Samen denken en praten over Kinderrechten Een les over kinderrechten aan de hand van het leven van Malala Yousafzai Samen 25 jaar Kinderrechten vieren! Kinderrechten: onmisbaar voor brede vorming!
Beste leerkracht, Ter gelegenheid van het 25-jarig jubileum van het VN-Kinderrechtenverdrag biedt Centrum voor Humanistische Vorming u in deze brochure een les over Kinderrechten aan. Deze les kan gebruikt worden door leerkrachten op de openbare basisschool en is geschikt voor leerlingen in de bovenbouw. Het seculiere humanisme is de basis voor deze les. Het gaat uit van de waarde van elk mensenleven, het recht op het vormen en uiten van een eigen mening, het uitdrukking mogen geven aan je eigen identiteit en het belang van onderwijs en spelen. De Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, en in het bijzonder de rechten van het kind, worden dan ook van harte ondersteund door het humanisme. Kinderen hebben de toekomst. Zij zijn de generatie die deze wereld verder gaat vormgeven. Om voor deze taak goed 'uitgerust' te zijn vinden wij dat ze in alle vrijheid en veiligheid de ruimte moeten krijgen om uit te vinden wie zij zelf zijn. Vandaaruit kunnen ze open en waardevolle relaties met anderen aangaan en samen zorg leren dragen voor de wereld en de natuur. Het in acht nemen van de kinderrechten draagt bij aan brede vorming, 'Bildung', omdat kinderen hiermee de kans krijgen zich op alle mogelijke terreinen te ontwikkelen. We hopen dat deze les een mooie bijdrage kan zijn om het 25-jarig bestaan van de kinderrechten met uw leerlingen te vieren door er samen bij stil te staan. Met hartelijke groet, Kim Dusch onderwijskundig medewerker Centrum voor Humanistische Vorming (CHVO)
Inleiding Levensverhalen van mensen, filosofische ideeën of daden die iemand in zijn leven uitvoerde, kunnen een goed uitgangspunt voor gedachtenuitwisseling zijn en een bron van inspiratie. Een mooi voorbeeld van iemand die belangrijke waarden uitdraagt in haar denken en doen, is Malala Yousafzai, een Pakistaanse kinderrechtenactiviste. Haar strijdbaarheid, moed en vergevingsgezindheid zijn een ware inspiratie voor humanisme. Aan de hand van het leven van Malala onderzoeken de leerlingen in deze les 1 wat kinderrechten voor hen en voor anderen betekenen. Het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind bestaat uit 40 artikelen. In het kader van deze uitgave hebben wij een selectie gemaakt uit de lijst, zodat een aantal intensief besproken kan worden. In de les staat het onderzoeken van wie je zelf bent en wie anderen zijn, het reflecteren, vragen stellen en met elkaar de dialoog aangaan centraal. Leerlingen zoeken een persoonlijke verbinding met het thema, vragen zich af hoe zij erover denken en wisselen dit uit met elkaar en de leerkracht. De dialoog draagt bij aan de meningsvorming van leerlingen. Ze kunnen hun eigen ideeën toetsen aan die van anderen. Daarnaast kunnen de leerlingen in een dialoog hun meningen en gevoelens leren verhelderen en onderbouwen. Een dialoog voeren betekent luisteren zonder weerstand : voor deze les houdt dat in dat de leerkracht vragen stelt aan de leerlingen, zonder daarbij een antwoord te geven of zonder een oordeel te geven over wat de leerlingen als antwoord geven. Zo ontstaat er ruimte voor de leerlingen om zichzelf te zijn. De les duurt 45 tot 60 minuten en is zodanig opgebouwd dat er aangesloten wordt bij de kennis die al aanwezig is bij de leerlingen en bij hun eigen ervaringen. Van daaruit onderzoeken de leerlingen hoe zij over een thema denken en leren zij keuzes maken over wat voor hen belangrijk en van waarde is. 1 Deze les over Malala Yousafzai is een bewerking van een les uit het themaboek De H-Factor: Inspiratiefiguren voor het humanisme (Kim Dusch 2014, www.hvo.nl). In dit boek wordt het gedachtegoed en de levenshouding van verschillende belangrijke historische figuren verbonden aan kernwaarden van het humanisme, zoals vrijheid, verantwoordelijkheid, compassie, ontwikkeling en gelijkwaardigheid.
Informatie voor de docent Korte omschrijving van de les De leerlingen luisteren naar een liedje dat gemaakt is als ode aan Malala Yousafzai, Pakistaanse kinderrechtenactiviste, en ze bespreken of ze haar kennen en wat ze van haar weten. Vervolgens lezen ze twee fragmenten uit het dagboek van Malala, dat online gepubliceerd werd, en ze onderzoeken de stukken op het al dan niet ontbreken van de kinderrechten. Ook kijken ze wat de rechten voor henzelf betekenen. Aan het einde formuleert elke leerling wat hij of zij tegen Malala zou willen zeggen als daar de mogelijkheid toe was. Kernbegrippen Ik ben Malala - Malala Yousafzai en Christina Lamb, 2013, Uitgeverij Unieboek Het Spectrum, Houten. Malala Yousafzai (geboren 1997) Onderwijs voor meisjes Dagboek Kinderrechten Strijden voor je idealen Lesdoelen De leerlingen kunnen verwoorden en met elkaar delen wat zij weten van Malala Yousafzai en waarom zij als symbool voor hoop gezien wordt. De leerlingen kunnen de dagboekfragmenten van Malala verbinden met de aan- en afwezigheid van de rechten van het kind. De leerlingen kunnen benoemen wat de kinderrechten betekenen voor hun leven. De leerlingen kunnen een boodschap voor Malala formuleren.
Informatie over Malala (achtergrondinformatie voor de docent) Malala Yousafzai werd op 12 juli 1997 geboren in Pakistan. In 2009 verwierf ze enige bekendheid met het dagboek over het leven van een meisje in Pakistan, dat ze schreef voor de website van de BBC. Ze streed hiermee voor de rechten van meisjes om naar school te mogen. Dit deed zij onder een pseudoniem, Gul Makai (korenbloem), om haar veiligheid te garanderen. Malala s vader kwam zelf met het idee om zijn dochter het dagboek te laten schrijven. Als docent op een school werd hij door een journalist gevraagd of hij een vrouwelijke collega had, die zou willen schrijven over het schoolleven in Pakistan. Hij zei toen dat hij geen collega had maar wel een elfjarige dochter, die het graag zou willen schrijven. Het dagboek werd bekend, maar niemand wist dat Malala het schreef omdat ze haar pseudoniem gebruikte. Haar vader zei dat hij vaak mensen hoorde zeggen dat het dagboek zo goed was en dat hij dan alleen maar glimlachte, omdat hij natuurlijk niet kon zeggen dat zijn dochter erachter zat. Ook Malala s moeder stond helemaal achter haar en zei haar dochter dat ze voor haar rechten moest strijden. In 2011 kreeg Malala de National Peace Prize. Daardoor kwam haar echte naam ook in de media en werd deze bekend. Malala is een hele dappere vrouw. Ze wist dat de Taliban tegen haar standpunten was, omdat de Taliban absoluut niet wilde dat meisjes naar school gingen. Ze zei in een interview, dat ze gaf toen ze deze prijs ontving, dat ze vaak nadacht over een confrontatie met de Taliban. Zelfs als ze komen om me te vermoorden, zal ik zeggen dat het verkeerd is wat ze doen. Onderwijs is ons recht! Op 9 oktober 2012 vond de daadwerkelijke confrontatie plaats. Toen ze op deze dag uit school kwam, is ze door de Taliban in de schoolbus neergeschoten. De Taliban vond dat ze het Westen promootte en daarmee verraad pleegde aan hen en Pakistan. Ze kreeg een kogel in haar hoofd en hals. Gelukkig heeft ze het overleefd en zet ze haar strijd nu voort. De strijd kostte haar bijna het leven, maar dit heeft haar niet het zwijgen kunnen opleggen; ze is alleen maar overtuigder geworden van haar streven!
Malala Yousafzai: de rechten van het kind Les Inleiding Speel de clip I am Malala. De muziek is ingezongen door meer dan 30 zangers over de hele wereld. Vragen voor de leerlingen: Over wie gaat de clip? Kennen jullie Malala Yousafzai? Waardoor is zij bekend geworden? Waarom zingen ze in het liedje I am Malala, I m infinite hope (Ik ben Malala, ik ben grenzeloze hoop)? Benodigdheden bij de inleiding: De clip van I am Malala, te vinden via YouTube of een zoekmachine op internet. Kern: het dagboek van malala Deel bijlage 1 uit en laat de leerlingen rustig voor zichzelf de twee fragmenten uit het BBC-dagboek van Malala Yousafzai lezen. Malala noemt twee keer het plaatsje Swat. Dat ligt in het noordwesten van Pakistan, vlakbij de Afghaanse grens. Laat, als die mogelijkheid er is, via Google Maps of een wereldkaart die in de klas hangt, zien waar het ligt. Zet de leerlingen vervolgens in groepjes bij elkaar en deel bijlage 2 uit. Dit zijn de rechten van het kind. Uit het dagboek van Malala blijkt dat bepaalde rechten geschonden worden, welke zijn dit? Maar er zijn ook rechten die ze nog heeft, welke zijn dat? Laat de leerlingen deze twee vragen bespreken.
Laat de leerlingen allemaal in een kring zitten en bespreek met hen de volgende vragen: Hoe zou jij je voelen in een situatie als die van Malala, dat je school bedreigd wordt? Wat zou voor jou belangrijk zijn in zo n situatie? Wat vind je ervan dat Malala haar dagboek schreef voor de website van de BBC? Zou jij dat willen/durven/mogen? Bekijk de verschillende rechten van het kind. Snapt iedereen wat alle rechten inhouden? Wat betekenen de rechten concreet voor je eigen leven? Wat zou het betekenen als je ze niet meer zou hebben? Hebben kinderen in Nederland alle rechten? Wat zou voor jou het belangrijkste recht zijn om te hebben? Zou je er ook zo voor willen strijden zoals Malala? Benodigdheden bij de kern: De mogelijkheid om Swat op de kaart te laten zien (wereldkaart of via internet op het digibord) Bijlage 1 Het dagboek van Malala Bijlage 2 Rechten van het kind Afronding Wat zouden de leerlingen aan Malala willen vertellen? Maak een rondje door de klas en laat iedereen zeggen wat hij of zij zou willen zeggen tegen haar. Bronvermelding College Tour (2013): Malala Yousafzai. Interview met Twan Huys. Programma van de NTR, uitgezonden op 1 november 2013 Internationaal Verdrag voor de Rechten van het Kind, VN Kinderrechtenverdrag, op 20 november 1989 aangenomen in New York, te vinden via www.kinderrechten.nl Peer, Basharat (2012): The girl who wanted to go to school. In: The New Yorker, 10 oktober 2012 Yousafzai, Malala (2009): Diary of a pakistani schoolgirl. BBC Website, http://news.bbc.co.uk/
Bijlage 11 Het dagboek van Malala Zaterdag 3 januari: ik ben bang Ik had een verschrikkelijke droom gisteren over helikopters en de Taliban. Sinds de militaire operatie in Swat begonnen is, heb ik last van zulke dromen. Mijn moeder heeft ontbijt voor me gemaakt en ik ben naar school gegaan. Ik was bang om te gaan omdat de Taliban gezegd heeft dat ze alle meisjes uit scholen zullen verwijderen. Er waren maar 11 van de 27 leerlingen uit de klas. Dat komt door de dreiging van de Taliban. Mijn drie vriendinnen zijn naar andere scholen gegaan. Op weg naar school hoorde ik een man zeggen: Ik ga je vermoorden. Ik ging sneller lopen en keek over mijn schouder maar de man liep nog steeds achter me. Tot mijn opluchting zag ik dat hij in zijn telefoon praatte en dat hij dus iemand anders aan het bedreigen was. Woensdag 14 januari: ik kan misschien niet meer naar school Ik had een slecht humeur toen ik naar school ging, omdat de wintervakantie morgen begint. De directeur noemde de vakantie maar zei niet wanneer de school weer open gaat. Dit was de eerste keer dat dit gebeurde. Normaal wordt de datum dat de school weer open gaat, duidelijk genoemd. De directeur heeft ons niet verteld waarom de school niet meer open gaat maar ik denk dat het komt omdat de Taliban een verbod op onderwijs voor meisjes uitgeroepen heeft. Op dit moment zijn de meisjes dus niet zo blij met vakantie, omdat ze weten dat ze vanwege de Taliban waarschijnlijk niet meer terug naar school kunnen. Sommige meisjes waren optimistisch dat de school toch weer open gaat in februari maar anderen zeiden al dat hun ouders besloten hadden naar een andere stad te gaan dan Swat voor een andere school. Omdat het de laatste dag op school was hebben we besloten nog wat langer op het speelplein te spelen. Ik denk dat de school op een dag weer open gaat, maar toen ik wegging heb ik het gebouw bekeken alsof ik nooit meer terug zou komen. Ik ben Malala - Malala Yousafzai en Christina Lamb, 2013, Uitgeverij Unieboek Het Spectrum, Houten.
Rechten van het kind Bijlage 12 Er zijn in totaal 40 kinderrechten. Er worden hieronder een paar rechten genoemd. De volledige lijst van kinderrechten kun je vinden op de website: www.kinderrechten.nl Kinderen hebben recht op: leven een naam en nationaliteit vrijheid van meningsuiting een thuis privacy samen zijn met hun ouders informatie die speciaal voor hen is, zoals kinderboeken, en onderwijs de grootst mogelijke geneeskundige verzorging bescherming tegen mishandeling voldoende eten, kleding en een huis vrije tijd en spel
colofon auteur: redactie: illustratie Malala: foto s: vormgeving: Kim Dusch Jeannine Corneille Nathalie Wijker pag. 2 John Severns, U.S., public domain pag. 7 Cheryl Holt, Magee, U.S. MOOZ grafisch ontwerp Stichting HVO, Utrecht, 2014
Centrum voor Humanistische Vorming Expertise in zingeving en humanisering: Humanistisch Vormingsonderwijs en Levensbeschouwing (HL) wereld- en levensbeschouwelijke vorming sociaal-emotionele, morele en democratische vorming waardenontwikkeling en waardenvolle communicatie Informatie Telefoon: 030 2856856 E-mail: hvo@hvo.nl Internet: www.hvo.nl Postadres: Postbus 85475, 3508 AL Utrecht Bezoekadres: Zwarte Woud 2, 3524 SJ Utrecht www.hvo.nl