tragedie
rolverdeling op de achterzijde van & regie gerardjan rijnders compositie boudewijn tarenskeen honden plegen geen zelfmoord dramaturgie janine brogt scenografie marc warning lichtontwerp casper leemhuis kostuumontwerp sabine snijders camera martin van poppel special effects martin lewin assistentie regie bert edelenbos assistentie scenografie ascon de nijs hoofd techniek & productie götz schwörer productieleiding annetje van dijk castingadviezen hans kemna kleedster inge van den ende kap & grime david verswijveren techniek arist richartz (1e inspiciënt), daan van oene, anthony olthof, peter pieksma, pieter roodbeen decor uitgevoerd door atelier amsterdam kostuums uitgevoerd door atelier toneelgroep amsterdam: faridah bouhbouh, renske kraakman o.l.v. wim van vliet kap & grime uitgevoerd door atelier toneelgroep amsterdam: trea van drunen, roswitha evenwel, david verswijveren met dank aan rob reijerkerk fotografie jan versweyveld, jasper zwartjes grafisch ontwerp jan versweyveld, studio jona druk ssp amsterdam Celia Nufaar heeft zich wegens gezondheidsredenen teruggetrokken uit de voorstelling. Haar rol is overgenomen door de overige acteurs. fotografie jan versweyveld, jasper zwartjes grafisch ontwerp jan versweyveld en studio jona druk ssp amsterdam Gerardjan Rijnders ontving in 2003 de Prins Bernhard Cultuurfonds Theater Prijs; het vrij besteedbare deel van deze prijs is geïnvesteerd in deze productie.
Het koor van een tragedie heeft besloten dat het niet meer in functie wil zijn. Ze haken af. Ze verdiepen zich in ideeën en herinneringen om te rechtvaardigen dat zij zich niet meer bemoeien met de buitenwereld. Maar de buitenwereld weigert hen ongemoeid te laten. Ten eerste zijn er de protagonisten, de hoofdrolspelers in de tragedie waaruit het koor zich heeft teruggetrokken. Die vragen om hulp, om daden van het koor, om een uitspraak vóór of tegen. En dan is er een hele wereld binnen en buiten het theater die zich steeds meer, en steeds dreigender opdringt. De druk wordt te groot en koor valt uiteen in individuen. Tragedie is een montagevoorstelling, wat wil zeggen dat deze is opgebouwd uit een groot aantal verschillende fragmenten, flarden van teksten, herinneringen, gesprekken, uitspraken, krantenkoppen, reclameboodschappen, enzovoort. Ook de muzikale partituur is een element in de montage: koren, liedjes, fragmenten en geluiden vormen samen het muzikale materiaal waarin het koor toen zij nog koor waren - geschoold en gedrild was.
makers over tragedie schrijver / regisseur gerardjan rijnders: Escapisme is een onhoudbare utopie. Je kunt je nu eenmaal niet onttrekken aan wat er om je heen gebeurt. componist boudewijn tarenskeen: Het koor is een kippenhok. Ooit was het medium, mediator, anker, geweten, brandhaard, het theater zelf. Nu is het uitgehuild, uitgeblust, uitgekeken, uitgedund en wegbezuinigd. Het kakelt, pruttelt, stuiptrekt en mijmert wat na. scenograaf marc warning: Tragedie: universal wireless headset. lichtontwerper casper leemhuis: Ik volg wat er ontstaat, daar kan ik iets aan toevoegen. Ik bedenk niet van te voren wat ik ga doen. Ik ga mee in de sfeer of er tegenin. kostuumontwerper sabine snijders: De protagonisten associeer ik met superrijke consumenten die opwinding zoeken om hun totale verveling te verdrijven. Het koor zijn oude meisjes en jongens; ze blijven vasthouden aan een verleden en zijn daarin blijven steken. videomaker martin van poppel: De stad trekt aan ons voorbij, enkel uit grauwe tinten opgebouwd, ontdaan van alles wat hoop geeft, als in een eeuwigdurende loop. dramaturg janine brogt: Tragedie is een spiegel: het is de mentaliteit, de houding van Nederland nu, maar dan in de vorm van een oeroude theatertraditie. actrice gunilla verbeke: Wat is de policy? Dat is de policy. Zo willen wij niet worden!... Zo zijn wij al. gerardjan rijnders tragedie een koor zonder solidariteit of engagement Tragedie heet Tragedie, omdat een koor de hoofdrol speelt en meer in het bijzonder een koor zoals dat optreedt in elke klassieke Griekse tragedie. Daarin dient het als klankbord voor de hoofdpersonen, ofwel de protagonisten. Die beleven hun eigen drama, dat altijd groter en heftiger is dan dat van het koor. Het koor becommentarieert en leeft mee; het wordt vervuld van medelijden of afschuw ten aanzien van de acties en het lot van de protagonisten. Een koor grijpt nooit in; het ziet en begrijpt; het wendt zich af, of juicht toe; het begraaft of viert feest. Bij het lot van de protagonisten is het koor uiteindelijk een voetnoot. Wat gebeurt er als een koor afhaakt? Als het zich niet meer bezig wil houden met het lot van anderen? Als het de buitenwereld alleen nog beschouwt als een inbreuk op het eigene; als een bedreiging van de eigen positie? Als een koor vindt dat veiligheid en welbehagen slechts te vinden zijn binnen de kleinst mogelijke gemeenschap, namelijk bij zichzelf? Het koor in Tragedie heeft afstand genomen van begrippen als solidariteit en engagement, maatschappelijke fossielen uit de jaren zeventig van de vorige eeuw. De koorleden zijn het eens dat meeleven nergens meer toe leidt. Zij zien de protagonisten als vertegenwoordigers van een nieuwe generatie die zij niet begrijpen. Maar tegelijkertijd zit het koor gevangen in zijn functie. Zodra zich een protagonist vertoont is het veroordeeld tot zijn oude rol. Het koor wil niet meer meedoen in de wereld waarin mensen elkaar toch alleen maar naar het leven staan. Het maakt korte metten met elke impuls tot medeleven, die bij wie dan ook van hen opkomt. Hoe reëel is zo n houding? En wat is er aan de hand met een groep mensen - of misschien beter gezegd: met een heel land - waarvoor het engagement ophoudt bij de rand van de tafel waaraan zij zitten? Gerardjan Rijnders is sinds 1977 succesvol regisseur van toneel, film en opera en schrijver van een groot aantal toneelstukken. Hij was artistiek leider van Globe (1978 1985) en Toneelgroep Amsterdam (1987 2000). Toekomstplannen na Tragedie zijn onder andere een voorstelling van Shakespeare s As you like it bij Het Nationale Toneel, de opera Ariadne auf Naxos van Richard Strauss bij de Opera van Riga, Letland, en een montagevoorstelling over Piet Mondriaan, getiteld Victory Boogie-Woogie.
fred Ik heb niemand meer nodig Want ik ben van niemand meer afhankelijk Behalve in gevallen van zakelijk transacties Afspraken Ik ben niet meer afhankelijk van de mening van anderen De goedkeuring, de waardering van anderen acteur fred goessens: Het einde van de wereld. Hoe geef je daar vorm aan? Een collectieve zelfmoord? Of toch een happy end?
roeland Het maakt je allemaal geen fuck meer uit? fred Je begrijpt het niet Natuurlijk interesseert het me Wat jij denkt Wat men denkt Ook over mij denkt Ik ervaar het alleen niet meer als een vonnis roeland Je lacht erom? fred Vaak wel, gelukkig Ik speel ermee We spelen er met elkaar mee Maar er staat niets meer op het spel Ik vind het nu allemaal één grote komedie Vroeger vond ik het allemaal één grote tragedie Begrijp je? acteur roeland fernhout: Het koor besluit niet meer mee te doen uit angst. Angst voor een veranderende wereld, angst om verantwoordelijk te zijn, te worden aangesproken en angst om niet te voldoen aan de eisen die de wereld aan hen stelt. Maar die beslissing die collectief wordt genomen, als koor, betekent dat ze geen koor meer zijn, geen collectief. Voor het eerst zijn ze individuen. En dat blijkt nog veel beangstigender. Er is niemand meer waarachter je je kan verschuilen...
wat is engagement? We hebben het de laatste tijd steeds vaker over engagement. Vorig jaar werd al geschreven dat de grote Amerikaanse reclamebureau s engagement hebben omarmd als nieuwe maatstaf voor het meten van de effectiviteit van hun inspanningen. En alhoewel engagement in Nederland nog een relatief onbekend begrip is, zien we in de VS de eerste congressen over dit onderwerp opkomen. Zo organiseerde de Advertising Research Foundation (ARF) in samenwerking met de American Association of Advertising Agencies (AAAA) het Consumer Engagement Conference. In aanloop naar dit tweedaagse congres heeft het team van Nielsen Buzz Metrics de weblog Engagement by Engagement gelanceerd. Wellicht dat we door dit congres meer te weten komen over engagement. bron: www.marketingfacts.nl/berichten/ 20060922_wat_is_engagement/ empathie stopt al bij de tweede medemens De psycholoog Paul Slovic van de universiteit van Oregon, gespecialiseerd in onverschilligheid, laat in een recent experiment zien dat gevoelloosheid al begint als er twee medemensen benadeeld zijn in plaats van één. Slovic en Zweedse collega s gaven een groep Zweedse studenten een folder over het zevenjarige Malinese meisje Rokia, vreselijk arm en bedreigd met ernstige honger en vroegen om een donatie voor haar dorp. De studenten gaven gemiddeld 25,20 Zweedse kronen (2,75 euro). Maar toen de onderzoekers ook vertelden over een tweede hongerige zevenjarige uit hetzelfde dorp, weer met een triest verhaal en een fotootje, werden de studenten niet vrijgeviger. Integendeel: nu gaven ze nog slechts 21,50 kronen (2,30 euro) voor de Malinese dorpsgemeenschap. De studenten hadden ook minder positieve gevoelens over hun donatie. Israëlische onderzoekers met hetzelfde specialisme kwamen twee jaar geleden ook met vergelijkbare resultaten. Zij toonden aan dat donateurs meer bij willen dragen aan een fonds als daarmee één kind met een ongeneeslijke ziekte gered kan worden, dan dat dezelfde hoeveelheid geld wordt aangewend om acht zieke kinderen te genezen. De acht patiëntjes wekten ook minder gevoelens van medelijden op. Slovic: Mijn werk laat zien dat we niet kunnen vertrouwen op onze morele intuïtie. bron: nrc handelsblad, 20 februari 2007
ta-extra rondom tragedie: ma 2 apr thema-avond rond tragedie, gerardjan rijnders, engagement en empathie 20:30 vr 13 apr nagesprek het compagnietheater, amsterdam speellijst do 15 t/m za 17 mrt (try-out), 18 mrt (première) di 20 t/m za 24 mrt, di 27 t/m za 31 mrt, di 3 t/m za 7 apr, di 10 t/m za 14 apr 07 wijzigingen voorbehouden. 06 07 hedda gabler een teken des tijds van henrik ibsen regie ivo van hove coproductie holland festival t/m 14 okt 06 het temmen van de feeks liefde tussen beul en slachtoffer van william shakespeare regie ivo van hove t/m 29 aug 06 opening night spelen om te leven van john cassavetes regie ivo van hove productie toneelgroep amsterdam / nt gent 6, 7 sep tijdens TF-1, herneming okt 07 don carlos schreeuw om een betere wereld van friedrich schiller regie theu boermans productie toneelgroep amsterdam / de theatercompagnie t/m 22 sep 06 hemel boven berlijn première een golf van liefde van peter handke, richard reitinger, wim wenders regie ola mafaalani productie toneelgroep amsterdam / american repertory theatre t/m 9 nov 06 denne een andere kijk op de wereld van barry atsma / esther gerritsen regie leon voorberg t/m 10 dec 06 scènes uit een huwelijk de puinhopen van een bijna ideaal huwelijk van ingmar bergman regie ivo van hove coproductie kaaitheater brussel t/m 23 dec 06 oresteia première goden u vraag ik om bevrijding van deze last van aischylos regie johan simons productie toneelgroep amsterdam / ntgent t/m 20 jan 07, herneming jan 08 tamtam drie weken toneelgroep amsterdam in stadschouwburg amsterdam rouw siert electra ondergang van een aloude dynastie van eugene o neill regie ivo van hove selectie topstukken 06/07 coproductie toneelschuur haarlem 7 dec 06 t/m 7 apr 07 echt iets om naar toe te leven een morfine sprookje idee arjan ederveen regie gerardjan rijnders t/m 8 feb 07 intra-muros première muziektheaterstuk van peter verhelst compositie & regie eric sleichim productie muziektheater transparant / bl!ndman in coproductie met toneelgroep amsterdam en concertgebouw brugge 12 jan t/m 8 mei 07 maeterlinck première de tastende mens van maurice maeterlinck regie christoph marthaler productie toneelgroep amsterdam / ntgent coproductie met stadsschouwburg amsterdam / odéon théâtre de l europe paris tragedie première honden plegen geen zelfmoord van & regie gerardjan rijnders 15 mrt t/m 14 apr 07 in compagnietheater amsterdam romeinse tragedies première coriolanus, julius caesar, antonius & cleopatra van william shakespeare regie ivo van hove coproductie holland festival, de munt brussel, kaaitheater brussel, muziektheater transparant / bl!ndman jun 07, herneming aug/sep 07 www.toneelgroepamsterdam.nl info@toneelgroepamsterdam.nl Prinsengracht 437 1016 HM Amsterdam t: (020) 531 84 84 toneelbewerking naar de film van wim wenders 22 nov t/m 10 dec 06 14 mrt t/m 29 apr 07 f: (020) 531 84 85 ensemble toneelgroep amsterdam barry atsma, kitty courbois, jacob derwig, roeland fernhout, renée fokker, fred goessens, janni goslinga, marieke heebink, fedja van huêt, hans kesting, hugo koolschijn, hadewych minis, chris nietvelt, celia nufaar, frieda pittoors, alwin pulinckx, halina reijn, eelco smits, karina smulders, gunilla verbeke, leon voorberg, benjamin de wit (gast)acteurs johan van assche, noraly beyer, pierre bokma, elsie de brauw, thomas cammaert, jappe claes, hans croiset, wine dierickx, aus greidanus jr, servé hermans, myranda jongeling, han kerckhoffs, jesse lenat, marjolein ley, joris maussen, mike reus, stephen payne, harry van rijthoven, betty schuurman, mam smith, graham valentine, steven van watermeulen, bernard white e.a. muzikanten jonathan de ceuster, dick van daele, els van daele, kris hellemans, vincent jansen, pieter jansen, thomas van lede, iris luypaers, romek aniewski e.a.
tragedie koor kitty courbois jacob derwig roeland fernhout renée fokker fred goessens protagonisten marieke heebink fedja van huêt gunilla verbeke benjamin de wit