Plan!van!Transformatie!Sibelco!Gebied,!Heerlen!en!Landgraaf!

! Plan!van!Transformatie!Sibelco!Gebied,!Heerlen!en!Landgraaf!! 3!april!2015!! Status:!finaal!eindconcept! Opgestelddoor SibelcoBeneluxBV ProvincieLimburg GemeenteHeerlen GemeenteLandgraaf VerenigingNatuurmonumenten 1

Voorwoord! Op10december2013legdenSibelcoBeneluxBV,ProvincieLimburg,GemeenteHeerlen, GemeenteLandgraaf,enVerenigingNatuurmonumentenvastopwelkewijzezijgezamenlijk demogelijkhedenwillenverkennenvooreenverlengingen/ofuitbreidingvande zilverzandwinninginhetsibelcogebiedteheerlen(ziebijlage1).hetresultaatligtnuvooru: hetplanvantransformatiewaaralle5partijenachterstaan. HetgereedkomenvanditPlanvanTransformatiemarkeertheteindevaneenprocesmaar luidtvooralookeennieuwefasein:dievanderealisatie.inhetlichtdaarvanzullende komendemaandendevolgendestappenwordengezet: 1. Oppolitiek/bestuurlijkniveau(ProvincialeStaten/GedeputeerdeStaten;Gemeenteraad Heerlen,GemeenteraadLandgraaf,RaadvanBestuurSibelcoBeneluxBV,Hoofddirectie VerenigingNatuurmonumenten,)finaleaccorderingvanditPlanvanTransformatie. 2. Hetopstellenvaneenprivaatrechtelijkeovereenkomstwaarinde5betrokkenPartijen bindendeafsprakenmaken 1 overderealisatievanditplanvantransformatie.onderdeelvan dieprivaatrechtelijkeovereenkomstisdateenwerkwijzeen/ofstructuurmoetworden ontwikkelddiewaarborgtdatnaastde5betrokkenpartijenookdeomwonendenparticiperen indeverderedetailleringenrealisatievandeinrichtingenhetbeheer. 3. Voorzovermogelijkzosnelmogelijk(overdrachten)openstellingvandiedelenvande Sibelcogroevewaarindewinningachterderugis. 4. OpstellendoorSibelcovaneenMilieuEffectRapportage)tenbehoevevanPIPen ontgrondingsvergunning.verwachtwordtdatongeveer2jaarnahetgereedkomenvandit planvantransformatiemetdeontgrondinggestartkanworden. 5. Uitvoerenvanwinning,inrichtingenbeheerconformdeindevergunninggestelde voorwaardenenconformdeafsprakenzoalsgemaaktindeprivaatrechtelijkeovereenkomst. HetfeitdathetgeluktisditPlanvanTransformatieoptestellensterktonsvertrouwenén onzemotivatieomhetookgezamenlijkterealiseren. SibelcoBeneluxBV ProvincieLimburg GemeenteHeerlen GemeenteLandgraaf VerenigingNatuurmonumenten 1 Voorbetrokkenoverheidsorganenzalaltijdeenvoorbehoudgeldenmetbetrekkingtotdeuitoefeningvanhun publiekrechtelijkebevoegdheden 2

!!Inhoud!!!!!!Leeswijzer! 1. Inleiding! 2. Huidige!situatie! 3. De!voorkeursvariant! 4. SociaalKeconomische!impuls!voor!recreatie!en!! toerisme!in!een!natuurlijke!omgeving! 5. Einddatum!en!fasering!van!de!uitvoering! 6. Financiële!aspecten! 7. Meerwaarde! 8. Plan!van!Transformatie!en!besluitvorming! 9. Bestuurlijke!aspecten!!! Bijlagen! 1.!Procesplan!2013! 2.!Nota!verkenningen! 3.!Proces!van!totstandkoming!van!het!Plan!van!Eindtoestand! 4.!Referentiekader! 5.!De!varianten!A,!B!en!C! 6.!Meerwaarde!van!de!het!Plan!van!Transformatie! 7.!Stroomschema!planK!en!vergunningprocedure!Transformatie!!!!!!!Sibelcogroeve! 3

Leeswijzer! DitishetinhoudelijkdeelvandeafsprakendievijfPartijenhebbengemaaktoverde verlengingenuitbreidingvandezilverzandwinninginhetsibelcogebiedna2020.! DevijfPartijenzijndeSibelcoBeneluxBV,deProvincieLimburg,GemeenteHeerlen,de GemeenteLandgraaf,VerenigingNatuurmonumenten. Hetbevatdeinhoudelijkegebiedsbeschrijvingenhoofdstukkenoverdebeheersingvanhet transformatieproces(planning,financiëlemiddelenenorganisatie). Achtergrondrapportenzoalshetprocesplanvan10december2013,deNotaVerkenningen vanmaart2014,deuitwerkingvandedriedeelvariantenzijnopgenomenalsapartebijlagen. HetPVTisonlosmakelijkverbondenmetdenogoptestellenprivaatrechtelijkeovereenkomst waarinpartijenzichoverenweerverplichtentotrealisatievanditplanindekomendejaren. Dit$Plan$van$Transformatie$geeft$weer$hoe$Partijen$de$Sibelcogroeve$stapsgewijs$willen$ inrichten.$op$een$aantal$onderdelen,$waaronder$de$stabiliteit$van$de$schil$en$de$nieuwe$ mijnsteenberg,$de$natuur$(fauna$en$flora)$en$dergelijke,$is$nader$onderzoek$nodig.$dit$zal$door$ Sibelco$plaatsvinden$in$het$kader$van$de$vergunningsaanvraag,$m.n.$bij$het$opstellen$van$de$ MER$en$de$passende$beoordeling.$Op$basis$van$dit$onderzoek$zal$nadere$detaillering$van$dit$ Plan$van$Transformatie$plaatsvinden.$Een$detaillering$van$de$inrichtingskosten,$alsmede$ afspraken$m.b.t.$de$taakverdeling$en$samenwerking$tussen$partijen$zal$worden$opgenomen$in$ een$uitvoeringsovereenkomst.$deze$zal$gereed$zijn$uiterlijk$10$weken$na$vaststelling$van$dit$ Plan$van$Transformatie.$ 4

1. Inleiding! DitPlanvanTransformatieishetantwoordopdedoorSibelcogesteldevraagomlangeren uitgebreidertemogenontgrondenna2020.deprovincielimburgheefttekennengegeven datzijditverzoekalleenkanhonorerenindiendemaatschappelijkemeerwaardevanzo n verlengingen/ofuitbreidingexplicietwordtaangetoondtenopzichtevanhet eindafwerkingsplan2020dathoortbijdevergunningvan2001voordegemeenteheerlen geldtdathetplanvantransformatievoldoetaandehetmasterplanzandgroevesuit2009. Heteindafwerkingsplanwerdop22juli2002goedgekeurddoorGedeputeerdeStaten;het MasterplanZandgroevesvan22oktober2009datalshardkaderdientvoorditPlanvan TransformatieisvastgesteldindegemeenteraadvanHeerlenop1december2009. HetPlanvanTransformatievaltgrofweguiteenintweedelen. Eenvoorkeursvariantmeteenbasispakketaanconcreteinrichtingsmaatregelenen afspraken(hetbasispakket) Eenontwikkelingsrichtingvoordetoekomst. DerealisatievanditPlanvanTransformatiewordtvastgelegdineenovereenkomstter uitvoeringvanhetplanvantransformatieenvervolgensindemilieuen ontgrondingsvergunningeninheteindafwerkingsplanvoordegroeve. Deontwikkelingsrichtingwordtophoofdlijnenweergegeven. 5

2.!Huidige!situatie!! 2.1!Ligging!in!de!omgeving!en!relatie!met!HeideNatuurPark! DeSibelcogroeveligtineengebieddatzichsindsdewinningvansteenkoolbeginvorigeeeuw snelheeftontwikkeld.vanuiteenlandschapdatwerdgekenmerktdoorlandbouwindedalen enopdedalwandenenheideveldenopdehogeregrondenontwikkeldenzichindenabijheid vandesteenkoolmijnengrotenederzettingen.ooknadesluitingvandemijnengroeidende stedenverder.elkesectordiewerkgelegenheidboodwaswelkomenditleiddetoteen wildgroeiaanbedrijvigheid,groeves,nieuwbouwwijken,infrastructuuretc.ditgingvooralten kosttevandelandbouw,diesteedsmeergrondafstondaandenieuweontwikkelingenen gaandeweguithetlandschapverdween.deheideveldenenbosseninderegiokregenalsnel eenrecreatievefunctieenblevengrotendeelsgespaard.methetbeëindigenvande steenkoolwinningverdweennietdemijnbouwuithetgebied.erzijnindelaatste50jaar tientallenvergunningenafgegevenvoordewinningvanvooraltertiairezandenenkleien.veel vandezegroeveshebbennadatzeuitgenutwareneennieuwebestemminggekregen,als woonwijk,vuilstortplaats,recreatieplasen,vooraldelaatstetijd,alsnatuurgebied. Anno2015iserinderegioHeerleneenlandschapontstaanmeteengroteaaneengesloten stedenbanddieaandenoordzijdeeengrootgroengebiedomsluitmetdaarin3grote natuurgebieden:hetnatuurparkroodebeek/rodebach,debrunssummerheideendetevener Heide.Enkelejarenterughebben3Nederlandseen3Duitsegemeenten,KreisHeinsberg, ProvincieLimburgenNatuurmonumentenhetinitiatiefgenomenvoordeverdere ontwikkelingvanditgroenekerngebied,datzijhetheidenatuurparknoemen.het Heidenatuurparkbiedteenkansomdebandtussenstedelijkennatuurlijklandschapte herstellen.doordebestaandenatuurgebiedenaaneentesluiten,verderuittebreidenen verbindingenteleggendietotinderandvanhetstedelijkgebieddoordringen,kunnende inwonersvandezeregioletterlijkenfiguurlijkaangeslotenwordenopdebijzondere landschappendiehetheidenatuurparktebiedenheeft.extraaandachtiserinhet Heidenatuurparkvoordeaansluitingvanterreinendieindevorigedecenniaingebruikzijn genomen,zonderrelatiemethetlandschap.hiermeewordtgedoeldopeenopvallendgroot aantalgroeves,diealsnieuwlandschapselementaangeslotenkunnenworden.de Sibelcogroeveiseenvandezegroevesinderandzonetussenroodengroenentevensde grootste.vanuitheerlengezienkanzijzichontwikkelentoteenfraaieovergangszonetussen destadendenatuurvanhetheidenatuurpark. 6

Figuur$2.1.$Het$Heidenatuurpark$te$midden$van$de$stedelijke$ring$van$Landgraaf$ $Heerlen$M$ Brunssum$M$Schinveld.$De$Sibelcogroeve$(binnen$de$zwarte$ovaal)$ligt$in$het$zuiden$op$de$ overgang$tussen$stad$en$natuur.$ 2.2!Eindafwerking!zoals!voorzien!in!de!huidige!vergunning!! Laatstelijkop10april2001verkreeghettoenmaligeSigranoeenontgrondingvergunningvoor circa110haindegemeentenlandgraafenheerlen,grenzendaandebrunssummerheide. Dezeontgrondingvergunninggeldttot25januari2020.Deontgrondingvergunningschrijft voordatdevergunninghoudereenplanvandeeindtoestandinmoetdienen,dat overeenkomstigvoorschrift5vandevergunninggebaseerdmoetzijnopenerzijdsde schetsplannendiebijeeneerderevergunningverleningin1988werdengoedgekeurddoorde provincieenanderzijdsophetbijdeaanvraagovergelegdeconcept3eindplan.voorde ontwikkelingvanditplanvaneindtoestandziebijlage3. 7

OmtekunnenbeoordelenofhetPlanvanTransformatiemaatschappelijkemeerwaardebiedt tenopzichtevanhetafwerkenvandesibelcogroeveconformdevigerendevergunning,is doordevergunninghoudersibelcoenhetbevoegdgezagprovincielimburgaanpartijeneen referentiekader aangereikt,alsnietvoordiscussievatbaaruitgangspuntvoorhetplanvan Transformatie 2.Ditgeeftweerhoedegroevemoetwordenafgewerktconformde voorwaardendiebijdehuidigevergunninghoren.(bijlage4).denadrukligtop natuurontwikkelingbinneneenafgesloten,niettoegankelijkgebied.dekaartvanhet referentiekadergeefteenschetsmatigbeeldzonderdetails.welisduidelijkdathetterreinals eenwaterrijkgebiedwordtopgeleverdmet3groteplassen.eendeelvandeoeversis natuurlijkingerichtmetlagunesenlandengtes.deoeverszijndeelszandig(geelopdekaart) ofgrazigdanwelmetbosbegroeid(groenopdekaart).hetterreinronddeheihoeveisniet vergraven. Figuur$2.2.1.$Het$minimale$model$van$het$eindplan$zoals$dit$in$2002$is$opgesteld$en$door$de$ provincie$is$vastgesteld.$dit$minimale$model$is$in$dit$plan$van$transformatie$het$ referentiekader. 2 DegemeenteHeerlenwilzichhetrechtvoorbehoudenomnietgebondentezijnaanhetreferentiekaderzoals getoetstengeaccordeerddoorhetbevoegdgezagdeprovincielimburgmochthetpvtniettotstandkomen.de gemeenteheerlensteltdemeerwaardevanhetplanvantransformatieooknietvastdoorvergelijkingmethet referentiekadermaardoorvergelijkingmethetmasterplanzandgroevesuit2009ensteltzichdaarbijdevraagof hetplanvantransformatievoldoendeinvullinggeeftaandatmasterplan. 8

Figuur$2.2.2$Bewerking$van$het$referentiekader$in$de$tekenstijl$zoals$die$in$dit$Plan$van$ Transformatie$wordt$gebruikt.$ 2.3!Uitgangspunten! Leidendbijhetontwikkelenvandevoorkeursvariantdieinparagraaf2.4wordtbeschreven warendebelangenzoalsdieineen NotaVerkenningen zijnbenoemd:! Omwonenden 3 Belangen:geenoverlast;rust;natuur;waardebehoudwoning;veiligeengezonde leefomgeving;duidelijkheid. Wensen:behoud(schil)mijnsteenberg;openbaargebied;recreatievefunctie;snel afwerken,huizenzonodigopkopen;duidelijkheid;landbouwgebied Stichtingen 4 Belangen:snelinrichtenenopenstellen;zominmogelijkinexploitatieverkerendgebied; 3 Deomwonendenhebbenwelhunbelangenenwensengeformuleerdmaarzijn,naenkelemaandenvandeelname, op12september2014uithetprocesvantransformatiegestaptomdatzijhetreferentiekaderindehuidigevorm nietaccepteren.zijvindennadereuitwerkingnoodzakelijkomalsreferentiekadertekunnendienen.omdatde uitwerkingvanhetreferentiekadernietbinnenhetprocesvantransformatieplaatsvindtismenopgestapt.vanuit deomwonendenisvervolgenshetverzoekgekomeneenmeedenkgroeptemogenvormen;destuurgroepheeft daarmeeingestemd. 4 Destichtingenhebbenwelhunbelangenenwensengeformuleerdmaarzijnophetzelfdetijdstipenomdezelfde redenenalsdeomwonendenuithetprocesvantransformatiegestapt... 9

nietverstorendeengoedgezoneerderecreatievefuncties;planschaderegelingbij (gedeeltelijke)vergravingmijnsteenberg Wensen:behoudveiligwoon3enleefklimaatdirecteomgevingmijnsteenberg;behoud (cultuurhistorischewaarde)mijnsteenberg;behoudnatuurwaardenmijnsteenbergen zuidwesthoekgroeve;geenschadeaannatura2000t.g.v.bedrijfsactiviteiten GemeenteHeerlen Belangen:uitgangspuntenMasterplan2009;goede/veiligeleefomgeving;veilige eindafwerking;beheersbaargebied Wensen:behoudschil;duidelijkheidintijdeninhoud;aansluitingopbestaande structuren;snelafwerkenomoverlastomgevingtebeperken;helderentransparant proces,waarbijbelanghebbendenrechtstreekswordenbetrokken GemeenteLandgraaf: Belangen:hoogwaardigeafwerking;extensiefrecreatiefgebied;uitloopgebiedvoor omwonenden;goede/veiligeleefomgeving;veiligeeindafwerking;beheersbaargebied Wensen:ruimtevoorkleinschaligeinitiatievenmetopbrengendvermogen;aansluitingop Heidenatuurpark Sibelco Belangen:winningvanhoogwaardigzilverzandinclusiefonderdemijnsteenberg; herinrichtingvanhetgebiedtenbehoevevandeeindsituatie,rekeninghoudendmet: grondbalans,goednabuurschapenmilieu3enwetgevingsaspecten Wensen:verlengenvergunningvoorperiodena2020,uitbreidingterplaatsevan mijnsteenberg;gefaseerdeeindafwerkingmetmeerwaarde;langdurigburen Natuurmonumenten Belangen:goedelandschaps3ecologischeaansluitingBrunssummerheide;versterking natuur(beleving)brunssummerheide;spreidingrecreatiedruk Wensen:uitwerkengroevegebiedalsonderdeelvanhetHeidenatuurpark;water3 recreatievevoorzieningterontlastingrecreatiedrukbronnengebiedrodebeek;in natuurzoneondiepvennenlandschapi.p.v.grotediepewaterputten ProvincieLimburg Belangen:maatschappelijkemeerwaardeconformdebeleidsnotaOntgrondingen; versterkingecologischehoofdstructuur Wensen:kwalitatiefgoedenmaatschappelijkverantwoordproject;stevige kwaliteitsimpulsnatuur;opengesteldgebiedmeteenbovenlokalefunctie;onderzoeken ofermethetprojecteenbijdrageaandeibaparkstadkanwordengeleverd Duidelijkisdat natuurenlandschap en openstellingenrecreatiefgebruik dooralle partijenalsbelangrijkwordengezien.hieronderwordtdaaromtoegelichthoedezeaspecten vormkrijgenindevoorkeursvariant. 10

2.4! Verborgen!valleien,!inrichtingsconcept!voor!groeves! DeherinrichtingvangroevesisinZuidLimburgwasinhetverledenvooralgerichtophet zoveelmogelijkonzichtbaarmakenvandevoormaligewinning.dewandenvaneengroeve werdenoverdevolledigebreedtemetdekgrondafgesmeerdeningerichtmetbosof bomenrijen.ineenaantalgevallenwerdendegroevesopgevuldmetmijnsteenofafval, waardoorzenaverloopvantijdnietmeerherkenbaarwareninhetlandschap. Bijdezewijzevanherinrichtingisernauwelijksruimtevoorspontanenatuurontwikkelingen ookdekansenomdebelevingswaardevanhetlandschaptevergrotenvoorderecreant blijvenonbenut.hetverflauweneninplantenvantaluds,omerosietegentegaan,betekent eenaanzienlijkverliesvanlocatiesmetsteilewandenwaarhellingprocessenkunnen plaatsvindenendoorhetafdekkenvandewandenwordenookgrondwaterstromenen bronmilieusafgedekt.hetgevolgiseenrelatiefmonotonewanddiesnelvolgroeitmetbos, waarinopenmilieusenpotentiëlegraslandsituatiesverdwijnenendeontwikkelingvan natuurlijkevegetatiesnietmeermogelijkzijn. Indezebenaderingwordtbovendiengeenrekeninggehoudenmethetgegevendatde aantrekkingskrachtvangroevesopbezoekershoofdzakelijkberustopdeindrukwekkende kenmerkenvandegapendedieptes,metkliffen,steilewanden,puinkegels,enkleine waterstroompjesdiezichinplassenindegroeveverzamelen.ookmethetkunnenzienvan verschillendebodemlagenwordtgeenrekeninggehouden(ziefiguur2.4.1).somszijnerin groevesnogherinneringentezienvanhetwinverleden,zoalsbvoudegebouwen, graafwerktuigenetc.dezewordennuveelalafgebrokenenuitdegroeveverwijderd.! Fig.$2.4.1$De$wanden$van$groeves$bieden$zijn$landschappelijk$bijzonder$en$bieden$een$inkijkje$in$ de$geologische$opbouw$van$het$gebied.$ 11

Dooreenandereherinrichtingvaneengroevekunnendezebijzonderewaardenophetgebied vannatuur,landschapenwinningsgeschiedenisechterblijvenbestaanenbijdragenaande attractiviteit.ditnieuweconceptvanherinrichtenwordt VerborgenValleien genoemdenis inlimburgaleerdertoegepastinmergelgroeves.hetisechterookgeschiktvoorgrind,zand enkleigroeves.alsdeafwerkingvaneengroeveophetconceptvanverborgenvalleienwordt gebaseerdkan,zoalseldersisgebleken,degroevezichbijzondersnelontwikkelentoteen unieknatuurgebied.deprovincielimburgheeftinhaarbeleidsnotaontgrondingen(2009) inzakedeeindafwerkingvankalksteengroeveshaarvoorkeuruitgesprokenvoorverborgen valleien.inhetgevalvangroevesdieontstaanbijwinningvananderegrondstoffenwordtper gevalbekekenofeendergelijkeafwerkingwenselijkisenmogelijkis. Figuur$2.4.2.$Links$een$groevewand$ingericht$volgens$de$principes$van$Verborgen$Valleien,$ rechts$een$groeve$volgens$de$traditionele$wijze$heringericht.$$ IndeSibelcogroevewordendevolgendeonderdelenvanhetconceptverborgenvalleien toegepast: 3 Steilewandenwordenwaarmogelijkintactgelaten.De10tot20mgrote hoogteverschillenlangsdebuitengrensvandeontgravingwordenzoingerichtdaterveel variatieis:metsteilranden,kliffen,kleineplateausenkloven.degeologischegelaagdheid indezilverzandenishierzichtbaar.bijdeinrichtingvandezelocatiesmoetervoldoende ruimtezijnvoorerosie,zonderdateronveiligesituatiesontstaan.aandachtspuntbijde vergunningverleningmoetzijndaterosieeennatuurlijkprocesisdatzichniethelemaal laatsturen. 3 Indebodemvandegroevewordenkwelmilieusingericht.Langsdeoostgrensvande groevewordtdaarvoortotjuistonderhetniveauvanhetgrondwatergegraven,zodathier doorstroomveentjeskunnenontstaan. 3 Overtolligedekgrond,diezichnuveelalinronddegroeveopgeworpenwallenbevindt, wordtgebruiktomdiepwaterteverondiepen(ennietomsteilewandenmeete verflauwen). 3 Devegetatieindegroeveontwikkeltzichnatuurlijk,zonderdatergezaaidofaangeplant wordt.doormiddelvanbeheerwordenongewenstesituaties,zoalstesterkeverbossing ofruigtevormingvoorkomen. 12

3 Dewandenvandenieuwemijnsteenbergwordenaangelegdmetveelvariatieindevorm vannissen,klovenenkleineplateaus. 3 Omdebelevingvanhetgroevelandschapmogelijktemakenisdegroevealtijdensde winningvoorhetpubliektoegankelijk.omeenveiligetoegangtegaranderenisereen fysiekeafscheidingtussenhetactievedeelenhetdeelvandegroevewaarnietmeer wordtgewerkt.binnenditafgeschermdedeelkunnendanbezoekersvrijrondlopen. 3 Vanbuitendegroeveiserzichtopdedelenvandegroevedienogoperationeelzijn.Zo kaneenwandel3enfietsroutelangsderandwordenaangelegdmetvrijuitzichtoverde groeve. 3 Herinneringenaandewinninggeschiedeniskunnennadewinningbewaardblijvenenevt eennieuwefunctiekrijgen,bvophetrecreatiefgebied.indesibelcogroevegaathetdan zowelomdeoverblijfselenuithetmijnbouwverledenalsdegebouwenvandehuidige zilverzandwinning. Belangrijkonderdeelvanhetgebiedzijnookdeplassendienadewinningachterblijven.Deze bestaannuvooraluitdiepwaterwatrelatiefarmisaannatuurwaarden.doorverondieping vaniniedergevaleendeelvandeplassenenaanlegvanflauwoplopendeoeversmetdeels plas/dras3enkwelzoneskunnendenatuurwaardensterkwordenvergroot.denoordelijkeplas diegrenstaandebrunssumerheideleentzichhierhetbestevoor. 2.5!Natuur!en!landschap! Figuur2.1laatziendatdeSibelcogroeveligtineenzonewaardestedelijkeinvloedsfeerende natuurelkaarraken.opkorteafstandvanelkaarvindenwehierafwisselendelandschappen, metbeekdalen,moerasgebieden,kruidenrijkegraslanden,drogeennattebossenen heideveldenmetvennenenzandverstuivingen.debiodiversiteitiserdanookgrootmetveel soortendierenenplanten.degrootstenatuurwaardenzijntevindenindrienatuurgebieden (ziefiguur2.5). 13

Figuur$2.5.$De$Duits Nederlandse$grensregio$met$de$drie$grote$natuurgebieden$en$de$grens. HetRoodeBeek/RodebachgebiedmaaktdeeluitvanhetNationaalNatuurnetwerkHetDuitse deelheefteenbeschermdestatus,deelsalsnatuurbeschermingsgebiedendeelsals landschapsbeschermingsgebied.deteverenerheideendebrunssummerheidezijnbeide Natura20003gebiedenhebbendaarnaasteenstatusalsNationaalnatuurnetwerk(NL)en soort3enhabitatbeschermingsgebied(d). Deafgelopen15jaariserdoordeProvincieLimburg,NederlandseenDuitsegemeenten, Natuurmonumenten,NABUenKreisHeinsberghardgewerktaannatuurherstelindeze natuurgebieden.inhetroodebeek/rodebachgebiedzijndebeeklopengerenatureerdenis eengebiedvanca.300hameteentotdanintensiefagrarischgebruik,omgevormdtot bloemrijkgraslandwaarnueenkuddevanca.75hooglandershethelejaargraast. 14

DeTeverenerHeideiseenrestantvaneenduin3heide3veencomplex,datnubestaatuitheide, veenrestantenenbebosteduinen.eenaantalvoormaligegroevecomplexenishier heringerichttotheideveld,anderealskleineplassenenvennen.dezeafwisselingvandroogen nattrektveelbijzonderesoortenaan. DeBrunssummerheideiseensterkgeaccidenteerdheide enbosgebiedmetrelatiefgrote hoogteverschillen.hetzilverzanddatindesibelcogroevewordtgewonnenkomthier plaatselijkaandeoppervlaktewatbijzonderenatuurwaardenoplevert.bijdebronvande RoodeBeekenbijBrandenbergliggenuniekedoorstroomveentjes.DeTeverenerHeideende Brunssummerheidewordenbegraasdmetschaapskudden. Naastdegrotenatuurgebiedenzijnermeerderekleinenatuurgebiedenindedirecteomgeving dievaakookeenstatusalsnationaalnatuurnetwerken/ofnatura20003gebiedhebben.hetis deambitievanhetheidenatuurparkomde3grotenatuurgebiedenteverbindenensamen metomringendekleineregroenegebiedenaaneentesmedentoteenlandschappelijke eenheid. Zorijkalsdedriegrotenatuurgebiedenzijn,zoarmaannatuurwaardenisdeomgeving. Binneneenstraalvan10kilometerliggengeengrotenatuurgebieden.Destedelijkegebieden aandenederlandsezijdezijnarmaangroen,maarookdeveelminderdichtbevolkteduitse zijdeisarmaannatuurdoorhetintensiefagrarischgebruik.pasopenigeafstandwordener weernatuurwaardenaangetroffenzoalsinhetwormdal,hetroodebeekdalenlangsde Geleenbeek. 2.6.!Recreatie!en!Toerisme! DeregioronddeSibelcogroeveisdichtbevolktenkenteengroterecreatiebehoefte.Ditblijkt onderandereuithetfeitdatderecreatievoorzieningendieerzijnvaakzeerhoge bezoekersaantallentrekken.datgeldtzowelvoordenatuurgebieden debrunssummerheide iseenvandedrukstbezochtenatuurgebiedenvannederland alsvoorhetrelatiefgrote aantalrecreatieveattracties,zoalssnowworld,gaiaparkendetuinenvanmondoverde.! BijhetopstellenvanheteindplanvoordeSibelcogroeve(200132002)isookoverwogenom hetgebiedeenintensieverecreatiebestemmingtegeven.ditisindertijdo.a.indemaximale variantvoorheteindplanbeschreven.voordezevariantistoenechternietgekozenendie keuzewordtinditplanvantransformatiebevestigd.zoweldepartijenalsookde omwonendenzijnheterovereensdatdeheringerichtegroevevooraleenbestemmingmoet krijgenvoorextensieverecreatie.ditsluithetbesteaanbijdebehoefteninderegioenpast beteraanderandvanhetheidenatuurparkdaneenintensiefrecreatiegebied.! Alleenvoordecentraleplasiserdeoptieomdezuidoostelijkeoeverdaarvaninterichtenals zwemgebied.metnameopwarmezomersedagenzalditveelbezoekersaantrekken.omde 15

kwaliteitenvandemeeropextensieverecreatiegerichteoverigedelenvandegroeveniet onderdezeintensieverecreatietelatenlijdenishetvanbelangdathetzwemstrand zorgvuldigwordtingepastindegroeve.specialeaandachtiswatditlaatstebetreftookvereist voordeparkeergelegenheid.hierbijmoetgedachtwordenaanbijvoorbeeldeen overloopterreinvoorparkeren,zoalseenweilandindedirecteomgeving.!! 16

! 3. De!voorkeursvariant!! 3.1!De!voorkeursvariant!in!grote!lijnen Determijnvoordewinningwordtverlengdtotna2020enookhetwingebiedwordt uitgebreidtenopzichtevandevigerendeconcessiewanterwordtookonderdehuidige mijnsteenberggewonnen.aandekantvandewijkheksenbergblijfteenschilstaan,derest vandebergwordtbinnenhetgebiedverplaatst.dewerkgelegenheiddiedewinningbiedt blijftna2020noglangeretijdinstand. Deafwerkingenopleveringvindengefaseerdplaats.Naopleveringwordthetgebiedvrij toegankelijk,erzijndoorgaandewandelpaden,eendoorgaandfietspad,eenrolstoelpadbijde zuidelijkeplas,eenruiterpadendiversestruinpaden.degroeveisbereikbaarviaverschillende entreeswaardoorhetgebiedverbondenwordtmethetroutenetwerkindeomgevingeneen volwaardigonderdeelkanwordenvanhetheidenatuurpark.bijdezuidelijkeplaswordtop kortetermijneenhondenzwemgebiedaangelegd.indeeindfasewordtditverplaatstnaarde noordelijkeplas,datgrenstaanhethondenuitloopgebiedopdebrunssummerheide.het zwemstrandvoormensenbijdecentraleplasligtlangsdeoostoeverenisopdezongericht.! DecontourvandeenclavewaaropdeHeihofligtwordt gladgetrokken,doordetwee inhammenaantevullenmetdekgrondtotophetoorspronkelijkemaaiveldendezegronden interichtenalsgraslandofhuisweidemethagenenboomgaard.eeneventueletoeristische functievandeheihofenomgevingoptermijnismogelijk. Langsdebuitenrandvandewinningisvolopruimtevoorkliffenindesteilezilverzandwanden dienadewinningresteren.langsdeoostelijkeoevertreedtlokaalgrondwateraande oppervlakteenliggenkwelzones.denoordelijkeplasisverondieptmetgebiedseigenzand passendbijdenatuurtypes(zietabel3.4.1)enheeftlangzaamuithetwateroplopende oeverzones.demijnsteenbergisverplaatstenalslandmarkingericht.eenuitlopervande nieuwebergomringthetbedrijfsgebouwenfungeertzoalsbinnenschil.denieuwewanden zijnaangelegdmetklovenensteilegedeeltenomzohabitatstebiedenvooro.a.deoehoe.de nieuweplasonderhetgebiedvandehuidigemijnsteenbergisverbondenmetdealbestaande zuidelijkeplas.intabel3.4.1wordtkortsamengevatwelkenatuurtypeszichinhetgebiedzullen ontwikkelenenoverwelkeoppervlaktes. 17

Figuur$3.1.1.$De$voorkeursvariant$die$met$het$plan$van$Transformatie$wordt$gerealiseerd.$ 18

$ $ $ Figuur$3.1.2.$De$heringerichte$groeve$in$de$bestaande$omgeving.$$ 19

Enkelewanden,bvaanweerszijdenvandeGroteHeiweg,zijnverflauwd.Debedrijfsgebouwen vansibelcowordennabeëindigingvandewinningverwijderdenditterreinwordttoegevoegd aanhetnatuurgebied;erkomtgeennieuwebedrijvigheidopdezeplek.erzijnopbeperkte schaalmogelijkhedenvoorondernemenenwerkgelegenheidinderecreatievesfeer.erzijn enkeleonderdelendieinhetkadervandeibaeenbijzonderkarakterkunnenkrijgen(bijv.een uitzichtpuntopdemijnsteenberg,eenzonnepanelenwandeneenoeververbinding(mogelijk eenwandel3/fietsbrug)overde canyon tussendezuidelijkeplasendeplasopdevoormalige locatievandemijnsteenberg). 3.2.!Omschrijving!van!de!voorkeursvariant!in!deelgebieden! Hiernawordenperdeelgebieddeinrichtingvanhetterrein,denatuurontwikkelingende recreatieveelementenbeschreven.recreatieveelementendiezichovermeerdere deelgebiedenuitstrekkenofaansluitenopgebiedenbuitendegroevewordenindevolgende paragraafbeschreven. 3.2.1.SchilMijnsteenberg Vandehuidigemijnsteenbergblijftdewestelijkewandeneendeelvandenoordelijkewand staanalseenschildiedewijkheksenbergafschermtvandegroeve.debegroeiingopdeze hellingwordtnietaangeraakt,zodathetzichtvanuitdewijknietverandert.opdetopblijft eenminimaal3mbredestrookvlakkegrondbehouden;omdatdebuitenrandeengrillig verloopheeft,zaldestrookvaakbrederzijndan3m.aandebinnenzijdewordtdemijnsteen ondereentaludafgegravendatminimaalvoldoendeisomdestabiliteitvandeschilenhet gebiederachtertegaranderen.deexactevaststellingvanhetprofielvindtzosnelmogelijk plaatsopgrondvanonafhankelijkonderzoekdatbindendisvoorallepartijen.!! Figuur$3.2.1.a.$De$schil$(links)$en$de$nieuwe$mijnsteenberg$(rechts).$ 20

$ Figuur$3.2.1.b.$Dwarsprofielen$(globaal)$van$de$schil$en$de$verplaatste$mijnsteenberg.$Profiel$AM A $ligt$in$het$noorden$van$de$vergraving$onder$de$huidige$mijnsteenberg,$bmb $in$het$midden$ (ter$hoogte$van$een$klein$uitsteeksel$aan$de$berg)$en$cmc $in$het$zuiden.$$! 21

Inhettaludaandebinnenzijdevandeschilzullenopenkeleplaatsenterrassenworden aangelegd(iniedergevalterhoogtevanhetvroegeremaaiveldonderdeberg,opca108m +NAP,enopdewaterlijn).Dezeplateauszijnverdernodigalswerkwegenenophetbovenste plateau(op108m,dwznietopdetopinverbandmetdeprivacyvandebewoners)kannade winningeenwandelpadwordenaangelegd.langsdewaterlijnligteenstruinpad.nade winningwordtdehellingaandebinnenzijdevandeschilalsnatuurlijkewandopgeleverd,die begroeidzalrakenenwaarindezilverzandlagenzichtbaarzijn.indenoordelijkewandisnaar verwachtingookdeheerlerheidebreuktevolgenalseensprongindezandlagen. 3.2.2.DeNieuweMijnsteenberg Circa80vandehuidigemijnsteenbergwordtverplaatst,alleendewestelijkewandeneen deelvandenoordelijkewand(ditishetbebostedeelinfiguur3.2.1rechtsonder)blijft behouden.eventuelevervuilingdiebijverplaatsingaanhetlichtzoukomenwordtnaar wettelijkenormeringengesaneerd.devormvandemijnsteenbergiszoontworpendathet gebieddekomendeeeuwenalslandmarkkanfungeren.detopisvlakenligtop155m,even hoogalsdehuidigeberg.debergsteektgedeeltelijkindegroeve,waarbijhethoogstepunt nietvoorbijdehuidigegroevewandreikt.inzuidwestelijkerichtingiseenrugaangelegd,die dienstdoetalsbinnenschilrondhetfabrieksgebouw.dewandenzijnopgeworpenmetveel variatieintaluds,kliffen,kleineplateausenkloven.zobiedtdebergookruimteaan bijzonderenatuurvanrotswanden 5.Meteennadeverplaatsingvandemijnsteenwordtde bergopengesteldvoorbezoekers.detop,meteventueeluitzichttoren,isdanvanafde Brunssummerheidebereikbaarviaeenwandelpadenwanneerdewinningdatmogelijkmaakt wordtnogeenwandelpadaangelegdoverdezuidwestelijkerug.dezuidwandisaangelegdin devormvaneenarena,enbiedtdemogelijkheideenzonnepanelenwandaanteleggenvanca 0,75hagroot,dieelektriciteitbiedtaanca300huishoudens.Indemijnsteenbergwordteen mijnleerganggereconstrueerdmetdezelfdeafmetingenalsdeleergangendiehierooitlagen, maarinmiddelszijningestort. 3.2.3.Noordwestelijkegroeveenplas Onderhetgebiedwaarnudemijnsteenligt,wordtinsommigedelentotonderhetniveauvan hetgrondwatergewonnen.hetonderwatertaludbedraagt1:3,5.inhetmiddenisdeplasca. 15mdiep.Deoostelijkewandvandeplasheefteengebogenvormmeteenuitstekendekaap; watvoormeervariatieindehellingendeexpositiezorgt.opdewaterlijnligteenca5m breedterras,dietijdensdewinningvoordewerkzaamhedenwordtgebruikt.nade eindopleveringzalzichhiereenstruinpadontwikkelenlangshetwater.deplaswordtgeen officieelzwemwater. Inhetzuidenisdenoordwestelijkeplasviaeenca150tot200mbrede canyon verbonden metdezuidelijkeplas.ophetsmalstedeelvandecanyoniseenonderhoudsarme 5 DeherlocalisatievandeOehoewordtreedsgemonitord.Voorafgaandaandevergravingvandebergworden maatregelengetroffenvoorhethuidigenest. 22

oeververbinding(mogelijkeenwandel/fietsbrug)aangelegd.indearchitectuurvandeze verbindingkanrekeninggehoudenwordenmethetmijnverleden.deverbindingligtnamelijk ongeveeropdeplaatswaartentijdevandemijnbouw eenspoorlijnliepdiedekolenafvoerdenaarheerlen. Aandenoordzijdeisdegroeveverbondenmetde Brunssummerheide.Eriseenuitzichtpuntwaar wandelaars,dievanafdeheidekomen,zichthebbenop degroeve.langsdeoostrandloopteenfietspadaande voetvandenieuwemijnsteenberg.ditfietspadloopt dooroverdeheideenisverbondenmetdefietspaden dienaarhetbezoekerscentrumbrunssummerheide lopen. 3.2.4.Voormaligbedrijfsterrein(enhistorische gebouwenon3iv) Nahetbeëindigenvandewinningvanzilverzand wordendebedrijfsgebouwenendeinstallatiesdievoordeverwerkingvanhetzandwerden gebruiktafgebroken.debodemverhardingwordtopgebrokenenweggevoerdeneventuele aanwezigevervuilingwordtgesaneerd.hetterreinwordtdaarnaingerichtalsnatuurterrein, waarnahetopnatuurlijkewijzebegroeidzal rakenmetkruidenenstruiken;erwordtniet gezaaidomdenatuurlijkeontwikkelingniet tehinderen.viabeheerwordtervoor gezorgddathetmogelijkblijfthier kleinschaligeevenemententeorganiseren. Bouwselsdieherinnerenaandevoormalige winningvansteenkolenblijvengespaard. Hetgaathierbijomeendeelvandemuren endedraagconstructiesvandehuidige wasserij,maarmogelijkkomenookbijhetopbrekenvandebodemverhardingendesanering nogfundamentenvangebouwenaanhetlicht.dezefundamentenkunnenworden geconsolideerd.indiendaartezijnertijdbelangstellingvooriskan,afhankelijkvande resultatenvannaderonderzoek,ookeendeelvanhethuidigefabrieksgebouwworden gespaardalsherinneringaandezilverzandwinning.opdekaartzijndecontourenvandeze gebouwenalsstippellijnweergegeven.zoontstaateengebiedwaarhetmijnbouwverleden onderdeaandachtkanwordengebrachtendiegebruiktkanwordenvooreducatieve doeleinden. 23

3.2.5.Noordelijkegroeveenplas(natuurplas) Hetnoordelijkdeelvandegroevewordtzoingerichtdatdenatuurzichhieropvolopkan ontwikkelen.deplasdienadewinningresteert,wordtzoveraangevulddatervolopvariatiein deplasaanwezigis(afwisselingvandiepereenondieperedeleneninsteiltevantaluds),waar denatuurvolopvankanprofiteren.hetzandvoordeaanvullingisafkomstiguitdebeide andereplassen.hierisonderhet(danvergraven)zilverzandglauconietzandaanwezigdat speciaalvoordenatuurinrichtingzalwordenopgezogen.deoeverzoneslopenflauwopen langsdenoordelijkeoeverzijnlagunesmetondiepwater(tot2m),zandruggenen schiereilandjesaangelegd.hetnoordoostelijkdeelvandegroevewordtingerichtalskwelzone. Deuiteindelijkeopleverhoogtevandebodemvolgthiernauwkeurigdegrondwaterspiegel, zodathetgrondwaterjuistaandedagkomt.delendienietvolledigzijnafgegraven,worden totronddegrondwaterlijnafgegravenendaarwaardieperisgewonnen,wordttotaande grondwaterlijnaangevuld.voordeontwikkelingvandekwelzonesishetvanbelangdathier voedselarmzandvoorwordtgebruikt,ditkandekgrondzijn,maardanalleendevoedselarme fractie,zonderbijmengingvandevoedselrijketoplaagdieresteertvandelandbouwdieopde grondisbedreven.hetgrondwaterzalaandeoostelijkeoeveruitdebodemtredenen stroomtdan,overhetlangzaaminnoordwestelijkerichtingaflopendeterrein,oppervlakkigaf naardenoordelijkeplas.indewestelijkeoeverzalhetwatertenslotteweerintredenweer ntredenenhaarwegondergrondsvervolgen. Dewandenrondomdegroeve,metuitzonderingvandewandaandevoetvandegrote Heiweg,wordeningerichtvolgensdeprincipesvanverborgenvalleien,steilenmetveel afwisselingindevormvankliffen,kloofjesenterrasjes.dewandenaandevoetvandegrote Heiwegwordtmeteenflauwertaludafgewerktommaarkrijgtweleennatuurlijkebegroeiing. Devegetatiesindegeheleoeverzone,indekwelgebieden,opdehogeredrogegedeeltenen opdegroevewandenkunnenzichopnatuurlijkewijzeontwikkelen;zonderinzaaienof aanplanten.tenbehoevevandeontwikkelingkanbijv.welheideplagsel/maaiselworden aangevoerdomdebodemfaunaenschimmelstebevorderen.doordeschrale bodemomstandighedenzaldeontwikkelinglangzaamverlopenenisdekansgrootdatzich veelbijzondereplantenvestigen. 24

Hetheleterreinronddenoordelijkeplasisvrijtoegankelijkvoorhetpubliek.Erliggenenkele eenvoudigestruinpaden;dezezijnonverhardenmetkleineroutepaaltjesaangegeven.ze ontstaanvanzelfdoordatwandelaarssteedsdezelfderoutevolgen.terplaatsevande doorsteekvanhetkwelmoeraswordteenvlonderpadaangelegdof(opeenondiepeplek) enkelestapstenen.mochthetpadnaverloopvantijdsterkbegroeidraken,danvolstaathet omjaarlijkseenmaaltemaaien.langsdezuidelijkeoevervandeplasloopteenruiterpad,dat evenalshetstruinpadnietverhardis.ookhiervolstaanroutepaaltjes,waarnahetpaddoor hetgebruikzalinslijtenenherkenbaarwordtalsroute.eendeelvandelinkeroever, aangrenzendaanhethondenlosloopgebiedopdebrunssummerheideisingerichtals hondenzwemgebied.ditisaangegevenmetbebording.indemeestnoordelijkehoekvande groeveiseenuitzichtpuntisgepland. 3.2.6.GroeveLandgraafengroteHeiweg DegroteHeiwegwordtingerichtalslaan;daarvoorwordenookaandelinkerzijdezomereiken aangeplant.wanneervandezelfdeafstandwordtuitgegaanalsaanderechterkant,gaathet omca100bomen. 25

DekleinegroeverechtsvandegroteHeiwegkrijgteengeheelnatuurlijkeinrichting.Debodem wordttotronddegrondwaterstandafgegraven,zodathierookeenkwelzoneontstaat.de groevewanden,behalvedewandaandevoetvandegroteheiweg,wordeningerichtmet kliffen,kloofjesenterrasjes.devegetatiekanzichnatuurlijkontwikkelen.dekleinegroeveis vanuithetnoordelijkdeelvandegrotegroevebereikbaarviadetunneldienadewinningblijft liggen.erloopteeneenvoudigstruinpad.alsdebeschermingvandenestplaatsvandeoehoe daaraanleidingvoorgeeft,kan(eengedeeltevan)dezekleinegroeveoptermijnmogelijkvoor hetpubliekwordenafgesloten Aangrenzendaandenoordzijdevandegroeveligteenkleinperceeldatonvergravenis geblevenenwordtgebruiktalsbergplaatsvoordekgrond.dezedekgrondwordtgebruiktom delenvandenoordelijkegroeveteverondiepen(ziebij3.2.5).alsherinrichtingsmaatregel wordtvervolgensca30cmvandebovengrondvanhetperceelafgegravenomdevoedselrijke teeltlaagteverwijderen,waarnazichhiereennatuurlijkevegetatiekanontwikkelen.vanwege devoedselarmeomstandighedenisdekansgrootdathierheidegaatgroeien.afhankelijkvan hetbeheerzullenerookbomenkiemenenzaleendeelbegroeidrakenmetschraalgrasland. 3.2.7.EnclaveHeihofenBovensteHeihof DehuidigevergravingenbijdeenclaveHeihofwordenzodanigaangevulddatereenmeer evenwichtigevormontstaat.hiertoewordendeafgegravengedeelten(oranjeingekleurdinde figuur)metdekgrondaangevuldtotaanhetoorspronkelijkemaaiveld,zodathetaansluitop hetonvergravendeelvandeenclave.dedriehoeves aanderandvanhetgebiedlenenzichgoedvoor bijvoorbeeldeenrecreatieveontwikkelingen/ofeen 26

reconstructietoteenlandgoedmeteenbijzonderetuin.vanuitdegebouwenisdegroeve gemakkelijkbereikbaarendehoeveisdaaromeeninteressanteuitvalsbasisvooreenbezoek aandetotnatuurterreiningerichtenoordelijkeplasofdemeerrecreatiefingerichtecentrale plas.deherontwikkelingvandehoevesvaltbuitendescopevanhetplanvoortransformatie. Voorkomenmoetwordendatopdezelocatieontwikkelingenplaatsvindendiestrijdigzijnmet deuitgangspuntendiein3.6zijnbeschreven.naasteenverankeringdaarvaninhet bestemmingsplanen/ofinhetprovinciaalinpassingsplan,isookeenzorgvuldigeomgangmet deeigendomssituatieeenvoorwaarde.tweevandehoeveszijnnueigendomvansibelco,de anderevanbeaujean.heteigendomvandehoevesenhetterreineromheenblijft/komtin eigendomvaneenpartijdieverantwoordelijkheiddraagtvoordeinrichtingenhetbeheervan hetgroevegebiedzelf. 3.2.8.Centraleplas(metzwemstrandvoormensen) Decentraleplaswordtlangsdezuidoostelijkeoeveringerichtalsrecreatiestrand.Deoeveris geschiktgemaaktvoorrecreatiefgebruikenheeftonderwaterindeeersteca.20muitde waterlijneenflauwtalud(ca1:10).omhetstrandaanteleggenwordthethuidigealdeels aangevuldeterreinlangsdeoostzijdevandeplasweergedeeltelijkvergraven.degrond (voornamelijkdekgrond)diehierbijvrijkomt,wordt gebruiktomandereplassenindegroevete verondiepen.hetrecreatiestrandheeftdevorm vaneengrotelagunemetaandenoordzijdeeen bredezandrugdieca100mdeplasinloopt.de oeverzonebovendewaterlijnlooptooklangzaam op(ca1:10)enbestaatuitzilverzandwaaropwordt gerecreëerd.aandebuitenzijdegaatditstrand overineenmeergrazigenatuurlijkevegetatie,die ookalsligweidewordtgebruikt.erwordtgeengras ingezaaid;metbeheerwordtbereiktwordtbereikt daterwelgoedgezondkanworden.deoverige oeversvandeplaszijnsteiler(1:3,5tot1:5)enniet geschiktalszwemoever;ditismetborden aangegeven. Dewandenvandegroevezijningerichtvolgenshetprincipevanverborgenvalleien,met uitzonderingvandewandenwaareenwegoffietspadbovenlangsloopt;ditomeventuele schadedoorerosietevoorkomen.langsdezuidelijkeoevervandeplasloopteenruiterpaden erzijnstruinpaden(zievoordeinrichtingdaarvanbij3.2.5). 27

3.2.9.Zuidelijkeplas Dezuidelijkeplasisaldeelsingericht.Dewestelijkeenzuidelijkeoeverzijningerichtvolgens eennaderedetailleringvanheteindplan,opgesteldin2004.dewestelijkeoeverisrondde waterlijnaangevuldmetdekgrondendegroevewandisafgeschuindmetdekgronden ingeplantmetbos.indezuidelijkeoeverzijnmetdekgrondenkelelobbenaangelegd,dieeen drietallagunesomgevenenindezuidwesthoekzijnenkelekleinelaguneseneilandjes aangelegdomeennatuurlijkeontwikkelingtestimuleren.deoeverzonesenhetlandzijnmet natuurlijkevegetatiesbegroeid.erligteenhalfverhardwandelpad DebestaandeinrichtingblijftinhetPlanvan Transformatiebehoudenmaarwordtwelbeter toegankelijkgemaaktvoorbezoekers.daartoe wordteenrolstoelpadaangelegddatvanafde entreebijheksenbergdoorlooptnaarde entreeaandeoostzijdedieaansluitophet fietspadbijderotondeindeeuroregioweg.in hetrolstoelpadwordenbinnendeoeverzone tweeruimelussenaangelegd,zodatgebruikers verschillendemogelijkhedenhebbenomhet gebiedtebezoeken.eenvandelussensteekt viakortevlonderbruggendelagunesover. Indezuidoosthoekvandeplaskaneen tijdelijkebouwwerkwordengeplaatstdatals horecavoorzieninggebruiktwordt,meteventueeldemogelijkheidvoordeverhuurvan waterfietsenenkano s.eendefinitievevoorzieninghiervoordientuiteindelijkindebuurtvan dezwemplasendeparkeervoorzieningtekomen. Dezuidelijkeoevermetz nlagunesismomenteelalingebruikalsvisoeverenzaldezefunctie indetoekomstbehouden.eenvandevlonderbruggenisextraverbreed,zodatrolstoel3 gebruikershierookkunnenvissen.vissendoordehuidigevisverenigingkanonder voorwaardenwordenvoortgezet. 3.3.!Recreatieve!in!de!groeve!en!aansluiting!op!de!omgeving! Zoalsbijdedeelgebiedenhierbovenalisbeschreven,wordenerbinnenhetgroeveterrein verschillenderecreatievevoorzieningenaangelegd.inkaart3.3azijndezevoorzieningenextra uitgelicht.hetgaatomeenstruinpaden,eenruiterpad,eenrolstoelpad,wandelpadeneneen fietspad.inoverlegmetdemountainbikeverenigingkantezijnertijdeeninteressanteen uitdagenderoutedoordegroevewordenuitgezet,waarookdenoordflankvande mijnsteenberginisopgenomen.dezeroutesluitdanaanopdebestaanderoutedienurond degroeveloopt. 28

Dediversepadenbeginneneneindigenbijdeentreesdierondomdegroeveliggenendie steedsookaansluitenoppadenbuitendegroeve(ziekaart3.3.b).daarmeesluithetnetwerk vanwandel3enstruinpadenindegroeveaanophetwandelnetwerkopde Brunssummerheide.Hetfietspadlangsdenoordzijdevandegroevevolgtingrotelijnende routevanhetvoormaligemijnspoorendearchitectuurvandebrugindezeroutekan aansluitenophetmijnverleden.hetkaneenvoudigwordeningepastinhet knooppuntennetwerk.optermijnkanindezuidwestelijkehoekvandebrunssummerheide hiervoornogeenextragedeeltefietspadaangelegdworden,zodatookeengoedeaansluiting ophetbezoekerscentrumschieversheidemogelijkwordt.degroenspoorroutedienulangsde westkantvandegroevedoordewijkheksenberglooptkantezijnertijdwordenverlegdnaar hetfietspaddatdoordegroeveloopt,zodatdezerouteinteressanterwordt.hetruiterpad sluitaanopdebestaanderoutedievanaflandgraafnaardebrunssummerheideloopt. Gebruikersvandezeroutekunnenhuntochtdusuitbreidenmeteentrajectdoordegroeve. Eenmenrouteisreedsaanwezig,netbuitendegroeve. Omautoverkeerinhetgebiedzoveelmogelijktevermijdeniservoor1parkinggekozenaan dezuidkantvanhetterrein,gelegenaandebinnenring.omtebevorderendatbezoekershier ookdaadwerkelijkgaanparkerenwordtdezeparkeerplaatsingerichtalstweedehoofdentree (naastdeentreevandebrunssumerheide):dezeplekwordtalszodaniggoedherkenbaar, wordthetstartpuntvoorwandelroutes,hetrolstoelpad,hetruiterpadenexcursies.de groottevandeparkeerplaats,zoalshijnuisafgebeeldinhetvkvisvoorlopigvastgesteldop maximaalca1,25ha.datisvoldoendevoorca500auto s.dezeoppervlaktekomtovereen metgroteparkeerplaatsenlangsbvhetnoordzeestrand.dezeoppervlaktekanin verschillendefaseswordenbereiktdoordeparkeerplaatsmeetelatengroeienmetde ontwikkelingvanhetgebied. 29

Figuur$3.3.a.$De$recreatieve$elementen$in$de$voorkeursvariant.$ zwemplas.voorincidenteeldrukkedagenbijzwemweerdientvoorzientewordenineen overloopparkeerplaatsindeomgeving.mochteroptermijnbehoeftezijnaannogmeer structureleparkeergelegenheiddankandeparkingopdieplaatsmakkelijkwordenuitgebreid. Daaromzalinhetbestemmingsplannualeengebiedvannogeens1ha,aansluitendaandenu getekendeparking,wordenaangegevenalsgebiedwatoptermijningerichtkanwordenals parkeerplaats.omdatdeparkeerplaatsmaareenaantaldagenperjaarintensiefzalworden gebruiktenzijgelegenisnaasthetnatuurgebied,iseennatuurlijkeinrichtinggewenst.dit houdtindatdeparkeerplaatseengrasbegroeiingkrijgtopeenschralebodem(omhetmaaien tebeperken).deparkeervakkenzijnmetgrindrandenofbetonnenrandenafgetekend.goede voorbeeldenzijnde(groene)parkeerplaatsenvanbijvoorbeeldburgerszoo(arnhem),chateau St.Gerlach(Meerssen)ofmuseumBokrijk(Genk).Hetgebiedzelfwordtafgeslotenvoor autoverkeer,metuitzonderingvoorhetbestemmingsverkeerdatsamenhangtmetde zandontginningsactiviteitenvansibelco. 30

Figuur$3.3.b.$De$entrees$van$de$heringerichte$groeve$sluiten$allen$aan$op$bestaande$paden$en$ wegen.$hierdoor$wordt$de$groeve$vanaf$alle$zijden$verbonden$zijn$met$de$bestaande$ infrastructuur$voor$wandelaars$en$fietsers. 31

Figuur$3.3.c.$Kaart$van$de$recreatieve$routes,$zoals$deze$aansluiten$op$bestaande$paden$en$ routes$in$de$omgeving$van$de$groeve.$deze$nieuwe$paden$in$de$groeve$kunnen$tzt$deel$gaan$ uitmaken$van$de$bestaande$gemarkeerde$routes$voor$de$diverse$gebruikers.$$$$ 3.4!Natuur!in!de!groeve! Zodradewinningineendeelgebiedisafgerondzaldenatuurzichhiergaanontwikkelen. VoorbeeldeninanderegroevegebiedeninLimburg(zoalsdemergelgroeven,maarook 32

zandgroevenenbvhetgrensmaasgebied)latenziendatzichopdemaagdelijkegrondalsnel bijzonderenatuurwaardenzullenontwikkelen. 3.4.1Natuurtypen Hettypenatuurdatopeenbepaaldeplaatstotontwikkelingkomtisafhankelijkvande omgevingsfactoren,zoals:vochtig/droog,voedselrijk/arm,zand/steen,schaduw/zonetc.na dewinningzalerveelvariatiezijnindegroeveendatlevertdaaromeengrootaantal verschillendetypennatuurop.inonderstaandetabel3.4.1.zijndezetypenweergegeven,met bijbenaderingdeoppervlaktedieervantotstandzalkomen. natuurtype! omgevingsfactoren! ha! Drogeheide Drogeenvoedselarm 8 Natteheide Vochtigenvoedselarm 5 Kwelmoeras Voedselarm,uittredendgrondwater 7 Oevervegetatie Tot0,5mbovengemiddeldewaterlijn 2 Waterplantenvegetatie Ondiepwater(totca4mdiep) 10 Openwater Diepwater(>4mdiep) 35 Hellingbos Opsteilehellingen(vnlophetnoorden) 7 Droogloofbos Droge,vlaktotlichthellendterrein 8 Vochtigloofbos Vochtig,vlakterrein 5 Drogegrazigevegetatie Droge,voedselarmebodem,begraasd 18 Kruidigevegetatie Droge,Voedselrijkerebodem,begraasd 13 Schaarsbegroeidezandkliffen Steilewandeninzilverzand 4 SchaarsbegroeideSteenhellingen Steile(zuid)hellingenmijnsteenberg 4 Tabel$3.4.1.$Na$het$afronden$van$de$winning$zullen$zich$tal$van$verschillende$typen$natuur$in$de$ groeve$ontwikkelen,$afhankelijk$van$de$verschillende$omgevingsfactoren.$de$oppervlakten$zijn$ bij$benadering.$ 3.4.2Natuurbeheer Naastdeomgevingsfactorenishettypebeheereenheelbelangrijkaspectdatbepaaltwelk typenatuuruiteindelijktotontwikkelingzalkomen.beheerzorgternamelijkvoordat bepaaldevegetatieswordenbevoordeeldenanderewordenteruggedrongenofevt.zelfs verdwijnen.opheelvochtigegebiedenna,raaktiedertypebodeminnederlandoptermijn begroeidmetbos.alsdewensisdateengebiedopenblijftdanzaldoormiddelvanmaaienof begrazenmoetenwordenvoorkomendaterboskomt. VoorafgaandaandeoverdrachtvandelenvandegroevedoorSibelcoenvoordestartvanhet natuurbeheerzaldoordetoekomstigebeheerderinsamenspraakmetanderepartijen, waaronderdeomwonenden,eenbeheerplanopgesteldmoetenworden.inditbeheerplan wordendanookderecreatieveaspecten,toegankelijkheid,toezicht,hetbeleidtavhonden (aandelijn!)etc.geregeld. 33

3.4.3Saldobenadering DehuidigemijnsteenbergmaaktdeeluitvanhetNatuurNetwerk(voormaligeEHS)enisdoor deprovinciebestempeldalszogenaamdegoudgroenenatuurzone.doorhetvergravenvande bergzalopdezeplaatseengedeeltevanhetnatuurnetwerkkomentevervallen.de OmgevingsverordeningLimburg(2014)regeltdeplanologischebeschermingvanhet NatuurNetwerk.Eenruimtelijkplandatbetrekkingheeftopeengebieddatdeeluitmaaktvan degoudgroenenatuurzone,maaktgeennieuweactiviteitendanwelwijzigingvanbestaande activiteitenmogelijkdiedewezenlijkekenmerkenenwaardenvanhetgebiedaantasten.dit verbodisnietvantoepassingbijeencombinatievanonderlingsamenhangendeactiviteiten, waarvanéénofmeerafzonderlijkeennegatiefeffecthebbenopdegoudgroenenatuurzone, maarwaarvandegecombineerdeuitvoeringleidttoteenverbeteringvandekwaliteiten samenhangvandegoudgroenenatuurzoneopgebiedsniveau.ondervoorwaardeniser daaromenigespeelruimtevoorprojecteninofbijgebiedenvanhetnatuurnetwerk,ditom eenmeerontwikkelingsgerichteaanpaktebevorderen.daartoezaldandezogenaamde saldo3benadering toegepastworden,watinhoudtdateenwijzigingvandebegrenzingvan hetnatuurnetwerkmogelijkis,mitsersprakeisvanverbeteringvandenatuurwaardeninen rondhetgebied,waarbijdesamenhangvandegoudgroenenatuurzoneverbetert.eropeen andereplaatseenuitbreidingvanhetnatuurnetwerkplaatspervindt.sibelcozalhiertoedan bijgedeputeerdestateneenverzoekdoentotwijzigingvandebegrenzingvanhet NatuurNetwerk.Daarbijiseensamenhangendegebiedsvisienodigwaarindeplannenbinnen hetgebiedwordengepresenteerd.hierinwordtdanhetverliesaannatuurwaardenopde plaatsvandemijnsteenbergafgewogentegendewinstaannatuurwaardenopeenandere, nieuwteontwikkelenplaats.deuniciteitvanhettypenatuurdatverdwijntenhettypedat verschijntwordttegenelkaarafgewogen,waarbijereenfactorwordtbepaald,dieaangeeft watdeoppervlaktevandenieuwelocatiemoetzijn,omdenatuurdieverlorenisgegaan voldoendetecompenseren.dezefactorwordtdoordeprovincievastgesteld.inde gebiedsvisiewordtookaangegevenhoedemaatregelenfeitelijkenplanologischduurzaam wordengeborgd. DenieuweoppervlaktevoorhetNatuurNetwerkzalprimairbuitendegroevewordengezocht. Sibelcobeziteenaantalterreinenbuitendegroevediedaarvooreventueelinaanmerking komenwaarbijrekeningmoetwordengehoudenmethetfeitdateendeelvandieterreinen waarschijnlijkookgebruiktgaatwordenomdestikstofdepositievandenieuwerondweg (Buitenring)tecompenseren.Indieninvullingvansaldobenaderingbuitendegroeveniet (volledig)mogelijkis,komthetgebiedvanditplanvoortransformatiedaarvoor(deels)in beeld. 34

3.4.4RelatiemetPOL2014enomgevingsverordening InhetProvinciaalomgevingsplanLimburg2014datop12december2014isvastgestelddoor ProvincialeStatenstaatdekwaliteitvandeLimburgseomgevingcentraal.Degrotevariatiein omgevingskwaliteitenwordtalseensterkpuntvanlimburggezien.omdaaraanrechttedoen, maakthetpol2014onderscheidinzevensoortengebieden.ditzijnzonesmetelkeeneigen karakter,herkenbareeigenkernkwaliteitenenmetheelverschillendeopgavenen ontwikkelingsmogelijkheden.voorhetplanvantransformatiezijndevolgendezonesvan toepassing:buitengebied!(overgrote!deel!groevegebied),!!goudgroene!zone!(mijnsteenberg)! en!bronsgroene!landschapszone!(droogdal). MetdevaststellingvanhetPOL2014istevensdeprovincialeOmgevingsverordening gewijzigd.voordeuitvoeringvanhetplanvantransformatieishetvanbelangdaterwordt voldaanaanhetgeenindeomgevingsverordeningisbepaaldm.b.t.ruimtelijke ontwikkelingenindegoudgroenenatuurzone.inhetalgemeenisgeeninbreuktoegestaanop dewezenlijkekenmerkenenwaardenvandegoudgroenenatuurzone,maarergeldenook uitzonderingen.omderealisatievanhetpvtmogelijktemakenzalinditkadergebruik wordengemaaktvandesaldobenadering$bij$samenhangende$ontwikkelingen.$ditbetrefteen combinatievanactiviteitendiegezamenlijktoteenmeerwaardevoordegoudgroene natuurzoneleiden.zouelkvandieactiviteitenapartwordenbeoordeeld,danzoudenzijelkop zichzelfgeenmeerwaardehebbenofzelfafbreukdoenaandewezenlijkekenmerkenen waarden.doordeactiviteitenechterinonderlingesamenhanguittevoerenentebeoordelen, kandekwaliteitvandegoudgroenenatuurzonepersaldoverbeteren.hetgaatdaarbijom eenverbeteringvandekwaliteitopgebiedsniveau,waarbijervanwordtuitgegaandatde oppervlaktevandegoudgroenezonenietafneemt. 3.5!Basispakket!inrichting! Sibelcoverzorgtdebasisinrichtingvanhetgebied.Dezevindtgefaseerdplaats(ziehoofdstuk 5)methardetussentijdseopleverdata.Intabel3.5.1(hieronder)isweergegevenwelke elementenonderdeeluitmakenvandebasisinrichting. 35

Tabel$3.5.1:$de$elementen$van$de$basisinrichting.$Dit$betreft$vooral$een$specificatie$van$de$post$ 1$ padenstructuur/inrichting$groeve$t.b.v.$b+$ontwerp $van$tabel$6.1.$in$hoofdstuk$6.$$ $ NaastdebasisinrichtingvanhetgebieddraagtSibelcoookzorgvooreenaantalanderezaken. Hettotaalvandeinspanningenvanwordtsamengevatinhoofdstuk6.! 3.6!De!ontwikkelingsrichting!en!verbinding!met!de!omgeving! Methierbeschrevenvoorkeursvariantisgekozenvoordevolgendeontwikkelingsrichting: - natuur3enlandschapsontwikkeling enbehoud - natuurgerichtrecreatiefgebruik - kleinschaligondernemerschap,gerichtopnatuurgerichtevormenvanrecreatie - rust Debasisinrichting(tabel3.3.1)pasthierbijmaarookvoorelementendienietinhet basispakketzijnbenoemd,geldtdatzeinlijnmoetenzijnmetdezeontwikkelingsrichting.dit geldtondermeervoorde(definitievevorm)vandebrug,dezonnecentrale,accommodatie voorbijv.eenzwemstrand,(vormgevingvan)parkeerplaatsenenuitkijkpuntopde mijnsteenberg;detailleringdaarvanzalinoverlegmetpartijenplaatsvinden. 36

Fiets3enwandelverbindingmetbezoekerscentrumSchrieverheide OntwikkelingGroenePoort Communicatie DoorontwikkelingHeihoventoteenfunctiedieaansluitophetgebied(landgoedontwikkeling) Investereninbestaandestructuren(herstelGroteHeiweg;Groenspoor) AansluitingopHeidenatuurpark(plankanalskatalysatordienen) Aanhakingbestaandestructuren(aanpassenfiets3enwandelroutesetc.) Aandachtmijnverleden(bijv.reconstructiemijngebouwen) Tabel$3.6.$Eerste$invulling$van$onderdeel$6$d$(zie$tabel$in$hoofdstuk$6):$investeringen$buiten$het$ Sibelcogebied$die$gewenst$zijn$voor$een$goede$inpassing$in$de$omgeving.$$ 37

4. SociaalKeconomische!impuls!voor!recreatie!en!toerisme!in!een! natuurlijke!omgeving!! DeinrichtingvandeSibelcogroevezalnaarverwachtingeenimpulsbetekenenvoorrecreatie entoerismeinderegioenkandanoptermijnookleidentotmeerwerkgelegenheid.deze impulskomtvoortuiteendrietalontwikkelingendiedoordeherinrichtingvanhet groevegebiedingangwordengezet: 1. Uitbreidingvanhetareaalaannatuurenbijzonderlandschap. Deherinrichtingvandegroevebetekentdatdebestaandenatuurenhetbijzondere landschapvandebrunssummerheideenhetaangrenzendeparklandschapvanlandgraaf wordtuitgebreidmeteenruim100hagrootgebiedmeteengrotendeelsnatuurlijke inrichting.opkorteafstandvanelkaarvindenwehierstraks:helderopenwater, gevarieerdeoeverzones,kwelmoerassenenzilverzandwandenmetkliffenen erosieprocessen.ookdemijnsteenbergzalvanwegedegrotehoogteendebijzondere nieuweinrichtingvandewandenuitgroeientoteenbijzonderlandmark.wanneerde groeveendemijnsteenbergwordenafgewerktvolgensdeuitgangspuntenvanverborgen valleiendangaatnietalleendenatuureropvooruit,maarneemtookdekwaliteitvanhet landschapsterktoe.zoontstaateraanderandvaneenalbijzondernatuurgebiedeen nieuwuitzonderlijkgebiedmeteengroteaantrekkingskracht 2. Ontwikkelingvaneenuniekproduct. Hetgebiedwordtgoedontslotenvoortalvanrecreatievormenenerisstraksveelte belevenvoorzoweldebewoneruitdeomgevingdieeenommetjemaakt,alsvoor bezoekersuitderegiodieeenbijzonderenatuurervaringwillenmeemaken.incombinatie meteenwandelingdoordebrunssummerheideofeenfietstochtoverhet knooppuntennetwerkishierstraksgenoegtebelevenvooreencompleetdagjeinde natuur.degedeeltelijkvoorzwemrecreatieingerichtecentraleplaskanopzomersedagen opveelbezoekersrekenen.indeoostelijkemijnstreekenookoverdegrensinduitsland zijnergeenvergelijkbarevoorzieningenenhetligtdaaromvoordehanddatde Sibelcogroeveeenechtetrekpleisterkanworden.Hetrisicobestaatdatdeinrichtingten behoevevandeintensieverecreatiebijdecentraleplasafbreukdoetaandealgehele, meeropextensieverecreatiegerichtekwaliteiteninderestvandegroeve.bijdeverdere detailleringvandeinrichtingenhetbeheervandecentraleplasmoeterdaaromrekening meegehoudenwordendathetgeenenclavewordtendathetookbuitendewarme zomersedageneenaangenaamgebiedisvoordebezoekersdiedanindegroevekomen. Vanbelangvoordeontwikkelingvanhetrecreatieveproductisdateraansluitinggezocht wordtbijhetheidenatuurpark.erisbijgemeenten,provincieennatuurorganisatiesveel 38

animoomditparkverderteontwikkelen,waardoorhetgroeveterreinmeekanprofiteren vandeextraaandachtdieditophetgebiedzalvestigen,enomgekeerdzalhet Heidenatuurparkprofiterenvandeuniekekwaliteitendiedoordeherinrichtingvande Sibelcogroeveaanhetlandschapwordentoegevoegd.DeGroeveSibelcokanals katalysatordienenvoorontwikkelingeninhetheidenatuurpark. 3. Vanbarrièrewerkingtotoriëntatiepunt. Indehuidigesituatieligtdegroeveverscholenachtergrondwalleneniszijvanuitde omgevingnauwelijkszichtbaar.wegenenpadenlopenomhetterreinheenenhetgebied vormteenbarrièretussendestadsrandvanheerlenendebrunssummerheide.de natuurterreinenzijnvanuithetzuidenlastigtebereiken,bijgebrekaanduidelijkeentrees eneenonduidelijkerouting.wanneerdegroevestraksisingerichtalsnatuurgebied kunnennieuwerouteswordengetrokkenvoorwandelaars,fietsersenandererecreanten dievanuithethartvandestadtotinhetnatuurgebieddoorzullenlopen.vanwegede aantrekkelijkeinrichting,hetverbeterdedoorzichtoverdegroeveendenieuwe, opvallendemijnsteenbergmetzijnuitzichttorendiealvanverrezichtbaaris,kanhet groevegebiedalseenbelangrijkoriëntatiepuntgaanfungeren.voorparkstad,dat momenteelkamptmeteenprobleemophetgebiedvanoriëntatiezalditeengrote verbeteringzijn. 39

5. Einddatum!en!fasering!van!de!uitvoering!! 5.1!Uitgangspunten!faseringsplannen Ontginningvaneenzandgroevegebeurtaltijdgefaseerd.Enerzijdsdienterrekeninggehouden tewordenmetdelocatievandeaanwezigezandkwaliteitendiediscontinuinlagenverspreid zittenindegroeveenanderzijdsmetdemarktvraagnaarbepaaldezandkwaliteiten. Sibelcomaakteeeninschattingvandechronologievandeontginningvandegroevete Heerlen,opgrondvandegeschatteafnamen.Hierbijisuitgegaanvandehuidige marktsituatie,vaneennieuweontgrondingsvergunningdieeindigtop31december2035,de mogelijkheidtotherinrichtingvandevolledigegroevetegen31december2036énvande verwachtingdatdenieuweontgrondingsvergunningnogvóór2020,namelijkin2017,wordt verleend.indiendenieuweontgrondingsvergunninglaterdanin2017wordtverleend,zullen defaseringsplannenzoalshieronderopgenomen,daaropaangepastmoetenworden. Erzijnfaseringsplannenopgemaaktvoorperiodesvantelkens5jaar:2020,2025,2030,2035 entenslotte2036.perfaseisaangegeveninwelkdeelvandegroevenognietmetde ontginningwerdbegonnen,inwelkdeelernatofdroogwordtontgonnnen,inwelkdeelde ontginningbeëindigdisentenslottewelkedelenheringerichtenklaarvooropleveringzijn. Belangrijktewetenisdatdeaangegevensituatiedezeisvanuiterlijk1januarivanhet betreffendejaar(metuitzonderingvan31december2036).ditbetekentdatbijvoorbeeldde herinrichtingvandenieuwemijnsteenbergtenlaatsteklaarisop1januari2025,maardat dezemogelijkreedsvroegerheringerichtenklaarvooropleveringis.defaseringsplannen gevendusaanwanneerdebetreffendezonesuiterlijkheringerichtenklaarvooroplevering zijn. Devaststellingvaneenjuisteopleveringenopenstellingdoordenieuweeigenaarvallenniet onderdeverantwoordelijkheidvansibelcoenzijnomdezeredennietmeeopgenomenin onderstaandefaseringsplannen.sibelcostaatinvoordeherinrichtingvandegroeveconform heteindplandatbijdevergunningzalwordengevoegd.zodradezeherinrichtingklaaris,zal Sibelcodebetreffendezonevooropleveringaanbiedenaandeprovincie.Deprovinciebeslist alsbevoegdgezagoverdezeopleveringendraagterzorgvoordatdeopleveringuiterlijk 3maandennaaanbiedingdoorSibelcowordtgoedgekeurd.Omgoedkeuringbinnendeze termijnteborgenmakenprovincieensibelconadereafspraken,bijv.datdeprovincie 6maandenvoorhetaanbiedingsmomenteeninspectieuitvoerten/ofeenjaarlijkse voortgangsrapportage.dezenadereafsprakenwordenindeuitvoeringsovereenkomst vastgelegd.hierbijzalo.a.determijnwaarbinnendeprovinciebeslisttotopleveringworden opgenomen.zodoendezullendeuiterlijkedatavanopleveringduidelijkzijn,uiterlijkedatadie nietoverschredenzullenworden.indienonverhooptdeopleveringvaneen(deelvaneen)fase 40

nietopofvóórdebetreffendeopleverdatumplaatsvindt,kandeprovinciegeldinnen(een soort boeteclausule ).Ditwordtnaderuitgewerkt. Zodrahetbetreffendegebiedopgeleverdisdoordeprovincie,zalSibelcodatgebiedomniet overdragenaannatuurmonumenten 6,conformdegemaakteafsprakeninde privaatrechtelijkeovereenkomst.denieuweeigenaarstaatinvoordeopenstellingvanhet betreffendegebied. DeschilvandemijnsteenbergaandekantvandewijkHeksenbergisafzonderlijkingekleurd. ConformdeafsprakenzalhetuitzichtvanuitdewijkHeksenbergonveranderdblijven.Tijdens ennadeontginningstaatsibelcogarantdatdezeschilteallentijdestabielis. 5.2!Faseringsplannen 5.2.1Situatie1januari2020 Figuur$5.2.1$Situatie$1$januari$2020$ Ondervoorbehoudvanhettijdigverkrijgenvandenieuweontgrondingsvergunningdie voorzietineenverlengingenuitbreidingvandehuidigeconcessie,zullenuiterlijktegen1 januari2020tweezonesvolledigheringerichtenklaarvooropleveringzijn:dezonedie bekendstaatals PlasZuid endezonegelegeninlandgraaf.wellichtkunnendezezonesal 6 NatuurmonumentenenSibelcoslotenhiertoereedseenIntentieovereenkomst. 41

eerderaangebodenwordenvooroplevering(eneventueelookeerderopengesteldworden voorhetpubliek). InPlasZuidzalmeteenboeienlijneenbepaaldezonewordenaangeduiddienietopgeleverd kanworden.indezezonevloeithetproceswatervanuitdefabriekterugindeplas.dezezone zaltotheteindevandeontginningalsprocesvijvergebruiktwordenenindelaatstefaseook verdieptwordenvoorhetopspuitenvanhetnoordelijkezonerichtingbrunsummerheide. 5.2.2Situatie1januari2025 Figuur$5.2.2$Situatie$1$januari$2025$ Ondervoorbehoudvanhettijdigverkrijgenvandenieuweontgrondingsvergunningdie voorzietineenverlengingenuitbreidingvandehuidigeconcessie,zullenuiterlijktegen1 januari2025volgendebijkomendezonesvolledigheringerichtenklaarvooropleveringzijn:de nieuwemijnsteenberg,dezonetennoordoostenvandegroeverichtingbrunsummerheideen Landgraafenhetzuidelijkedeelvandecentraleplas.Ookhetnoordelijkedeelvandecentrale plaszaltegenheteindevandezefasevolledigontgonnen,heringerichtenklaarvoor opleveringzijn.dezezonezalevenwelnognietopgeleverdwordenaangezienvanuitdezeplas opheteindevandeontginningzandopgespotenzalwordentenbehoevevandeherinrichting vandenoordelijkezonerichtingbrunsummerheide. 42

5.2.3Situatie1januari2030 Figuur$5.2.3$Situatie$1$januari$2030$ Ondervoorbehoudvanhettijdigverkrijgenvandenieuweontgrondingsvergunningdie voorzietineenverlengingenuitbreidingvandehuidigeconcessie,zullentegenheteindevan dezefasegeennieuwezonesvolledigheringerichtenklaarvooropleveringzjin,maarzaler aanmerkelijkminderhinderzijnnaardeomgeving.immerstegenheteindevandezefaseiser enkelnogdrogeontginningindenoordelijkezonevandevoormaligemijnsteenbergeninde noordelijkezonerichtingbrunsummerheide.eldersindegroevezijndeterreinenofwel heringericht,ofwelinnatteontginning.natteontginningbrengtgeenhindermeevoorde omgeving:bijnatteontginningbestaatdeenigeactiviteituithetonderwateropzuigenvan zandmeteenzuiger. 43

5.2.4Situatie1januari2035 Figuur$5.2.4$Situatie$1$januari$2035$ Ondervoorbehoudvanhettijdigverkrijgenvandenieuweontgrondingsvergunningdie voorzietineenverlengingenuitbreidingvandehuidigeconcessie,zaluiterlijktegen1januari 2035ervrijwelgeenhindernaardeomgevingzijn,aangeziendedrogeontginningvolledig achterderugisenerslechtsoptweeplaatsenindegroevenognatteontginningisdit betekentdathethelegroevegebiedervrijnatuurlijkzaluitzien,enkeldefabriek,de cycloontorenendezuigeropdeplaszullenopontginningsactiviteitenduiden.conformde afspraken,zaleenontgrondingsvergunningtoteind2035verleendwordenenmoetde ontginningdanooktegenheteindevandatjaarbeëindigdzijn. 44

5.2.5Situatie31december2036 Figuur$5.2.1$Situatie$31$december$2036$ $ $ Ondervoorbehoudvanhettijdigverkrijgenvandenieuweontgrondingsvergunningdie voorzietineenverlengingenuitbreidingvandehuidigeconcessie,zullentegen31december 2036deresterendezonesvanhethelegroevegebiedheringerichtenklaarvooroplevering zijn.gedurendeditlaatstejaar(2036)zullendelaatsteontgonnengebiedenheringericht worden,kunnenernogdepotsverwerktwordenenzaluiteindelijkdefabriekverwijderd worden.!! 45

6.!Financiële!aspecten!en!verantwoordelijkheden! 6.1!Kaderafspraken! Tenaanzienvandeinrichtingvandegroevezijnkaderafsprakengemaakt.Dezezijnvastgelegd inonderstaandetabel.!!!!!!! Tabel$6.1.$ Kaderafspraken$ voor$de$realisatie$ van$dit$$plan$van$ Transformatie.$ De$oranje$kolom$ geeft$het$ definitieve$ onderhandem$ lingsresulaat$ weer.! 46

! 6.2.!Verantwoordelijkheden!en!wijzigingsbevoegdheden! Vooralleindetabelgenoemdeplanonderdeleniseenactorbenoemddieverantwoordelijkis voorderealisatievandatonderdeel.deplanonderdelenwaarvoorsibelcoactoriszullen wordenvastgelegdindevergunning 7.Hetbudgetvoor onderhoudenbeheer isbestemd voorhetnatuurbeheer(doornatuurmonumenten)enhetonderhoudvaninfrastructuur(door GemeenteHeerlen).Dezetweepartijenmakenoverdeverdelingnadereafspraken. 6.3!Aanpassingen!in!het!budget! Hetuitgangspuntisdatiederdeeigenplanonderdelenrealiseertbinnenhetdaarvoor beschikbarebudget.debudgettenzijntaakstellendenerkannietmeewordengeschoven, m.u.v.debudgettenvoorpost6c(zonnepanelen)enpost7(onderhoud/beheer) 8.Tenaanzien vanpunt6( Wensen )geldtdatnadereinvullingvanbudgetmogelijkis.deanderepartijen (maarookdeomgeving)kanwensent.a.v.deverdereinvullingvanditbudgetkenbaarmaken aangemeenteheerlen.hetisaandegemeenteheerlenomnaoverlegmetdeandere Partijentoteendefinitievebestedingtekomeneneenoverlegstructuurtecreërenwaarinook deomwonendenparticiperen.tenaanzienvanhetbudgetvoordeoeververbindinggeldt:ook ditistaakstellend.deoeververbindingkaneenbrugzijn diedanonderhoudsarmdienttezijn maarindiendatnietvoorhetbeschikbarebedraghaalbaaris,mogenenkunnenook alternatieveoplossingenwordenonderzocht. 6.4!Detaillering,!onderhoud!en!beheer! Voorveelplanonderdelen,ookdiealoprelatiefkortetermijnwordengerealiseerd,geldtdat detailleringnodigis.debetreffendeactorvoertdezedetailleringuitinoverlegmetdeandere Partijen.DitisvanbelangomdatdieanderePartijen(mede)verantwoordelijkzijnvoorhet eindbeeldmaarookomdatdieanderepartijenverantwoordelijkwordenvoorbeheeren onderhoudvanhetgebiednadatdewinning(ineenfase)isbeëindigd.dewijzewaarop detailleringvandeverschillendeplanonderdelenplaatsvindtissterkbepalendvoorde onderhouds3enbeheersinspanningendieuiteindelijknodigzullenzijn.voorhetonderhoudin hetgebiedwaarbijdeverantwoordelijkheidvoordeverhardedelenenkunstwerkenbijde GemeenteHeerlenligt,ligtvoordeonverhardedelendeverantwoordelijkheidbij Natuurmonumenten.! 6.5!Uitvoeringsovereenkomst! Deindezetoelichtinggenoemdepuntenzullennaderwordenuitgewerktenvastgelegdinde vergunningsvoorwaardenen/ofeendoorpartijenteondertekenenuitvoeringsovereenkomst. 7 Ookdeparkeerplaats(post3)zalwaarschijnlijkdoorSibelcowordenaangelegd. 8 Bijgeheelvervallenzonnecentrale,bijv.omdatuiteenhaalbaarheidsstudieblijktdatdezenietrendabelte exploiterenis,kanhetbudgeti.o.manderepartijenookwordentoegevoegdaanandereposten.! 47

7.!Meerwaarde! HetisbelangrijkdatmetditPlanvanTransformatiemaatschappelijkemeerwaardewordt gerealiseerd.hieronderwordtdezeaandehandvan4hoofdcriteriasamengevat. 7.1!Criterium!1:!is!er!toegevoegde!waarde!ten!opzichte!van!beëindiging!zilverzandwinning!in! 2020?! Sibelcowintnuondereenvergunningmetalseinddatum2020endehuidigeconcessiestrekt zichnietuittotonderdemijnsteenberg.ditplanvantransformatiegaatuitvaneen verlengingtot2035eneenuitbreidingvanhetareaalvandeconcessiezodanigdatonderde mijnsteenbergkanwordengewonnen.! $ Fig$7.1$De$meerwaarde$van$een$eindafwerking$conform$het$plan$van$Transformatie$t.o.v.$de$ afwerking$conform$de$huidige$vergunning$(referentiekader).$! DevraagofhetPlanvanTransformatiemeerwaardebiedttenopzichtevandeafwerkingzoals dievoorzienisindehuidigevergunning(dereferentie 9 )kanpositiefwordenbeantwoord.in 9 DegemeenteHeerlenisvanmeningdathetplanvanTransformatiebelangrijkemaatschappelijkemeerwaarde oplevertomdathetpastbinnenhetmasterplan2009(zie7.2).gemeenteheerlenwilzichhetrechtvoorbehouden omnietgebondentezijnaanhetreferentiekaderzoalsgetoetstengeaccordeerddoorhetbevoegdgezagde provincielimburgmochthetpvtniettotstandkomen. 48

bijlage6wordthieropuitvoerigingegaan,infiguur7.1.isdemeerwaardesamengevat.! 7.2!! Criterium!2:!doet!het!Plan!van!Transformatie!recht!aan!het!Masterplan!2009?! InhetMasterplanZandgroeves2009wordtuitgegaanvaneenvoortzettingvandewinningtot zekerna202532027.bijdezewinningzalonderdemijnsteenbergwordengewonnen waarbijeendeelvandemijnsteenbergblijftstaanalsafschermingtussendewijkheksenberg endeconcessie.naafloopvandewinningvoorziethetmasterplanineennatuurlijke inrichtingenopenstellingvoor(licht)recreatiefgebruik.inhetmasterplanwasook woningbouwopgenomenmaarditwordtnietlangeralsnoodzakelijk,wenselijkenhaalbaar gezien.methetwegvallenvandewoningbouw,dieookalsbelangrijkefinanciëledragervan hetmasterplan2009werdgezien,werdookdefinancieringendaarmeerealisatievanhet Masterplan2009onzeker. MethetPlanvanTransformatieiseennieuwezekerheidgecreëerd:inhoudelijkblijftde beschreveninrichtingenontwikkelingsrichtingbinnendekadersvanhetmasterplan2009en zekerisgestelddatrealisatieplaatsvindtuitdeopbrengstenvandezilverzandwinning.dit laatstewordtindevergunningenineenprivaatrechtelijkeovereenkomsttussenpartijen bevestigd,directnafinaleaccorderingopbestuurlijkniveau(ziehoofdstuk8).eenander winstpuntisdatinditplanvantransformatieeenhardefaseringenhardeeinddatumis overeengekomen. 7.3!! Criterium!3:!is!het!Plan!van!Transformatie!én!ambitieus!én!haalbaar?! ErisgeengebiedinNederlandwaarvoorgeenambitiesenbeleidvoorzijngeformuleerd.Ook voorhetsibelco3gebiedendedirecteomgevingdaarvanisdithetgeval.vanzelfsprekend geeftditplangeeninvullingaanalleambitiesenbeleidsvoornemensdieergeldenmaarwel aaneenaantalbelangrijke: - hetgeeftconcreetinvullingaandeambitiesdieneergelegdzijninhetheidenatuurpark. HetgroevegebiedwordtdaarvanonderdeelenverbindtdewijkenvanHeerlenen Landgraafmethetomliggendenatuurgebied; - hetgeeftconcreetinvullingaandeambitiesdieverwoordzijnindevisiegebrookerbos; - hetbiedtbelangrijkeaanknopingspuntenvoordeiba(o.a.metdezonnepanelenwand,de nieuwemijnsteenbergendebrug); - hetbiedtbelangrijkeaanknopingspuntenvoorhetjaarvandemijnen; - hoewelgeenonderdeelvandehetnationaalnatuurnetwerkvoegthetwelkwaliteit daaraantoe:hetareaal,devariatieenderobuustheidwordtvergroot; - dewerkgelegenheiddiedezilverzandwinningbiedt(ca20mensenexcl.spin3off)wordt met15jaargecontinueerd;! 49

- erzijn(bescheiden)kansenvoornieuwewerkgelegenheid(eenondernemervoorhet zwemstrandheeftzichreedsgemeldenerzijnmogelijkhedenvoorb&b) 7.4!! Meerwaarde!samengevat! Criterium:!1!Meerwaarde! ZonderPVT MetPVT Ecologieenlandschap Beperktewaarde Veelwaarde Recreatie Geenmogelijkheden Veelmogelijkheden Toerisme Geenmogelijkheden Goedemogelijkheden Investeringsimpuls Geen Zeerbescheiden Bestaandewerkgelegenheid Looptafin2020 Looptdoortot2035? Nieuwewerkgelegenheid Geen Bescheiden Duurzaamheid Inrichtingenbeheer onzeker,geenduurzame energie Cultuurhistorie Mijnsteenbergenleergang blijvenmaarzijnniet toegankelijk Cultuur(architectuuren Geenmogelijkheden evenementen) Inrichtingenbeheer duurzaamgeregeld, zonnecentrale Nieuwemijnsteenberg ennieuweleergangdie toegankelijkzijn. Meerdereaangrijpings3 puntenvoorbijzondere vormgeving;bescheiden ruimteevenementen. Natuurbeleving Nee Veelmogelijkheden Leefbaarheidomwonenden Geenextrahindermaar ookgeenzekerheiden geenkwaliteitsimpuls leefomgeving Beperkteextrahinder maarmaximale zekerheidenkwaliteit mbtdirecte leefomgeving Milieueffecten Geen Zeerbeperkttijdens deelvandeuitvoering, geenofpositiefna uitvoering. Einddatumzeker? Nee Ja Inrichtingsniveauzeker Nee Ja Overdrachtareaalconcessiena Nee Ja afloopwinning 50

Criterium!2:!passend!bij! ZonderPVT MetPVT Masterplan!2009! Behoudschilmijnsteenberg Ja Ja Winning totna2025 Nee Ja Woningbouw Nee,wantditplan3 Nee onderdeelisingehaald doorrealiteit Natuurgerichterecreatie Nee Ja Snelledeelopleveringen Nee Ja Goedebereikbaarheid& Nee Ja ontsluiting Criterium!3:!Passend!binnen! ZonderPVT MetPVT beleidsambities!en!wetgeving!op! het!gebied!van! Ruimte Matig Ja Water Ja Ja Milieu Ja Ja Natuur Ja Beter MogelijkhedenIBA Nee Ja Economie Nee,wanteinde2020 Ja Technischuitvoerbaar Ja Ja Technischbeheersbaar Ja Ja Financieelhaalbaar Nee Ja basispakket Nee Ja Structurelefunding Nee Ja Draagvlak Meedenkgroep N.v.t. Geenformelestatus, welconstructieve inbreng Stichtingen/Omwonenden Nee Opgestapt $Tabel$7.4.$Vergelijking$van$de$situatie$zonder$en$met$Plan$van$Transformatie,$op$een$aantal$ essentiële$aspecten.$$$ $! 51

8.!! Plan!van!transformatie!en!besluitvorming. HetPlanvantransformatiezaldienenalsbasisvoorhetbesluitvanGedeputeerdestatenom aldannietintestemmenmethetlangerenuitgebreiderwinnenvanzilverzandvanaf25 januari2020ofzoveeleerderalsmogelijkis.eennotitieenstroomschemametdete doorlopenstappenisbijgevoegdalsbijlage7. Uitvoeringsovereenkomst DeuitvoeringvanhetPVTwordtvastgelegdineensamenwerkingsovereenkomst OvereenkomstteruitvoeringvanhetPVTSibelco3Gebied.Dezezalwordengetekenddoor Sibelco,deprovincieLimburg,degemeentenHeerlenenLandgraafenNatuurmonumenten. Debestaandeovereenkomstengaanopindenieuwe. Indeovereenkomststaandewederzijdsaangeganeverplichtingenalsmedeafsprakenover enkelewensenenambitiesdievoorhetgebiedbestaan,maarnunognietconcreetuitgewerkt kunnenworden. 52

9.!Bestuurlijke!aandachtspunten! NadatdeSGovereenstemmingheeftbereiktoverhetPlanvanTransformatiezullende respectievelijkebesturen(raadvanbestuursibelcobeneluxbv,gedeputeerdestaten /ProvincialeStatenProvincieLimburg,GemeenteraadHeerlen,GemeenteraadLandgraaf, HoofddirectieNatuurmonumenten)huninstemmingnogmoetengeven.Ditzalnaar verwachtingenkelemaandenduren.indieperiodestartenalweldevoorbereidende werkzaamhedenvoordeuitvoeringsovereenkomst. 53

! Bijlagen 54

! Bijlage!1!!! Procesplan!2013! 55

Bijlage!2!!! Nota!Verkenningen!!! 71

!!!!! 78

! Bijlage!3!! Korte!beschrijving!van!het!proces!van!totstandkoming!van!het!eindplan!! behorende!bij!de!huidige!vergunning! 79

Het!proces!van!totstandkoming!van!het!Plan!van!Eindafwerking!behorend!bij!de!huidige! vergunning.! Op10april2001verkreeghettoenmaligeSigranoeenontgrondingvergunningvoorcirca110 haindegemeentenlandgraafenheerlen,grenzendaandebrunssummerheide.deze ontgrondingvergunninggeldttot25januari2020.deontgrondingvergunningschrijftvoordat devergunninghoudereenplanvandeeindtoestandinmoetdienen,datovereenkomstig voorschrift5vandevergunninggebaseerdmoetzijnopenerzijdsdeschetsplannendiebijeen eerderevergunningverleningin1986en1987werdengoedgekeurddoordeprovincieen anderzijdsophetbijdenieuweaanvraagovergelegdeconcept3eindplan. HetbureauGroenplanningkrijgtdeopdrachtomdevisieenheteindplanoptestellenengaat hiervooraanhetwerksamenmet5omgevingspartijen.in2002wordtdeontwikkelingsvisie opgeleverd,die gebaseerdisophetin1987doorheerlenenbevoegdgezaggoedgekeurde schetsplanvandeeindtoestand.devisieisverder gebaseerdopdeambitiesvande concessiehouderomhetgebiedt.z.t.opadequatewijzeinterichteneneenbetekenisvolle bestemmingvoorparkstadtegeven.devisiewordtnogweldoordepartijengedeeld,maar deverschillen(m.n.opgebiedrecreatie)zijntegrootomtotovereenstemmingtekomenover eenintegraaleindplan.erisalleendraagvlakvooreentraditioneleherinrichting.daarom wordteenminimaaleneenmaximaalmodelopgesteld. Hetmaximalemodelishetmeestinlijnmetdevisie2025.Mochtuitonderzoekenblijkendat derecreatiebehoeftetotpositieveresultatenkanleidenvoordevergunninghouder,dankan hijhieralsnogtoeovergaan.hetminimalemodellegtdenadrukopdezandwinning.erwordt uiteraardeenvoorpartijenacceptabeleterreinmodelleringenlandschappelijkeherinrichting gerealiseerd.denadrukligtdaarbijopnatuurontwikkelingbinneneenafgeslotenniet toegankelijkgebied. Op2mei2002werdheteindplanvoordegehelegroevevoorgelegdaandeprovincie,diedit goedkeurdeop19juli2002.inditdoordeprovincielimburggoedgekeurdeplanwordt aangegevendathetminimaalmodelalsbasiszaldienenvoordewerk3enfaseringsplannen vandevergunninghouder.ditminimaleplan,aangereiktdoorvergunninghoudersibelcoen bevoegdgezagprovincielimburg,isinditplanvantransformatiehetreferentiekader 10. 10!DegemeenteHeerlenbehoudtzichhetrechtvooromzichnietgebondentevoelenaandereferentievariantzoals getoetstengeaccordeerddoorhetbevoegdgezagdeprovincielimburgindienonverhooptdieplanvantransformatieniet totuitvoeringkomt. 80

!!!! Bijlage!4!! Het!referentiekader!zoals!aangereikt!door!Provincie!en!Sibelco.! 81

!!!! Bijlage!5!!! De!schetsontwerpen!van!de!varianten!A,!B!en!C!met!korte!toelichting!!! 87

Variant!A!! 88

Toelichting!Variant!A! Uitgangspuntenwinning VariantAsluitnauwaanbijhuidigevergunning.Determijnvoordewinningwordtverlengdtotna 2020maarhetwingebiedzelfwordtnietuitgebreid.Demijnsteenbergblijftonaangeroerd.De werkgelegenheiddiedewinningbiedtblijftna2020nogeenaantaljareninstand. Inrichtingenfuncties Deafwerkingenopleveringvindengefaseerdplaats;gebiedsdelenwaardewinningklaariswordenzo snelmogelijkingerichtenopgeleverd.deverwachtekostenvoorrealisatievandeeindinrichtingzijn relatieflaag(lagerdanbijvariantenbenc). Hetgebiedwordttoegankelijk.Erzijndoorgaandewandelroutes,eendoorgaandfietspadopdeplek vanhetoudemijnspoor,eenzwemstrandmetparkeerplaatsbijdecentraleplas,eenrolstoelpadbijde zuidelijkeplas.indeeindsituatieisereenhondenuitlaatstrandbijdenoordelijkeplasmaaromdathet noglangeretijdduurtvoordatditdeelvanhetgebiedisafgewerktkomterookeen(evttijdelijk) hondenstrandindezuidelijkeplaswaargeenwinningmeerplaatsvindt.de(beperkte)voorzieningen zijngeconcentreerdinhetzuidelijkedeel,inhetnoordelijkedeelheerstrust. Denatuurenhetlandschapzijnuniekomdaternietalleenopenwaterismaarookenkelesteile wanden( kliffen )enkwelzoneswaarkraakheldergrondwateraandeoppervlaktekomt. HetterreinwaaropdefabriekvanSibelcoisgevestigdblijftnadewinningeenbedrijfsterreinwaarop zicheenandereondernemingkanvestigen.demarktbepaaltofdatookgebeurtmaarerisdusruimte voorwerkgelegenheidnadatdewinningisbeëindigd. ErzijnenkeleonderdelendieinhetkadervandeIBAeenbijzonderkarakterkunnenkrijgen,zoalseen uitzichtpuntopdemijnsteenbergofdebedrijfsgebouwenvaneenondernemingdiezichhierwil vestigen. 89

Variant!B! 90