Speech van Jacques Grishaver, voorzitter van het Nederlands Auschwitz Comité, tijdens de lunchbijeenkomst na de Auschwitzherdenking op 28 januari 2007, in de RAI te Amsterdam. Dames en heren, vrienden en vriendinnen van het Nederlands Auschwitz Comité. Namens het Comité heet ik u allen hartelijk welkom, in het bijzonder de heer Borghouts, Commissaris van de Koningin in de provincie Noord Holland, die hier straks zal spreken. En vanzelfsprekend een speciaal welkom aan de aanwezige kampoverlevenden. Onverdraagzaamheid neemt vandaag de dag over de hele wereld hand over hand toe. Onverdraagzaamheid die voornamelijk gevoed wordt door sterk opkomende extreem-rechtse groeperingen en religieus extremisme, die misbruik maken van de democratie en deze met alle middelen proberen te verzwakken. Antisemitisme steekt op vele plaatsen de kop weer op. Moslims, Sinti en Roma en vluchtelingen hebben steeds meer te lijden onder toenemend geweld en onverdraagzaamheid. Ook in Nederland vindt dit plaats. Joodse begraafplaatsen en monumenten worden beklad en vernield, moskeeën worden in brand gestoken, homoseksuelen worden mishandeld, asielzoekers en buitenlandse werknemers worden gediscrimineerd. Een onderzoek dat in opdracht van de Europese Commissie is uitgevoerd, toont aan dat driekwart van de Nederlanders vindt dat discriminatie op geloof en etnische afkomst de laatste 5 jaar duidelijk is toegenomen. Hiermee constateren Nederlanders veel meer discriminatie dan andere Europeanen, hetgeen niet automatisch inhoudt dat het hier erger is dan elders. Men signaleert het. Dit onderzoek is uitgevoerd omdat 2007 is uitgeroepen tot het Europese Jaar van de Gelijke Kansen. Het Nederlands Auschwitz Comité staat voor het recht van een ieder op gelijke kansen. Daarom roepen wij op om waakzaam te zijn! We mogen niet onverschillig staan tegenover datgene dat in onze omgeving gebeurt. We moeten werken met alle mogelijkheden en middelen die ons ter beschikking staan, aan een maatschappij waarin gelijkheid en verdraagzaamheid centraal staan. We moeten onze democratische rechten en vrijheden benutten om onze democratie te handhaven en onze vrijheid met hand en tand te verdedigen. 1
Laten we nooit vergeten wat de werkelijke betekenis van democratie en vrijheid is. Wat het verliezen van deze rechten betekenen, wisten de oprichters van het Nederlands Auschwitz Comité maar al te goed. Daaruit is de kreet Nooit meer Auschwitz voortgekomen. Deze drie eenvoudige woorden, die zo onnoemelijk veel zeggen. Daarom is het ook zo belangrijk dat de Verenigde Naties in november 2005 de 27 ste januari, de bevrijdingsdag van Auschwitz in 1945, wereldwijd tot Holocaust Memorial Day hebben uitgeroepen. De instelling van de Holocaust Memorial Day gekoppeld aan Auschwitz bevestigt het unieke karakter van de Holocaust, de Sjoa. Het fabrieksmatige karakter, een industriële moordmachinerie op gigantische schaal. Want Auschwitz staat voor het kwaad, voor het lijden en voor de vernietiging tijdens het nazibewind. Auschwitz staat voor al die verschrikkelijke oorden van destijds in Europa. Auschwitz is het symbool geworden van de Sjoa. Sommigen hebben een andere mening over het vergeten en het herdenken en er zijn mensen die vandaag de dag nog steeds de Holocaust ontkennen, de zogeheten Holocaust-ontkenners. Daarom is het goed dat afgelopen vrijdag de Verenigde Naties opnieuw een voorstel hebben aangenomen met betrekking tot de Holocaust. Zij veroordelen in de resolutie elke ontkenning van de Holocaust. De vergadering sprak zich er ook voor uit de herinnering aan de Holocaust levend te houden - om volkerenmoord in de toekomst te voorkomen. De instelling van de Holocaust Memorial Day heeft ondermeer educatie aan jongeren tot doel. Ook dient men aandacht te besteden aan recentere genociden. Dit heeft deze week in Nederland geleid tot een reeks van activiteiten op scholen, universiteiten en herinneringscentra. Overal werden workshops gehouden, waren er tentoonstellingen, werden films vertoond en lezingen beluisterd. Het is belangrijk dat de jeugd goed over de Tweede Wereldoorlog en de Holocaust onderwezen wordt. Maar ook over Cambodja, Rwanda, Srebrenica en Darfur. We moeten een brug slaan tussen toen en nu, tussen een periode uit de geschiedenis waarin het zo vreselijk mis ging en het heden waarin het, als we niet oppassen, opnieuw vreselijk mis zou kunnen gaan. 2
Bij beleidsmakers en in sommige media valt tegenwoordig een tendens te bespeuren dat er in de maatschappij minder belangstelling zou zijn voor de Tweede Wereldoorlog. Ook zou er voor het herdenken van de verschrikkingen die er in Auschwitz en andere soortgelijke concentratie- en vernietigingskampen hebben plaats gevonden geen ruimte meer zijn in de huidige maatschappij. Onze ervaring is echter dat juist het tegendeel waar is. En dat met name ook de jeugd een toenemende interesse in de Holocaust toont. Het bezoeken aan de herinneringscentra en gedenkplaatsen in Nederland gebeurt niet alleen door mensen die zelf de oorlog hebben meegemaakt maar ook door vele jongeren zonder enige aanwijsbare band met de Holocaust. Ook het Nederlands Auschwitz Comité denkt, spreekt en doet mee in deze voorlichting aan de jeugd. Wat wij daarmee hopen te bereiken is tolerantie ten opzichte van andersdenkenden, respectvol met elkaar omgaan en mensen als mens blijven zien en niet veroordelen op grond van de religie die zij belijden, de huidskleur die zij toevallig bezitten of de, al of niet seksuele, voorkeuren die zij hebben. Dat alles is ook de boodschap van de Holocaust Memorial Day. Ons comité is bijzonder actief. Wij organiseren jaarlijks reizen naar Polen, de Nooit meer Auschwitz Lezing, de Herdenking in het Wertheimpark en ook deze lunchbijeenkomst. Wij werken samen met diverse organisaties om de herinnering aan de vervolging levend te houden, doen aan belangenbehartiging, zijn aanwezig bij vele herdenkingen, zijn actief in het Internationale Auschwitz Comité, zijn verantwoordelijk voor het Nederlandse paviljoen in Auschwitz en hebben zitting in overlegorganen met betrekking tot de strijd tegen vervolging, antisemitisme en discriminatie in het algemeen. Ook geven wij het Auschwitz Bulletin uit en zorgen wij ervoor dat het jaarlijkse speciale Herdenkingsnummer niet alleen bij u, maar ook bij honderden scholen in het voortgezet en hoger onderwijs bezorgd wordt. Zoals velen van u weten herdachten wij afgelopen november het feit dat 50 jaar geleden het Nederlands Auschwitz Comité werd opgericht. Dit leek ons ook het juiste moment om het Auschwitz Bulletin in een nieuw jasje te steken. Niet alleen het uiterlijk, maar ook de inhoud hebben we aangepast aan de huidige tijd. Dit betekent dat wij ons aan het voorbereiden zijn om in ieder geval de komende 50 jaar een zinvolle invulling te kunnen geven aan het gedachtegoed van het Nederlands Auschwitz Comité. 3
Sinds 2004 organiseert het Auschwitz Comité in samenwerking met de Pensioen- en Uitkeringsraad en het Centrum voor Holocaust en Genocide studies jaarlijks de Nooit meer Auschwitz Lezing. De hierbij behorende Annetje Fels-Kupferschmidt onderscheiding werd dit jaar toegekend aan Jorge Semprún, schrijver, politicus, verzetsheld en Buchenwald overlevende. Hoewel hij pas 20 jaar na de oorlog in staat was om zijn ervaringen op papier te zetten, heeft hij sindsdien zijn pen gebruikt om zoveel mogelijk over zijn ervaringen tijdens de Tweede Wereldoorlog te getuigen. Wij zijn trots dat wij er dit jaar wederom in geslaagd zijn, een zo bijzonder mens uit te kunnen nodigen. Bovendien kan ik u met grote tevredenheid melden dat de lezing ook deze keer weer bijzonder indrukwekkend en succesvol was. Meer dan 500 mensen hebben afgelopen donderdag de lezing bijgewoond, waaronder veel hoogwaardigheidsbekleders. Alle activiteiten in het kader van de Holocaust Memorial Day, waaronder de Nooit meer Auschwitz Lezing, hebben geculmineerd in de Auschwitz herdenking die vandaag voor de 50ste keer door het Auschwitz Comité, hier in Amsterdam werd georganiseerd. Het Nederlands Auschwitz Comité is in deze context dan ook niet meer weg te denken uit onze samenleving. Alleen al de overweldigende belangstelling voor de herdenking van vandaag, waar voor het eerst nu ook een krans is gelegd namens alle scholieren en studenten, laat zien, dat de inspanningen van de pioniers niet tevergeefs zijn geweest en dat we wederom kunnen constateren dat de belangstelling voor de Tweede Wereldoorlog in het algemeen en voor de Holocaust in het bijzonder, zeker niet afneemt. Integendeel. Ik wil u verzoeken om gezamenlijk de vrienden en vriendinnen van het Nederlands Auschwitz Comité te herdenken die ons het afgelopen jaar ontvallen zijn. In het bijzonder noem ik Joop Wolff, oud Tweede Kamerlid en erevoorzitter van het COVVS, het Centraal Orgaan Voormalig Verzet en Slachtoffers. Hij was een groot vriend van het comité. Ter nagedachtenis van hen allen, vraag ik u enige momenten stilte in acht te nemen. Dank u wel. 4
Ik wil ook graag van de gelegenheid gebruik maken om iedereen te bedanken die zich dit jaar weer heeft ingezet voor het werk van ons Comité. We mogen niet vergeten dat dit allemaal vrijwilligerswerk is. Zonder hun inzet en toewijding zouden alle activiteiten die ik u genoemd heb, niet mogelijk zijn geweest. En ook, geachte aanwezigen en lieve vrienden zou ons werk niet mogelijk zijn zonder uw gulle bijdragen. Daarvoor wil ik u dan ook van harte bedanken. Dames en heren, tot slot wil ik u ook nog wijzen op de aanwezigheid van de boekentafel. De opbrengst van de verkoop komt, zoals gebruikelijk, ook weer deels ten goede aan het Nederlands Auschwitz Comité. Voor diegenen die nog geen kennis hebben genomen van het volledig vernieuwde Auschwitz Bulletin, is er naast de boekentafel een apart tafeltje neergezet, waar exemplaren van het nieuwe bulletin liggen. Uiteraard hopen wij dat u hier enthousiast over zult zijn en dat u meteen abonnee wilt worden, voor zover u dat nog niet bent natuurlijk. Tevens ligt hier voor alle aanwezigen één exemplaar van het boekje Vier gelijke stenen op de vlucht voor de Holocaust van Marion Blumenthal Lazan. Dit boekje wordt u aangeboden door Uitgeverij Verbum en is onderdeel van de Verbum Holocaust Bibliotheek. Rest mij nog u voor straks smakelijk eten en een fijne middag te wensen. 5