GIDS VOOR DE NABESTAANDEN Overzicht van alle praktische en administratieve aspecten die je moet regelen bij het verlies van een ouder, partner of kind.
Inhoud 1. Praktische en administratieve regelingen bij een overlijden... 3 1.1 Het overlijden vaststellen... 3 1.2 Het overlijden aangeven... 3 1.3 De uitvaart organiseren... 4 2. Instanties inlichten... 5 2.1 De werkgever inlichten... 5 2.1.1 Personeel van de stad Antwerpen... 5 2.1.2 Verlof bij een overlijden... 5 2.2 Pensioendienst inlichten, overlevingspensioen aanvragen... 6 2.2.1 Pensioen ten laste van stad Antwerpen... 7 2.2.2 Pensioendienst voor de overheidssector... 7 2.2.3 Pensioendienst voor medewerkers in loondienst... 7 2.2.4 Pensioendienst voor zelfstandigen... 8 2.3 Overlevingspensioen aanvragen... 8 2.3.1 Uitbetalinginstellingen inlichten... 8 2.3.1 Ziekte- of invaliditeitsuitkering... 9 2.3.1 Tegemoetkoming voor Personen met een handicap... 9 2.3.1 Subsidie van diensten, voorzieningen voor Personen met een handicap... 9 2.3.1 Uitkeringen bij een arbeidsongeval... 9 2.3.1 Uitkeringen bij een beroepsziekte... 9 3. Praktische regelingen kinderen... 10 3.1 Kinderbijslagfonds... 10 3.2 Kinderbijslagfonds voor het personeel van de stad Antwerpen:... 10 3.3 Studietoelagen... 10 3.4 Kadastraal inkomen... 10 3.5 Voogdij... 11 3.6 Kraamgeld... 11 4. Financiële, sociale en administratieve instanties, notaris... 11 4.1 Financiële instanties... 11 4.1.1 Bank... 11 4.1.2 Verzekeringen... 12 4.1.3 Belastingsdienst... 12 4.2 Sociale instanties... 13 4.2.1 Ziekenfonds... 13 4.2.2 Vakbond... 13 4.3 Administratieve zaken... 13 4.3.1 De verhuurder... 13 4.3.2 Nutsbedrijven... 13 4.3.3 Autoverzekering... 13 4.3.4 Abonnementen en lidmaatschappen... 14 4.4 Notaris - testament... 14 4.4.1 Wat kost het?... 15 5. Hulp... 15
Gids voor de nabestaanden 1. Praktische en administratieve regelingen bij een overlijden. Als een dierbare overlijdt, komt veel op je af. Een verdriet dat je overvalt. Maar je moet ook praktische zaken regelen en een waardig afscheid organiseren. Deze gids is een houvast. Het geeft je een overzicht van alle praktische en administratieve aspecten die je moet regelen bij het verlies van een ouder, partner of een kind: Hoe laat je het overlijden vaststellen? Welke instanties moet je inlichten over het overlijden? Hoe vraag je een pensioen aan? Hoe regel je de bankzaken? En als ik dood ben, treur dan niet ik ben niet echt dood, moet je weten het is mijn lichaam dat ik achterliet dood ben ik pas, als jij mij bent vergeten. Bram Vermeulen Je wilt meer informatie of ondersteuning? Vraag die gerust aan Sodipa, de personeelsvereniging van stad Antwerpen. IVA-Sodipa Francis Wellesplein 1-2018 Antwerpen tel. 03 338 47 16 / 03 338 47 18 e-mail: socialedienst.sodipa@stad.antwerpen.be website: www.sodipa.be Je vindt ook informatie over rouwverwerking en palliatieve hulpverlening op het intranet van personeelsmanagement van stad Antwerpen. 5
1.1 Het overlijden vaststellen Een overlijden moet officieel vastgesteld worden. Als dit thuis gebeurt, waarschuw je de huisarts of de dokter met wachtdienst. Hij of zij stelt het overlijden vast, nadien maakt en ondertekent de dokter een overlijdensattest. Bij een overlijden in een ziekenhuis zorgt men daar voor het overlijdensattest. Bij een crematie is een tweede medisch attest vereist om te bevestigen dat het een natuurlijke dood betreft en dat de overledene geen pacemaker (meer) draagt. Besliste de overledene om zijn lichaam aan de wetenschap te schenken of organen af te staan? Breng dan het ziekenhuis hiervan zo snel mogelijk op de hoogte. 1.2 Het overlijden aangeven Geef het overlijden van een persoon zo snel mogelijk aan bij de dienst burgerlijke stand van de gemeente waar hij of zij overleden is. Nadien wordt deze aangifte doorgestuurd naar de gemeente waar de overledene woont. Meestal zorgt de begrafenisondernemer voor de overlijdensaangifte en alle administratieve formaliteiten. Voor een aangifte neem je volgende documenten mee naar de gemeente: het overlijdensattest de identiteitskaart van de overledene de identiteitskaart van de aangever eventueel het trouwboekje van de overledene eventueel het rijbewijs van de overledene eventueel een laatste wilsbeschikking van de overledene eventueel aanvraag tot crematie. Bij een verdacht of gewelddadig overlijden neem je volgende extra documenten mee: een proces-verbaal van een officier van de politie de toelating tot begraven of crematie van de procureur des Konings. Een akte van overlijden bewijst het overlijden en stelt de identiteit van de overledene vast. Deze akte is nodig voor de ambtenaar van de burgerlijke stand. Nadien geeft hij de toestemming tot vervoer en begrafenis of crematie van de overledene. Je kunt een uittreksel of afschrift van de overlijdensakte aanvragen bij het gemeentebestuur waar de akte van overlijden is ingeschreven. Vraag meteen voldoende uittreksels. Je hebt een vijftal originele uittreksels nodig voor de instellingen die je van het overlijden op de hoogte moet brengen. In de andere gevallen volstaan kopieën. Districten: Antwerpen, Lange Gasthuisstraat 21, 2000 Antwerpen, tel. 03 338 34 11 Berchem, Grote Steenweg 150, 2600 Berchem, tel. 03 338 40 11 Berendrecht-Zandvliet-Lillo, Antwerpsebaan 140, 2040 Berendrecht, tel. 03 568 38 10 Borgerhout, Moorkensplein 1, 2140 Borgerhout, tel. 03 338 17 11 Deurne, Maurice Dequeeckerplein 1, 2100 Deurne, tel. 03 338 45 11 Ekeren, Veltwijcklaan 27, 2180 Ekeren, tel. 03 338 29 11 Hoboken, Marneflaan 3, 2660 Hoboken, tel. 03 338 30 11 Merksem, Burgemeester Jozef Nolfplein 1, 2170 Merksem, tel. 03 338 72 92 Wilrijk, Bist 1, 2610 Wilrijk, tel. 03 338 53 11. 1.3 De uitvaart organiseren Een begrafenisondernemer neemt de meeste zaken van je over. Zo: regelt hij voor jou een aantal administratieve formaliteiten neemt hij de zorg voor het overleden lichaam over en regelt hij de uitvaart. Uiteraard houdt hij rekening met jouw wensen of het eventuele testament van de overledene. Vraag gerust een offerte bij de begrafenisondernemer. Zo weet je welke diensten hij kan aanbieden en voor welke prijs. Alle informatie over begrafenisondernemers of crematie in België vind je op de officiële website van de Belgische begrafenisondernemingen Funebra. www.funebra.be en www.inmemoriam.be. Wil je een stoffelijk overschot voor een bepaalde periode laten begraven? Of wil je dit na een crematie laten bijzetten in een columbarium? Dan moet je een concessie aanvragen. Een concessie is eigenlijk een vergunning. De gemeente bepaalt de duur van de concessie, met een maximum van vijftig jaar. Voor meer informatie raadpleeg je de dienst burgerlijke stand van de gemeente van begraving of een begrafenisondernemer. Begraafplaatsen in België hebben een neutraal karakter. Een aantal gemeentes voorziet wel een aantal percelen voor Islamitische en Joodse geloofsovertuigingen. Je kan een overledene laten begraven in zijn of haar herkomstland. Respecteer wel aantal regels en praktische regelingen bij deze begrafenis. Voor de Islamitische geloofsovertuiging vind je informatie bij: Executieve van de Moslims van België Rouppeplein 16 1000 Brussel tel. 02 648 35 60 e-mail: info@embnet.be 6 7
2. Instanties inlichten Bij een overlijden breng je zo snel mogelijk een aantal instanties op de hoogte: werkgever, het loon moet worden stopgezet pensioendienst inlichten, vraag het overlevingspensioen aan uitbetalinginstellingen inlichten, voor de uitbetaling van de verzekering kinderbijslagfonds. 2.1 De werkgever inlichten Breng zo snel mogelijk de werkgever op de hoogte als de overledene voordien werkte. Bezorg hem ook een uittreksel uit de overlijdensakte. De werkgever zal alle nog verschuldigde lonen (tot op de dag van het overlijden), dertiende maand, vakantiegelden en eventuele vergoedingen uitbetalen. Controleer of er loonbrieven en andere documenten werden afgeleverd. Het vakantiegeld voor het lopende jaar wordt berekend in verhouding tot de periode van tewerkstelling tijdens het voorafgaande jaar. Was de overledene een arbeider, dan gebeurt de uitbetaling door het vakantiefonds waarbij de werkgever is aangesloten. Vraag na of de werkgever bijdraagt aan de begrafenis- of crematiekosten van zijn medewerkers Vraag na of de overledene aangesloten was bij een groepsverzekering. 2.1.1 Medewerkers van stad Antwerpen Als medewerker van stad Antwerpen meld je het verlies van je partner of kind aan de personeelsdienst van je bedrijfseenheid en je directe chef. Je personeelsdienst meldt het overlijden verder aan de betrokken diensten van de bedrijfseenheid personeelsmanagement (loondienst, pensioendienst, ). Sodipa voorziet voor actieve medewerkers een begrafenisvergoeding van 250 euro bij verlies van partner of inwonend kind ten laste. 2.1.2 Verlof bij een overlijden Als medewerker van stad Antwerpen heb je recht op omstandigheidsverlof bij een overlijden. Het verlof wordt toegekend en opgenomen in werkdagen volgens je werkrooster. Je bezorgt een bewijsstuk aan de personeelsdienst of aan info+. Bij het overlijden van een samenwonende of huwelijkspartner krijg je 4 werkdagen verlof, op te nemen binnen de 6 maanden. Bij het overlijden van een bloed- of aanverwant van de medewerker of van de samenwonende partner in de tweede graad, een overgrootouder of een achterkleinkind krijg je 1 werkdag verlof, op te nemen binnen de 6 maanden. 2.2 Pensioendienst inlichten, overlevingspensioen aanvragen Pensioen Ontving je partner al een pensioen? Of wil je een pensioen aanvragen? Contacteer dan zo snel mogelijk de juiste pensioenkas. In ons land bestaan meerdere pensioenstelsels: 1. het stelsel van de openbare sector: voor vastbenoemde medewerkers van de federale overheid en de gemeenschappen, OCMW s, sommige gemeentes, intercommunales, politie 2. het medewerkersstelsel: voor medewerkers met een arbeidsovereenkomst als arbeider of bediende. Dit is ook van toepassing op contractuele en tijdelijke medewerkers in een overheidsdienst. 3. het zelfstandigenstelsel: voor zelfstandigen zonder een arbeidsovereenkomst. Statutaire medewerkers van stad Antwerpen vallen onder het stelsel van de openbare sector (1). Contractuele of tijdelijke stadsmedewerkers vallen onder het medewerkersstelsel (2). Het overlijden van een stadsmedewerker van de stad of van een gepensioneerd statutair personeelslid, meld je aan de personeelsdienst. In geval van pensioen contacteer je de pensioendienst: voor het ontvangen van een overlevingspensioen voor het ontvangen van een begrafenisvergoeding: dit geldt voor alle actieve medewerkers en voor statutaire gepensioneerde medewerkers om na te gaan of er nog pensioentegoeden zijn. 2.2.1 Pensioen ten laste van stad Antwerpen Personeelsmanagement Dienst pensioenen Francis Wellesplein 1-2018 Antwerpen tel. 03 338 65 56 e-mail: PM_PA_P@stad.antwerpen.be De pensioendienst licht de andere betrokken diensten verder in. 8 9
2.2.2 Pensioendienst voor de overheidssector PDOS Victor Hortaplein 40 - bus 30-1060 Brussel - België tel. 02 558 60 00 fax 02 558 60 10 e-mail: cc@pdos.fgov.be website: www.pdos.be PDOS is de federale overheidsdienst die het rust- en overlevingspensioen van de ambtenaren toekent, berekent en beheert. Je contacteert de PDOS via de pensioenpunten verspreid in Vlaanderen. Iedere ambtenaar die inlichtingen wilt in verband met zijn pensioen kan hier terecht. Je vindt de lijst van pensioenpunten en de openingstijden via onderstaande link. www.pdos.be/pdos/contact Afhankelijk van je vraag neem je de SIS-kaart van de overledene mee. Of voorzie een ander document met het rijksregisternummer, een overzicht van de loopbaan en de maandelijkse loonfiches van de laatste 5 jaar. Je kunt ook telefonisch, per mail of per brief alle pensioensvragen stellen aan het contactcenter of een afspraak maken (via het pensioenpunt Brussel). tel. 02 558 60 00 fax 02 558 60 10 e-mail: cc@pdos.fgov.be Alle formulieren kan je terugvinden op: www.pdos.be/pdos/forms Je kunt het pensioen zelf berekenen via: www.kenuwpensioen 2.2.3 Pensioendienst voor medewerkers in loondienst Rijksdienst voor Pensioenen RVP Zuidertoren 1060 Brussel tel. 0800 502 46 website: www.onprvp.fgov.be De RVP is de federale overheidsdienst die het rust- en overlevingspensioen van medewerkers toekent. Ze berekent en beheert ook de pensioenen voor zelfstandigen en keert de inkomensgarantie voor ouderen uit. Vraag je overlevingspensioen, rustpensioen, of de inkomensgarantie voor ouderen aan bij de gemeente waar je woont. Ben je inwoner van de stad Antwerpen? Dan kan je hiervoor terecht in je districtshuis. 2.2.4 Pensioendienst voor zelfstandigen Rijksinstituut voor de sociale verzekeringen der zelfstandigen RSVZ Jan Jacobsplein 6-1000 Brussel tel. 02 546 42 11 fax 02 511 21 53 e-mail: info@rsvz-inasti.fgov.be website: www.rsvz-inasti.fgov.be Heb je vragen over de uitbetaling van het pensioen? Stel die aan: Centrale Dienst der Vaste Uitgaven Pensioenen Federale Overheidsdienst FINANCIEN CDVU - Maandelijkse Pensioenen Kunstlaan 30-1040 Brussel tel. 02 57 257 11 fax: 02 57 95851 e-mail: cdvupensioenen.thesaurie@minfin.fed.be website: www.cdvupensioenen.fgov.be Ambtenaren en gepensioneerde ambtenaren hebben recht op een begrafenisvergoeding. Die bedraagt gewoonlijk een maandloon of een pensioenmaand. 10 11
De RSVZ behartigt de belangen en het statuut van zelfstandigen en heeft een gewestelijk kantoor in Antwerpen: Oudaan 8-10 2000 Antwerpen tel. 03 224 46 11 fax 03 224 46 99 e-mail: info-antwerpen@rsvz-inasti.fgov.be website: www.rsvz-inasti.fgov.be Werkte je partner als zelfstandige? Dan meld je het overlijden aan het sociaal verzekeringsfonds, de BTW-administratie, de griffie van de rechtbank van koophandel en de directe belastingen. De boekhouder van je partner kan hierbij wellicht adviseren. Hij kan ook contact opnemen met klanten en schuldeisers en advies geven over wat er met de zaak van de overledene moet gebeuren. 2.2.5 Overlevingspensioen aanvragen Bij overlijden van je partner kan je een overlevingspensioen aanvragen. Dat wordt berekend op de beroepsactiviteit van je overleden partner. Je moet ten minste 45 jaar oud zijn en minstens één jaar gehuwd zijn met de overledene. Wanneer kan je een overlevingspensioen aanvragen? Dien een aanvraag voor een overlevingspensioen bij voorkeur binnen de 12 maanden na het overlijden. In bepaalde gevallen wordt je recht op een overlevingspensioen automatisch onderzocht en moet je een aanvraag niet indienen. Informeer zelf even bij de pensioendienst of een districtshuis of stadskantoor naar keuze. Wie kan een overlevingspensioen aanvragen? Je kunt de aanvraag voor een overlevingspensioen zelf indienen, of je kunt iemand een volmacht verlenen om de aanvraag in jouw plaats in te dienen. Geef dan duidelijk aan waarvoor en aan wie je de volmacht verleent en hoelang de volmacht geldig is. Indien je geen periode aangeeft, is de volmacht automatisch 6 maanden geldig. 2.3 Uitbetalinginstellingen inlichten Had je partner een vervangingsinkomen of een tegemoetkoming? Dan moet je de instelling die de uitkering uitbetaalde zo snel mogelijk inlichten. 2.3.1 Ziekte- of invaliditeitsuitkering Contacteer hiervoor je ziekenfonds. Breng ook bij het ziekenfonds een uittreksel van de overlijdensakte binnen. Bezorg hen ook de SIS-kaart van de overledene. Wanneer je de facturen van de begrafeniskosten indient, zal het ziekenfonds in bepaalde gevallen een deel van deze kosten vergoeden. Omdat de stad ook een begrafenispremie voorziet zal het ziekenfonds deze premie niet of slechts gedeeltelijk geven aan statutaire medewerkers in openbare dienst. Het ziekenfonds past meteen je hoedanigheid van verzekerde aan op je SIS-kaart (weduwe, weduwnaar, alleenstaande). Je kunt hier informatie krijgen of je recht hebt op een verhoogde tegemoetkoming voor gezondheidszorgen. 2.3.2 Tegemoetkoming voor personen met een handicap FOD Sociale Zekerheid Directie-generaal personen met een handicap Administratief Centrum Kruidtuin Finance Tower Kruidtuinlaan 50 bus 150-1000 Brussel tel. 0800 987 99 (Contact Center) fax 02 509 81 85 e-mail: Handin@minsoc.fed.be website: http://handicap.fgov.be/ 2.3.3 Subsidie van diensten, voorzieningen voor personen met een handicap VAPH Vlaams agentschap voor personen met een handicap Sterrenkundelaan 30-1210 Brussel tel. 02 225 84 11 fax 02 225 84 05 e-mail: informatie@vaph.be website: www.vaph.be 2.3.4 Uitkeringen bij een arbeidsongeval Fonds voor arbeidsongevallen FAO Troonstraat 100 1050 Brussel tel. 02 506 84 11 fax 02 506 84 37 e-mail: finan@faofat.fgov.be website: www.fao.fgov.be Overlijdt een medewerker van stad Antwerpen door een arbeidsongeval of door een ongeval onderweg van of naar het werk? Dan zorgt de bedrijfseenheid voor een correct ingevulde aangifte van het overlijden met de omstandigheden van het ongeval. 12 13
Personeelsmanagement stuurt de aangifte door naar de verzekering. De verzekering reageert naar de nabestaanden met een brief met de vereiste documenten. De aanpak is verschillend naargelang de situatie. Dienst Arbeidsongevallen: tel: 03 338 46 75 e-mail: PM_PA_AO@stad.antwerpen.be 2.3.5. Uitkeringen bij een beroepsziekte Fonds voor beroepsziekten FBZ Sterrenkundelaan 1 12010 Brussel tel. 02 226 63 10 e-mail: overlijden@fbz.fgov.be website: www.fmp-fbz.fgov.be 3. Praktische regelingen kinderen Bij een overlijden moet je een aantal praktische en administratieve aspecten regelen in verband met kinderbijslag. 3.1 Kinderbijslagfonds Als één van de ouders overlijdt, ontstaat recht op verhoogde wezenbijslag voor elk kind dat kinderbijslag krijgt. Het kinderbijslagfonds onderzoekt automatisch het recht op de verhoogde wezenbijslag als het via de gemeente verneemt dat een ouder overleden is. Let wel, het recht op kinderbijslag eindigt op het einde van de maand waarin het kind overlijdt. Het kan enkele maanden duren voordat men het dossier heeft onderzocht en overgaat tot de betaling van wezenbijslag (met terugwerkende kracht). Vraag aan je werkgever om de juiste gezinstoestand aan je kinderbijslagfonds door te geven. Voor een aanvraag tot verhoogde wezenbijslag heb je een uittreksel uit de overlijdensakte nodig, een geboorteakte van ieder kind en een attest van gezinssamenstelling. Kinderbijslagfonds voor het personeel van de stad Antwerpen: RSZPPO Jozef II-straat 47 1000 Brussel Dienst gezinsprestaties tel. 02 239 17 40 fax 02 239 17 49 e-mail: kb73@rszppo.fgov.be website: http://www.rszppo.fgov.be Voor vragen over kinderbijslag kan je ook terecht bij personeelsmanagement. Dienst sociale zekerheid tel. 03 338 46 77 e-mail: PM_PA_SZ@stad.antwepen.bel 3.2 Studietoelagen Bij een overlijden van één van de ouders valt een gezin terug op een lager inkomen. Hierdoor heb je misschien recht op een studiebeurs voor de studerende kinderen in het gezin. Je hebt recht op een studietoelage op basis van het belastbaar inkomen van het voorafgaande jaar. Bij onverwachte wijzigingen in de gezinstoestand is er echter een aparte regeling. Breng de dienst voor studietoelagen op de hoogte van het overlijden. Deze stuurt een invulformulier waarop je het vermoedelijk inkomen aan kunt geven. Voor meer informatie kan je terecht in de school, op het provinciebestuur, op het gratis nummer 1700 of via www.studietoelagen.be. 14 15
3.3 Kadastraal inkomen Heb je vermindering van het kadastraal inkomen voor de kinderen ten laste? De Belastingdienst Vlaanderen krijgt automatisch bericht als de gezinssituatie wijzigt, door overlijden van een van de kinderen: Vlaamse belastingsdienst Loket Antwerpen Anna Bijns gebouw Lange Kievitstraat 111-113 bus 81 2000 Antwerpen tel. 1700 4. Financiële, sociale en administratieve instanties, notaris. Naast de werkgever en diverse uitbetalinginstellingen moeten nog een aantal financiële of sociale zaken geregeld worden. Daarnaast huur je misschien een woning, ben je lid van een bibliotheek en heeft de overledene een wilsbeschikking laten opmaken bij een notaris. 3.4 Voogdij Enkel als beide ouders overleden zijn, wordt er een voogdij ingesteld. In dat geval wordt het bevoegde vredegerecht gecontacteerd door de burgerlijke stand van de gemeente op de plaats van overlijden. Nadien stuurt de vrederechter een uitnodiging om de voogdij te regelen. 3.5 Kraamgeld Ook voor een doodgeboren kind of bij een miskraam na minstens 180 dagen zwangerschap, hebt u recht op kraamgeld. Bij een miskraam hebt u een attest van de dokter nodig. Wanneer het kindje doodgeboren wordt, stelt de gemeente een akte van aangifte van een levenloos kind op. Bezorg die akte aan het kinderbijslagfonds. 4.1 Financiële instanties 4.1.1 Bank Verwittig de bank, post of spaarkas waar de overledene een bankrekening, een spaarrekening, een kluis, andere beleggingen of een lening had. Denk ook aan de kredietkaartmaatschappij(en). Had de overledene een lening? Controleer dan of die werd gewaarborgd door een schuldsaldoverzekering op diens naam. Zowel de financiële instelling als de verzekeringsmakelaar van de overledene kan je daar over informeren. Wat gebeurt er met de bankzaken van een overledene? Bij het overlijden blokkeert de bank alle bank- en spaarrekeningen, effectendepots en safes die op naam staan van de overledene. Ook deze van de partner of van beiden. Alle volmachten en opdrachten, zoals domiciliëringen, met betrekking tot de geblokkeerde rekeningen vervallen. Deze maatregel is verplicht omdat de fiscus de juiste omvang van de nalatenschap wil kennen. Zo kan men nagaan wie de rechtmatige erfgenamen van de tegoeden zijn. Opzoeken van een bankrekening na een overlijden De Belgische vereniging van banken (BVB) helpt bij het opzoeken bij welke bank een overledene klant was. De erfgenamen of hun advocaat of notaris kunnen hiervoor een schriftelijk verzoek indienen. De banken waar de overledene een rekening, een kluis of een tegoed had, sturen rechtstreeks een antwoord aan de verzoekende persoon. Het kost 160 euro voor het opzoeken van een rekening. De aanvraag stuur je aan: BVB Febelfin Geert Van Lerberghe Director risk affairs Aarlenstraat 82-1040 Brussel tel. 02 507 69 00 website: www.febelfin.be/nl/febelfin 16 17
Het vrijgeven van de tegoeden Men geeft de tegoeden vrij op vertoon van: een akte van erfopvolging, opgemaakt door de notaris een attest van erfopvolging, afgeleverd door de ontvanger van een registratiekantoor. De langstlevende partner (gehuwd of wettelijk samenwonend) kan tot de helft van het bedrag dat op alle rekeningen staat, als voorschot ontvangen. Dit dient voor de dringende uitgaven tot een plafond van 5 000 euro. Hiervoor moet geen attest of akte van erfopvolging (zoals in principe vereist is) worden voorgelegd. Contacteer je bankdirecteur om te informeren hoe je de financiële tegoeden kan latan vrijgeven. Nutsvoorzieningen Elektriciteit, gas- en telefoonrekeningen en huur kan je betalen met de tegoeden op de geblokkeerde rekening. Let wel, dit gaat over de periode voor het overlijden. Ook de laatste ziektekosten, de begrafenis- of crematiekosten kunnen op verzoek worden betaald van de geblokkeerde rekening. Neem daarvoor contact op met de kantoordirecteur. 4.1.2 Verzekeringen Je moet alle verzekeringsmaatschappij(en) verwittigen waar de overledene contracten had lopen. Sommige polissen zijn overbodig geworden door het overlijden van je partner, deze moeten afgesloten worden. Het gedeelte van de premies dat door het sterfgeval als het ware ongebruikt blijft, wordt opgenomen in de nalatenschap van je partner. Andere polissen moeten misschien aangepast worden en bijvoorbeeld alleen op jouw naam worden gezet. Dit gaat over verzekeringen waarvan je de begunstigde bent (overlijdensverzekering, levensverzekering, ongevallenverzekering, schuldsaldoverzekering, groepsverzekering). Mogelijke verzekeringen: Overlijdensverzekering Levensverzekering Schuldsaldoverzekering Ongevallenverzekering Groepsverzekering Verzekering gewaarborgd inkomen Rekeningverzekering Beleggingsverzekering Pensioensparen Woningverzekering Familiale verzekering Beroepsverzekering Reisverzekering repatriëringverzekering. Is het overlijden een gevolg van een ongeval of een arbeidsongeval? Vraag dan meer inlichtingen aan de betrokken verzekeringsmaatschappij. Hospitalisatieverzekering Informeer de betrokken verzekeringsmaatschappij van het overlijden en stuur hen een uittreksel uit de overlijdensakte. Het gedeelte van de betaalde premie, overeenkomstig met de resterende periode tot de vervaldag, zal teruggestort worden. Terugbetaling is uiteraard niet aan de orde als de overledene zelf als hoofdverzekerde gratis verzekerd is via stad Antwerpen. 4.1.3 Belastingsdienst Het is voor de personenbelasting niet nodig om meteen de belastingsdienst te verwittigen. In het jaar van zijn/haar overlijden en het daaropvolgende jaar moet er nog een belastingaangifte gebeuren van de inkomsten van je partner. De overlevende echtgenoot of wettelijk samenwonende partner moet in zijn persoonlijke aangifte aanduiden of hij kiest voor: een gemeenschappelijke aanslag op naam van zichzelf en op naam van de nalatenschap van de overleden echtgenoot of wettelijk samenwonende partner. In dat geval worden ze voor de berekening van de belasting als echtgenoten of daarmee gelijkgestelden beschouwd. twee afzonderlijke aanslagen, namelijk één op naam van de overlevende echtgenoot of wettelijk samenwonende partner en één op naam van de nalatenschap van de overleden echtgenoot of wettelijk samenwonende partner. In dat geval worden zij voor de berekening van de belasting als alleenstaanden beschouwd. Deze keuze kan aangeduid worden door in vak II, A, 1 van de aangifte het passende vakje aan te kruisen. Indien geen van beide vakjes aangekruist is, zal de administratie twee afzonderlijke aanslagen vestigen. Bijkomende belastingen die nog moeten worden betaald, worden uit de erfenis gehaald. Had je partner recht op een teruggave vanwege de staat? Dat bedrag zal ook deel uitmaken van de erfenis. Komt je partner te overlijden voor de gebruikelijke indiendatum van de belastingaangifte? Dan heb je nog altijd vijf maanden de tijd om deze fiscale formaliteit te vervullen. 18 19
4.2 Sociale instanties 4.2.1 Ziekenfonds Bij het ziekenfonds breng je een uittreksel uit de overlijdensakte binnen en geef je de SIS-kaart van je partner af. Wanneer je de facturen van de begrafeniskosten indient, dan zal het ziekenfonds in bepaalde gevallen een deel van deze kosten vergoeden. Het ziekenfonds past meteen je hoedanigheid van verzekerde aan (weduwe, weduwnaar, alleenstaande). Op je SIS-kaart komen de nieuwe gegevens. Je hebt misschien recht op een verhoogde tegemoetkoming voor gezondheidszorg, afhankelijk van je bruto-jaarinkomen. 4.2.2 Vakbond Informeer de vakbond van het overlijden en informeer of zij een tussenkomst in de begrafeniskosten geeft. 4.3 Administratieve zaken 4.3.1 De verhuurder In principe gaat het huurcontract over op de erfgenamen, zowel bij overlijden van de huurder als van de verhuurden. Maar dit kan in het contract anders bepaald zijn. Het is dus zinvol om het huurcontract na te lezen. Is zo n bepaling er niet? Dan kunnen de erfgenamen het contract voortzetten of beëindigen volgens de geldende bepalingen of met wederzijdse toestemming. FOD Mobiliteit en vervoer Directie wegverkeer DIV City Atrium Vooruitgangstraat 56-1210 Brussel tel. 02 277 30 50 website: www.mobilit.fgov.be 4.3.4 Abonnementen en lidmaatschappen. Breng ook alle verenigingen waar de overledene lid van was, op de hoogte, bijvoorbeeld de bibliotheek of de sportclub. In principe geldt dat ook voor de tijdschriften waar hij of zij op was geabonneerd, tenzij je het abonnement zelf wilt overnemen. 4.4 Notaris - testament Bij een overlijden kan de familie contact opnemen met een notaris of met die van de overledene. Het eerste wat de notaris doet, is nagaan of de overledene een testament naliet. Met dat testament kan hij de volgorde opstellen van de erfenis (de erfopvolging), d.w.z. bepalen wie aanspraak maakt op de bezittingen van de overledene. De notaris brengt de erfgenamen op de hoogte van de gevolgen als ze de erfenis aanvaarden en wijst hen op de mogelijkheid ervan af te zien. Een nalatenschap kan bestaan uit eigendommen, maar ook uit schulden. Bij het overlijden is niet altijd duidelijk of het saldo positief of negatief uitvalt. Daarom kan je de nalatenschap: 4.3.2 Nutsbedrijven Breng de betrokken maatschappijen (leveranciers van water, gas, elektriciteit, telefoonaansluiting, ook mobiele telefoon), kabeltelevisie, internet op de hoogte van het overlijden. 4.3.3 Autoverzekering Had je partner een auto of ander voertuig? Stuur dan de nummerplaat terug naar de Directie voor Inschrijving van Voertuigen (DIV). Wil je de auto van je partner houden? Dan kan je de nummerplaat overnemen indien je getrouwd of wettelijk samenwonend was. Ook in dit geval stel je de DIV op de hoogte zodat de wagen op jouw naam kan worden ingeschreven. Je kunt ook de gedeeltelijke terugbetaling vragen van de verkeersbelasting. Dit doe je bij de dienst Belastingen Auto s en van de autoverzekeringspremie bij de verzekeringsmaatschappij van de overledene. Aanvaarden Je kunt de nalatenschap uitdrukkelijk aanvaarden door bijvoorbeeld een akte maar in vele gevallen gebeurt de aanvaarding stilzwijgend. Als erfgenaam ontvang je de erfenis. Maar je staat ook in voor de betaling van mogelijke schulden. Vraag hierover informatie bij je notaris. Verwerpen Als het saldo van de nalatenschap negatief uitvalt dan kan je de nalatenschap verwerpen. Je mag je dan geen goederen uit de nalatenschap toe-eigenen, je mag enkel de bewaring, het toezicht en het voorlopig beheer over de goederen uit de nalatenschap doen. Aanvaarden onder voorrecht van boedelbeschrijving Twijfel je of het saldo van de nalatenschap positief of negatief is? Dan kun je ze aanvaarden onder het voorrecht van boedelbeschrijving. De notaris maakt dan een inventaris op van de tegoeden en schulden van de overledene. Bij een negatief saldo ben je enkel verplicht om de schulden ten belopen van het actief van de nalatenschap te betalen. 20 21
De verwerping of de aanvaarding onder voorrecht van boedelbeschrijving moet je kenbaar maken bij de griffie van de rechtbank van eerste aanleg van de plaats waar de nalatenschap is open gevallen. De keuze van de notaris is volledig vrij: de erfgenamen zijn niet verplicht de verdeling van de erfenis toe te vertrouwen aan de notaris die het testament heeft opgesteld. Iedere erfgenaam kan een eigen notaris om bijstand vragen. Het is ook mogelijk dat de overledene een eigenhandig geschreven testament maakte. Dat ligt mogelijks thuis en is dus niet gekend is bij het kantoor voor registratie en Domeinen of bij een notaris. Daar zal je zelf naar op zoek moeten gaan. Ook dan is het raadzaam een notaris te raadplegen om de zaak te laten afhandelen en om mogelijke betwistingen te vermijden. Doe de aangifte van de nalatenschap binnen de 5 maanden na het overlijden. Als de erflater in België is gestorven, contacteer je het kantoor van Registratie en Domeinen van de laatste woonplaats. 4.4.1 Wat kost het? Voor het opstellen van een notariële akte waarbij de notaris optreedt als openbaar ambtenaar, zijn de honoraria opgenomen in een Koninklijk Besluit. Deze wettelijke tarieven moet iedere notaris eerbiedigen. Hij mag geen honorarium aanrekenen en ook geen kortingen toestaan. De kosten dienen betaald te worden ten laatste bij de ondertekening van de akte. Naast het ereloon zijn in de tarieven ook de registratie- en administratiekosten begrepen. In vele gevallen zal je zonder vergoeding raad krijgen voor talrijke nevenaspecten. 5. Hulp Bij een overlijden komt heel wat kijken. Verscheidene instanties moeten gecontacteerd worden en een hoop formaliteiten en praktische regelingen afgehandeld. Voor ondersteuning kan je als medewerker van stad Antwerpen een beroep doen op je personeelsdienst of de sociale dienst van Sodipa. Een overlijden brengt ook grote uitgaven mee. De regeling van het overlevingspensioen kan aanslepen, de uitbetaling van de kinderbijslag wordt opgeschort, de bankrekening is geblokkeerd Mogelijk is het overlijden voorafgegaan door een periode van ziekte en komen achteraf de ziekenhuisrekeningen. Sodipa kan voor een Sodipa-lid, een lening voor uitzonderlijke kosten toestaan. Iedere medewerker van stad Antwerpen kan een afspraak maken met één van onze maatschappelijke medewerkers. Zij bieden je in de eerste plaats een luisterend oor. Maar ze helpen je tevens met de administratieve en financiële gevolgen van een overlijden. Indien nodig verwijzen ze je door naar meer gespecialiseerde hulpverlening. Kamer van notarissen Koningin Elisabethlei 10-2018 Antwerpen tel. 03 238 32 92 www.notaris.be Koninklijke Federatie van het Belgisch Notariaat Bergstraat 30-34, 1000 Brussel tel. 02 505 08 11 Verantwoordelijk uitgever: Goele Haest, 2018 Antwerpen Wettelijk depotnummer: D/2012/0306/160 juni 2012-9700273 22 23
De bomen komen uit de grond En uit hun stam de twijgen En iedereen vindt het heel gewoon Dat zij weer bladeren krijgen We zien ze vallen naar de grond En dan opnieuw weer groeien Zo heeft de aarde ons geleerd Dat al wat sterft zal bloeien Toon Hermans www.sodipa.be 03 338 47 16