Veel belangstelling van de pers voor het bouwen van eerste otterholt in Nederland.

Nieuwsbrief De otter in Flevoland Eind 2011: op de website www.waarneming.nl werden de nodige doodgereden otters op de A6 gemeld. Voor Landschapsbeheer Flevoland de hoogste tijd om actie te ondernemen want een soort die 10 jaar geleden met veel pijn en moeite weer in Nederland geïntroduceerd werd, willen we toch niet meteen weer kwijt? nieuwsbrief nummer 43 februari 2013 Veel belangstelling van de pers voor het bouwen van eerste otterholt in Nederland. Overleg met Rijkswaterstaat en de Provincie Flevoland leidde al snel tot een plan van aanpak om het aantal verkeersslachtoffers te beperken. De bestaande faunabuizen onder de A6 worden begin 2013 aangepast zodat ook de otter ze sneller zal gebruiken. In de praktijk konden de dieren deze buizen soms moeilijk vinden. In de gesprekken met Rijkswaterstaat en Provincie werd ook duidelijk dat geen enkele instantie eigenlijk een idee had of en waar er (nog) otters in Flevoland rondlopen en waar dus eventuele extra maatregelen genomen moeten worden om ze te beschermen. Landschapsbeheer Flevoland had weinig ervaring met otters, dus de mogelijkheid om via een Europees project kennis uit te wisselen met ervaren organisaties in Engeland werd met beide handen aangegrepen. Met de opgedane kennis werd zomer 2012 een actieplan opgesteld waarin de belangrijkste (potentiele) migratieroutes werden beschreven in combinatie met aanvullende maatregelen die langs die routes haalbaar leken. Bijvoorbeeld kunstmatige otterholts op plekken met relatief weinig, natuurlijke beschutting. De daad werd bij het woord gevoegd en op 13 december bouwde een groep enthousiastelingen op Schokland de eerste Nederlandse otterholt. De winter is ook dé tijd om otters te inventariseren. Landschapsbeheer heeft een flink aantal vrijwilligers enthousiast gekregen om otters vervolg op pagina 2 In dit nummer o.a.: Een groen schoolplein? Opperknot Bijenhotels voor bedrijven Bijzonder(e) Flevoland(er) Compost als lokaal product Vliegtuigwrakken op de kaart Invasieve exoten in én van de kaart Studenten CAH ingezet

natuur/landschap vervolg van pagina 1 en dan vooral hun sporen te gaan spotten. Ze speuren vooral naar otterspraints (otterkeutels) en in mindere mate naar pootafdrukken. En met resultaat: in het Kuinderbos, Waterloopbos, Harderbos, Natuurpark Lelystad en Larservaart werden ottersporen gevonden. Casteleijnsplas en Zuigerplasbos hebben nog geen sporen opgeleverd. Gezocht wordt nog naar vrijwilligers die de Oostvaardersplassen en de omgeving van de Hoge Knarsluis te Zeewolde willen gaan monitoren; incidenteel zijn hier ottersporen aangetroffen. En een otter heeft zich hier zelfs op de wildcamera laten zien. (kijk op http://bit.ly/xivaxn of scan de QR-code voor het filmpje over deze otter) Al met al lijkt de otter veel meer voor te komen dan we tot nu toe altijd dachten. Een bewijs dat dieren met een vrij verborgen leven makkelijk over het hoofd gezien kunnen worden. De nu verzamelde gegevens worden gebruikt door de oeverbeheerders, bijvoorbeeld voor het opstellen van een beheerplan voor de oevers van de Hoge Vaart. De ecologische wensen van de otter worden meegenomen in het beheerplan. En daarmee bereiken we meteen ons doel: een afgewogen plan voor het landschap waarin ook bijzondere dieren en planten een plek hebben. 2 Jeugd met elkaar in actie! Samen met je vrienden en vriendinnen buiten aan de slag? Ben jij tussen de 12 en 20 jaar oud? Of ben je alleen en wil je samen met leeftijdsgenoten in de natuur helpen? Dan ben jij van harte welkom bij onze nieuwe jeugd-doedagen. Samen met andere organisaties gaan we dit jaar acht verschillende actieve buitendagen organiseren voor de jeugd van Flevoland op verschillende locaties verspreid door de provincie. Geef je wel tijdig op, alleen of samen met je vrienden, want dan kunnen we een carpoolsysteem organiseren als je geen vervoer hebt. Wij verzorgen de koek en zopie en regelen het gereedschap. Jij zorgt voor goede warme werkkleding en stevig schoeisel. We gaan allerlei verschillende klussen en activiteiten organiseren, zodat er altijd wel iets bij is Nagekomen bericht Helaas is er begin februari een dode otter bij ons binnengebracht. Gevonden op de turbo rotonde tussen Zeewolde en Harderwijk. Een puntgaaf, volwassen mannetje. Misschien hetzelfde dier als op de camerabeelden? Dat is niet te zeggen. Reden temeer om snel beschermingsmaatregelen door te voeren. wat je leuk vindt of wat je interesseert. De eerste twee activiteiten in maart zijn gericht op vogels. Benieuwd wat je gaat doen? Kijk in onze agenda. Colofon Wilt u naar aanleiding van deze nieuwsbrief reageren? U kunt ons bellen, schrijven of e-mailen. Deze nieuwsbrief verschijnt 3 keer per jaar en is een uitgave van: Landschapsbeheer Flevoland Botter 14-03, 8232 JP Lelystad Tel. (0320) 294939, fax. (0320) 294930 Flevoland@landschapsbeheer.net www.landschapsbeheer.net twitter: @LBFlevoland Samenstelling/foto's medewerkers Landschapsbeheer Flevoland Mirjam Stoffer Eindredactie Arda van der Lee Ontwerp en lay-out Ruitervorm BNO Oplage 2800 stuks Landschapsbeheer Flevoland maakt zich sterk voor behoud, beheer en ontwikkeling van natuur en landschap buiten de eigenlijke natuurgebieden. Ons werk wordt mede mogelijk gemaakt door bijdragen van de Europese Commissie, het Ministerie van Economische Zaken, de Provincie Flevoland, de Flevolandse gemeenten en de Nationale Postcode Loterij.

organisatie column Een groen schoolplein? Het Landschap van Flevoland Een schoolplein kan veel meer zijn dan een pauzeplaats of een overblijfplek. Het kan een soort buitenlokaal worden met diertjes, planten en bomen. Wilt u ook een groen schoolplein, waar kinderen op zoek gaan naar lieveheersbeestjes, verstoppertje spelen achter bomen en in struiken? Een schoolplein waar kinderen weer in contact komen met de natuur? Waar kan worden geklommen en geklauterd, waar zij kunnen ontdekken en zich kunnen verwonderen? Of wilt u als leerkracht met de kinderen op onderzoek kunnen gaan op een natuurpad in een bosstrook vlakbij school? Landschapsbeheer biedt inspiratie, hulp én financiële bedrage. Wij hebben ideeën genoeg. Samen met de kinderen en ouders bomen of struiken aanplanten, bij een nieuw ingezaaide bloemenstrook een heus insectenhotel bouwen of vleermuiskasten timmeren en ophangen. En niet te vergeten een groene speelplek maken om te klauteren en te rennen. Bovendien kan Landschapsbeheer voor tien groenere schoolpleinen in Dronten, de Noordoostpolder, Urk en Zeewolde een bijdrage van maximaal 500 ter beschikking stellen. Op is op, dus meldt u snel aan! Als nog deze winter de plannen worden gemaakt, kan de aanleg dit voorjaar al van start. Bel of mail met Arda van der Lee tel (0320)294939 of vanderlee@landschapsbeheer.net Dit project ontvangt een bijdrage uit het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling. Europa investeert in zijn platteland. U heeft het vast ergens gehoord of gelezen. De minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties heeft het sein gegeven om de voorbereiding voor de samenvoeging van de provincies Flevoland, Noord-Holland en Utrecht te starten. Deze provincies en de gemeentes wisselen hierover momenteel met bestuurders en burgers van gedachten. Ook de maatschappelijke organisaties laten hun stem horen in deze discussie. Wat vindt Landschapsbeheer Flevoland van de samenvoeging tot één Randstadprovincie? Ons motto is Samen werken aan de zorg voor ons landschap. Wij streven naar behoud, beheer en ontwikkeling van een ecologisch waardevol landschap met een streekeigen karakter zowel in het landelijk als stedelijk gebied. Samen met u werken we hier projectmatig aan, met aandacht voor flora, fauna en cultuurhistorische landschapselementen. Als aangetoond kan worden dat door de beoogde samenvoeging het Flevolandse Landschap en de zorg voor het landschap waardevoller wordt, kan LBF het, gelet op ons motto, niet oneens zijn met dit voornemen. De meerwaarde is echter (nog) niet aangetoond en we zijn vanuit onze landschappelijke invalshoek benieuwd naar de argumentatie. Het samenhangende Landschap van de drie polders moet naar onze mening behouden blijven. Het beheer, behoud en ontwikkeling van dit unieke polderlandschap c.q. agrarisch cultuurlandschap moet daarom ook in de toekomst in samenhang worden bezien en aangestuurd. Dat kan het beste vanuit één gremium. Om het beleid met betrekking tot het Flevolandse agrarische cultuurlandschap onder te brengen in mogelijk zelfs drie gremia (nieuwe Randstadprovincie, Overijssel en Gelderland) is discutabel. LBF pleit er dan ook voor om het Landschap van Flevoland bestuurlijk bij elkaar te houden. Ons unieke Flevolandse Landschap heeft immers de potentie om door te groeien naar een gebied met internationale allure. Maar ook zonder dit kabinetsvoornemen komt het met het landschap van Flevoland niet vanzelf goed. Er is veel groen werk aan de winkel voor LBF en haar vrijwilligers. En daar gaan we in 2013 volop mee door! Geert Gielen directeur 3

vrijwilligers "Ik word gekscherend wel Opperknot genoemd" je alleen een praatje maken, dan is dat ook prima. Dit concept werkt erg goed. We hebben al jaren een vaste vrijwilligersgroep van circa 30 leden. "Ik word gekscherend wel Opperknot genoemd", vertelt Theo Haasnoot glimlachend. 'De wilgenwerkgroep 'De Knoot' is al bijna 20 jaar actief in het kleinschalig natuurbeheer in Almere en is misschien wel de eerste natuurwerkgroep." "Als je langs de Waterlandse weg rijdt, moet je eens kijken richting het Weteringpark. Langs het Starleypad langs de tocht staan wilgen die door ons geknot worden. Het Starleypad is het eerste project, waar we met de wilgenwerkgroep zijn gestart. Toen we hier begonnen stonden de bomen er slecht bij. Veel bomen waren ingescheurd en stonden op de nominatie om gerooid te worden. Nu is het een prachtig Hollands plaatje. Daar zijn we best trots op. Wilgenknotten is best zwaar werk. Toch is ons oudste werkgroeplid alweer 84 jaar en zijn er ook altijd een paar kinderen om mee te helpen. Iedereen doet wat ie kan en in zijn eigen tempo. We zijn echt een groep van doeners. Alles is handwerk. Lekker in de buitenlucht bezig zijn en met elkaar het landschap in tact houden. Daar kan ik echt van genieten. In de loop van de jaren hebben we sommige laantjes of bomen eigen namen gegeven. Achter de vuilnisbelt is het 'Haasnootpad'. Dat staat zelfs met een bordje aangegeven. Het is iedere zaterdag weer een verrassing wat we tegenkomen. Wilgen zijn bijvoorbeeld een gewilde plek voor muizen. Ik weet niet wie er dan harder schrikt, de vrijwilliger of de muis. Ook groeien er bijvoorbeeld wel lijsterbessen, paddenstoelen of brandnetels in wilgen. En dan heb je natuurlijk ook nog de wilgenhoutrups. Een mooie rups, die uitgroeit tot een weinig opvallend bruingrijs vlindertje. Het meest geniet ik denk ik van plezier hebben met elkaar en met elkaar in vrijheid werken in de natuur. Die ervaring gun ik eigenlijk iedereen." Het motto van de wilgenwerkgroep is dat niks moet en alles mag. Een opkomstplicht is er niet. We zijn actief van eind oktober tot half maart. Begin- en eindtijden zijn voor niemand een verplichting en wil Zomerdunningsadvies Boerenerven Landschapsbeheer Flevoland roept bewoners van een boerenerf op om zich aan te melden voor een zomerdunningsadvies van de erfbeplanting. Volgend plantseizoen is namelijk de laatste mogelijkheid gebruik te maken van de bijdrageregeling voor het project Boerenerven in het groen. In de zomer, als de bomen in het blad zitten, kan de vitaliteit van de essen in de beplanting goed beoordeeld worden. Zo kan worden bepaald of de bomen op uw erf ten prooi zijn gevallen aan de heersende essentaksterfte. Dat voorkomt dat in de winter, als er geen blad aan de bomen zit, gezonde bomen worden gekapt en zieke bomen worden gespaard. Als bewoner van zowel particulier als bedrijfsmatig bewoonde erven kunt u zich voor een zomerdunningsadvies telefonisch aanmelden 0320-294939 of per e-mail veen@landschapsbeheer. net. Kijk ook voor nadere informatie op de website van Landschapsbeheer Flevoland. 4

nieuw project Bijenhotels voor bedrijven Bijenhotels dragen bij aan de bescherming van wilde bijen. Zo kunnen ze blijven bestuiven en zorgen voor voedsel voor de mens. Door een bijenhotel te plaatsen biedt u de metselbij een onderkomen en kan hij zijn eitjes leggen. De metselbij en andere wilde bijen steken niet en zijn dus niet hinderlijk voor mensen. Landschapsbeheer Flevoland maakt de hotels, die ongeveer een meter hoog en breed zijn, en helpt u bij het plaatsen. In de buurt van nestgelegenheid moeten de bijen voedsel kunnen vinden, daarom ontvangt u bij het bijenhotel zaad van drachtplanten, die stuifmeel en nectar leveren. In ons aangeharkte land is er steeds minder voedsel en nestgelegenheid voor wilde bijen. Landschapsbeheer Flevoland biedt, met financiële steun van de Nationale Postcode Loterij, bedrijven en overheden de kans om dit voorjaar een bijenhotel aan te schaffen voor slechts 200 euro. Hiervoor ontvang u ook zaad van voedselplanten om een stukje grond in te zaaien. Een mooie kans voor u én voor de bij. Iedereen kent de honingbij, maar wist u dat er in Nederland meer dan tweehonderd verschillende soorten wilde bijen voorkomen? Bescherming wordt steeds belangrijker, nu de bijensterfte onrustbarend toeneemt. De bij wordt bedreigd door pesticiden, ziekteverwekkers en eenzijdig/onvoldoende voedsel. Bovendien bieden de vaak netjes opgeruimde tuinen en openbaar groen onvoldoende nestelgelegenheid voor diverse wilde, solitair levende bijen, zoals de metselbij. Reden voor Landschapsbeheer om nu het Jaar van de Bij is afgelopen, door te gaan met beschermingsmaatregelen. Het plaatsen van een bijenhotel en het inzaaien van bloemrijke strook is een leuke vorm van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Juist ook voor bedrijven die graag iets voor de natuur willen doen, maar niet zoveel ruimte bij hun bedrijf hebben. Daarnaast staat Landschapsbeheer klaar voor bedrijven die een groter stuk grond tot hun beschikking hebben om te adviseren over beheer en inrichting. Net als het plaatsen van een bijenhotel zijn vaak eenvoudige aanpassingen al voldoende om de natuurwaarde van een stuk(je) van het terrein te verhogen. Voor het bestellen van een bijenhotel en speciaal bloemenzaad of voor advies kunt u contact opnemen met Landschapsbeheer Flevoland, flevoland@landschapsbeheer.net of 0320-294939. Visatlas: mooie foto s en luchtige teksten Op 31 november kwamen zo n 60 mensen naar de presentatie van de visatlas van Flevoland. Waterschap Zuiderzeeland was in 2007 initiator van dit project. Naast de hengelsportverenigingen en beroepsvissers stapte Landschapsbeheer samen met RAVON in dit project. Vooral om ervoor te zorgen dat er ook de nodige waarnemingen met een schepnet in de verspreidingsatlas terecht zouden komen. Vissen kunnen namelijk op meerdere manieren geïnventariseerd worden: met de hengel, met de fuik, elektrisch of met het schepnet. Iedere methode heeft zo zijn voor- en nadelen. Afhankelijk van de methode vang je andere soorten. Een voorbeeld: stekelbaarsjes vang je niet met de hengel, maar juist erg goed met een schepnet. Na vijf jaar vissen zijn alle gegevens verwerkt tot een boek. Geen saaie opsomming van gegevens, maar een boek met mooie foto s en luchtige teksten. In de wandelgangen ook wel bekend als het koffietafelboek. Met niet alleen aandacht voor de vissen (de 37 binnendijkse vissoorten worden uiteraard beschreven) maar ook met tien interviews met mensen die iets met vissen hebben. Het boek kost 15,- en is te bestellen via www.sportvisserijnederland.nl 5

agenda Activiteiten voorjaar 2013 Aanmelden bij Landschapsbeheer Flevoland: (0320) 294939, via www.landschapsbeheer.net /agenda of bij de contactpersoon. Kleinschalig natuurbeheer Heel Flevoland Jeugdactiviteit (12 tot 20 jaar) met na afloop koek en zopie Za. 2 maart van 9.30-12.30u oeverzwaluwwanden vullen bij de Ooievaarsplassen. Verzamelen hoek van de Ooievaarsweg 300 meter noordelijker van nr. 3. Za. 30 maart van 9.30-12.30u roofvogelnesten inventariseren. Verzamelpunt: P-plaats Bergbos aan Bronsweg in Lelystad, t.o. nr. 12. Geef je ruim op tijd op, we organiseren een carpoolsysteem. Jan Nagel: (0320) 294934 of per mail: nagel@landschapsbeheer.net Cursus maaien met de zeis Op za. 8 juni en 13 juli van 9.30-15.30u in Kamperhoek. Behalve de maaitechniek leert u ook de eerste beginselen om uw zeis scherp te houden. Voor vrijwilligers van Landschapsbeheer is de cursus gratis. Voor overige belangstellenden 35,- exclusief de eventuele aanschaf van een zeis. Opgave bij Ria Heemskerk, heemskerk@landschapsbeheer.net Bevers tellen Op vrijdag 28 juni en 19 juli in het Natuurpark Lelystad. Voor mensen die nog nooit geteld hebben een goede kans om het te leren van een ervaren teller. Start 20.00 uur op P-terrein van het Natuurpark Lelystad. Op za. 29 juni en 20 juli zal bij burchten gepost worden in de driehoek Lelystad-Almere-Zeewolde. Wil je een burcht tellen, meld je dan aan bij Jeroen Reinhold reinhold@landschapsbeheer.net Oostelijk Flevoland Biddinghuizen Eiland/dorpsbos Natuurlijk, kleinschalig beheer op het natuureiland en in het dorpsbos. Do. 21 febr. takkenrillen maken, 18 april, 16 mei en 20 juni van 13.00-16.00u. bomen lieren en ijsvogelwand afsteken, 18 april, 16 mei en 20 juni reuzenberenklauwen bestrijden. Van 13.00-16.00u. Verzamelen voor de Scharrelberg, aan de Sportlaan. Informatie en aanmelden bij Lodewijk van Kemenade (0320) 294936 of kemenade@landschapsbeheer.net Dronten Wisentbos Vrijdag 15 maart bouwen van een insectenhotel. Verzamelen om 9.30u op de P-plaats, we werken tot 12.30u. Informatie en aanmelden bij Ria Heemskerk (0320)294939 of heemskerk@ landschapsbeheer.net Lelystad Bergbos Op za. 9 maart werken we van 13.00-16.00u. Op ma. 17 en 24 juni weer van 19.00-21.00u. Verzamelen op de parkeerplaats aan de Bronsweg. Informatie en aanmelden bij Jan Nagel (0320) 294934 of nagel@landschapsbeheer.net Lelystad Boeierbosje Op za. 23 februari van 10.00-12.00u. en 25 juni van 19.00-21.00u wordt het pad gerealiseerd, de kruidenhoek ontdaan van stobben en in juni gemaaid met de zeis. Info en aanmelden bij Petra Borsch 06-53994608 of mail naar borsch@landschapsbeheer.net Ringslangen tellen Wil je leren hoe je ringslangen moet tellen, ga dan mee tijdens een monitoringsronde in het Oostvaardersveld. 20 april, 18 mei, 8 juni, 29 juni, 13 juli, 24 aug en 7 sept. Verzamelen om 14.00 uur op de Knardijk ter hoogte van de Lage Knarsluis (Lage Vaart). Opgeven bij reinhold@landschapsbeheer.net Noordoostpolder Wilgenknotten Op za. 2 maart bij ecoboerderij De Eerste in Marknesse. De dag begint om 9.30 uur en duurt tot 15.00 uur. Voor lunch, koffie en thee wordt gezorgd. Opgeven bij Tiem van Veen (0320) 294939 of veen@landschapsbeheer.net Weidevogelkijkmiddag Voor kinderen en volwassenen rijdt de mobiele vogelkijkhut op woensdagmiddag 15 mei tussen 14.00u en 16.00u in de Noordoostpolder over een kavel waar veel weidevogels zijn. De locatie hangt af van de vogels! Aanmelden bij nagel@landschapsbeheer.net of bellen met( 0320) 294939. Lelystad Jagersveld Om vlinders en andere dieren meer leefruimte te bieden worden de bosranden rondom het Jagersveld natuurlijk ingericht. Op di. 12 mrt, van 13.00-16.00u. Verzamelen Beginweg 19. Informatie en aanmelden bij Petra Borsch (0320) 294937 of borsch@landschapsbeheer.net. Lelystad Kwelstrook Batavia In deze bijzondere natuurstrook wordt gewerkt op 2 maart van 9.00u - 12.00u. Vanaf april op de 1 e dinsdagavond van de maand van 19.00u 21.00u. Eerste inventarisatie avond is op 23 april onder leiding van Bram Smit. Verzamelen bij de fietsbrug tussen de Boeier en Bataviastad. Informatie en aanmelden bij Dick Luijendijk 06-30405561 of dick@luva.info Lelystad Spettertuin Elke 2 e woensdag van de maand is er een doemiddag in deze natuurspeeltuin van 13.30 16.00u. 13 maart huttenbouwen, 10 april zaaien, 8 mei schat zoeken, 12 juni waterbeestjes. Informatie en aanmelden bij Jessica Kips (0320) 294939 of kips@landschapsbeheer.net. 6

Natuurlijk Lelystad - Vleermuizen Er wordt in Lelystad op de fiets gezocht naar vleermuizen met behulp van vleermuisdetectoren. Ga je mee? We verzamelen bij het kantoor van Landschapsbeheer Flevoland: di 14 mei van 21.30-23.00u. Opgeven bij reinhold@landschapsbeheer.net Oeverzwaluwwanden Elke wo. in maart van 13.00-16.00u. Verzamelen op kantoor Landschapsbeheer. We gaan naar diverse locaties. Meer informatie en opgeven bij Jan Nagel (nagel@landschapsbeheer.net). Almere Haven Kronkelveld Op za. 16 mrt, 13 apr., 11 mei en 8 juni wordt er van 10.00-12.00u. gewerkt om het gebied nog aantrekkelijker te maken voor plant en dier. Opgeven bij Sia Schipper (036) 5319360 of sia.schipper@planet.nl Almere Haven Uithof U bent van harte welkom op de 3 e za. vd maand van 9.30 tot 12.30u. om mee te werken in de Uithof. Verzamelen bij de Montessorischool aan de Uithof. Info en aanmelden bij Jessica Kips 06-24498629 of kips@landschapsbeheer.net Swifterbant Dorpsbos In het dorpsbos van Swifterbant opslag weghalen, takkenrillen maken en stammen lieren op ma. 20 mei en 17 juni van 13.00-16.00u. Verzamelen bij de kruising Zwanebloem-Bisontocht. Informatie en aanmelden bij Lodewijk van Kemenade (0320) 294936 of kemenade@landschapsbeheer.net. Almere Knotgroep De Knoot Van okt. tot mrt iedere zaterdagochtend. Begin en eindtijden zijn voor niemand een verplichting, er is altijd begeleiding van 9.30-13.00u. Info: www.deknoot.nl. Opgeven bij Theo Haasnoot: deknoot@xs4all.nl; wilgenknotter@hotmail.com of (036) 5364796. Almere Buiten Bosrand De werkdagen zijn de laatste zaterdagochtend van de maand van 10.00-12.30u, paden aanleggen en vrijhouden van vegetatie. Verzamelen bij de witte brug aan het Moutmolenpad. Meer info: www.bosrandgroep.nl. Opgeven bij André Heuzer: 06-27025087 of andre@heuzer.nl Zuidelijk Flevoland Almere Buiten Buitenkans Wilt u eens meewerken op de 1 e za.middag van de maand 13.30-16.00u om de bosstrook bij deze nieuwe ecologische wijk gevarieerder te maken? Neem contact op met Nellie de Groot (036) 5378361 / 06-46307971 of mail nelliedegroot@vodafonevast.nl Almere Buiten Polderpark Kleinschalig beheer en onderhoud van de vlindertuin. Elke 3 e za.ochtend van de maand 10.00-13.00u en vanaf april ook de 3 e wo.avond van de maand van 19.00-21.00u. Verzamelen onder de pergola in de vlindertuin. Zin om mee te doen, neem contact op met Gerard Gidding (036) 5327072, fam.gidding@gmail.com Almere Haven Hoekwierde Op de 2 e za. vd maand wordt er van 9.30-12.30u gewerkt om het vogelbosje aan de Hoekwierde ecologisch gevarieerder te maken. Verzamelen bij de gezamenlijke ruimte aan de Hoekwierde - Centraal Wonen. Info: Jessica Kips 06-24498629. of kips@landschapsbeheer.net Almere Haven Stadsboerderij Fruitbomen snoeien op za. 16 maart van 10.00-15.00u. Kemphaanpad 14. Voor de lunch wordt gezorgd. Aanmelden bij Tiem van Veen, tel. 06-27437823 of veen@landschapsbeheer.net Almere Stad Beatrixpark Buurtbewoners van het Beatrixpark zetten zich in voor meer variatie in planten en dieren in het park. 1 e za.middag van de maand: van 13.30-16.30u, info en aanmelden www.beatrixparkalmere.nl of Diana Stam: (036) 5334180. Almere Stad Lumièrepark Lekker bezig zijn, iets leren over de natuur, gezond en goedkoper dan de sportschool. Op de 3 e zon.ochtend vd maand (april geen werkdag i.v.m. broedseizoen) van 10.00-12.00u. Info/aanmelden: Roelof v.d. Valk: (036) 5375504 of vrijwilligersgroeplumierepark@hotmail.com Almere Stad Hannie Schaftpark Kom de bewoners rond de Leeghwaterplas helpen in de bosrand en het natuurpad op wo. 15 mei tussen 19.00 en 21.00u. Verzamelen bij eerste brug naar de eilandjes. Informatie en aanmelden bij Petra Borsch: (0320) 294937 of borsch@landschapsbeheer.net Zeewolde - Heemtuin Polderwijk Voor aanleg en beheer van de heemtuin in de Polderwijk worden vrijwilligers gezocht met groene vingers en/of enthousiaste klussers. Op za. 16 maart van 13.30-16.00u. Vanaf 15 april op de 3 e di.avond van de maand van 19.00 tot 21.00u. Informatie en aanmelden bij Petra Borsch: (0320) 294937 of borsch@landschapsbeheer.net Zeewolde voormalig gronddepot Kleinschalig natuurbeheer op za. 11 mei en 1 juni van 13.00 tot 16.00u, reuzenberenklauw bestrijden. Verzamelen bij ingang Gronddepot aan de Gelderse weg. Informatie en aanmelden bij Lodewijk van Kemenade (0320) 294936 of kemenade@landschapsbeheer.net EHBO cursus Di. 9 en 23 april van 19.30-21.30u in Lelystad. Deze EHBO-cursus voor vrijwilligers is gericht op kleine ongelukjes tijdens het veldwerk. Voor vrijwilligers van Landschapsbeheer gratis. Opgeven voor 15 mrt Petra Borsch (0320) 294933 of via borsch@landschapsbeheer.net. 7

interview Bijzonder(e) Flevoland(er) Geboren in Bant, opgegroeid in Biddinghuizen en woont nu alweer jaren in Almere. Gedeputeerde Bert Gijsberts is een echte Flevolander. Ik heb een mooie jeugd gehad. Ik ben geboren in Bant en had geen idee hoe bijzonder het is om op te groeien in een pas drooggevallen polder. Dat besef kwam pas toen ik een jaar of 12 was en we verhuisden naar een van de eerste boerderijen in Biddinghuizen. Er waren in die tijd nog nauwelijks wegen in Oostelijk Flevoland en aan de andere kant van de Knardijk stond water. Ik denk dat toen mijn liefde voor natuur en landschap is ontstaan. Ik heb ook altijd in de groensector gewerkt. Mijn eerste baan was bij Heidemij. Ik was toen als projectleider/ uitvoerder onder andere betrokken bij het herstel van de oude zeewering bij Urk. Een bijzonder, cultuurhistorisch project. Ook als gedeputeerde heb ik veel te maken met natuur en landschap. Ik vind het belangrijk dat we er met elkaar voor zorgen dat ook onze (klein) kinderen volop kunnen genieten van al het moois dat Flevoland te bieden heeft. Zelfs in tijden van crisis en als het budget beperkt is, is er nog veel mogelijk. Landschapsbeheer speelt daarin een belangrijke rol. Zij hebben de vakkennis en de drive om mensen bij elkaar te brengen. Honderden vrijwilligers zetten zich met succes in voor de natuur in Flevoland. Ik zou iedereen op willen roepen om zich één dag in het jaar vrijwillig in te zetten voor natuurbeheer in Flevoland. Dat kan van alles zijn: bomen snoeien, insectenhotels maken, poelen schonen. Samen met buren, vrienden of familie. Aan het eind van de dag ben je vermoeid, maar kijk je met nog meer trots naar de natuur in je eigen leefomgeving! Het is jammer dat niet iedereen zich bewust is van de bijzondere omgeving waarin ze wonen. Natuur moet beleefd worden. Flevoland heeft zoveel mooie plekjes. Mijn eigen favoriete plek is het Horsterwold bij Zeewolde. Ik wil Flevolanders uitdagen om eens naar de Noordoostpolder te gaan of een dag te fietsen over de dijken. Ik garandeer je dat je de dag van je leven hebt. Lodewijk van Green-Kids opent het nieuwe seizoen in Almere Het seizoen van Je school kan de boom in! is alweer bijna voorbij. In heel Flevoland, van Almere tot Zeewolde, van Urk tot Luttelgeest zijn honderden kinderen enthousiast buiten aan het werk geweest. Kinderen van De Olijfboom uit Almere kregen in november hulp van Lodewijk Hoekstra van het RTL-programma Green-Kids. Een leuke manier om het nieuwe seizoen te openen. Natuurlessen kun je natuurlijk binnen in een lokaal geven, maar met Je school kan de boom in! gaan de kinderen lekker naar buiten. Zo leren ze op een leuke manier over natuur en landschap en het onderhoud daarvan. Waarom zaag je een boom om of waarom zaag je takken van een boom? Hoe zorg je ervoor dat die boom de goede kant opvalt? Het zijn allemaal zaken die de kinderen worden geleerd tijdens de lessen buiten. En zeg nou zelf: het is natuurlijk ook erg stoer om te leren zagen. Kijk dagelijks naar Green-Kids! Op 1 april 2013 is het weer zo ver. Dan start het nieuwe seizoen van Green- Kids, een interactief programma van RTL Telekids dat dagelijks op RTL 8 wordt uitgezonden. Kijk voor de uitzendtijden op www.green-kids.nl. Als je voor 1 april gaat kijken, zie je de herhalingen van vorig seizoen. Ook vind je er leuke activiteiten, knutseltips, opdrachten en spreekbeurten. In Green-Kids staat de natuur centraal. Presentator Lodewijk Hoekstra gaat iedere dag met een groepje kinderen naar buiten en leert je alles over de natuur. In elke aflevering laat hij je zien wat je zelf allemaal in de natuur kunt doen. Ook beantwoordt hij groene vragen van nieuwsgierige kinderen. Heb jij zelf een vraag over de natuur? Stel deze dan online aan Lodewijk. 8

overheid/bedrijfsleven Compost als lokaal product Bloeiende pastinaak in plaats van brandnetels. Compost is een gewilde meststof in de landbouw. Compost heeft niet alleen een bemestende waarde voor de bodem, maar verbetert ook de structuur en is de motor voor een goed ontwikkeld bodemleven. Door lokale samenwerking is het niet meer nodig om compost van ver aan te voeren. Maaisel van taluds van sloten en tochten heeft door de combinatie van riet en gras een geschikte structuur om te verwerken tot een zeer bruikbare compost. Helaas wordt daar vrijwel geen gebruik van gemaakt. Klepelen is de gangbare praktijk om deze taluds te beheren. Het versnipperde maaisel blijft liggen en verrijkt plaatselijk de bodem sterk. Dat leidt vaak tot een uitbundige groei van brandnetels. Het oppervlakkig wortelen van de brandnetels is nadelig voor de stabiliteit van taluds. Bovendien verdringen ze een soortenrijkere vegetatie in de taluds. En juist die soortenrijkere en bloemrijke begroeiing is belangrijk voor de akkerbouw. Soorten zoals zweefvliegen vinden in bloemrijke randen nectar en stuifmeel. Hoe beter ze zich kunnen voortplanten, hoe meer ze een bijdrage aan de natuurlijke bestrijding van luis in de gewassen kunnen leveren. Ook loopkevers, lieveheersbeestjes en gaasvliegen trekken vanuit de kruidenrijke randen op zoek naar luizen. Met het grootschalige akkerranden project in Flevoland stimuleert de agrarische sector deze natuurlijke plaagbestrijding. Voorlopige resultaten lijken positief. Functionele Agro Biodiversiteit (FAB) wordt dit ook wel genoemd. Simpel vertaald: de natuur in dienst van de landbouw. Vergelijkbaar met het vroeger veel voorkomende gemengd bedrijf, waarbij de veeteelt (mest) in dienst stond van de akkerbouw. Binnen dit akkerrandenproject zoekt Landschapsbeheer Flevoland kansen om natuur grenzend aan agrarische percelen te versterken. Kilometers berm en talud langs agrarische percelen kunnen bij goed beheer een wezenlijke bijdrage leveren aan deze Functionele Agro Biodiversiteit. De bloeiende randen vormen ook nog eens een prachtige dooradering van het agrarisch cultuurlandschap. Twee deelnemers binnen het project hebben dit jaar het maaisel van hun taluds verwerkt tot compost en weer als bemesting en ter versterking van het organische stofgehalte op de akker gebruikt. Een compost, waarin door de lokale herkomst storende elementen als steentjes, glas- plastic- en aluminiumfoliedeeltjes ontbreken. Zo kan het eerder genoemde gemengde bedrijf in een andere vorm door lokale samenwerking tussen veehouders, akkerbouwers en overheden weer tot leven komen. Bovendien een nuttig gebruik van maaisel dat in grote hoeveelheden beschikbaar is. Lokaal gewonnen, lokaal verwerkt en lokaal toegepast moet de drieslag zijn, waarmee natuur, landbouw en landschap elkaar weer versterken. Het genietmoment van Geert Gielen Het mooiste plekje van Flevoland. Samen met mijn vrouw op de fiets door het landschap van Flevoland levert elke keer weer vele genietmomenten op. Ik kan genieten van de wisselende landschappen die de vier seizoenen brengen. Toch heb ook ik een voorkeur. Vlakbij de Ketelbrug op de IJsselmeerdijk heb je een prachtig uitzicht op zowel een dorp (Urk), een natuurterrein (Kamperhoek) het lijnenspel van Flevoland (dijk, water en weg-infrastructuur) maar vooral op het groene agrarische gebied richting Swifterbant (Rivierduingebied). Deze combinatie die niet in één foto is te vatten, samen met de vergezichten en wolken boven het IJsselmeer laten mij altijd weer genieten van het Landschap in Flevoland. De foto die daarbij hoort (een mooi cadeau van mijn kinderen) heeft een prominente plaats in onze huiskamer. Elke dag een blik op een van de mooiste plekjes van Flevoland geeft weer energie voor de volgende dag. 9

cultuurhistorie Vliegtuigwrakken op de kaart In de tweede wereldoorlog zijn tal van vliegtuigen op de plaats van het huidige Flevoland in het IJsselmeer neergestort. Bij de drooglegging kwamen deze vliegtuigen boven water. Menselijke resten konden eindelijk geborgen worden en bommen onschadelijk gemaakt worden. Een speciale groep mensen was in de nieuwe polder met deze taak belast. In tegenstelling tot de scheepswrakken zijn alle vliegtuigwrakken uit de bodem verwijderd. Maar de locaties van de vliegtuigwrakken zijn goed gedocumenteerd, evenals het vliegtuigtype, bemanning en vluchtgegevens. De Stichting 4 mei Herdenking Dronten heeft als doel om de mensen die in de Tweede Wereldoorlog omgekomen zijn levend te houden. Zij organiseert daarom de dodenherdenking in Dronten en geeft lessen over de oorlog aan de schoolgaande jeugd. Voor deze generatie wordt de oorlog immers steeds abstracter. Het zijn hun overgrootouders die de oorlog bewust hebben meegemaakt. Herkenbare plekken in het landschap maken het verhaal over de oorlog tastbaar. Elke keer dat een leerling zo n locatie passeert, komt de herinnering aan de lessen in de klas naar boven. Daarom staat er nu op 15 locaties een vliegtuigwrakpaal. Eenieder die de paal passeert weet dat er een vliegtuig in de buurt is neergestort. De palen staan aan de rand van het perceel dicht bij de openbare weg. Op de paal is informatie te vinden over vliegtuigtype, bemanning en bestemming. uitspanningen voor een kopje koffie onderweg. Ook parkeerplaatsen staan aangegeven als je met de fiets in de auto komt. De kaart is 21 februari gepresenteerd bij de opening van het nieuwe clubgebouw van de Stichting 4 mei Dronten en zal op verschillende plekken in Flevoland te koop zijn. De kaart is ook digitaal beschikbaar op de website van Landschapsbeheer. Om meer aandacht te geven aan deze vliegtuigwrakken is een speciale fietskaart ontwikkeld. Vier routes van ongeveer 20 km lengte die langs meerdere palen voeren, zijn aangegeven. Op de kaart vindt de recreant Feestelijke plantdag Smaak van Flevoland Dit najaar plantten leerlingen van negen basisscholen door heel Flevoland fruitbomen op hun schoolplein. In de eerste week van november stonden ze met de schop in de aanslag om hun bomen te planten. De deelnemende scholen kregen de keus uit appel-, peren- of kersenbomen om hun schoolplein wat groener te maken. Ook het type boom verschilt per school. Op sommige pleinen is alleen plaats voor leibomen, andere vloedige oogst leveren. Maar komend scholen kozen juist hoogstambomen om voorjaar kunnen de leerlingen de eerste zo wat schaduw op het plein te krijgen. bloesems aan de takken zien verschijnen. Natuurlijk is er wel wat geduld nodig En wie weet al een enkel appeltje in het voordat de bomen groot zijn en een over- najaar. Bij dit project samen met het Centrum Biologische Landbouw zijn de scholen zelf verantwoordelijk voor het onderhoud van de bomen. Om de kneepjes van het vak te leren, mag per school één persoon deelnemen aan de cursus hoogstamsnoei van Landschapsbeheer Flevoland. Wilt u ook fruitbomen op het schoolplein? Geef u op voor de plantronde in maart of november 2013. Neem daarvoor contact op met Arda van der Lee. 10

nieuw project Invasieve exoten in én van de kaart te meer planten er komen en hoe moeilijker en duurder de oplossing van het probleem wordt. Landschapsbeheer gaat in dit project samenwerken met FLORON, een organisatie die zich inzet voor onderzoek naar en bescherming van de Nederlandse wilde flora. De verspreiding van deze probleemsoorten wordt in kaart gebracht om twee redenen; Landschapsbeheer Flevoland start per 1 april een nieuw project om het probleem van exotische plantensoorten die zich snel verspreiden in kaart te brengen en om met vrijwilligers een start met de bestrijding van deze plantensoorten te maken. Invasieve plantensoorten zijn van ver gehaald, meestal als sierplant voor de tuin. Ziekten, insecten en andere organismen uit het oorspronkelijke verspreidingsgebied, zijn niet meegekomen. Sommige exoten kunnen zich daardoor ook onbeperkt verspreiden en daarbij de inheemse planten overwoekeren. Hierdoor neemt de natuurlijke variatie en de biodiversiteit af. Vooral de reuzenberenklauw verspreidt zich al meer dan twintig jaar snel in Flevoland. Maar ook soorten zoals ambrosia, reuzenbalsemien en japanse duizendknoop zouden problemen in onze provincie kunnen veroorzaken. De reuzenberenklauw met enorme witte bloemschermen vormt grote haarden met planten van wel drie meter hoog, zodat inheemse planten daar niet meer groeien. Extra nadeel is dat je brandwonden kunt krijgen door de plant met blote handen aan te raken. Een soort als de ambrosia veroorzaakt weer ernstige problemen, omdat de plant tot in het najaar bloeit en stuifmeel verspreidt waardoor het hooikoortsseizoen met maanden verlengd kan worden. De vestiging van exoten doorloopt diverse stadia: introductie, vestiging, uitbreiding en climax. In de fasen introductie en vestiging kunnen vrijwilligers een rol spelen bij de bestrijding. Bij de stadia uitbreiding en climax is professioneel ingrijpen gewenst omdat de aantallen planten dan te groot zijn. Nietsdoen heeft tot gevolg dat deze planten elk geschikt plekje zullen veroveren. Zover is het gelukkig nog niet, maar hoe langer er wordt gewacht, des 1 Waar bevinden zich invasieve exoten in Flevoland? Met dit overzicht wordt een analyse gemaakt op welke locaties bestrijding zinvol is. (Eventuele lege plekken leeg houden, nieuwe vestigingen tijdig bestrijden.) 2 Het probleem signaleren aan grondeigenaren, met name overheden, en stimuleren dat bestaande grote haarden bestreden worden en/of dat verspreiding vanuit bestaande haarden gestopt wordt. Landschapsbeheer wil hiervoor een nieuwe vrijwilligersgroep oprichten en is op zoek naar vrijwilligers die deze planten willen inventariseren en/of op specifieke plekken deze planten willen weghalen. Meer informatie en aanmelden bij Lodewijk van Kemenade, kemenade@ landschapsbeheer.net 0320-294939. Landschapsbeheer doet mee met NL doet Op vrijdag 15 en zaterdag 16 maart is het weer NL doet, een landelijke vrijwilligers-klusdag, georganiseerd en financieel ondersteund door het Oranjefonds. Op deze dagen wordt overal in Nederland geklust van verzorgingstehuis tot dierenasiel, van schoolplein tot bos. Daarom is ook Landschapsbeheer weer van de partij: op 15 maart wordt er een insectenhotel gebouwd in het Wisentbos in Dronten en maken we loopbruggen in de Kwelstrook in Lelystad. 16 Maart wordt er gewerkt aan de insectenmuur in Heemtuin Zeewolde. In de Uithof in Almere gaan we takkenrillen maken en ruigtekruiden inzaaien. Bij basisschool de Klipper in Luttelgeest wordt zaterdag vanaf 9.00u gewerkt aan een groener schoolplein. Wie mee wil helpen kan zich aanmelden via de website www.nldoet.nl of bij Ria Heemskerk tel 0320-294939. heemskerk@landschapsbeheer.net 11

vrijwilligers Studenten CAH ingezet voor Landschapsbeheer Studenten van de studie Toegepaste Biologie aan de CAH in Almere hebben ecologisch onderzoek gedaan in opdracht van Landschapsbeheer. Een groepje ging aan de slag met de bevers in Flevoland. Ze probeerden te ontdekken welke factoren meespelen bij de locatiekeuze voor beverburchten. Twee studenten onderzochten welke insecten afkomen op het bloemenlint, dat afgelopen jaar was ingezaaid onder de hoogspanningsmasten in Almere. Een derde groepje analyseerde alle in Flevoland verzamelde gegevens van kleine zoogdieren uit braakballen van uilen uit de afgelopen 40 jaar. Op een minisymposium hielden de studenten enthousiaste presentaties over hun onderzoek. Bosspitsmuis staat op menu van kerkuil En het resultaat? Bevers gebruiken gemiddeld 8 km aan oeverlengte en bouwen hun burcht liefst nabij een kruising van watergangen. Het bloemenlint bleek door veel verschillende insecten te worden bezocht en juist de kalere stukken bleken in trek te zijn bij wilde bijen. Het was geen verassing dat veldmuizen al jaren op het menu staan van kerkuilen, maar ze bleken zo n 60% van het kerkuilenmenu uit te maken, bosspitsmuizen ongeveer 20%. Beverburcht Bijenlint in Almere in trek bij wilde bijen Weidevogels van dichtbij Speciaal voor kinderen rijdt de mobiele vogelkijkhut op een woensdagmiddag in de Noordoostpolder. We zoeken een perceel met veel broedende kieviten, scholeksters en hopelijk ook grutto s en tureluurs. Om de vogels goed in het vizier te krijgen en weinig te verstoren kunnen de kinderen, maar natuurlijk ook volwassenen, instappen in de rijdende vogelkijkhut op 15 mei tussen 14.00 uur tot 16.00 uur. De mobiele hut brengt de kijkers tot dicht bij de vogels zonder ze te verstoren. Dé kans om eens goed te kijken naar de kievit(sjongen), grutto en scholekster. En misschien de veel zeldzamere bontbekplevieren. De locatie hangt af van de vogels! Aanmelden bij Jan Nagel, nagel@landschapsbeheer.net of bellen met (0320)294939. 12