Bouwbeschrijving kristalradio Van harte gefeliciteerd met dit bouwpakket. Je kunt hiermee zelf een radio bouwen die geen batterij nodig heeft. Op de foto hiernaast zie je hoe jouw radio eruit gaat zien. In deze bouwbeschrijving staat stap voor stap wat je moet doen. Bij iedere stap staat een hokje. Het is de bedoeling dat je bij iedere stap het hokje zwart maakt. Op deze manier weet je precies waar je bent gebleven. Stap 1: Heb ik alles? Bij het bouwen heb je de volgende dingen nodig: Kleine schroevendraaier Tang met een platte bek Kniptang Soldeerbout Soldeertin Schuurpapier Pen Bakje om de onderdelen in te doen Het is verder belangrijk dat je een goede tafel en stoel hebt en voldoende licht zodat je ziet wat je doet. En natuurlijk een zendamateur die je met raad en daad bijstaat. Als het goed is heeft de leiding van jouw groep hier allemaal voor gezorgd. Op de volgende pagina staat alvast een foto van alle onderdelen die in het bouwpakket zitten. Hopelijk kan je je nieuwsgierigheid nog even bedwingen want we gaan eerst de spoel maken. Om te voorkomen dat de kleine onderdelen zoek raken laten we het kleine zakje met onderdelen nog even dicht. - 1 -
Afstem - condensator Spoelvorm Bodemplaat Boutjes met schuine kop Soldeeroogjes Kleine boutjes Diode Schroefje Wikkeldraad Knopje Moertjes Vleugel moertjes Oortelefoontje Stap 2: Spoelvorm schuren Aan de spoelvorm kunnen aan de rand nog wat splinters zitten. Schuur daarom de rand met het schuurpapier. Ook tussen de verschillende segmenten van de spoelvorm kan nog wat zaagsel zitten. Je haalt dit weg door het schuurpapier dubbel te vouwen en dan voorzichtig de sleuven tussen de segmenten te schuren. Stap 3: Spoel wikkelen We gaan verder met het wikkelen van de spoel. Hiervoor heb je naast de spoelvorm ook het rolletje wikkeldraad nodig. Haal het plakband van het rolletje af en steek het begin van het draad ongeveer 20 cm door het middelste gat van de spoelvorm. Dit is 20 cm - 2 -
Je gaat de draad nu tussen de sleuven zigzaggen Om te voorkomen dat het draad in de war raakt kan je het eventueel om een flesje of potje leggen 3,5 cm In het totaal ga je ongeveer 60 keer rond. Zorg er hierbij voor dat je de windingen mooi strak naast elkaar legt. Uiteindelijk moet je per segment 30 draden tellen. gaatje De draad moet uiteindelijk uitkomen bij de sleuf die links van het kleine gaatje ligt. Laat ongeveer 20 centimeter uitsteken. Stap 4: Uiteinden schuren De draad heeft een speciale laklaag. De laatste 15 cm van ieder uiteinde moet worden afgeschuurd. Dit is nodig omdat deze uiteinden straks moeten worden gesoldeerd. Stap 5: Bodemplaat schuren Aan de bodemplaat kunnen nog wat splinters zitten, daarom schuren we de bodemplaat een beetje. - 3 -
Stap 6: Onderdelen in een bakje doen De spoel is nu klaar en we gaan beginnen met de opbouw van de bodemplaat. Doe alle onderdelen uit het kleine zakje in een bakje. Stap 7: Soldeeroogjes vastschroeven Pak het eerste boutje met een schuine kop, één soldeeroogje en een moertje. Steek het boutje van onderaf door de bodemplaat (de kant met de schuine rand is de bovenkant), doe het soldeeroogje om het boutje en zet dit met het moertje vast. 1 2 3 Doe dit ook met de andere drie soldeeroogjes. De soldeeroogje moeten uiteindelijk schuin naar elkaar wijzen. Draai de moertjes hierbij goed vast. Stap 8: Soldeeroogjes ombuigen Met een schroevendraaier buig je de vier soldeeroogjes om zodat er straks een draad door kan Stap 9: Afstemcondensator monteren Met de twee kleine boutjes zetten we de afstemcondensator vast op de bodemplaat. LET OP Je mag de boutjes niet te vast draaien omdat je anders de afstemcondensator van binnen beschadigt en niet meer kunt verdraaien - 4 -
Stap 10: Spoel monteren Met het schroefje zetten we de spoel vast op in het gaatje aan de achterkant van de bodemplaat. De draden moeten hierbij naar voren uit de spoelvorm komen. Stap 11: Eerste draad door afstemcondensator We gaan nu de draad die aan de buitenkant van de spoel uitkomt eerst door het achterste oogje van de afstemcondensator halen. Dit is het oogje dat het dichtst bij de spoel zit. Achterste oog van de afstemcondensator Eerder heb je de draad al afgeschuurd. Haal de draad ongeveer 15 cm door het oogje en zorg er hierbij voor dat het stukje draad dat bij het oog zit nog afgeschuurd is. Dit is belangrijk omdat de draad anders niet gesoldeerd kan worden. Stap 12: Eerste draad door soldeeroogjes aan de rechterkant De eerste draad haal je nu ook door de soldeeroogjes aan de rechterkant. - 5 -
Stap 13: Diode plaatsen De diode is het kleine glazen onderdeel. Als je goed kijkt zie je aan één kan van de diode een gekleurde streep. Deze kant van de diode doe je door het soldeeroogje linksvoor. De andere kant doe je door het oogje linksachter. Streepje Diodes worden in verschillende maten gemaakt. Hierdoor kan in jouw bouwpakket een kleinere diode zitten als je hier op de foto ziet. Stap 14: Draad 2 monteren De draad die uit het midden van de spoelvorm komt gaan we nu door het volgende oogje van de afstemcondensator steken en daarna door het soldeeroogje linksachter. Stap 15: Solderen Alle onderdelen van je kristalradio zitten nu op hun plaats en kunnen gesoldeerd worden. Vraag aan één van de zendamateurs of je alles goed hebt gemonteerd. Als dit in orde is zal de zendamateur uitleggen hoe je alles moet solderen. Totaal gaat het om zes punten die gesoldeerd moeten worden. Stap 16: Draden afknippen De uiteinden die nog uit de soldeeroogjes steken knip je af met een kniptangetje. - 6 -
Stap 17: Knopje op afstemcondensator bevestigen Het zwarte knopje schuif je over het asje van de afstemcondensator. Stap 18: Vleugelmoeren De laatste onderdelen die je monteert zijn de vier vleugelmoeren. Stap 19: Stekker van de oortelefoon afknippen en draadjes afwerken Als aan de oortelefoon nog een stekker zit moet deze worden afgeknipt. Doe dit aan de kant van de stekker, het snoertje moet natuurlijk blijven zitten!. Vervolgens vraag je aan de zendamateur of hij de twee eindjes soldeert. Stekker afknippen Isolatie verwijderen Einden solderen Stap 20: Radio aansluiten Op de twee voorste aansluitingen sluit je de draadjes van de oortelefoon aan door deze onder de vleugelmoer vast te klemmen. Hierna sluit je de aarde aan. Dit is een draad die verbonden is met een waterleiding of een buis van de centrale verwarming. Antenne Aarde Als laatste sluit je de antenne aan. Dit is een zo lang mogelijke draad die je zo hoog mogelijk hebt opgehangen. Door aan de afstemcondensator te draaien kan je een sterke zender opzoeken. Oortelefoon Oortelefoon - 7 -
Waarschuwingen Voor we uitleggen hoe het nu allemaal werkt, twee belangrijke waarschuwingen: Bij onweer maak je de antenne los en zorg je er voor dat de antennedraad helemaal buitenshuis ligt. Sluit je kristalradio nooit aan op het stopcontact En hoe werkt het nu eigenlijk? De radio die je net hebt gebouwd is eigenlijk een kopie van de allereerste radioontvangers. We hebben alleen wat modernere onderdelen gebruikt. Een radiozender zendt eigen twee verschillende signalen uit. Als eerste de radiogolf die zich door de lucht kan voortplanten met daarbij als tweede het eigenlijke geluid (muziek of spraak). De afstemcondensator zorgt er samen met de spoel voor dat de juiste radiogolf uit alle radiosignalen wordt gefilterd. We hebben nu het radiosignaal met daarbij het geluid. De diode zorgt er voor dat het geluid weer uit de radiogolf wordt gehaald. We noemen dit ook wel detecteren. De diode is een moderne uitvoering van een zogenaamd kristal. Hiernaast zie je hoe deze er vroeger uitzag. Tenslotte wordt in de oortelefoon het elektrische geluidsignaal wordt omgezet in echt geluid. - 8 -
Hoe kan ik zoveel mogelijk ontvangen? Hiervoor zijn een goede antenne en een goede aarde belangrijk. Dat een goede antenne zo hoog en zo lang mogelijk moet zijn zal wel duidelijk zijn. De uitleg over de aarde is wat moeilijker en eigenlijk ook weer niet: Als je bezig bent met elektriciteit dan hebben we het altijd over twee polen. Denk hierbij aan een batterij, het stopcontact, maar ook de bliksem. Ook een radiosignaal zit tussen twee polen: De lucht (wordt ook wel eens de ether genoemd) en de grond, dit is de aarde. In een gewone radio zit een versterker die het radiosignaal kan versterken en hierdoor genoeg heeft aan een heel klein radiosignaal. Onze kristalradio heeft geen versterker en daarom moet er een goede aansluiting zijn tussen de grond (de aarde) en de lucht (via de antenne). Water- en verwarmingsleidingen hebben een goede verbinding met de aarde en zijn daarom geschikt voor onze kristalradio. Je zou ook eens kunnen experimenteren met een draad die in een sloot of in nat gras ligt. Je zult ook merken dat je s-avonds een betere ontvangst hebt als overdag. Dit komt doordat radiogolven zich dan beter voortplanten. Tot slot Ik hoop dat je veel plezier hebt gehad met het bouwen van deze kristalradio. Ik ben erg benieuwd naar je opmerkingen en ideeën. Dit kan via chris@dorna.nl. Er is ook een eenvoudige website waar ik (als dat nodig is) informatie over kristalradio s zal plaatsen. Het adres is www.kristalradio.nl Chris Dorna PE1DZX - 9 -