Tablet en smartphone Dit projectje is ipad vriendelijk, wat wil dit nu zeggen? 1. Als je in dit projectboekje een QR code ontdekt kan je deze inscannen met QR scan app (application = toepassing) Probeer maar eens Nu verschijnen er op je tablet filmpjes of extra info 2. Staat er bij een opdracht een icoontje van een app, dan zal deze op de ipad geïnstalleerd zijn en kan je deze ook eens uittesten, leuk en leerrijk hoor 2
1. Probleemstelling Bij slecht weer zijn we genoodzaakt om onze vrije tijd binnen door te brengen, hoe doe jij dat? -.. -.. -.. Die moderne en elektronische spelletjes had men vroeger niet. Hoe brachten ze hun tijd dan door?...... Wij gaan nu zelf een denk en behendigheidsspelletje maken, we noemen dit een Chinese puzzel. Chinese puzzels zijn er in meerdere moeilijkheidsgraden, onze puzzel noemt: hart in de doos. www.creativepuzzels.com 3
2. Geleider en niet-geleiders Onze Chinese puzzel bestaat uit elektrische geleiders. Wij gebruiken stijve geleiders, maar er bestaan ook soepele geleiders Opdracht Onderzoek nu eens aandachtig een stukje stijve en een stukje soepele geleider. Wat is het verschil? -.. -.. 1. Gebruik Elektrische geleiders verbinden verschillende elektrische onderdelen of toestellen met elkaar. 2. Samenstelling Ze zijn meestel gemaakt uit koper (goede elektrische geleider) met daaromheen een bescherming in plastiek of rubber. Zoals hierboven gezegd, worden elektrische draden beschermd door een mantel in p of r.. Wie kent hiervoor de reden? Rubber wordt steeds minder gebruikt omdat het duurder is en na een aantal jaren gemakkelijk barstjes vertoont. Plastiek wordt niet alleen gebruikt voor de isolatie rond de geleiders, maar ook om er buizen van te maken waarin men verschillende draden kan aanbrengen. 4
De bekleding (isolatie) rond de draden is uitgevoerd in verschillende kleuren. Opdracht Bekijk het voorbeeld eens goed en probeer uit te vinden waarom...... 3. De aardingsgeleider Er is één geleider die uit twee kleuren bestaat, welke? en Deze geleider mag niet op het elektriciteitsnet aangesloten worden maar dient enkel om bij defecte toestellen de elektrische stroom veilig af te voeren. Waar voert de aardingsgeleider die stroom dan naartoe? (de oplossing is in het woord zelf terug te vinden) Bekijk de wandcontactdozen in de klas eens goed en probeer de aardingspin terug te vinden. In heel oude gebouwen is er soms nog geen aarding aanwezig. Wat is dan het grote gevaar?.. Niet enkel de aarding zorgt voor onze veiligheid. We hebben ook nog een schakelaar die automatisch de elektriciteit uitschakelt als we een verlies (van elektriciteit) op de stroomkring hebben. Deze schakelaar heet verliesstroomschakelaar of differentieelschakelaar en schakelt enorm snel de elektrische kring uit zodat je geen grote elektrische schok kan krijgen. 5
4. Zekeringen Al de geleiders in een gebouw worden op een bepaalde plaats onderbroken door zekeringen. Het doel van een zekering is de elektriciteit op een geleider uit te schakelen als er op deze geleider te veel toestellen zijn aangesloten of als er ergens een kortsluiting ontstaat. Elke stroomkring in een gebouw heeft zijn specifieke zekering naargelang de stroomsterkte die er in een bepaalde kring nodig is. Opdracht Bekijk eens samen met je leerkracht (of thuis met een van je ouders) de zekeringskast met de zekeringen. Probeer ook de verliesstroomschakelaar terug te vinden. Wat merk je op?.. Waarom zijn er in de keuken of de werkplaats zwaardere zekeringen nodig dan in een slaapkamer of klaslokaal? Om effectief te zijn horen bij zwaardere zekeringen ook dikkere geleiders. Zoek op de verpakking eens de dikte van de geleiders die wij gebruiken Dikte geleider:.. 6
Opdracht Kleef hieronder enkele afbeeldingen van geleiders en zekeringen. Tip: zoek eens in reclamefolders van een doe-het-zelf winkel. www.dmlights.be/installatie_materiaal.e 7
5. Gereedschappen voor het werken met geleiders Een elektricien moet bij het aanleggen van een elektrische installatie elektrische geleiders bewerken (plooien en knippen), hij gebruikt hiervoor meestal een (of meerdere) tang(en). 1. De combinatietang De combinatietang, ook nog u.. tang genoemd, is een gereedschap dat door bijna alle vakmensen gebruikt wordt. Ook de elektricien gebruikt de combinatietang om te kn., te pl.. en om kleine werkstukken vast te klemmen en te bewerken. De combinatietang is gemaakt uit gelegeerd gereedschapsstaal in een bepaalde vorm gesmeed en gehard. De tang bestaat uit: 1 2 3 4 5 1. platte bek voor het buigen van draden 2. gekartelde holten voor het vasthouden van kleine stukken 3. snijkanten voor het knippen van draden 4. scharnierpunt (regelmatig oliën) 5. geïsoleerde (plastiek of rubber) handvatten tegen el. schokken 2. De kniptang Zoals de naam al zegt, dient deze tang voor het k van zachte en h.. draadsoorten. In tegenstelling tot de combinatietang, wordt deze tang dus maar voor één soort werk gebruikt. De bekken zijn meestal veel s. dan bij de combinatietang. 8
De tang bestaat uit: 1 1. de bekken 2. het scharnierpunt ( ) 3. de ge handgrepen 2 3 3. De ronde bektang Deze tang heeft lange puntige ronde bekken. Ze wordt gebruikt voor het plooien van kleine ronde vormen. De tang bestaat uit: 1 2 3 1. de ronde puntige bekken 2. het scharnierpunt 3. de geïsoleerde handgrepen 4. soms een veer om de bekken automatisch open te houden 4 www.prof-tools.nl 9
3. De draadstriptang Ook hier is de naam van de tang al duidelijk genoeg om te weten voor welk werk men ze zal gebruiken. Een draadstriptang dient dus om de meestal plastieken bescherming van de geleiders te verwijderen. Ze bestaat in verschillende uitvoeringen, maar wanneer men de keuze heeft neemt men best een regelbare tang zodat deze eventueel ook als kniptang kan gebruikt worden. De tang bestaat uit: 4 5 2 1 3 1. snijvlakken van gehard staal 2. regelschroef om de snijvlakken in te stellen volgens draaddikte 3. borgmoer om de regelschroef vast te zetten, zodat ze niet kan loskomen tijdens het werk 4. handvatten met of zonder plastiek PAS DUS OP BIJ ELEKTRICITEIT 5. de veer, die de tang openhoudt Onderhoud: Regelmatig het scharnierpunt en de veer inoliën en zuiver houden. 10
6. Schatten en meten Voordat we de geleiders voor onze Chinese puzzel afknippen moeten we eerst de lengte kunnen bepalen. Dit doen we door: 1. te schatten 2. te meten Opdracht Geef van de volgende oefening zo nauwkeurig mogelijk de de afmetingen weer. TIP: Geef de maten in mm. Oefening 1 Lengten geschat gemeten 1.. 2..... 3.. 4.. 5.. Oefening 2 Lengten 1... 1 2 2.. 3.. 4 3 4.. 5.. 5 Oefening 3 1 4 2 Diameters 5 3 1.. 2.... 3.... 4.... 5.... 11
7. Plooien van geleiders Opdracht Probeer volgende oefeningen zo nauwkeurig mogelijk te plooien. Bewerkingen: 1. Draadlengte bepalen. 2. De geleider ontdoen van zijn isolatie met de draadstriptang en combinatietang. 3. Draad met de combinatietang plooien volgens de tekening. 4. Vergelijken van het werkstuk met de tekening. 5. Eventueel bijplooien. A = breedte bek combinatietang 12
8. Solderen Bij onze Chinese puzzel moeten we de uiteinden van de geleiders stevig met elkaar verbinden. Zo een verbinding kunnen we tot stand brengen door te solderen. 1. Soorten verbindingen. In de techniek komen twee soorten verbindingen voor, namelijk. en losneembare verbindingen. Losneembare verbindingen zijn verbindingen die gemakkelijk kunnen worden losgemaakt zonder het werkstuk te beschadigen. Voorbeeld : bouten, moeren, velcro, Vaste verbindingen zijn samenvoegingen die.. losneembaar zijn. Voorbeeld: lassen, solderen, 2. Wat is solderen. Solderen is een gemakkelijke manier om twee.. aan elkaar te verbinden. Toepassingen van solderen zijn: - - 3. Benodigdheden bij het solderen. soldeerbout tinsoldeer soldeerpasta a. soldeerbout: deze levert de nodige.. voor het vloeien van het soldeer verwarmingselement handvat punt of stift 13
b. Tinsoldeer: is een legering (samensmelting) van tin en. % tin 40 50 60 % lood 60 50 40 Smeltpunt C 250 225 195 c. Soldeerpasta: Dit is het vloeimiddel en dient om de metaaloppervlakken tijdens het solderen te beschermen tegen oxidatie. Soldeerpasta wordt vooral gebruikt bij het solderen van koper. LET TIJDENS HET SOLDEREN OP DE VOLGENDE PUNTEN - De onderdelen moeten voldoende tegen elkaar geklemd zijn. - De te verbinden delen mogen niet ten opzichte van elkaar kunnen bewegen zolang het soldeer nog glanst en dus niet gestold is. - Het werkstuk moet geklemd blijven tot de soldeernaad volledig afgekoeld is. - De soldeerpunt moet voldoende heet zijn om het soldeer dun vloeibaar te houden. Zonder solderen zou het onmogelijk zijn een computer te bouwen Kijk maar eens naar onderstaande foto s. (of haal een oude computer uit elkaar) 14
Elk pinnetje van onderstaande processor zit vast met een minuscuul soldeerpuntje, wie heeft het geduld om ze eens te tellen? Maken van soldeeroefeningen Bewerkingsvolgorde Gereedschappen 1. Knippen en plooien van de geleiders c. 2. Figuur samenstellen en vastmaken op p.. een plank 3. Soldeerbout reinigen sc. 4. De punt van de bout vertinnen t.. 5. De verbinding solderen s.. 6. Ontvetten van het werkstuk o.. 7. Het overtollig tinsoldeer verwijderen s.. 8. Opzuiveren st.. Kies uit : papierplakband tinsoldeer schuurpapier - staalwol combinatietang ontvetter - soldeerbout 15
9. Veiligheid De hitte van de soldeerbout is met het oog niet waarneembaar. Veiligheidsvoorschriften: - Raak nooit de punt van de soldeerbout met blote handen aan. - De gesoldeerde geleiders worden heel warm, laat ze voldoende afkoelen voor je ze losmaakt. - Laat de soldeerbout niet op de werkbank liggen maar plaats ze in de speciale houder. - Na het gebruik steeds de stekker uit het stopcontact halen. - Heb je toch een brandwonde bedenk dan : eerst water de rest komt later. Hou je hand onder lauw water en verwittig onmiddellijk je leerkracht. Soldeerbout en veiligheidshouder Werk steeds ordelijk en laat de soldeerbout niet op de werkbank liggen maar plaats hem in de veiligheidshouder Eerst water de rest komt later www.brandwonden.be 16
10. Solderen van geleiders Opdracht Maak de volgende soldeeroefeningen. Langsverbinding Hoekverbinding T-verbinding De zwarte gedeelten van je tekening zijn de soldeerpunten 17
Sierfiguur Opdracht Kies en maak één van onderstaande figuren, dit is een goede voorbereidingsoefening voor je Chinese puzzel. Flamingo Poes 18
Zeilboot 19
Bart www.popschoolmaastricht.nl/college_solderen.php 20
11. Chinese puzzel 1. De doos soldeerpunten 1 soldeerpunten 2 Het hart soldeerpunt 21
Bewerking Werkmethode Gereedschap 1 Geleiders afmeten en knippen zijkniptang meetlat 2 Geleiders ontmantelen striptang 3 Geleiders plooien tekening tangen 4 Hart dicht solderen soldeerbout soldeertin & pasta 5 Deksel (1) van doos dicht solderen soldeerbout soldeertin & pasta 6 Deksel (1) door de ringen van de doos(2) aanbrengen 7 Doos dicht solderen soldeerbout soldeertin 8 Ringen van deksel (1) vervormen zodat ze niet uit ringen doos (2) kunnen schuiven combinatietang Doel: het hartje in de doos brengen. 12. Oplossing van de puzzel Oplossing: 1. Steek het smalle gedeelte door een ring van de doos. 2. Hef het deksel door het smalle gedeelte van het hart naar boven 3. Laat het hart nu in de doos hangen 22
13. Bespreking Bekijk je puzzel nu eens goed, welke verbeteringen kunnen we eventueel nog aanbrengen. -.. -.. 14. Beroepen Opdracht Kleef hieronder of op een A4 blad een jobadvertentie die te maken heeft met solderen en werken met geleiders. Welke richtingen op school (of een andere school) kan je volgen om bovenstaand beroep te kunnen uitoefenen?... 23
15. Kruiswoordraadsel 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 3 5 7 9 12 13 14 15 Horizontaal De bekken van de kniptang zijn zeer... Gereedschap om te solderen. Gereedschap om de isolatie van geleiders te verwijderen. Iemand die elektrische installaties in huis aanlegt. Tinsoldeer is een samensmelting van tin en... Tang om geleiders op maat te knippen. Welk materiaal gebruiken we om de Chinese puzzel te vervaardigen? Manier om de lengte van een geleider te bepalen. 1 2 4 6 8 10 11 Verticaal Toestel om bij overbelasting een stroomkring te onderbreken. Geleider om ons te beschermen tegen elektrische schokken. Gereedschap waarmee je verschillende bewerkingen kan uitvoeren. Wat gebruik je als eerste bij brandwonden? De isolatie van onze geleiders bestaat uit... Onnauwkeurige manier om de lengte van een geleider te bepalen. Geleiders d.m.v. warmte met elkaar verbinden. 24
16. Evaluatie Hieronder vind je een evaluatiefiche, geef jezelf een beoordeling. Zeer goed (zg): Ik ken er alles van en kan zo de leerkracht zijn plaats innemen. Goed (g): Ik weet er veel van, mits een beetje oefenen of opzoekingswerk gaat het zeker nog beter. Voldoende (v): Ik weet voldoende om me uit de slag te kunnen trekken, veel oefenen is de boodschap. Onvoldoende (o): Het kan veel beter, ik deed mijn best niet of moet eens met de leerkracht praten over een extra oefening. Evaluatiefiche Wat wordt er van mij verwacht Ik kan de delen van een geleider herkennen en benoemen. 2 delen = ZG 1 deel = V 0 delen = O Ik kan het verschil tussen soepele en stijve geleiders weergeven. (eventueel met een schets) 1 verschil = ZG 2 verschillen = V 0 verschillen = O Ik kan de aardingsgeleider herkennen. Herkennen = ZG Niet herkennen = O Ik kan het doel van de aardingsgeleider verwoorden. Juist verwoorden = ZG Niet verwoorden = O Ik kan een zekering in een stroomkring herkennen en aanduiden. Herkennen = ZG Niet herkennen = O Ik kan verschillende soorten gereedschapstangen herkennen en benoemen. 3 = ZG 2 = G 1 = V 0 = O Ik kan geleiders op een correcte manier plooien. Oef met Verschillende hoeken = ZG Zelfde hoeken = G 1 hoek = V geen juiste hoeken = O Ik kan maten in mm schatten en meten. Binnen de 2mm = ZG 4mm = G 8mm = V meer dan 8mm = O Ik kan geleiders solderen Verschillende hoeken en sterk = ZG Enkel langssoldeer = V rechte hoeken en sterk = G geen sterke verbinding = O Ik ken enkele beroepen die verband houden met elektriciteit. Beroep + studierichting + afgedrukt= ZG Beroep en geen studierichting = V Beroep + studierichting = G Geen beroep = O Mijn evaluatie Evaluatie leerkracht 25
17. Moeilijke woorden Moeilijke woorden die je niet begrijpt schrijf je in de eerste kolom. Daarna zoek je met de ganse groep in een woordenboek of op het internet naar een verklaring, je bevindingen schrijf je in een groene kleur in de verklaringskolom. Woordjes die dan nog niet gevonden zijn leggen we voor aan de ganse klas en verduidelijken we in een zwarte kleur. Moeilijk woord Woordverklaring 26