19 e jaargang nummer 2 december 2014 o.a. in dit nummer: bestuursnieuws, terugblik studiedag suïcide en een oud-cusist aan het woord God is machtig, maar hoe? Met die vraag worstelen veel christenen in tijden van lijden. Wat is de zin en niet-zin van dit lijden? Wie anderen nabij wil zijn of wil troosten, zal zich persoonlijk moeten verhouden tot deze vraag. Onze gedachten hierover kleuren namelijk hoe en of wij troosten. Dat stelde geestelijk verzorgster mevrouw Van der Kooi op onze studiedag over pastoraat rond suïcide. Zij vertelde ons verhalen over hoe het kan en over hoe het maar beter niet kan in pastoraat. Hoofdlijn: luister lang en aandachtig en zonder oordeel. Zoals bij Job: de aanwezigheid van zijn vrienden is troostend. Het gaat pas mis als zij beginnen te praten. Denken over zin en niet-zin Hoe kan het soms zo kwetsend mis gaan in pastoraat rond suïcide? Veel is terug te voeren op de diepe behoefte van mensen om de hand te leggen op hoe het zit. De behoefte aan controle over de moeilijke dingen in het leven: Als mensen dit doen, gebeurt nu eenmaal dat. Of: lijden van nu is gevolg van verkeerd gedrag in je vorige leven. Of: het zijn geen mensenhanden die het je aandoen, wat zomaar kan klinken alsof God de bron van het kwaad is. Met dit soort redeneringen neem je eigenlijk zitting in Gods regiekamer en loop je groot risico in het contact met anderen. Breng je pastorale bezoek liever als schepsel. Schepsels regisseren niet, verklaren niet, hebben niet op alle vragen antwoord. Het christelijk geloof geeft wél genoeg antwoord om het met die vragen uit te houden. Leg daarom liever een vinger op de lippen en luister. En áls je al spreekt, spreek dan Paulus na over Jezus Christus en die gekruisigd. Iemand kan zover komen dat hij zegt: in de weg die God nu met mij gaat, kan ik ontdekken hoe iets mij dichter bij God brengt. Maar wij schrijven de ander niet op voorhand al voor dat leed op de weg van het leven zo n leerzame ervaring is. Mooie bedenksels, maar ze helpen niet. Als je al spreekt, spreek dan over Jezus bij het graf van zijn vriend Lazarus. Hoe Jezus razend van woede huilt, heftig en ontroostbaar. Daaruit leren we dat Jezus het lijden niet aanvaardt. Lijden is onuitstaanbaar. Je weet niet waar het goed voor is. Je kunt het alleen maar niet ontkennen en ermee leven, samen met anderen die als engelen voor je zijn. Jezus keurt het lijden ook niet goed. Hij máákt het wel goed, ooit, op een dag. Denken over sterven en tranen Angst en verlegenheid in pastoraat rond suïcide worden ook gevoed door ons denken over onze eigen dood. Wat doet het met je, de gedachte dat je zelf zult sterven? Ben je er ongemakkelijk mee en ga je dan ondoordacht iets ongelukkigs zeggen als Kop op of Nou, beterschap dan maar? Schrik je van de spiegel die je wordt voorgehouden: Zo broos is ook mijn leven en sla je vervolgens Kerstvakantie 2014 Een Kind is ons geboren, een Zoon is ons gegeven... Bestuur, docenten, trainers en het kantoorteam van de PPT wensen u gezegende Kerstdagen en een voorspoedig 2015. Van 22 december 2014 t/m 2 januari 2015 is het kantoor van de stichting beperkt bereikbaar. Dringende zaken kunt u het beste op de mail zetten, dan krijgt u zo snel mogelijk antwoord. Vanaf 5 januari zijn we ook telefonisch weer bereikbaar, s ochtends van half 10 tot 12 uur.
Over schuld kunnen we doorvragen: wat is voldoende liefhebben dan volgens u? Wat deden jullie wél samen? Alles wat schoon en goed is, mag meetellen in het levensverhaal. Gods aanwijzingen zijn hier bepalend. En áls we over schuld al iets zeggen, dan over de opstanding van Christus. dicht? Kun je het verschrikkelijke van de dood niet verdragen en ga je dit verhullen met zachtere omschrijvingen als heengaan of de dood als vriend en laatste metgezel? Je eigen gedachten resoneren mee als je met anderen spreekt over hun lijden en sterven. Wees je daar van bewust. Mensen willen graag troosten, maar te vaak in de zin van wegpoetsen van verdriet. Zij kunnen niet tegen het verdriet van de ander en proberen hen het verdriet te ontfutselen. Ga niet wegtroosten. Daarmee stel je alleen jezelf gerust. Mensen vinden verdriet zien lastig, en verdriet tonen ook. Maar verdriet móet een uitweg krijgen, zijn loop kunnen lopen, anders verhardt je hart. Duwen en trekken heeft geen zin, dit kost gewoon tijd, en echt troosten kost daarom ook tijd. Leed vraagt eerst om troost, niet om therapie. Luister met aandacht, spreek niet voor je beurt. Hoe houden mensen het uit met hun verdriet? Het is beter te verteren voor wie zich gedragen weet door mensen en hun liefde. Gedragen door God, die deze mensen als zijn engelen uitstuurt om ons te behoeden en bewaren op al onze wegen. Als je me roept, geef ik antwoord. In je nood zal ik bij je zijn. Zijn engelen voorkomen niet alle rampen, maar leiden je er wel langs. Zij dragen je op handen en bewaren je voor erger. Denken over schuld In pastorale gesprekken rond suïcide wordt vaak gesproken over schuld. Iemand voelt zich onpeilbaar schuldig tegenover God en kan zo niet verder leven. Nabestaanden vragen zich af: Zijn wij schuldig? Hebben wij iets over het hoofd gezien? Hebben wij de weg van God die ons als Vader door en door kent en liefheeft, onvoldoende gewezen? Heb ik genoeg van hem gehouden? Mevrouw Van der Kooi benadrukt het belang van onderscheid tussen schuld en schuldgevoel. Schuldgevoel heeft vaak te maken met een teleurgesteld zelfbeeld. Niet perse met schuld. Zo iemand noemt het misschien schuld, maar kan beter gaan werken aan zijn zelfbeeld. Denken over hoop Pastorale gesprekken mogen er op gericht zijn toekomst te openen. Eet, drink, anders is de weg te lang voor je, m.a.w. er is nog iets te doen voor je, er kómt nog wat. Verzorg wat kwetsbaar is, in een gemeenschap van betrokken mensen. Samen hoop houden dat er licht komt. Dat vraagt dat je als pastoraal bezoeker ook bidt voor je eigen geestelijke huishouding. Luister naar je pastorant en luister intussen ook naar de Geest van God. In het lijden geeft het christelijk geloof een belangrijk perspectief: hoop. Het lijden heeft niet het laatste woord. God zal er zelf een einde aan maken. Er is Hoop voorbij de dood. Vertrouw daarom alles aan God toe: je vragen, tranen, gedachten over schuld en je hoop. Het zijn de barmhartigheden van de Heer. Zij houden niet op. Corina van Renssen, coördinator
Van het bestuur Het cursus seizoen 2014-2015 is bijna halverwege en verloopt tot nu toe naar tevredenheid, al is het aantal cursisten wel weer lager dan het vorige seizoen en dat is een teleurstelling. Als bestuur zijn we volop bezig ons te bezinnen op de toekomst, mede in het licht van de vele pastorale cursussen die in ons land door allerlei organisaties worden aangeboden. Tegelijk blijft het waar dat we nog teveel mensen ontmoeten die niet eerder van de PPT hebben gehoord en van het unieke en eigene van onze cursussen. Uw hulp hebben we daarom nodig doordat u onze ambassadeur bent in uw eigen vrienden- en broeder/zusterkring. Flyers en folders hiervoor sturen de vrijwilligers op kantoor u op verzoek graag toe. Kijkt u ook naar de waardebon op de achterkant van deze Nieuwsbrief om uit te delen! We zijn dankbaar dat we met ingang van dit seizoen in Goes een nieuwe cursuslocatie konden opstarten, omdat er vanuit Zeeland blijvend vraag is naar onze cursussen. Wij doen een beroep op u die dit leest om het werk van de PPT blijvend te gedenken middels voorbeden, geldelijke bijdragen en collecten. Opdat de psycho pastorale toerusting van gemeenteleden voortgang kan vinden. Namens het bestuur wens ik u gezegende Kerstdagen en een goede jaarwisseling toe. Ds. P. Nobel, Monster, voorzitter Financieel In deze rubriek is al eens lopende cursusjaar 2014/2015 Nu al weten wij dat het eerste ook in te schrijven. eerder de functie en werking zijn helaas minder positief. halfjaar 2015 een nadelig Wij zullen voor zover ons van de continuïteitsreserve Bij de huidige cursusprijzen, saldo zal laten zien. budget dit toelaat aan de weg aan de orde gekomen. Het die we liever niet willen Wij hopen dat door een groter blijven timmeren om onze positieve resultaat van 7.778 verhogen, is het aantal aantal cursisten in het cursus op ruime schaal onder in 2013 gaf deze reserve de zo cursisten te laag om onze volgend cursusjaar onze de aandacht te brengen. gewenste versterking. Deze kosten te dekken. financiële reserves in de Wij wensen elkaar een buffer dient om tijden, waarin De privé donaties en giften nabije toekomst niet verder bijzonder en in alle opzichten inkomsten en uitgaven een van instellingen en kerken aangesproken hoeven te gezegend en vruchtbaar minder florissant beeld te blijven gelukkig wel redelijk worden. nieuw jaar toe. zien geven, door te komen. op peil, zeker gelet op de Momenteel beleven wij zo n moeilijke omstandigheden Wederom doen wij een Albert van der Woude periode. waarin velen zich in financi- beroep op (oud)-cursisten, om (penningmeester) Het eerste halfjaar 2014 eel opzicht bevinden. En daar met hun enthousiasme over verliep nog relatief gunstig. zijn wij natuurlijk heel onze cursus(sen) anderen te De vooruitzichten voor het dankbaar voor. enthousiasmeren om zich
Vanuit Zijn liefde dienstbaar zijn Even voorstellen: Annemieke van der Meij, getrouwd met Reinier, wij hebben 3 kinderen in de leeftijd van 10, 12 en 15 jaar. Ik woon in Valkenburg aan de Rijn, een dorp naast Katwijk. Ik kom oorspronkelijk uit Bergschenhoek. Na de MAVO en MDGO-Agogisch Werk heb ik tien jaar gewerkt als peuterleidster, tot onze derde op komst was. Sindsdien ben ik vooral manager van ons gezin. Wij zijn lid van de Hervormde gemeente (PKN) in ons dorp en vind ik het fijn om daar ook actief te zijn. Eerder in de jeugddienstcommissie, zondagsschool, Gemeente Groei Groep, en de voorbereidingsgroep voor de gemeentezondag en nu zetten we een Plus Pastoraal Team op. Ik probeerde een luisterend oor te zijn voor mensen waar het niet zo goed mee ging en merkte dat daar behoefte aan was. Maar vaak dacht ik: Kan ik niet meer voor hen doen? Ik miste toerusting om mensen bij te staan en ook om wat ik hoorde een plekje te geven. Ik ben op zoek gegaan naar cursussen over pastoraat. Aan de predikant vertelde ik waar ik mee bezig was. Een week later kreeg ik van hem een mailtje dat de PPT een cursus verzorgde in Katwijk, het was wel kort dag! Na wat informatie over die cursus en de stichting te hebben gelezen, wist ik: dit is het! Ik heb me snel opgegeven en kon nog meedoen. Ik zie dat als leiding van God. Dit was in 2011. Vanaf dat ik het cursusmateriaal had en er in begon te lezen, leek ik wel een spons. Ik zoog alle informatie op en herkende de noden van de mensen in de stof. Ik zocht in de cursus hulpmiddelen om de ander tot troost te kunnen zijn en om de problemen voor die ander op te kunnen lossen. Het is mooi dat ik het antwoord op die laatste vraag niet heb gevonden. Ik ben vanuit mezelf oplossingsgericht (ook dat heb ik geleerd in de cursus) maar ik heb moeten leren dat ik helaas niet alles voor een ander op kan lossen. Er gewoon zijn kan al zoveel betekenen. Meeleven, meelijden met de pijn van een ander. Je tijd en jezelf geven aan diegene die dat nodig heeft. Dat je een instrument mag zijn in de handen van God, dat God er is bij die mensen die het zo zwaar hebben. Dat vooral maakt dat ik door de cursus alleen maar enthousiaster ben geworden over mensen helpen. Je krijgt kennis door het cursusmateriaal en de docenten die de verschillende lessen geven. Je krijgt vaardigheden door het werken met je subgroep en je trainer, daar werk je ook aan je houding door situaties uit te spelen. En dit werk je dan nog weer verder uit met je huiswerkgroep, die ook heel prettig is om ervaringen uit te wisselen. Sommige huiswerkgroepen bestaan nu (1 jaar na afsluiting van de cursus) nog en zijn verder gegaan als bijbelstudiegroepje. In het eerste cursusjaar (basiscursus) kijk je eerst naar wat Psychopastoraat is en ga je vooral met jezelf aan de slag. Wat is jouw Godsbeeld en je mensbeeld, wat is jouw visie op het lijden, vertel je levensverhaal en kijk wat je daar nu mee kunt. Ook kom je er achter wat je DISC profiel is, klinkt ingewikkeld maar is vooral heel leerzaam! Best pittig om zo met jezelf en met God aan de slag te gaan. Maar wat groei je geestelijk in zo n jaar! In de vervolgcursus ga je aan de slag met psychische ziektebeelden. Waaronder: depressie, verslavingen, angststoornissen, persoonlijkheidstoornissen, relatieproblemen, rouw en verlies. Soms heb je het gevoel dat de informatie te beperkt is. Hoe kun je op een vrijdagmiddag alles te weten komen over bijvoorbeeld verslavingen? Dat lukt niet. Hierdoor realiseer je je ook weer dat je geen hulpverlener bent. Maar dat het goed is dat je enige kennis krijgt van deze ziektebeelden zodat je ze kunt herkennen en weet hoe je moet handelen. In het eerste cursusjaar kreeg je de opdracht om in je gemeente bekend te maken dat je de cursus volgde, waarom je dat deed en wat het inhield. Ik heb een afspraak gemaakt met de predikant. Het pastoraat viel en valt onder de verantwoordelijkheid van de kerkenraad en de predikant. Er waren
toen geen andere mensen aangesteld voor het pastoraat. Na dit gesprek werd ik uitgenodigd voor een kerkenraadsvergadering om te vertellen over de cursus en mijn motivatie. Ik heb gevraagd of de raad na wilde denken over een pastoraal team... dat was spannend. Ik denk dat bij een pastoraal team vaak wordt gedacht aan een evangelische gemeente. Het is nog niet in heel kerkelijk Nederland gewoon. Terwijl de noodklok luidt en duidelijk wordt dat steeds meer mensen te kampen hebben met psychische noden. Deze noden hebben soms langdurige en intensieve aandacht nodig. Specifieke kennis en tijd kunnen ontbreken bij de predikant en de kerkenraad. Hoe mooi is het dan wanneer je als toegerust gemeentelid een aanvulling kunt zijn op het pastorale werk in je eigen gemeente? noodzaak van een pastoraal team, door input van de PPT en bijdragen van andere gemeentes die ook bezig waren. Hierna ben ik naar huis gegaan en heb het allemaal in Gods handen gelegd. En God laat niet los wat Zijn hand begonnen is. Na een paar maanden kreeg ik te horen dat de kerkenraad er positief tegenover stond, iemand wilde graag coördinator zijn, de dominee wilde meewerken aan de opzet van het team en of ik ook mee wilde denken hoe we het gingen doen. Dan begin je in 2011 aan een cursus en dan zit je in juni 2014 met elkaar om tafel om een Plus Pastoraal Team (de naam van ons team) in je gemeente op te gaan zetten. Dat is zo n zegen. We zitten er nu nog midden in. Inmiddels hebben we ons kenbaar gemaakt aan de gemeente via het kerkblad. Er volgen nog meer stukjes om de gemeente te laten wennen aan dit nieuwe stukje kerkenwerk. In januari is de dienst waarin we geheimhouding beloven en de zegen van God meekrijgen over het werk. Ik zeg we want inmiddels zijn de coördinator en nog een gemeentelid de cursus in Gouda gaan doen. We kunnen dus vanaf januari met twee Pastoraal Begeleiders aan de slag! Een pastoraal team opzetten heeft tijd nodig. Sommige kerkenraadsleden zijn meteen positief, anderen hebben meer tijd nodig. Dat vraagt zorgvuldigheid en dat kost tijd. In die tijd ging onze predikant met emeritaat en lag de vraag over een pastoraal team even in de koelkast. Na een half jaar kregen wij een nieuwe predikant. De eerste vraag die ik hem stelde op de kennismakingsavond was: heeft u ervaring met een pastoraal team en zo ja staat u daar open voor? Want mijn enthousiasme was alleen maar toegenomen en ik had net de cursus afgerond. Bij mij was het verlangen gegroeid om met de kennis iets te gaan doen in onze gemeente. Maar het bleef stil. Ik vond dit moeilijk en wist niet zo goed hoe ik er mee om moest gaan. (Dan te bedenken dat het bij Abraham meer dan 13 jaar stil bleef.) Ik heb gebeden en aan God gevraagd wat de bedoeling was. Moest ik iets anders gaan doen in onze gemeente (werk genoeg)? Het antwoord kwam die zondag daarop. Ik werd gevraagd om tijdens een kerkenraadsvergadering nog eens te komen vertellen over de cursus en over het eventueel opzetten van een pastoraal team. Wow, ik kan je vertellen dat het zo mooi is wanneer God deuren opent en je op die manier zijn leiding mag ervaren! Ik heb een presentatie gemaakt over de Als ik dit alles zo weer op schrijf, ben ik weer verwonderd over hoe het is gelopen. Uit eigen ervaring kan ik nu zeggen dat het wonderlijk is om Gods leiding te mogen ervaren, dat deuren opengaan, er dingen gebeuren die je duidelijk maken welke kant je op moet gaan, zo mooi en bemoedigend. Neemt niet weg dat ik de tijd die voor me ligt als spannend ervaar. Wat komt er allemaal op mijn pad, er is zoveel verdriet en lijden in onze wereld. Maar ik weet dat Hij altijd met mij mee gaat. En dan ben ik alleen maar dankbaar dat ik een instrument mag zijn in Zijn handen en hoop ik dat ik daardoor mensen de weg terug kan wijzen naar het lichaam van Christus, zodat zij binnen onze eigen gemeente weer gevoed en gesterkt kunnen worden. Vind jij het ook fijn om er te zijn voor andere mensen, kun je luisteren, voel je mee wanneer anderen hun noden delen, wil je vanuit Zijn liefde dienstbaar zijn? Dan is de cursus Psycho Pastorale Toerusting misschien ook iets voor jou. Ik beveel hem van harte aan!
Colofon Nalatenschap U kunt ons werk ook steunen met uw nalatenschap. Misschien is het een vorm van geven waar u liever (nog) niet over nadenkt. Toch is het goed om u alvast te laten informeren over de mogelijkheden. Zo kunt u zichzelf ervan verzekeren dat uw nalatenschap wordt bestemd voor zaken die u aan het hart gaan. OM UIT TE DELEN We bieden belangstellenden graag de gelegenheid om kennis te maken met onze cursus. Door gebruikmaking van onderstaande Waardebon kunt u in januari de mooie les volgen over het pastorale gesprek of over geloof en gevoel. De cursus wordt gegeven in Goes, Gouda, Lelystad en Veenendaal. Kijk op onze website www.stichtingppt.nl voor meer informatie over de inhoud van de cursus en de data en de locaties waar u terecht kunt. Aanmelden kan ook via deze website. U bent van harte welkom. Noteer in uw agenda! Studiedag PPT 7 maart 2015 Onderwerp: Dementie We gaan aandacht schenken aan mensen met dementie en aan de betrokkenen om hen heen. Kosten 35,- Begin februari 2015 ontvangt u hiervoor een uitnodiging. Delen om te helen is een halfjaarlijkse uitgave van de Stichting voor Psycho Pastorale Toerusting (PPT). Adres: Landjuweel 15 3905 PE Veenendaal T (0318) 54 05 03 F (0318) 55 01 16 info@stichtingppt.nl www.stichtingppt.nl IBAN: NL56 INGB 00003929 29 BIC nr: INGBNL2A KvK Utrecht: 41185432 Stichting PPT is lid van de Evangelische Alliantie. PPT De Stichting voor Psycho Pastorale Toerusting (PPT) wil psycho pastorale zorg in christelijke gemeenten bevorderen. PPT komt voort uit Stichting PPH, een stichting die is opgericht in 1992 vanuit de gedachte dat psycho pastorale begeleiding zowel in reformatorische kerken als in evangelische gemeenten een grote rol zou kunnen spelen. De activiteiten van PPT omvatten het geven van cursussen om Psycho Pastorale Begeleiders op te leiden en studiedagen waarin een onderwerp verder wordt uitgediept. Tevens verzorgt PPT informatieavonden voor kerkenraden of andere groepen en geeft de stichting advies en begeleiding bij het implementeren van psycho pastorale begeleiding in kerkelijke gemeenten. Word donateur van de PPT voor minimaal 15,= per jaar Bestuur: Ds. P. Nobel, voorzitter C.J. Markus-Schuurman, secretaris A. v.d. Woude, penningmeester B.D. Okma Sj. van de Velde Juridisch adviseur: Mr. P.L. Hellinga Cursuscoördinator PPT: C. van Renssen-ten Napel, Ontwerp stramien: www.deelstraendejong.nl Vormgeving en druk: Drukkerij J. Bout & Zn, Huizen www.stichtingppt.nl