Uitgave maart 2010 GRAAN KOERIER Nieuwe bewaarplaats meteen stampvol Paul Roelofs uit Nieuwolda controleert samen met zijn zoon Udo de temperatuur en de kwaliteit van hun wintertarwe. Door het vrijwel vlekkeloze groeiseizoen en een mooie oogstperiode is de tarwe van prima kwaliteit,,,al zou het soortelijk gewicht misschien nog iets hoger hebben gekund'', zo voegt Roelofs er als enige minpuntje aan toe. Alle tarwe is opgeslagen in een de gloednieuwe bewaarplaats, die Roelofs afgelopen voorjaar bouwde. Door de overvloedige oogst van gemiddeld 10,5 ton per hectare is de opslag van 1600 ton meteen stampvol.,,we hebben zelfs nog een kleine 200 ton in de oude bewaarplaats opgeslagen'', vertelt de graanteler. Als komend seizoen ook de vier natte voorraadsilo's zijn geïnstalleerd, kan er wél 1800 ton worden opgeslagen. Duitse telers worstelen met grillige graanmarkt Hussar + Atlantis: een ijzersterke combi Hussar en Atlantis vormen een ijzersterke combinatie tegen breedbladigen en grassen in tarwe, zo is de afgelopen jaren in de praktijk gebleken. Ook het steeds verder oprukkende straatgras wordt er uitstekend door bestreden. Meer op pagina 2 'Straatgras wordt uitstekend opgeruimd',,met de combinatie Hussar/Atlantis wordt straatgras uitstekend opgeruimd'', zegt Nantko Reitsma in Ferwert.,,De tarwepercelen zijn duidelijk schoner dan we gewend waren. En daar hebben we ook weer profijt van in de volggewassen.'' Meer op pagina 2 Met één bespuiting het hele gewas schoon,,duist, kleefkruid, kamille en straatgras, maar ook wilde haver en zelfs distels worden er prima mee opgeruimd. Met één bespuiting in wintertarwe ben je dus helemaal klaar'', zo vat Piet Jan Hanse in Kerkwerve de kracht van Hussar/Atlantis samen. Meer op pagina 3 Matige tot slechte graanprijzen, een steeds onvoorspelbaar wordende markt, stijgende teeltkosten; ook over de landsgrens maken boeren zich druk over deze thema's. Graan Koerier ging op bezoek bij twee graantelers in Duitsland. Beide worstelen met de toenemende grilligheid van de markt, maar ook met de groeiende concurrentie van andere gewassen.,,we zullen veel meer werk moeten maken van het vermarkten van onze granen. We moeten veel meer in gesprek zijn met coöperaties en handel over de afzet. En we zullen ons misschien ook eens goed moeten verdiepen in de termijnhandel van granen.'' Graanteler Bernd Olligs in Rommerskirchen (bij Köln) geeft in het kort weer welke uitdagingen hij voor zichzelf, maar ook voor heel veel van zijn collega's ziet. Volgens de akkerbouwer - die zelf zo'n 60 hectare graan in zijn bouwplan heeft - is de tijd van 'oogsten en dan maar afwachten wanneer de prijs stijgt' definitief voorbij.,,we zullen moeten leren om het hele jaar door naar de markt te kijken. En dat kan betekenen dat we de moed moeten hebben om al vóór de oogst een deel van ons graan te verkopen'', zo blikt hij vooruit. Buiten veilige kaders treden Volgens Olligs durven veel graantelers zich maar moeilijk buiten de veilige kaders van hun 'vertrouwde afzetmethode' te begeven. Maar dat zal volgens hem wél moeten om de betere prijzen mee te pakken. Door het wegvallen van de interventie vreest Olligs dat de prijzen wel eens ver onderuitzakken kunnen zakken.,, 80 of minder per ton is beslist geen utopie'', zo stelt hij. Daar tegenover kunnen de prijzen ook zomaar weer stijgen naar 160 tot 200 per ton,,,we zullen ons op deze grilligheid in moeten stellen, want het is dé bepalende factor voor het rendement van de graanteelt.'' 'Gezond gewas geeft het beste rendement', lees verder op pagina 3 Septoria: de dominante ziekte in wintertarwe! Septoria is veruit de belangrijkste ziekte in West-Europa. Dat blijkt uit een grootschalige inventarisatie op bijna 3000 tarwepercelen. In de periode 2004-2009 is gemiddeld op 82% procent van de percelen Septoria gevonden. Meer op pagina 4 'Gewas moet in ieder geval gezond blijven',,hoewel de tarwe op mijn bedrijf grotendeels ten dienste staat van de uien en de aardappelen, wil ik er wél een goede opbrengst van halen'', zegt Albert Lubberink in Zeewolde.,,Daarvoor moet het gewas in ieder geval gezond, en dus ook Septoria-vrij blijven.'' Meer op pagina 4 'Zekerheid voorop bij ziektebestrijding zomergerst' Martin Schulze-Lohoff 'Maïs voor biogas steeds grotere concurrent van graanteelt', lees verder op pagina 7 Bernd Olligs 'We moeten meer werk maken van vermarkting van ons graan' Bij de ziektebestrijding in zomergerst gaat Jan Daanje in Vlagtwedde voor een belangrijk deel voor zekerheid. De afgelopen seizoenen koos hij voor Fandango,,,Dit middel pakt alle belangrijke ziekten in gerst mee en heeft op dit moment ook de beste prijs/kwaliteitverhouding.'' Meer op pagina 6
Hussar + Atlantis: ijzersterke combi tegen grassen en breedbladigen Hussar en Atlantis vormen een ijzersterke combinatie tegen breedbladigen en grassen in tarwe, zo is de afgelopen jaren in de praktijk gebleken. Ook het steeds verder oprukkende straatgras wordt er uitstekend door bestreden. Hussar bestrijdt een groot scala aan breedbladige en grasachtige onkruiden. Daaronder vallen ook de lastige klanten windhalm, paarse dovenetel en kleefkruid. Ook heeft het een goede nevenwerking tegen straatgras. Atlantis is een sterk middel op grassen, zoals duist (ook resistente duist), windhalm, raaigras en (in iets mindere mate) Combi Hussar/Atlantis pakt straatgras uitstekend aan Proef straagrasbestrijding in wintertarwe, Lelystad (2009) straatgras. Daarnaast bestrijdt Atlantis een aantal breedbladige onkruiden, zoals kamille, muur en kruisbloemigen. De combinatie van beide middelen neemt vrijwel alle voorkomende onkruiden - zowel breedbladigen als grassen - mee. Ook voor het steeds verder oprukkende straatgras is Hussar + Atlantis een perfecte combinatie (zie ook grafiek). Doseringen Hussar en Atlantis per onkruidsoort Onkruid Breedbladigen Gevoelige duist Dosering per ha Hussar vlb 100 ml/ha* Atlantis 300 g** 0 20 40 60 80 100 Resistente duist (of veel duist) Atlantis 500 g** 0,075 l Hussar vlb + 0,3 kg Atlantis + 1 Actirob Alle grassen en breedbladigen (incl. straatgras en raaigras) Atlantis 300 g + 75 ml Hussar vlb *** 0,1 l Hussar + 1 Actirob 0,5 kg Atlantis + 1 Actirob 0,6 l middel B + 2 l toevoegmiddel 0,22 l middel A + 1 l toevoegmiddel % bestrijding Onbehandeld: 53 pl/m 2 *) Hussar vloeibaar kan toegepast worden vanaf einde winter tot het tweede knoopstadium. Bij inzet tegen windhalm ligt het toepassingsoptimum op midden uitstoeling. Wanneer voornamelijk kamille, muur en herderstasje bestreden moet worden is de adviesdosering 50 ml/ha + 1 l/ha Actirob. Voor bestrijding van kleefkruid en/of windhalm moet de dosering omhoog naar 100 ml/ha + 1 l/ha Actirob. In plaats van Hussar vlb 75-100 ml kan ook Hussar WG 150-200 g/ha worden gebruikt. **) Atlantis kan toegepast worden tot en met de eerste knoop. Dit betekent dat het al vroeg na de winter ingezet kan worden, vanaf het ogenblik dat de onkruiden aan de groei zijn. De dosering varieert van 300 tot 500 gram per hectare (zie tabel). Voor een goede werking van Atlantis moet 1 l/ha Actirob, Robbester of een andere veresterde koolzaadolie aan de spuitoplossing worden toegevoegd. Wintertarwe, spelt en triticale: max. 500 gram. Rogge: max. 300 gram. ***) verbrede toepassing tegen breedbladige en grasachtige onkruiden. Menging met vloeibare meststof (urean) is mogelijk, mits deze niet boven de 30 l/ha uitkomt (i.v.m. verbranding) en opgelost wordt in minimaal 150 l water (max. mengverhouding 1:5). Duist Straatgras Windhalm Kleefkruid paarse dovenetel 2 Graan Koerier
Vervolg van voorpagina 'Gezond gewas geeft het beste rendement' Hoewel de grillige graanmarkt en de veranderingen in de afzetstrategie hem op dit moment het meeste bezighouden, blijft Bernd Olligs ook alle teelttechnische zaken van granen nauwlettend in de gaten houden. Vooral de teeltkosten - en dan met name de gewasbeschermingkosten - versus het rendement van de teelt is volgens hem een regelmatig terugkerend gespreksonderwerp.,,in de praktijk zijn er heel veel manieren om tot een goed resultaat te komen'', zo stelt Olligs enigszins diplomatiek,,,maar op mijn eigen bedrijf weet ik zeker dat ik met een volledige ziektebestrijding uiteindelijk het verste kom.'' Om deze woorden te onderbouwen haalt de akkerbouwer er een grote stapel mappen en lijsten bij. Al jarenlang analyseert hij de resultaten van gewasbeschermingsproeven in tarwe die op zijn bedrijf door Bayer CropScience worden uitgevoerd. Jaarlijks gaat het om zo'n twee hectare land, dat in 800 verschillende veldjes wordt opgedeeld. Op deze veldjes worden 20 tot 25 verschillen tarwerassen uitgezaaid. Hierop wordt vervolgens een groot aantal gewasbeschermingsmiddelen in verschillende doseringen getest. Omdat Olligs zelf ook een deel van de proefvelden spuit, is hij vrij goed op de hoogte hoe de middelen met bijbehorende dosering het doen.,,ik hoef mijn adviezen daarom niet van een voorlichter te horen; ik heb ze al om mijn eigen land liggen.'' Bernd Olligs kan op dit moment ongeveer 70% procent van zijn graan zelf opslaan. Om in de toekomst alle graan langer te kunnen bewaren, wil hij binnenkort samen met drie collega's een nieuwe opslagsilo bouwen. De afzet - op dit moment vaak naar veevoerfabrieken in de omgeving - doet Olligs meestal zelf met trekker en wagen. Drie bespuitingen in tarwe In zijn eigen gewassen houdt Olligs al jaren een zo volledige mogelijke ziektebestrijding aan. Dat wil zeggen: een bespuiting op T1 (begin stengelstrekking), T2 (vlagbladstadium) en T3 (bloei). De dosering past Olligs aan op de actuele weer- en gewasomstandigheden. In praktijk liggen deze meestal tussen de 60 en 80% van de volle dosering. Hoewel drie bespuitingen in tarwe niet de meest gebruikelijke strategie is onder graantelers, ziet Olligs er toch grote voordelen in. Het meest concrete voordeel is de structureel hogere opbrengst. In vergelijking met (goede) collega-telers dorst Olligs - gemiddeld over vijf jaar en over alle rassen - ongeveer 300 kilo meer tarwe van een hectare, zo is uit onderlinge opbrengstvergelijkingen gebleken. Omgerekend mag de gewasbescherming (middel en arbeidkosten) daardoor ook zo'n 30/ha meer kosten. Een tweede, zéker zo belangrijk voordeel vindt hij de veel grotere opbrengstzekerheid.,,bij drie keer spuiten is het gewas altijd goed beschermd tegen ziekten. Bij twee keer spuiten moet je óf aan de voorkant óf aan de achterkant toch altijd een risico nemen. Daar ga je vroeg of laat een keer nat mee'', zo stelt hij. Veel grotere flexibiliteit Nog een belangrijk voordeel van drie keer spuiten vindt hij de veel grotere flexibiliteit rondom het tijdstip van toepassen. Olligs:,,Bij slecht weer heb ik de mogelijkheid om nog wat de schuiven met spuiten, terwijl collega's soms echt móeten spuiten. Ook kan ik gemakkelijker een bespuiting tegen ziekten combineren met een onkruidbestrijding. Omdat ik wat rek heb ik de ziektebestrijding, kan ik voor deze gecombineerde toepassing wat makkelijker het ideale tijd- Bernd Olligs is akkerbouwer in Rommerskirchen (Dld.). Op 110 hectare löss-leemgrond verbouwt hij wintertarwe, wintergerst, consumptieaardappelen, suikerbieten en koolzaad. Olligs stelt jaarlijks ongeveer drie hectare van zijn grond beschikbaar voor Bayer CropScience. Op het grootste deel daarvan worden proeven met wintertarwe uitgevoerd. stip kiezen.'' Ook heeft de akkerbouwer de afgelopen jaren gemerkt dat de F2-bespuiting nogal eens lastig samenvalt met de onkruidbestrijding in bieten. Ditzelfde geldt voor F3- bespuiting die regelmatig midden in de kritieke periodes voor de phytophthora-bestrijding moet gebeuren.,,met drie bespuitingen in de tarwe heb ik veel meer mogelijkheden om een toepassing iets naar voren of naar achteren te schuiven. Hierdoor kan ik mijn aandacht even helemaal bij de aardappelen en de bieten leggen'', zo besluit hij. Praktijkervaringen met Hussar/Atlantis 'Met één bespuiting krijg je het hele gewas schoon',,duist, kleefkruid, kamille en straatgras, maar ook wilde haver en zelfs distels worden er prima mee opgeruimd. Met één bespuiting in wintertarwe ben je dus helemaal klaar'', zo vat Piet Jan Hanse de kracht van Hussar/Atlantis samen. De eerste 'testcase' met de middelencombinatie was vier jaar geleden op een perceel met veel ganzenschade.,,door het grote aantal open plekken hadden de onkruiden min of meer vrij spel gekregen. Er zaten grote hoeveelheden duist, straatgras en grote kamille in. Maar ook wilde haver en distels kwam er behoorlijk wat in voor'', zo weet Hanse nog goed. Op advies van Kees Kooman van Mol Agrocom spoot hij het perceel - ongeveer de helft van z'n tarweareaal - met Hussar/Atlantis. De andere helft van de tarwe werd met de toen nog gebruikelijke combi Javelin/IP + een specifiek kleefkruidmiddel gespoten. Volgens Hanse waren de verschillen al na enkele dagen goed te zien.,,probleemonkruiden zoals duist, kleefkruid, straatgras en kamille werden met Hussar/Atlantis veel beter opgeruimd dan voorheen. En dat gold ook de grotere kleefkruid- en kamilleplanten langs de randen; ook die werden prima meegepakt.'' Wat Hanse verder opviel was dat enkele plekken met distels ook zeer sterk werden teruggezet en soms zelfs helemaal verdwenen.,,met één bespuiting Hussar/ Atlantis in wintertarwe kun je dus vrijwel alle onkruiden in een keer opruimen. Dat zegt in mijn ogen wel iets over de kracht van deze combinatie'', zo besluit hij. Piet Jan Hanse is akkerbouwer in Kerkwerve. Op 60 hectare kleigrond van 30 tot 60% afslibbaar verbouwt hij wintertarwe, consumptieaardappelen, suikerbieten, uien, knolselderij en spinaziezaad. 'Straatgras wordt uitstekend opgeruimd',,van alle onkruiden die we in onze tarwe hebben, is straatgras een hele lastige klant. Vooral de laatste jaren is dit onkruid behoorlijk op komen zetten en dan vooral op de lichtere percelen waar slemp voorkomt. Daar vallen vaak de meeste gaten tussen de tarwe en krijgt straatgras dus ook de meeste kans. Om de structuur te verbeteren hebben we een paar jaar geleden de suikerbieten uit ons bouwplan gezet en vervangen door graan. Verder verhakselen we al het stro en voeren we eigen kippenmest aan. Hoewel de grond daar merkbaar van opknapt, blijft een goede straatgrasbestrijding beslist noodzakelijk. Met de combinatie Hussar/Atlantis - die we sinds twee jaar op advies van middelenleverancier Hoogland B.V. in Ferwert gebruiken - lukt dat prima. De tarwepercelen zijn duidelijk schoner dan we gewend waren. Omdat deze combinatie zeer breed werkt worden naast straatgras ook alle andere breedbladige en grasachtige onkruiden heel mooi opgeruimd. En daar hebben we ook weer profijt van in de volggewassen. Met één gerichte bespuiting met Hussar/ Atlantis ruimen we dus een heleboel onkruiden voor langere tijd op.'' Nantko Reitsma heeft samen met zijn ouders en broer een akkerbouw- en vleeskuikenbedrijf in Ferwert (Fr.). Van de 95 hectare beschikbare grond wordt 50 hectare met tarwe ingezaaid. De oogst daarvan wordt volledig aan de vleeskuikens opgevoerd. 3 Graan Koerier
Proline: de beste start tegen Septoria Proline heeft zich de afgelopen jaren bewezen als absoluut topmiddel in de tarweteelt. Bij een vroege toepassing aan het begin van de stengelstrekking (T1) biedt het een zeer goede bescherming tegen alle voorkomende bladziekten, waaronder Septoria. Daarnaast laat Proline duidelijk hogere opbrengsten zien in vergelijkingen met oudere triazolen. Beste middel tegen Septoria Hoewel Septoria de afgelopen jaren wat minder prominent aanwezig is geweest, blijft het dé grote bedreiging van de tarweteelt. Een vroege toepassing van Proline (T1) blijft daarom de beste remedie om het gewas ziektevrij te houden. Omdat strobilurinen algemeen resistentie vertonen tegen deze ziekte, wordt het belang van triazolen steeds groter. Proline heeft zowel in proeven als in de praktijk bewezen sterker te zijn dan de huidige oudere generatie triazolen. Goed tegen voetziekten en roest De werking van Proline tegen roesten is goed, zowel preventief als curatief, maar de duurwerking is soms te kort. Door de strenge vorst zal vroege roest dit jaar waarschijnlijk geen thema zijn. Proline heeft een goede tot zeer goede werking tegen DTR en voetziekten (oogvlekkenziekte, scherpe oogvlekkenziekte, sneeuwschimmel en Fusarium spp.). Preventief tegen meeldauw Proline is veruit de sterkste triazool tegen meeldauw, op voorwaarde dat deze preventief is toegepast. In curatieve omstandigheden moet er een specifieke meeldauwcomponent worden toegevoegd. Hogere opbrengsten Proline heeft zowel in proeven als in de praktijk bewezen hogere opbrengsten te leveren dan de huidige generatie oudere triazolen. In 66 praktijkproeven in Nederlandse tarwe kwam de opbrengst na gebruik van Proline de afgelopen zes jaar gemiddeld bijna 200 kg/ha hoger uit dan bij gebruik van de beste referentie-triazool (zie tabel). Gebruiksadvies in tarwe Voor een optimale werking in tarwe kan Proline het beste aan het begin van de stengelstrekking (T1) toegepast worden. De adviesdosering is 0,6 tot 0,8 liter per hectare. De kracht van Proline: Bescherming tegen een zeer breed scala aan ziekten in tarwe Zeer goede combinatie van lange preventieve en krachtige curatieve werking Uitstekende bescherming tegen Septoria in tarwe Bewezen hogere opbrengsten dan de huidige oudere generatie triazolen ziekte in wintertarwe! % aanwezige tarweziekten in West-Europa (2004-2009) 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 82 Septoria 30 Bruine roest 26 Meeldauw 11 Fusarium (aar) Meeropbrengst Proline (0,8 l/ha) t.o.v. beste referentie (1,5 l/ha) Jaar Aantal proeven Meeropbrengst (in kg/ha) 2004 14 + 301 2005 11 + 443 2006 8 + 180 2007* 12 + 11 2008* 9 + 40 2009* 12 + 144 Gem. 2004 t/m 2009 66 + 193 *) jaren met lage tot zeer lage septoriadruk. Ziekte Proline oogvlekkenziekte +++ gele roest ++++ bruine roest ++(+) meeldauw (preventief) ++++ meeldauw (curatief) +(+) Septoria tritici ++++ Septoria nodorum ++++ DTR +++(+) sneeuwschimmel ++ aarfusarium +++ 'Gewas moet in ieder geval gezond blijven',,bij de ziektebestrijding in tarwe vertrouw ik voor een groot deel op de kennis mijn vaste adviseur André Groot Nibbelink van Agrarische Unie. Hij ziet heel veel tarwevelden in Flevoland en is dus goed op de hoogte van de ziektedruk. Hoewel ik vrijwel altijd zijn advies opvolg, controleren we toch altijd eerst samen de gewassen. Ik wil namelijk ook zelf zien en weten hoe mijn tarwe ervoor staat. De afgelopen jaren was de ziektedruk vrij laag en hebben we weinig Septoria gezien. Daarnaast zaai ik sinds een paar jaar geen Drifter meer; ook dat heeft er ongetwijfeld toe bijgedragen dat Septoria wat minder voorkwam dan voorheen. Het afgelopen seizoen heb ik de rassen Apache en Skater gezaaid. Apache is een vrij vroeg ras dat vooral goed in mijn arbeidsplaatje past. Skater is een ras dat zeer geschikt is voor tarwe op tarwe. Ik heb het gezaaid omdat ik op een andere locatie een bedrijf erbij heb gekregen; qua bouwplan kwam tarwe op tarwe hier het beste uit. Voor wat betreft de gevoeligheid voor Septoria is Apache hooguit een middenmoter en komt Skater nauwelijks boven het niveau van Drifter uit. Om die reden hebben we afgelopen seizoen voor zekerheid gekozen al vroeg (op T1) met Proline gespoten. Hoewel de tarwe op mijn bedrijf grotendeels ten dienste staat van de uien en de aardappelen, wil ik er wél een goede opbrengst van halen. En daarvoor moet het gewas in ieder geval goed gezond blijven. Het middel Proline heeft zich de afgelopen jaren bewezen als beste Septoria-bestrijder. De keuze voor dit middel is dus wat mij betreft niet meer dan logisch.'' 4 Gele roest 12 Oogvlekkenziekte Gemiddelde van 2956 proeven Septoria Albert Lubberink heeft een akkerbouwbedrijf in Zeewolde (Fl.). Op 110 hectare (2 locaties) verbouwt hij wintertarwe (33 ha), uien (19 ha), consumptieaardappelen (13 ha), gerst (12 ha) en suikerbieten (7 ha). Ongeveer 21 hectare verhuurt hij voor pootaardappelen en tulpen, de rest is natuurland. 4 Graan Koerier
Prosaro: dé allrounder in het vlagbladstadium Prosaro is een zeer krachtig en breedwerkend fungicide in de teelt van winter- en zomertarwe en triticale. De twee actieve stoffen - prothioconazole en tebuconazole - vullen elkaar zeer goed aan en zorgen voor een brede werking. Prosaro past daarom uitstekend in het vlagbladstadium (T2). Allround middel De grote kracht van Prosaro op T2 zit vooral in zijn allround werking. Zo heeft het een zeer goede werking tegen Septoria, zowel preventief als curatief. Vooral op Septoria-gevoelige rassen komt deze eigenschap sterk naar voren. Verder treedt Prosaro zeer krachtig op tegen ziekten als bruine en gele roest, meeldauw (preventief), DTR, kafjesbruin en aarfusarium. Door deze eigenschappen is Prosaro een uitstekend alternatief voor middelen op basis van strobilurines, met name in zomertarwe. Sterkste middel tegen aarziekten Naast de T2 toepassing kan Prosaro ook uitstekend op het T3 tijdstip (bloei) worden toegepast. Door zijn brede en sterke werking op ondermeer fusarium en aar-septoria is het een duidelijke verbetering ten opzichte van Matador en andere middelen in dit segment. Door zijn goede werking op aarfusarium zorgt Prosaro ook voor een sterke vermindering van het DON-gehalte in het zaad. Uit meerjarige proeven blijkt dat na een bespuiting met Prosaro het percentage DON ca. 15% lager ligt dan bij de referentiemiddelen. Gebruiksadvies in tarwe en triticale Voor een optimale werking in zowel tarwe als triticale kan Prosaro het beste in het vlagbladstadium (T2) worden toegepast. De adviesdosering is 1,0 liter per hectare. Ziekte Prosaro oogvlekkenziekte +++ gele roest ++++ bruine roest +++(+) meeldauw (preventief) ++++ meeldauw (curatief) ++ Septoria tritici ++++ Septoria nodorum ++++ DTR +++ sneeuwschimmel ++ aarfusarium +++(+) De kracht van Prosaro: Uitstekend allround middel voor toepassing in T2 Zeer sterke werking tegen Septoria (preventief en curatief), roesten, meeldauw (preventief), DTR en aarfusarium Sterkste middel tegen aarziekten Binnen 30 minuten regenvast Zeer gunstige prijs/prestatie-verhouding TIPS VAN DE PROFESSIONALS Bescherm uw huid - draag handschoenen! VÓÓR toepassing van gewasbeschermingsmiddelen tip 1 tip 2 Handen zijn de meest blootgestelde lichaamsdelen (>95%) tijdens het klaarmaken van de spuitoplossing. Bescherm ze. Werk nooit zonder handschoenen met het onverdunde product. Draag handschoenen die bestand zijn tegen chemicaliën bij het werken met een gewasbeschermingsmiddel, omdat die de huid van de hand beschermen. tip 4 tip 5 3x Gebruik nooit beschadigde handschoenen! Controleer ze altijd vóór gebruik. Vervang beschadigde handschoenen. Draag handschoenen over de mouwen van uw bovenkleding bij het werken met onverdunde producten. Meet het product zorgvuldig af. Gebruik handschoenen wanneer u de verpakking en de maatbeker driemaal schoonspoelt! NÁ toepassing van gewasbeschermingsmiddelen tip 8 tip 9 Was de handschoenen iedere keer als ze verontreinigd zijn door onverdund product. Was de handschoenen alvorens ze uit te trekken. Wassen verlengt de levensduur van handschoenen. Trek handschoenen op de juiste manier uit, ze kunnen sterk verontreiningd zijn! tip 3 Niet alle handschoenen zijn geschikt om om te gaan met onverdunde gewasbeschermingsmiddelen. Draag nooit katoenen of leren handschoenen! Deze nemen het product op en stellen u zelfs meer bloot aan product iedere keer als u ze draagt. tip 6 tip 7 Gebruik handschoenen bij het schoonmaken en het onderhoud van apparatuur! tip 10 Gooi uw handschoenen op een veilige manier weg als ze verontreinigd zijn, of als u er niet zeker van bent dat ze u afdoende zullen beschermen. Bij twijfel een nieuw paar handschoenen gebruiken! 5 Graan Koerier
Fandango: breed, sterk en effectief in gerst Ondanks een relatief lage ziektedruk heeft Fandango zich het afgelopen seizoen opnieuw bewezen als een zeer sterk en effectief middel tegen alle belangrijke ziekten in gerst. Allround middel in gerst Fandango heeft een zeer goede werking tegen netvlekkenziekte, bladvlekkenziekte (Rhynchosporium), meeldauw (preventief), dwergroest, Ramularia bladvlekken en fysiologische bladvlekken (PLS). Het middel bestrijdt daardoor alle belangrijke ziekten in gerst in één keer. Veel extra kilo s Bij opbrengstproeven in gerst laat Fandango al jaren een duidelijke meeropbrengst zien. Ten opzichte van de beste referentiemiddelen komt deze gemiddeld uit op 150 tot 200 kg/ha. Gebruiksadvies in gerst Op zandgronden met een hoge ziektedruk is het advies om twee keer met 0,75 l/ha Fandango te spuiten (split-toepassing). Hier worden zowel de vroege infecties (o.a. Rynchosporium bladvlekkenziekte) als de late infecties (o.a. Ramularia) afgedekt. De eerste keer aan het begin van de stengelstrekking, de tweede keer aan het begin van het vlagbladstadium. Op kleigrond met een lage ziektedruk is 1 l/ha Fandango aan het begin van het vlagbladstadium voldoende. 'Zekerheid staat voorop bij ziektebestrijding in zomergerst' Bij de ziektebestrijding in zomergerst gaat Jan Daanje voor een belangrijk deel voor zekerheid. De afgelopen seizoenen koos hij voor Fandango,,,Dit middel pakt alle belangrijke ziekten in gerst mee en heeft op dit moment ook de beste prijs/kwaliteit-verhouding.'' Weer zomergerst zaaien of toch maar een keer uitwijken naar zomertarwe? Deze vraag is bij menig graanteler op lichte grond de afgelopen maand aan de orde geweest. Ook Jan Daanje heeft de rendementen van beide gewassen nog een keer goed naast elkaar gelegd.,,door De kracht van Fandango: Krachtig en zeer allround schimmelbestrijdingsmiddel in gerst Zeer goede werking tegen net- en bladvlekkenzieten, meeldauw, dwergroest, Ramularia en fysiologische bladvlekken Een meeropbrengst van 100 tot 200 kg/ha t.o.v. van de referentie-middelen de sterk gedaalde prijzen van gerst - en de toch wat sombere vooruitzichten op prijsherstel - is zomertarwe absoluut een alternatief geworden. Financieel doen beide gewassen op het Noordelijke zand nu nauwelijks voor elkaar onder'', zo stelt hij. Dat zijn keuze toch weer op zomergerst is gevallen, heeft vooral met de wat vroegere oogst te maken.,,de oogst van gerst zit vaak net voor de voormalerscampagne van de zetmeelaardappelen aan. Dat past me heel goed, omdat ik dan geen of bijna geen overlapping heb in het werk.'' Voor Daanje is oogstspreiding een belangrijke factor, omdat hij naast het akkerbouwbedrijf ook nog een fulltime baan heeft als management-adviseur bij Rabobank Nederland.,,Ik probeer de oogst daarom zo strak mogelijk te plannen, waardoor ik zoveel mogelijk werk in mijn vakantiedagen kan doen'', zo licht hij toe. Lagere teeltkosten Behalve de vroegere oogst van zomergerst, spelen ook de net iets lagere kosten van de teelt t.o.v. zomertarwe mee in de keuze.,,gemiddeld heb ik de afgelopen jaren ongeveer 6,5 ton gerst van een hectare gehaald. Met zomertarwe zou ik daar wel een kleine ton boven kunnen komen, maar de extra opbrengst daarvan ben ik waarschijnlijk weer kwijt aan de ongeveer 100 extra kosten voor gewasbescherming en bemesting. Bovendien moet je op deze droogtegevoelige zandgrond voor een goede opbrengst van zomertarwe eigenlijk wel beregenen. En dat is met een volledige baan erbij gewoon niet haalbaar.'' zo stelt Daanje. Fandango heeft streepje voor Voor wat betreft de middelenkeuze in zomergerst gaat Daanje voor zekerheid.,,vanwege mijn baan buitenshuis, maar ook omdat de boerderij op vijftien kilometer afstand van mijn woonhuis ligt, zit ik minder dicht op de gewassen dan de meeste collega's. De keuze voor wat meer zekerheid is door deze situatie vrijwel onvermijdelijk'', zo stelt hij. Het afgelopen seizoen maakte Daanje voor zijn spuitregime een opsplitsing naar vroege en late gewassen. De vroegste gerst werd één keer gespoten met 1,25 liter Fandango, de latere gerst twee keer met 0,75 liter Fandango. Voor dit jaar probeert hij hetzelfde regime aan te houden, omdat dit in zijn ogen het beste compromis is tussen een mooi, gezond gewas en tegelijkertijd enige kostenbeperking. Hoewel er volgens Daanje meerdere middelen(combinaties) zijn die goed werken tegen de belangrijke ziekten in gerst, heeft Fandango bij hem toch een streepje voor vanwege de goede prijs/kwaliteit-verhouding.,,de kans is dus groot dat ik ook dit jaar weer voor Fandango kies'', zo besluit hij. Jan Daanje heeft een akkerbouwbedrijf in Vlagtwedde (Gr.). Op 90 hectare zandgrond verbouwt hij zetmeelaardappelen (50 ha), zomergerst (30 ha) en suikerbieten (10 ha). 6 Graan Koerier
Vervolg van voorpagina 'Maïs voor biogas steeds grotere concurrent van graanteelt' Martin Schulze-Lohoff in het Duitse Laer (bij Münster) is gespecialiseerd in het vermeerderen en ontsmetten van zaaizaad. Hoewel zijn afzet door de jaren heen altijd vrij stabiel is geweest, merkt hij toch dat maïs voor biogasinstallaties een steeds geduchtere concurrent wordt voor de graanteelt. Zelf overweegt hij ook om in biogas te stappen... Het bedrijf van Martin Schulze-Lohoff heeft een kasteelachtige uitstraling. Het gigantische woonhuis met daaraan vast de oude stallen maken het geheel tot een sprookjesachtig plaatje.,,dit bedrijf is al 600 jaar in onze familie. En we doen er alles aan om het zo goed mogelijk in de originele staat te houden'', vertelt de akkerbouwer in de prachtig gerenoveerde woonruimte met een enorme open haard. Hoewel in het monumentale woongedeelte vooral 'de geur van heel vroeger' heerst, is dit bij de rest van het bedrijf alles behalve het geval. In de omringende bedrijfsgebouwen zijn tal van grote, moderne machines te vinden; vrijwel allemaal in dienst van de graanteelt. Ook beschikt het bedrijf over een grote ontsmettingsinstallatie voor zaaigranen. Hierin wordt jaarlijks ongeveer 2000 ton zaaigraan ontsmet en afgezakt. omgeving in de gaten. Vooral die van de verschillende Landwirtschafskammer's zijn voor veel boeren een belangrijke leidraad voor de rassenkeuze van het volgende jaar.,,de resultaten van de Landwirtschaftskammer zijn als één van de weinigen volledig onafhankelijk en daar laten de telers zich toch vooral door leiden'', zo weet de vermeerderaar. In de schuur blijkt dat de inschattingen voor wintertarwe en triticale het afgelopen jaar redelijk goed zijn geweest; hiervan is de voorraad zo goed als op. Van de wintergerst is echter een flink deel niet verkocht; daarvan staan nog vele tientallen pallets in de schuur. Volgens Schulze-Lohoff is dit voor een belangrijk deel te wijten aan het gestaag oprukken van hybride gerstrassen.,,hoewel het aandeel met ongeveer tien procent nog relatief klein is, gaat het toch elk jaar weer met enkele procenten omhoog'', zo merkt hij. Voor Schulze-Lohoff is de vermeerdering van hybride-zaad overigens geen optie.,,om kruisbestuiving van de verschillende ouderlijnen te voorkomen, moeten deze op een behoorlijk grote afstand van elkaar verbouwd worden. Daarvoor hebben we hier gewoonweg de ruimte niet'', zo licht de akkerbouwer toe. Martin Schulze-Lohoff heeft een akkerbouwbedrijf in Laer (Dld.). Op ca. 250 hectare zeer variabele grond (zand tot klei) verbouwt hij ca. 165 hectare graan voor zaaizaad en 60 hectare koolzaad. De overige 25 hectare is natuurbraak. Als neventak ontsmet hij jaarlijks ongeveer 2000 ton zaaizaad, waarvan ca. 1000 ton voor eigen gebruik. Martin Schulze-Lohoff boert op een 600 jaar oud familiebedrijf. Het woonhuis en een deel van de bedrijfsgebouwen zijn enkele jaren geleden volledig gerestaureerd. 165 hectare zaaizaadvermeerdering Tijdens een rondgang over het bedrijf vertelt Schulze-Lohoff dat hij zich al vele jaren toelegt op de teelt van zaaizaad. Van de 250 hectare beschikbare grond wordt hier jaarlijks ongeveer 165 hectare voor ingeruimd. Gemiddeld teelt hij drie jaar achtereen zaaizaad, waarna een keer koolzaad volgt voor de vruchtwisseling. Een enkele keer wordt er ook wel maïs tussendoor verbouwd. Alle zaaizaad wordt afgezet via de coöperatie Agravis in het nabij gelegen Münster. De akkerbouwer heeft hiervoor langjarige contracten afgesloten, waarbij een vaste vergoeding geldt voor de zaaizaadproductie een een variabele vergoeding voor de marktprijs van de granen. Van de totale productie - ruim 1000 ton zaaizaad op jaarbasis - gaat het meeste weg naar telers in de omgeving. Van de drie vermeerderingteelten tarwe (100 ha), gerst (25 ha) en tricale (40 ha) is de laatste de meest lastige.,,in de praktijk geeft triticale de meeste problemen met opslag. Daarom houd ik deze teelt op een apart stuk grond dat iets verder van de boerderij ligt. Hierdoor blijft het gescheiden van de tarwe- en gerstpercelen'', vertelt de akkerbouwer. Om de ongerechtigheden uit het zaaizaad te halen huurt hij jaarlijks twee ervaren Poolse selecteurs in. Zij hebben met dit werk een behoorlijk grote verantwoordelijkheid op het bedrijf, zo beseft Schulze-Lohoff, maar hij is tot nu toe zeer tevreden met met hun verrichtingen. Plannen voor biogasinstallatie Hoewel de teelt en het ontsmetten van zaaizaad een redelijk stabiele bedrijfstak is, merkt Schulze-Lohoff toch dat de maïsteelt voor biogasinstallaties in zijn gebied steeds meer aan populariteit wint.,,qua saldo doen beide teelten weinig voor elkaar onder, maar door de aanhoudende vraag naar maïs zie ik toch dat deze teelt elk jaar weer iets groter wordt'', zo weet de akkerbouwer. Om de boot niet te missen heeft hij zelf ook het plan opgevat om een biogasinstallatie te bouwen. Voor de geplande installatie van 500 kw zou ongeveer 180 hectare maïs nodig zijn, zo rekent hij voor.,,de kans is groot dat ik een deel daarvan zelf ga verbouwen. In hoeverre dat ten koste gaat van de zaaizaadteelt weet ik nog niet.'' De akkerbouwer benadrukt dat het telen en ontsmetten van zaaizaad de komende jaren zeker de belangijkste bedrijfstak blijft.,,we zijn qua arbeid, machines en kennis helemaal op zaadvermeerdering ingericht. En de relatieve kleinschaligheid kunnen we voorlopig nog goed compenseren met goede afzetrelaties en flexibiliteit. Die voorsprong proberen we uiteraard zo lang mogelijk vast te houden.'' Hybride-gerstrassen rukken op Het afgelopen seizoen verbouwde Schulze-Lohoff vier tarwerassen, twee gerstrassen en twee triticalerassen. Om de gewenste rassen voor het volgende jaar zo goed mogelijk in te kunnen schatten, houdt de akkerbouwer nauwlettend alle proef- en demovelden in de verre Martin Schulze-Lohoff zet enkele pallets met overgebleven winterzaaizaad op een droge plek in de schuur. Jaarlijks zakt het bedrijf ca. 2000 ton zaaizaad af. Het meeste zaad (tarwe, gerst en triticale) wordt in de directe omgeving afgezet. Jaarlijks vermeerdert het bedrijf ongeveer 100 hectare wintertarwe, 40 hectare triticale en 25 hectare wintergerst. De rassenkeuze gebeurt in overleg met de coöperatie Agravis, zijn vaste afzetpartner voor alle zaaizaad. Delaro: beste T2 voor ziektegevoelige rassen Delaro bevat de werkzame stoffen prothioconazole en trifloxystrobine. Deze combinatie garandeert een maximale werking tegen vrijwel alle belangrijke ziekten in Het verschil tussen Delaro en Prosaro ligt Delaro versus Prosaro tarwe. Delaro behoort daardoor tot dé topmiddelen voor de hoofdbespuiting (T2). vooral op het vlak van de duurwerking tegen roest en het greeningeffect. Hierin scoort Delaro is zeer sterk tegen Septoria, gele en bruine roest, meeldauw (preventief), DTR en Delaro een fractie beter. Prosaro is echter sneeuwschimmel. Verder heeft het in vergelijking met andere T2-middelen een zeer goede wat goedkoper in aanschaf. Om die reden opbrengstrespons. kan Delaro het beste toegepast worden in ziektegevoelige gewassen en Prosaro in minder ziektegevoelige gewassen. Gebruiksadvies Delaro toepassen in het vlagbladstadium (T2). Dosering: 0,9 tot 1,0 liter per hectare. Ziekte Delaro oogvlekkenziekte +++ gele roest ++++ bruine roest ++++ meeldauw (preventief) ++++ meeldauw (curatief) (+) Septoria tritici ++++ Septoria nodorum ++++ DTR ++++ sneeuwschimmel +++ aarfusarium +++(+) 7 Graan Koerier
,,Van alle onkruiden die we in onze tarwe hebben, is straatgras een van de lastigste klanten. Vooral de laatste jaren is dit onkruid behoorlijk op komen zetten en dan vooral op de lichtere percelen waar slemp voorkomt.'' Nantko Reitsma, akkerbouwer in Ferwert (Fr.),,Met één bespuiting Hussar/ Atlantis in wintertarwe kun je vrijwel alle onkruiden in een keer opruimen. Dat zegt in mijn ogen wel iets over de kracht van deze combinatie.'' Piet Jan Hanse, akkerbouwer in Kerkwerve (Zld.),,Hoewel de tarwe op mijn bedrijf grotendeels ten dienste staat van de uien en de aardappelen, wil ik er wél een goede opbrengst van halen. En daarvoor moet het gewas in ieder geval goed gezond blijven.'' Albert Lubberink, akkerbouwer in Zeewolde (Fl.),,Hoewel er meerdere middelen (combinaties) zijn die goed werken tegen de belangrijke ziekten in gerst, heeft Fandango toch een streepje voor vanwege de goede prijs/kwaliteit-verhouding.'' Jan Daanje, akkerbouwer in Vlagtwedde (Gr.) Puzzel mee en win een diner voor twee! Er even lekker tussenuit met z'n tweeën, lijkt u dat wel wat? Los dan de onderstaande fotopuzzel op. Uit de inzendingen worden drie prijswinnaars getrokken. Zij krijgen elk een luxe logeer- en dinerbon voor twee personen! COLOFON Concept en realisatie: Bayer CropScience B.V. Reed Business B.V. Vormgeving en opmaak: Claudia Roorda Fotografie: Bayer CropScience Drukwerk: Ascend Dit is een uitgave van: Bayer CropScience B.V. Energieweg 1 P.O. Box 231 NL-3640 AE Mijdrecht Onze gebruiksadviezen, zowel mondeling als schriftelijk verstrekt, berusten op uitgebreide proefnemingen. Wij adviseren naar beste weten volgens kennis van zaken van dit ogenblik, echter zonder daarvoor aansprakelijkheid op ons te nemen, omdat opslag/bewaring en toepassing zich aan onze controle onttrekken. Beschrijvingen van een product, resp. gegevens over de eigenschappen daarvan betekenen niet, dat verantwoordelijkheid wordt gedragen bij eventuele schade. Lees voor gebruik altijd eerst het etiket. 1: welk grasachtige onkruid is hier (tussen de tarwe) afgebeeld? a. duist b. straatgras c. windhalm 2. welke graanziekte is hier afgebeeld? a. Septoria b. bruine roest c. meeldauw 3. welk breedbladig onkruid is hier als kiemplant afgebeeld? a. kleefkruid b. paarse dovenetel c. kamille BON Naam: Adres: Postcode: Plaats: Bedrijfstype/aantal hectare granen: De oplossing van de puzzel is: A B C A B C A B C 1 2 3 Actievoorwaarden Deze prijsvraag loopt van 5 t/m 30 maart 2010. Uit de goede inzendingen worden drie winnaars getrokken. De prijswinnaars krijgen tussen 1 en 15 april bericht. Over de uitslag kan niet worden gecorrespondeerd. Stuur de ingevulde bon uit deze krant in een ongefrankeerde envelop naar: Bayer CropScience B.V. T.a.v. Joniek te Giffel Antwoordnummer 55074 3640 WB Mijdrecht 8 Graan Koerier