kanunnik Arnold Wachtendonck (verloren) De Brabantse humanist Justus Lipsius liet een kopie maken (ook verloren) Wel hebben we enkele psalmen die Lipsius in een brief schreef aan een vriend + glossen En later dook nog een fragment op
De Wachtendonckse psalmen Gaat terug op een vertaling van psalmen in de 10 de eeuw Bewerking van een Oudhoogduitse voorloper (ook verloren) Oud-Oostnederfrankisch (Duits of Nederlands??)
Oudoostnederfrankisch De Wachtendonckse psalmen (in kopie overgeleverd) Herta min gidruouit ist an mi In forta dodis fiel ouir mi
Oudoostnederfrankisch De Wachtendonckse psalmen (in kopie overgeleverd) Herta min gidruouit ist an mi In forta dodis fiel ouir mi Mijn hart is bedroefd in mij en De vrees voor de dood viel over mij
Oudoostnederfrankisch De Wachtendonckse psalmen (in kopie overgeleverd) <herta> <geuan, geuon // geuen> hart geven
Duistere eeuwen Prehistorisch Nederlands en Oudnederlands < Jan W. de Vries, Roland Willemyns & Peter Burger Het verhaal van het Nederlands. Negen eeuwen Nederlands. Amsterdam (1995), p. 11-29