FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu Directoraat-generaal Organisatie Gezondheidszorgvoorzieningen Cel Gezondheidszorg Drugs Cel Gezondheidsbeleid Drugs 2003 ACTIVITEITENRAPPORT Isabelle Demaret et Annick Huon Maart 2004
INHOUDSTAFEL I. INLEIDING... 4 II. DOELSTELLINGEN VAN HET PROTOCOLAKKOORD... 4 1. Protocolakkoord... 4 1.1. Doelstellingen van het Protocolakkoord... 4 1.2. Meer specifieke taken van de Cel Gezondheidsbeleid Drugs... 5 1.3. Samenstelling en agenda van de Cel Gezondheidsbeleid Drugs in 2003... 5 1.3.1. Samenstelling... 5 1.3.2. Agenda... 6 III. GEREALISEERD IN 2003... 6 1. DOELSTELLING 1 : "GLOBAAL INZICHT"... 6 1.1. Voorstellen van onderzoek voor het Federale Wetenschapsbeleid... 6 1.2. Werkgroep TDI-registratie... 8 1.3. Werkgroep gokverslaving... 8 2. Doelstelling 2 : preventie van het druggebruik en het beperken van de schade... 9 2.1. Verslag over het Early Warning System en het meedelen van informatie in België... 9 2.2. Benzocampagne... 9 2.3. Toegankelijkheid geneesmiddelen... 9 3. doelstelling 3 : Optimalisering van het hulpverlenings- en behandelingsaanbod... 9 3.1. Zorgcoördinatie Dubbele diagnose Crisiseenheid en casemanager... 9 3.1.1. Zorgcoördinatie...10 3.1.2. Dubbele diagnose...10 3.1.3. Crisiscentrum en Casemanager...10 3.2. Registratie van de substitutiebehandelingen...10 4. doelstelling 4 : Overlegde beleidsplannen met het oog op een geïntegreerd Gezondheidsbeleid... 11 4.1. Memorandum...11 4.2. Lokale en bovenlokale structuren...11 5. Opdrachten van de Cel Gezondheidsbeleid drugs... 11 5.1. Inventaris...11 5.2. Adviezen en aanbevelingen...12 5.2.1. Risicobeperking : "drugtesting on site"...12 5.2.2. Rohypnol...12 5.2.3. Subutex...12 5.2.4. Drugdoden in Tongeren...12 5.2.5. Beroepsgeheim in het Waalse ontwerpdecreet m.b.t. de zorgcoördinatie...13 5.2.6. Therapeutisch advies en Casemanager...13 5.2.7. Communicatie Drugs...13 6. Andere GEREALISEERDE OPDRACHTEN... 13 6.1. Huishoudelijk reglement...13 6.2. Algemene Cel Drugbeleid...13 Maart 2004 - Cel Gezondheidszorg Drugs - 2
IV. SUBSIDIES INZAKE HET PROTOCOLAKKOORD VAN 30 MEI 2001... 14 V. BESPREKING OVER 2003 EN DOELSTELLINGEN VOOR DE TOEKOMST... 15 1. BESPREKING OMTRENT DE VERWEZENLIJKINGEN IN 2003... 15 1.1. Werking van de Cel Gezondheidsbeleid Drugs...15 2. DOELSTELLINGEN VOOR DE TOEKOMST... 15 2.1. DOELSTELLING 1: ALGEMEEN BEGRIP...15 2.1.1. Registratie...15 2.1.2. Verslagen omtrent de studies van het Federaal Wetenschapsbeleid...16 2.1.3. Werkgroep gokverslaving...16 2.2. DOELSTELLING 2: PERMANENTE PREVENTIE VAN HET GEBRUIK EN SCHADEBEPERKING...16 2.2.1. Benzocampagne...16 2.2.2. Anti-tabaksplan en -fonds...16 2.3. DOELSTELLING 3 : OPTIMALISERING VAN HET BEHANDELINGS- EN BIJSTANDSAANBOD...17 2.3.1. Registratie van de substitutiebehandelingen...17 2.4. DOELSTELLING 4: UITWERKING VAN OVERLEGDE BELEIDSPROJECTEN VOOR EEN GEÏNTEGREERD GEZONDHEIDSBELEID...17 2.4.1. Nota...17 2.4.2. Memorandum...17 2.4.3. Lokale en supralokale structuur...17 2.5. SPECIFIEKE OPDRACHTEN VAN DE CEL GEZONDHEIDSBELEID DRUGS...17 2.5.1. Gedetailleerde inventaris...17 2.5.2. Adviezen en aanbevelingen...17 2.5.3. Voorstellen om de kwaliteit van de gegevens en informatie te verbeteren...17 2.5.4. Concrete samenwerkingsprotocollen...18 2.5.5. Driejaarlijks verslag...18 2.6. ANDERE...18 2.6.1. Algemene werking van de Cel Gezondheidsbeleid Drugs...18 2.6.2. Algemene Cel...18 2.6.3. Financiering...18 2.6.4. Jaarverslag 2004...18 Maart 2004 - Cel Gezondheidszorg Drugs - 3
I. Inleiding Dit activiteitenverslag geeft vooreerst een overzicht van de doelstellingen van de Cel Gezondheidsbeleid Drugs.Nadien worden de in 2003 verrichte activiteiten besproken. Vervolgens worden het budget en de financiering kort aangepakt. Vóór de conclusie worden de activiteiten, die in 2004 dienen te worden gerealiseerd, overlopen. De verrichte en te verrichten activiteiten worden ingedeeld op basis van de doelstellingen en belangrijkste taken van de Cel zoals die zijn opgenomen in het Protocolakkoord. Dit Protocolakkoord betreffende de totstandkoming van een geïntegreerd Gezondheidsbeleid inzake drugs 1 is het belangrijkste document waarop de Cel Gezondheidsbeleid Drugs zich baseert. De leden van de Interministeriële Conferentie hebben dit protocol ondertekend op 30 mei 2001. Dit Protocolakkoord en dus ook de Cel Gezondheidsbeleid Drugs vloeien rechtstreeks voort uit de Beleidsnota van de Federale Regering inzake drugsproblematiek van 19 januari 2001 2. De Cel Gezondheidsbeleid Drugs wordt op de hoogte gehouden van de concrete verwezenlijkingen die tot stand komen op basis van die Beleidsnota. II. Doelstellingen van het Protocolakkoord Naast de lijst van de leden en de agenda van 2003 worden in dit hoofdstuk de doelstellingen beschreven zoals ze in het Protocolakkoord opgenomen zijn. 1. PROTOCOLAKKOORD De belangrijkste doelstelling waarover de ondertekende partijen het eens zijn, is overleg plegen om hun beleid inzake preventie van het gebruik van producten met bewustzijnsbeïnvloedende werking (hieronder drugs genoemd) alsook inzake hulp aan personen met gezondheidsproblemen te wijten aan drugsgebruik op elkaar af te stemmen. De taken zijn de volgende: 1.1. Doelstellingen van het Protocolakkoord 1. Het verwerven van een globaal inzicht in alle aspecten van de drug- en verslavingsproblematiek ; 2. Continue preventie van drugmisbruik en het beperken van de ermee verband houdende schade ; 1 2 Zie bijlage Beleidsnota van de Federale regering inzake de drugsproblematiek, Brussel, 19 januari 2001, www.minsoc.fgov.be. Maart 2004 - Cel Gezondheidszorg Drugs - 4
3. Optimalisering van het aanbod inzake hulpverlening aan en behandeling van verslaafden; 4. Uitwerking van overlegde beleidsplannen voor een geïntegreerd Gezondheidsbeleid inzake drugs." 1.2. Meer specifieke taken van de Cel Gezondheidsbeleid Drugs Centraliseren, aanvullen en bijhouden van een gedetailleerde inventaris van de bevoegde overheden op het vlak van drugs en verslaving en van de erkende en/of gesubsidieerde instellingen, organisaties, organen, gespecialiseerde centra, onderzoekscentra, universiteiten die zich toeleggen op een of meer aspecten van de drugsproblematiek; Uitbrengen van gemotiveerde adviezen en aanbevelingen over de harmonisatie van de beleidslijnen en de acties inzake drugs en de doeltreffendheid ervan, hetzij op eigen initiatief, hetzij op vraag van de contracterende overheden ; Formuleren van voorstellen met het oog op de verbetering van de kwaliteit van de gegevens en de informatie die aan de Cel Gezondheidsbeleid Drugs worden bezorgd door elk van de contracterende overheden teneinde de hierboven beschreven taken te kunnen optimaliseren ; Voorstellen en voorbereiden van samenwerkingsprotocollen om de concrete doelstellingen te verwezenlijken die in overleg werden vastgelegd. Die doelstellingen worden op basis van concrete indicatoren geëvalueerd; Opstellen van het driejaarlijks verslag. 1.3. Samenstelling en agenda van de Cel Gezondheidsbeleid Drugs in 2003 1.3.1. Samenstelling Overheid Titularis Plaatsvervanger Federale overheid Kabinet Demotte (Volksgezondheid) Prof. Isidore Pelc Stan Ansoms Kabinet Demotte (Volksgezondheid) Patricia Bernaert Kabinet Demotte (Sociale Zaken) Denise Walckiers Francis Sartor Kabinet Demotte (Sociale Zaken) Geert Verscuren Kathleen Haelterman Vlaamse Gemeenschap Kabinet Byttebier Ilse De Maeseneire Marijs Geirnaert Kabinet Byttebier Karen Fredrix Dirk Dewolf Kabinet Byttebier Van Melkebeke Franse Gemeenschap Kabinet Maréchal Tatiana Pereira Fabienne Hariga Maart 2004 - Cel Gezondheidszorg Drugs - 5
Waals Gewest Kabinet Detienne Olivier Mariage Nelly Guillaume Duitstalige Gemeenschap Kabinet Niessen Sandra Stoffels Odette Treinen COCOF Kabinet Gosuin Pierre Delcarte Nadine Page GGC Kabinet Gosuin Thomas Nagant Marc Vanderveken Kabinet Chabert Jean-Pierre Broothaerts Marlies Vos 1.3.2. Agenda De Cel Gezondheidsbeleid Drugs heeft in 2003 op volgende data vergaderd : 11 februari 2003 11 maart 2003 6 mei 2003 24 juni 2003 4 september 2003 2 oktober 2003 30 oktober 2003 4 december 2003 III. Gerealiseerd in 2003 We geven hier een overzicht van de activiteiten van de Drugscel in 2003. De activiteiten worden ingedeeld naargelang de doelstellingen van het Protocolakkoord. 1. DOELSTELLING 1 : "GLOBAAL INZICHT" 1.1. Voorstellen van onderzoek voor het Federale Wetenschapsbeleid Op de vergadering van september werd de leden gevraagd om voorstellen te doen met het oog op een offerte-aanvraag van het Federale Wetenschapsbeleid in het kader van het Maart 2004 - Cel Gezondheidszorg Drugs - 6
Onderzoeksprogramma ter ondersteuning van de federale beleidsnota betreffende de drugsproblematiek derde oproep. De Cel Gezondheidsbeleid Drugs heeft zes voorstellen gedaan waarvan de titels in oktober werden vastgelegd. De eerste twee betreffen het Onderdeel I Evaluatieonderzoek ; de volgende voorstellen zijn opgenomen in het Onderdeel II Beleidsondersteunend Onderzoek. De oproep tot voorstellen zal op 13 februari 2004 worden afgesloten en de geselecteerde kandidaten zullen hun onderzoek opstarten in oktober 2004. Hieronder volgen de voorstellen van de Cel Gezondheidsbeleid Drugs zoals beschreven in de oproep tot voorstellen van het Federale Wetenschapsbeleid: Studie van de doeltreffendheid en doelmatigheid van de verschillende producten die worden gebruikt in het kader van een substitutiebehandeling De studie moet een synthese geven van het onderzoek inzake sterke en zwakke punten van het gebruik van de verschillende substitutieproducten alsook voorstellen formuleren voor toekomstige onderzoeken. Evaluatie van de programma s voor behandeling van druggebruikers in residentiële of ambulante omgeving Het onderzoek omvat de evaluatie van de doeltreffendheid en doelmatigheid van de programma s voor behandeling van druggebruikers in ziekenhuis- of ambulante omgeving. Er wordt aanbevolen om een benchmarking uit te voeren t.o.v. de buitenlandse behandelingsprogramma s. Opstellen van de richtlijnen voor de behandeling van patiënten die opgenomen zijn in een residentiële instelling en tevens drugs gebruiken Het druggebruik moet ruim worden gezien : ook het gebruik van legale drugs en geneesmiddelen (zoals benzodiazepines) maakt hier deel van uit. De studie moet nagaan of er in andere landen behandelingsprotocollen bestaan. Longitudinale studie over de gevolgen van cannabis op de (fysieke en geestelijke) gezondheid en op het sociaal functioneren van nieuwe gebruikers Opmerking : de studie moet worden uitgevoerd in samenwerking met onderzoekers die betrokken zijn bij het onderzoek dat in enkele andere Europese landen wordt uitgevoerd (Duitsland, Frankrijk, Nederland en Zwitserland). Beleid inzake opvang, behandeling en populatie in klassieke residentiële instellingen en in zorginstellingen voor druggebruikers De studie moet een inventaris opmaken van de verschillen en overeenkomsten van het beleid inzake opvang (intake), behandelingsprogramma s en populatie, zowel in klassieke residentiële instellingen (PAAZ en PZ) als in zorginstellingen voor druggebruikers (instellingen die werken met RIZIV-conventies). Methodologie voor de evaluatie van preventiecampagnes betreffende benzodiazepines De studie moet een methodologie uitwerken om de doeltreffendheid en het nut van de preventiecampagnes betreffende benzodiazepines te evalueren. Maart 2004 - Cel Gezondheidszorg Drugs - 7
1.2. Werkgroep TDI-registratie Dit punt was van prioritair belang voor 2003. In België bestaan er verscheidene registratiesystemen voor behandelingsaanvragen. De gegevens van die systemen zijn niet altijd vergelijkbaar en er moet terzake een uniform en gecentraliseerd systeem op poten worden gezet en dit niet alleen ter ondersteuning van het Belgisch gezondheidszorgbeleid, maar ook om zich te conformeren aan de vragen van het EWDD. Er werd een verslag over Treatment Demand Indicator (TDI) opgemaakt door het programma Drugs van het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid. Dit verslag omvat enerzijds de bestaande registraties; anderzijds herneemt en verduidelijkt ze de variabelen die het object uitmaken van een gecentraliseerde registratie. Deze variabelen moeten tevens tegemoet komen aan de Europese behoeften. Dit verslag dient nog te worden vertaald in een concreet voorstel zodat het nadien het voorwerp kan uitmaken van een politieke beslissing. 1.3. Werkgroep gokverslaving In 2002 merkten zelfhulpgroepen en verschillende verenigingen op dat de Belgische overheid te weinig onderneemt op het vlak van preventie en zorg inzake gokverslaving. Op basis van het advies van verschillende verenigingen heeft Minister Daems, die bevoegd was voor de Nationale loterij, voorgesteld om een representatief overlegplatform op te richten met het oog op het voeren van een preventiebeleid terzake. In maart 2003 reageerde de Cel Gezondheidsbeleid Drugs aangezien ze niet werd gecontacteerd bij de oprichting van dat platform. Ze heeft de Federale Minister van Volksgezondheid een advies toegestuurd, met kopie aan de andere Ministers van Volksgezondheid. In dit advies maakt de Cel Gezondheidsbeleid Drugs de Minister erop attent dat het niet logisch is om op het vlak van gokverslaving naast de Cel Gezondheidsbeleid Drugs een overlegcomité op te richten aangezien de taak van de Cel Gezondheidsbeleid Drugs erin bestaat een geïntegreerd en globaal beleid inzake verslaving, waaronder gokverslaving, te voeren. Bovendien is het betwistbaar om overheidssubsidies te verlenen aan een privé-instelling zoals de Rodin-stichting die geen voldoende garantie biedt inzake objectiviteit en bekwaamheid. Bovendien is het zo dat Minister Daems, bij het verlenen van die subsidies aan de stichting om een studie uit te voeren, de procedures voor gunning (offerte-aanvragen aan universiteiten en speciaal daarvoor bestemde instellingen) niet respecteert. Einde maart 2003 was er een vergadering van de werkgroep Gokverslaving van de Cel Gezondheidsbeleid Drugs. Op deze vergadering werd een vertegenwoordiger uitgenodigd van de Minister bevoegd voor de Loterij. Hij stelde voor dat leden van de Cel Gezondheidsbeleid Drugs deel zouden uitmaken van het begeleidingscomité voor de studie over gokverslaving van de Rodin-stichting. De vertegenwoordiger van de Federale Minister van Volksgezondheid vroeg dat het geld voor dit soort van onderzoek vanaf 2003 niet meer aan de Rodin-stichting zou worden toevertrouwd. In april werden de voorzitter van de Cel Gezondheidsbeleid Drugs en een lid van de administratie uitgenodigd om deel uit te maken van het Overlegplatform Kansspelen. De verdere opvolging van deze deelname zou dan worden besproken met de leden van de Cel gezondheidsbeleid Drugs maar in 2003 verkreeg de Cel geen verdere informatie meer rond dit Overlegplatform. Maart 2004 - Cel Gezondheidszorg Drugs - 8
2. DOELSTELLING 2 : PREVENTIE VAN HET DRUGGEBRUIK EN HET BEPERKEN VAN DE SCHADE 2.1. Verslag over het Early Warning System en het meedelen van informatie in België In een onderzoek dat door de FOD Volksgezondheid werd gesubsidieerd, werd het probleem van de informatie-uitwisseling in België in het kader van een vroegtijdig alarmsysteem tegen het licht gehouden. Prof. Hupet, één van de promotors van het onderzoek, is zijn onderzoek voor de Cel Gezondheidsbeleid Drugs komen voorstellen 3. 2.2. Benzocampagne In februari-maart 2003 lanceerde de FOD Volksgezondheid de tweede fase van de campagne 4. Deze campagne richtte zich in het bijzonder enerzijds op vrouwen tussen de 30 en 35 en anderzijds op 60-plussers, met een lager opleidingsniveau. Deze doelgroep werd gekozen op basis van de volksgezondheidsenquête van het WIV van 1997. Deze campagne tegen misbruik van benzodiazepines kwam tot stand en werd gefinancierd op basis van de aanbevelingen en het budget dat is toegekend door de Beleidsnota van 2001. De Cel volgt de evolutie in deze campagne en geeft hieromtrent haar advies. De Cel had wel gevraagd dat voor de derde fase van de campagne, vertegenwoordigers van de gemeenschappen deel zouden uitmaken van de bestaande werkgroep. Maar dit voorstel werd niet gerealiseerd in 2003. 2.3. Toegankelijkheid geneesmiddelen Bedoeling van de Cel Gezondheidsbeleid Drugs is een correcte terugbetaling te verkrijgen van alle geneesmiddelen die bijdragen tot de stabilisatie van gebruikers van opiaten. In september hebben de Voorzitter van de Cel Gezondheidsbeleid Drugs en de Geneesmiddelencommissie een Gentleman s Agreement afgesloten. Volgens dit akkoord zal de Cel Gezondheidsbeleid Drugs worden geïnterpelleerd telkens wanneer de Geneesmiddelencommissie over de geneesmiddelen zal discussiëren die verband houden met de stabilisatie van de druggebruikers. 3. DOELSTELLING 3 : OPTIMALISERING VAN HET HULPVERLENINGS- EN BEHANDELINGSAANBOD 3.1. Zorgcoördinatie Dubbele diagnose Crisiseenheid en casemanager De drie proefprojecten waarvan hier sprake vloeien rechtstreeks voort uit bepaalde actiepunten van de Beleidsnota van 2001. Einde 2002 zijn deze proefprojecten van start gegaan, en het verloop ervan is opgevolgd door de Cel Gezondheidsbeleid Drugs, die ook zijn advies terzake geeft. In 2003 werden de leden van de Cel Gezondheidsbeleid Drugs ingelicht over de uitwerking van deze projecten. Alle contracten m.b.t. deze proefprojecten werden tot oktober 2004 verlengd. In 2003 bevonden de evaluaties zich in een beginstadium, maar de 3 4 CASSELMAN, J. en HUPET, P., Plan de Communication dans le cadre d un système d alerte précoce relatif à la dangerosité de toutes les drogues, Brussel, FOD Volksgezondheid, 15 januari 2003. www.health.fgov.be/benzo. Maart 2004 - Cel Gezondheidszorg Drugs - 9
proefprojecten zullen in 2004 in detail worden geëvalueerd. Hieronder vindt u een beschrijving van elk project. 3.1.1. Zorgcoördinatie Bedoeling van dit project volgens de Beleidsnota van 2001 is een geïntegreerd en globaal zorgaanbod in de vorm van zorgcircuits aan te reiken. Einde 2002 is een proefproject van start gegaan, met name De implementatie van de functie van zorgcoördinator binnen de overlegplatforms geestelijke gezondheid m.b.t. de zorg aan personen met middelengebonden stoornissen. De functie van zorgcoördinator bestaat erin het overleg voor de doelgroep op provinciaal niveau te vergemakkelijken, met name door alle nodige en bij het overleg betrokken actoren rond de tafel samen te brengen. 3.1.2. Dubbele diagnose De laatste jaren stelden clinici vast dat er meer en meer patiënten zijn met een dubbele diagnose: ze hebben tegelijkertijd een probleem qua middelengebruik en een psychische stoornis. Deze patiënten zijn overigens uiterst kwetsbaar en kunnen in geen enkel bestaand zorgaanbod terecht. Er werd een proefproject gelanceerd en er zijn twee eenheden dubbele diagnose opgericht (in Luik en Sleidinge). Het bijzondere aan zulke eenheden is dat er een geïntegreerde, intensieve behandeling (personeelsomkadering van 17 VTE s voor 10 bedden) voor beide problemen wordt aangeboden (uitsluitend probleem van het gebruik en psychotische stoornis). 3.1.3. Crisiscentrum en Casemanager Het proefproject Specifieke crisiseenheid voor personen met middelengerelateerde stoornissen is er gekomen doordat men vaststelde dat middelengebruikers het vaakst een beroep deden op de spoedgevallendiensten van een ziekenhuis wanneer ze te kampen hadden met een probleem en dat het middelenverbruik de voornaamste reden was voor opname in psychiatrische crisiseenheden. In november 2003 zijn er dus 9 eenheden met 4 bedden opgericht (personeelsomkadering van 10 VTE s) teneinde deze patiënten een intensieve behandeling van korte duur (maximum 5 dagen) aan te bieden. Deze behandeling beoogt ze te stabiliseren, te motiveren en te oriënteren. De functie van casemanager is in het proefproject Crisiseenheid opgenomen om alle patiënten die in deze eenheden worden opgenomen te kunnen opvolgen. Zijn opdracht bestaat erin het zorgtraject uit te stippelen en de zorgcontinuïteit te garanderen. 3.2. Registratie van de substitutiebehandelingen In België is het wettelijk kader voor de substitutiebehandelingen nog steeds niet gefinaliseerd. Niettegenstaande er op de Consensusconferentie van 1994 richtlijnen werden gegeven, is er pas in 2002 een wet afgekondigd 5 en ontbreekt er nog steeds een toepassingsbesluit dat alle voorwaarden voor de substitutiebehandelingen en de registratie ervan definieert. In de Beleidsnota wordt er gewezen op de noodzaak van een registratie van deze behandelingen, dit zowel om methadon shopping tegen te gaan als om de informatie te verschaffen die nodig is voor het opzetten van een coherent beleid terzake. 5 Wet strekkende tot de wettelijke erkenning van behandelingen met vervangingsmiddelen en tot wijziging van de wet van 24 februari 1921 betreffende het verhandelen van de giftstoffen, slaapmiddelen en verdovende middelen, ontsmettingsstoffen en antiseptica, B.S. 01/10/2002, Ministerie van Sociale Zaken, Volksgezondheid en Leefmilieu. Maart 2004 - Cel Gezondheidszorg Drugs - 10
Half mei 2003 bestond er een ontwerp van KB betreffende de substitutiebehandeling en de registratie ervan. De Cel Gezondheidsbeleid Drugs wenste dit voorstel te bespreken. Hiertoe werden drie wetenschappelijke medewerkers belast met het opstellen van een studie over de verschillende in het buitenland bestaande registratiesystemen voor substitutiebehandelingen. Dit document werd verstuurd aan de leden van de Cel. De studie werd tevens samengevat en voorgesteld aan de Cel Gezondheidsbeleid Drugs eind oktober door medewerkers van de administratie. Deze presentatie omvatte tevens een concreet registratievoorstel, toepasbaar voor België. De Cel was het eens over het algemeen principe van de registratie op voorwaarde dat diezelfde Cel dienst zou doen als Begeleidingscomité voor dit project. Uiteindelijk heeft het voorstel geen verder gevolg gehad gezien het Koninklijk Besluit, waarop het voorstel van de administratie zich baseerde, niet werd gestemd in 2003. 4. DOELSTELLING 4 : OVERLEGDE BELEIDSPLANNEN MET HET OOG OP EEN GEÏNTEGREERD GEZONDHEIDSBELEID 4.1. Memorandum In 2003 was een van de prioritaire plannen van de Cel Gezondheidsbeleid Drugs het opstellen van een memorandum met beleidsvoorstellen inzake drugs voor de regering van na de verkiezingen van mei 2003. Maar de Cel heeft naderhand beslist dat ze eerder haar prioriteiten en aanbevelingen zou bundelen voor wanneer de Algemene Cel Gezondheidsbeleid Drugs zou worden opgericht. 4.2. Lokale en bovenlokale structuren Dit punt was eveneens een prioriteit voor 2003. In 2002 werd een tekst van de Vlaamse Gemeenschap betreffende de lokale en bovenlokale structuren goedgekeurd door de leden van de Cel. De administratie diende deze echter nog aan te passen zodat ze toepasbaar was voor heel België. Maar in 2003 heeft er zich een nieuwe discussie ontsponnen over deze tekst. Immers de begrippen lokale en bovenlokale structuren alsook de begrippen sectoraal en intersectoraal vinden we terug in verschillende teksten in Wallonië, Vlaanderen alsook in het proefproject over de zorgcoördinatoren en circuits. De Cel Gezondheidsbeleid Drugs heeft tevergeefs een akkoord over deze termen proberen te bereiken. De administratie werd belast met het opstellen van een tekst hieromtrent, maar de basisteksten waarin deze begrippen voorkomen, zijn niet samenhangend. De Cel Gezondheidsbeleid Drugs heeft de leden dus voorgesteld om een werkgroep op te richten teneinde samen te werken aan een document betreffende de lokale en bovenlokale structuren. Aangezien slechts één lid zich heeft aangemeld, werd de werkgroep in 2003 niet opgericht. 5. OPDRACHTEN VAN DE CEL GEZONDHEIDSBELEID DRUGS 5.1. Inventaris De FOD Wetenschapsbeleid heeft in 2003 het onderzoek Drugsbeleid in cijfers gefinancierd. In dit rapport werd een inventaris opgemaakt van alle overheden met bevoegdheden op het vlak van illegale drugs en van het geld dat in dat domein wordt gestoken. Dit verslag kan als basis dienen voor andere onderzoeken en beleidsbeslissingen. In 2003 werd dit rapport nog niet overhandigd aan de leden van de Cel maar deze studie zou wel reeds een deel van de inventaris kunnen omvatten. Maart 2004 - Cel Gezondheidszorg Drugs - 11
5.2. Adviezen en aanbevelingen De Cel Gezondheidsbeleid Drugs maakt een duidelijk onderscheid tussen advies en aanbeveling: een advies wordt door een officiële instantie aangevraagd, terwijl dat bij een aanbeveling niet het geval is. 5.2.1. Risicobeperking : "drugtesting on site" In februari heeft de Franse Gemeenschap een advies van de Cel Gezondheidsbeleid Drugs gevraagd inzake "drugtesting on site". Het beantwoorden van die aanvraag was een van de prioriteiten van de Cel Gezondheidsbeleid Drugs voor 2003. De Cel heeft haar advies gegeven en engageert zich als begeleidingscomité voor dit experiment. Er is een officiële brief naar de Minister van Volksgezondheid en Jeugdhulp van de Franse Gemeenschap gestuurd. In oktober 2003 was er nog geen enkele reactie van de Minister omtrent dit advies gekomen. 5.2.2. Rohypnol In oktober 2003 heeft de Farmaceutische Inspectie vernomen dat Rohypnol gebruikt geweest is om bepaalde misdaden of wanbedrijven te vergemakkelijken. De Cel Gezondheidsbeleid Drugs heeft besloten hieromtrent een advies uit te brengen aan de Federale Minister van Volksgezondheid. Dit advies omvatte een uitbreiding van de taken van het Early Warning System naar het illegale gebruik van legale substanties, gezien dit gebruik een risico vormt op het gebied van volksgezondheid. Maar het Early Warning System hangt wel af van het Focal Point waarvan de statuten beperkt zijn tot illegale drugs. En het is bovendien ook niet mogelijk om de bevoegdheden van het Early Warning System uit te breiden zonder ook die van het Focal Point uit te breiden. Het advies is bijgevolg niet verzonden. 5.2.3. Subutex In oktober 2003 heeft het wetenschappelijke team een vraag doorgegeven afkomstig van het Observatoire des drogues te Luik inzake Subutex. Dit geneesmiddel wordt sinds kort in België gebruikt in het kader van de behandelingen ter vervanging van opiumderivaten. Aangezien de Subutex-tabletten een betrekkelijk hoge dosis buprenorfine bevatten, heeft het Observatoire de FOD Volksgezondheid gevraagd of het geen informatie kon verschaffen aan artsen en centra omtrent het gebruik van deze substantie. De Cel Gezondheidsbeleid Drugs stelde voor om eerst een gedetailleerd dossier uit te werken alvorens tot communicatie m.b.t. dit onderwerp over te gaan. Dat dossier is opgesteld door de wetenschappelijke medewerkers van de Cel op basis van een literatuuroverzicht en contacten met Frankrijk en Nederland. In december 2003 werd het aan de Cel voorgesteld. Dit verslag, dat als een informatiebrochure voor artsen kan worden beschouwd, is aan de leden van de Cel ter advies voorgelegd. In 2004 zal het verslag aan de Farmaceutische Inspectie ter advies worden voorgelegd alvorens te worden geofficialiseerd. 5.2.4. Drugdoden in Tongeren In 2003 hebben verschillende overdosissen met dodelijke afloop plaatsgehad in Tongeren. De Cel Gezondheidsbeleid Drugs had de Federale Minister van Volksgezondheid aangeschreven met de vraag een brief naar de burgemeester van Tongeren te schrijven om diens aandacht op die overdosissen te vestigen. De brief werd niet verzonden en er is geen verder gevolg geweest. Maart 2004 - Cel Gezondheidszorg Drugs - 12
5.2.5. Beroepsgeheim in het Waalse ontwerpdecreet m.b.t. de zorgcoördinatie In februari 2003 heeft het Waals Gewest een vraag gesteld omtrent een deontologisch probleem m.b.t. een decreetvoorstel van het Gewest. In mei werken de leden een voorstel uit en zijn het eens over het feit dat het beroepsgeheim gewaarborgd moet blijven en dat er een onderscheid moet worden gemaakt tussen suprasectoraal overleg en intersectoraal overleg. Er wordt een officiële brief gestuurd naar de Minister-President van het Waals Gewest en de Minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid van het Waals Gewest. Het was gepland dat dit punt opnieuw op de agenda zou worden geplaatst zodra het decreet goedgekeurd was, maar de tekst werd pas op 29 december 2003 6 gepubliceerd en het onderwerp kon dus niet meer op de agenda worden geplaatst in 2003. 5.2.6. Therapeutisch advies en Casemanager Het Koninklijk Besluit van 31 december 1930 houdende regeling van de slaapmiddelen en de verdovende middelen werd gewijzigd op 16 mei 2003 7. De Federale Regering heeft een hoofdstuk toegevoegd dat betrekking heeft op de casemanagers en het therapeutisch advies. In 2002 heeft de Cel Gezondheidsbeleid Drugs een advies hieromtrent opgestuurd. In 2003 was de Cel van plan de Federale Minister van Volksgezondheid aan te schrijven met de vraag contact op te nemen met de Minister van Justitie om te weten te komen hoe het staat met de toepassing van dit punt van het Koninklijk Besluit: zijn de casemanagers en het therapeutisch advies reeds operationeel? De brief is niet verstuurd. 5.2.7. Communicatie Drugs Begin 2003 beschouwde de Cel Gezondheidsbeleid Drugs het als een van haar prioriteiten om bij de bevolking een duidelijke boodschap over te brengen omtrent de nieuwe drugswet. Ze stelde voor een persconferentie te houden om de zaken duidelijk op een rijtje te zetten. De leden vonden het beter om een gepaster moment af te wachten. Het onderwerp werd dus opgeschort. 6. ANDERE GEREALISEERDE OPDRACHTEN 6.1. Huishoudelijk reglement Dit punt was een van de prioriteiten voor 2003. Er is een huishoudelijk reglement opgesteld, dat in december 2003 werd goedgekeurd 8. 6.2. Algemene Cel Drugbeleid De Federale overheid heeft op 11 mei 2003 de wet m.b.t. het samenwerkingsakkoord goedgekeurd. Tot op heden is echter alleen de Franse Gemeenschap gevolgd en heeft op 17 6 7 8 Decreet betreffende de erkenning en de subsidiëring van de hulp- en zorgverleningsnetwerken en diensten gespecialiseerd in verslavingen, B.S. 29/12/2003, Ministerie van het Waals Gewest. Koninklijk besluit tot wijziging van het koninklijk besluit van 31 december 1930 omtrent de handel in slaap- en verdovende middelen alsmede van het koninklijk besluit van 22 januari 1998 tot reglementering van sommige psychotrope stoffen, teneinde daarin bepalingen in te voegen met betrekking tot risicobeperking en therapeutisch advies, en tot wijziging van het koninklijk besluit van 26 oktober 1993 houdende maatregelen om te voorkomen dat bepaalde stoffen worden misbruikt voor de illegale vervaardiging van verdovende middelen en psychotrope stoffen, B.S. 02/06/2003, FOD Sociale Zekerheid, FOD Justitie en FOD Financiën. Het reglement is te vinden in bijlage. Maart 2004 - Cel Gezondheidszorg Drugs - 13
juli 2003 een decreet goedgekeurd om het akkoord te bekrachtigen. Op het niveau van het Waals Gewest zit het ontwerp geblokkeerd, maar voor de andere deelgebieden zouden er geen problemen mogen rijzen om het decreet of de ordonnantie tot oprichting van de Algemene Cel in 2004 af te kondigen. IV. Subsidies inzake het Protocolakkoord van 30 mei 2001 De Cel Gezondheidsbeleid Drugs wordt gefinancierd door de verschillende overheden. Het Protocolakkoord van 31 mei 2001 vermeldt in haar art. 5, 1 de betalingsvoorschriften. Een verdeelsleutel geeft aan hoeveel iedere overheid dient bij te dragen. Deze bedragen, die ieder jaar worden geïndexeerd, dienen gestort te worden voor de maand maart van het jaar waarop ze betrekking hebben. Reeds van bij de start van de Cel Gezondheidsbeleid Drugs bestonden er heel wat problemen en onduidelijkheden rond de betaling van deze subsidies. Deze problemen bleken in 2003 nog steeds niet opgelost te zijn. De belangrijkste oorzaken van deze problemen waren: de onduidelijkheden rond bewijsstukken; het rekenkundig overzicht, dat niet altijd op tijd of naar ieders behoefte werd opgesteld; de personeelsdoorstroming in de administratie van de Cel waardoor het dossier niet continu werd opgevolgd; het Protocolakkoord geen enkele juridische waarde heeft. Daarenboven hadden nog niet alle overheden in 2003 betaald voor de voorgaande jaren en bleken er heel wat verschillen in betalingswijze te bestaan wat verwarring met zich meebracht. Op aanvraag van de overheden werd overeengekomen om begin januari 2004 een vergadering te beleggen met vertegenwoordigers uit de administraties van de verschillende subsidiërende overheden en dit om de situatie uit te klaren en te regulariseren zodat het betalingsverkeer vanaf 2004 veel vlotter kan verlopen. Er zullen dan ook concrete afspraken worden gemaakt omtrent de datum van betaling, het aanreiken van bewijsstukken en het direct signaleren van problemen wanneer iemand niet binnen de vastgelegde termijn kan betalen. Maart 2004 - Cel Gezondheidszorg Drugs - 14
V. Bespreking over 2003 en doelstellingen voor de toekomst 1. BESPREKING OMTRENT DE VERWEZENLIJKINGEN IN 2003 Hieronder vindt u de lijst van prioriteiten die werden voorzien voor 2003, gevolgd door een korte omschrijving omtrent het uiteindelijke resultaat van iedere prioriteit: Registratie : het verslag is afgewerkt, er dient enkel nog een concreet voorstel voor een beleidsbeslissing te worden uitgewerkt Beroepsgeheim : er is een advies opgesteld Harm Reduction (Drugtesting on site) : er is een advies opgesteld Huishoudelijk reglement : afgewerkt Opstellen van een memorandum voor de volgende regering : de Cel heeft ervoor gekozen om aanbevelingen te maken voor de Algemene Cel Lokale en supralokale structuur: gaat verder in 2004 Communicatie omtrent drugs: geen verder gevolg in 2003. Van alle prioriteiten heeft men een punt laten vallen: het memorandum voor de volgende regering (na de verkiezingen van mei 2003). Ook een ander punt bleef onbeslist: de communicatie m.b.t. de drugswet. Andere punten zijn niet afgerond in 2003, maar zullen worden voortgezet in 2004. 1.1. Werking van de Cel Gezondheidsbeleid Drugs Sommige leden van de Cel waren vaak zonder reden afwezig en zonder dat er een vervanger de vergaderingen bijwoonde, dit in tegenstelling tot wat het huishoudelijk reglement voorschrijft. 2. DOELSTELLINGEN VOOR DE TOEKOMST Op basis van de doelstellingen en opdrachten van het Protocolakkoord en de Beleidsnota kunnen we de doelstellingen voor de toekomst uitwerken. We herinneren in de eerste plaats aan de hoofddoelstelling: "De ondertekenende partijen verbinden zich ertoe hun beleid inzake preventie ( ) en hulpverlening ( ) [met betrekking tot] druggerelateerde gezondheidsproblemen, in overleg op elkaar af te stemmen." 2.1. DOELSTELLING 1: ALGEMEEN BEGRIP 2.1.1. Registratie Er moet nog een samenwerkingsakkoord worden opgesteld om dit verslag te concretiseren. Dit zou op de agenda van een Interministeriële Conferentie kunnen worden geplaatst. Na het advies van de Minister kan het samenwerkingsakkoord worden uitgevoerd om de registratie te door te voeren. Maart 2004 - Cel Gezondheidszorg Drugs - 15
2.1.2. Verslagen omtrent de studies van het Federaal Wetenschapsbeleid Sommige studies zijn afgerond in 2003 of worden afgesloten in 2004. Het zou interessant zijn om de eindrapporten binnen de Cel Gezondheidsbeleid Drugs te bespreken. Hieronder vindt u enkele studies die in 2003 werden afgerond of die eindigen begin 2004: PELC, I. en CASSELMAN, J., Substitutiebehandeling in België : ontwikkeling van een model ter evaluatie van de verschillende types van voorzieningen en van de patiënten (fase I : afgerond 30/09/2003) BROHEE, J-P., Actie-Onderzoek over de aflevering van methadon in de publieke officina in België (fase I: afgerond 31/10/2003 ) PONSAERS, P., DE RUYVER, B. en DE CORTE, T., Drugs en overlast: Studie van het fenomeen, de beheersing en de effecten van druggerelateerde overlast en dit vanuit verschillende invalshoeken (fase I: afgerond 31/10/2003) ANSSEAU, M., Nederlandse en Franse aanpassing van de ASAM-criteria bij de keuze van de behandeling van drugsgebruikers (beëindigd op 30/09/2003) SABBE, B., Haalbaarheidsonderzoek voor de evaluatie van behandelcentra voor patiënten met dubbeldiagnose (afgerond op 30/09/2003) PEUSKENS, J., Psychiatrische effecten van cannabisgebruik: een kritische analyse van wetenschappelijke resultaten en onderzoeksmethoden (afgerond op 30/09/2003) CASSELMAN, J., DE RUYVER, B. en PELC, I., Het beleid tegenover drugs in cijfers (zal eindigen op 29/03/2004) 2.1.3. Werkgroep gokverslaving De Cel zal zich verder inzetten om de stand inzake het Overlegplatform Kansspelen te kennen en om te weten te komen in welke mate het mogelijk is om de samenwerking met dit platform verder te zetten. 2.2. DOELSTELLING 2: PERMANENTE PREVENTIE VAN HET GEBRUIK EN SCHADEBEPERKING 2.2.1. Benzocampagne In 2003 werd voorzien dat een werkgroep zou worden opgericht met vertegenwoordigers van de Gemeenschappen en Gewesten om de inhoud van de volgende campagne voor te bereiden. De evaluatie van de twee voorgaande fasen dienen nog aan de leden van de Cel worden voorgesteld. 2.2.2. Anti-tabaksplan en -fonds De opdrachten van de Cel Gezondheidsbeleid Drugs hieromtrent vaststellen. Maart 2004 - Cel Gezondheidszorg Drugs - 16
2.3. DOELSTELLING 3 : OPTIMALISERING VAN HET BEHANDELINGS- EN BIJSTANDSAANBOD Voor de drie proefprojecten Dubbele Diagnose Crisiscentrum en Casemanager Zorgcoördinatie zal de Cel verder de evolutie opvolgen en hun evaluatie bespreken. 2.3.1. Registratie van de substitutiebehandelingen De Cel zal verder het ontwerp van Koninklijk Besluit m.b.t. de substitutiebehandelingen opvolgen. 2.4. DOELSTELLING 4: UITWERKING VAN OVERLEGDE BELEIDSPROJECTEN VOOR EEN GEÏNTEGREERD GEZONDHEIDSBELEID 2.4.1. Nota Om de coherentie van de beleidsacties te garanderen en in de richting te werken van een geïntegreerd beleid, zal de Cel een nota opstellen dat als algemeen basis zal dienen voor de verschillende politieke overheden in België. 2.4.2. Memorandum De Cel zal de memoranda van de verschillende overheden lezen. 2.4.3. Lokale en supralokale structuur Deze termen dienen gedefinieerd te worden. 2.5. SPECIFIEKE OPDRACHTEN VAN DE CEL GEZONDHEIDSBELEID DRUGS 2.5.1. Gedetailleerde inventaris Deze gedetailleerde inventaris dient nog te worden opgemaakt door de Cel (een deel hiervan kan zich baseren op de studie Drugsbeleid in cijfers van de FOD Wetenschapsbeleid) 2.5.2. Adviezen en aanbevelingen Deze adviezen en aanbevelingen kunnen niet op voorhand voorzien worden gezien ze afhangen van de aanvragen en de beleidsevolutie. Maar er kunnen eventueel wel adviezen of aanbevelingen gemaakt worden op basis van de overhandigde memoranda of om informatie te verstrekken rond de cannabiswet. 2.5.3. Voorstellen om de kwaliteit van de gegevens en informatie te verbeteren Het project rond het opstellen van een informatiesysteem zal door de Cel Gezondheidsbeleid Drugs worden opgevolgd. Zij zal zich op de hoogte houden van de evolutie van dit project. Maart 2004 - Cel Gezondheidszorg Drugs - 17
2.5.4. Concrete samenwerkingsprotocollen Er dient nog een samenwerkingsprotocol te worden opgesteld voor de toepassing van de TDIregistratie. 2.5.5. Driejaarlijks verslag Het driejaarlijkse verslag is gepland voor 2004. Ziehier de concrete planning : 20 april : ontwerp van het document ; 15 juni : draft wordt aan de leden bezorgd ; 31 augustus : uiterlijke datum voor de opmerkingen van de leden; 1 oktober : definitieve versie van het verslag. 2.6. ANDERE 2.6.1. Algemene werking van de Cel Gezondheidsbeleid Drugs Voor wat betreft de goede werking van de Cel is het misschien nuttig om de naleving van het huishoudelijk reglement, de aanwezigheid van de leden op vergaderingen en de kwaliteit van de vergaderingen te bespreken. 2.6.2. Algemene Cel De Cel Gezondheidsbeleid Drugs zal de stand van zaken m.b.t. de ontwerpdecreten en - ordonnanties tot oprichting van de Algemene Cel Drugbeleid volgen. 2.6.3. Financiering Het zou goed zijn dat de verschillende leden een inventaris m.b.t. de financiering van de Cel Gezondheidsbeleid Drugs opmaken. 2.6.4. Jaarverslag 2004 Voor 2004 is er gepland om de draftversie van het jaarverslag voor te bereiden vanaf het einde van het jaar, zodat het verslag in januari 2005 kan worden voorgesteld. Maart 2004 - Cel Gezondheidszorg Drugs - 18