INTERNATIONAAL PERSDOSSIER Een campagne van het Front voor Duurzame Ontwikkeling van de Noordgrens van Peru, het Netwerk Muqui (CooperAcción en Fedepaz) en de Belgische organisatie CATAPA (Technisch Academisch Comité voor Bijstand bij Milieuproblemen) www.mininginparadise.org
Mining in Paradise? Nogo zones for mining Er staat een toekomst op het spel. De toekomst van verschillende generaties. Als een conflictbarometer de beschrijving van een land bepaalt, heeft Peru een probleem: volgens het Observatorium voor Mijnbouwconflicten in LatijnsAmerika zijn er op dit moment 25 openlijke mijnbouwconflicten. Vele conflicten gaan gepaard met ecologische rampen, economische teleurstelling voor de bevolking en schendingen van de mensenrechten van de lokale gemeenschappen. De bevolking van Ayabaca, Huancabamba, San Ignacio en Jaén schreeuwt om respect voor haar keuze: de bescherming mijnbouwvrije momenteel zones. bedreigd van haar Die worden door het mijnbouwproject Río Blanco (koper en Landschap van Huancabamba molybdeen). Het is het eerste project op grote schaal in NoordPeru, een zone waar de bevolking nog kan kiezen welke soort ontwikkeling ze wil. Van de vier provincies werd al 25% van het grondgebied in concessie gegeven, maar de exploitatie is nog niet begonnen. Dat project is de eerste stap in de richting van een volledig mijnbouwdistrict in die zone. Daarom is het een belangrijke beslissing en de mensen van NoordPeru hebben al gekozen: neen aan de mijnbouw. Maar wie beslist waar en hoe er aan mijnbouw gedaan wordt? Op dit moment alleen de Peruaanse regering. Zij heeft altijd de belangen van het bedrijf Río Blanco Copper N.V. (voordien Minera Majaz N.V.) verdedigd. Nu is dat bedrijf in handen van het Chinese Zijin, maar tot 2007 was het een dochteronderneming van het Engelse Monterrico Metals. Sinds het begin van de activiteiten in 2003 is het project illegaal (rapport van de Ombudsdienst in 2006). De lokale bevolking werd immers nooit geraadpleegd, hoewel de Peruaanse grondwet dat voorschrijft. Het officiële, maar niet bindende, volksreferendum van 16 september 2007 in de gemeentes Pacaipampa, Ayabaca en Carmen de la Frontera laat zien wat de bevolking wil: ongeveer 95% stemde tegen de mijnbouwactiviteiten. 2
Eerder mondde de ontevredenheid van de bevolking al uit in een vreedzame protestmars naar het kampement van het bedrijf. De mars eindigde met de arrestatie en foltering van 28 boeren. Er was ook een dodelijk slachtoffer. Het bedrijf staat in Londen terecht voor deze feiten. Duidelijke foto s van de mishandeling van de boeren dienen als bewijs. Naast de zware schending van de mensenrechten spelen ook de economische cijfers een rol. Het Peruaanse volk heeft zijn eigen berekening gemaakt: op lange termijn is een mijnbouwvrije zone gunstiger. Dan kan men een zone met unieke ecosystemen, zoals de nevelbossen en de páramo, beschermen en de kwaliteit en kwantiteit van het water, dat nodig is voor de teelt van organische koffie, cacao, mango s, limoenen en rijst, verzekeren. Zo kiezen ze voor een eigen, duurzame en milieuvriendelijke ontwikkeling. Het project Río Blanco zal zonder twijfel over de toekomst van dit land en zijn bevolking beslissen. Een ontwikkelingsalternatief voor de hele gemeenschap staat op het spel. En de bevolking heeft zich uitgesproken tegen de mijnbouw. Nu moet ze alleen nog gehoord worden. 3
Economische dimensie van het conflict Mijnbouw voor ontwikkeling. Dat was de leuze van de Peruaanse regering de voorbije jaren. Gebruik maken van de minerale grondstoffen om de economie van het land te stuwen. Maar, wie wordt er beter van de mijnbouw? Ze brengt welvaart, maar alleen voor hen, het bedrijf, niet voor ons. Ons brengt ze alleen vernietiging, vervuiling, stelt Pascual Rosales, voormalig voorzitter van het Provinciaal Uitvoerend Comité van boerenvergaderingen in Ayabaca (Comité Ejecutivo Provincial de Rondas Campesinas de Ayabaca). Er zijn meerdere redenen voor zijn bezwaren. Verschillende nationale ervaringen kunnen de stelregel van de regering in twijfel trekken. De laatste jaren draaide de Peruaanse economie vooral rond mijnbouw. Op dit moment beleeft het land zijn grootste expansie in de mijnbouwsector: 15,38% van het land is in concessie gegeven. Maar de stijging droeg niet bij tot de ontwikkeling van de lokale bevolking, hoewel haar grondgebieden ontgonnen worden. Integendeel, gewoonlijk halen ze er geen gewin uit: de bodem kan niet meer bewerkt worden en water wordt schaars, waardoor ontwikkeling decennialang onmogelijk Landbouwster in de provincie Huancabamba gemaakt wordt. In Yanacocha bijvoorbeeld ligt een van de grootste goudmijnen van LatijnsAmerika, maar de regio Cajamarca blijft de op een na armste regio van het land. Het geringe voordeel van mijnbouw op lokaal niveau in landen zoals Peru bracht de Internationale Financiële Corporatie (deel van de Wereldbank) ertoe om een programma ter ondersteuning van de lokale winsten op te zetten. Een van de grootste problemen van mijnbouw in Peru is dat het Ministerie van Energie en Mijnen (MEM) een dubbele verantwoordelijkheid heeft: investering in mijnbouw stimuleren, maar ook het correct verloop van de mijnbouw reguleren en verzekeren. 4
Waarom worden buitenlandse bedrijven in Peru zo bevoordeeld? De mijnbouwheffing is laag in vergelijking met andere landen en een van de laagste in LatijnsAmerika. Op de betaling van royalty s wordt extreme korting gegeven. In veel gevallen wordt de heffing ook kwijtgescholden. Zo wordt mijnbouw een winstgevende zaak voor de bedrijven. De bevolking laat weten dat haar alternatieve economische ontwikkeling op lange termijn gunstiger is dan een mijn. Nieuwe ecologische coöperatieven en verenigingen van producenten, landbouwers en veetelers uit de regio promoten een alternatieve en duurzame ontwikkeling. Die staat hen toe de ecosystemen te behouden waarvoor de gemeenschappen zorg gedragen hebben en waarvan ze afhankelijk zijn om te overleven. In de mooie Peruaanse tropische Andes is ecotoerisme ook zeker een optie. Als het mijnbouwproject Río Blanco er komt, zou dat echter voorgoed onmogelijk zijn. 5
Ecologische dimensie van het conflict Wij hier, in Ayabaca leven in een paradijs, in een gezonde omgeving waar pure en zuivere bergrivieren ontspringen. De boerenkringen hebben afgesproken dat we de mijnbouw niet aanvaarden vermeldt Natividad Vicente Gonza, voormalig voorzitter van de Provinciale Federatie van Boerenkringen in de provincie Ayabaca. En hij overdrijft niet wanneer hij het over een paradijs heeft. De tropische Andes bezitten een buitengewone biologische rijkdom met de fragiele ecosystemen van de páramo en de nevelbossen. Ze leveren water voor de hele regio en liggen aan het begin van het Amazonebekken, gemeenschappelijk goed van de mensheid. De vertegenwoordigers van de vier provincies die zich vrij van mijnbouw verklaren weten wat ze willen: neen aan de mijnbouw die een natuurlijke omgeving zoals de hunne vernietigt. Dramatische voorvallen binnen de Peruaanse landsgrenzen rechtvaardigen hun keuze om dat soort van ontwikkeling te vermijden. La Oroya bijvoorbeeld wordt nu tot de tien meest vervuilde steden ter wereld gerekend. Is dat dan welvaart voor de Nevelbos in Jaén bevolking? Silvia Passuni, geografe van de organisatie CooperAcción, betreurt dat in dat geval de staat en de Nationale Maatschappij voor Mijnbouw de ecologische en sociale onregelmatigheden van het bedrijf wel aanklagen, maar dat hierbij de milieuvervuiling en de sociale wanorde naar de achtergrond verhuizen. Maar de mijnbouw wint niet altijd. De bevolking van Tambogrande bleef tot het einde erin geloven: neen aan het mijnbouwbedrijf Manhattan. En het bedrijf moest de zone verlaten. Nu is het de beurt aan Río Blanco. De voornaamste nadelen verbonden aan dagbouw zijn: het onbehandelde mijnafval waar men geen weg mee kan, zure mijndrainage en de schade aan de waterlopen. Goudmijn in Yanacocha (Cajamarca) De laatste vormen ook een bedreiging op 6
globaal vlak, want de vervuiling van het water kan op lange termijn andere gebieden treffen buiten Piura en zelfs andere landen. Volgens Passuni kan Ecuador het volgende slachtoffer worden, vooral omdat aan de andere kant van de grens een gelijkaardig mijnbouwproject bestaat, waarvan we denken dat het deel uitmaakt van eenzelfde groter geheel. Mijnbouw vervuilt bovengronds en ondergronds het water, dat verder stroomafwaarts gaat. Een studie van de Peru Support Group wijst uit dat het huidige project oostwaarts gericht is, waardoor zijn negatief effect zich beperkt tot de Amazonerivier en de Atlantische Oceaan. Maar een groter mijndistrict in deze regio zou de Grote Oceaan in het westen kunnen bedreigen. Momenteel werd al 25% van de vier provincies in concessie gegeven. Men kan de effecten van vervuiling reduceren, maar dat hangt altijd af van het bedrijf in kwestie. Het Chinese bedrijf Zijin, momenteel eigenaar van het project (sinds het de activa van Monterrico Metals kocht in 2007), kwam onlangs nog in het nieuws door de vervuiling van de Tingrivier. 2 miljoen besmette vissen zorgden in China voor een van de grootste rampen van de voorbije jaren. In augustus werd de vicepresident van het bedrijf gearresteerd wegens technische onregelmatigheden. Als ze in staat zijn hun eigen land zo te vervuilen, dan zullen ze zeker geen scrupules hebben een land te vervuilen dat niet het hunne is, zei David Velazco van Fedepaz (oecumenische stichting voor ontwikkeling en vrede). Het debat is als volgt samen te vatten: hoe gaan mijnbouw, ontwikkeling en milieu het best samen. Passuni voegt er nog aan toe dat Peru een zeer divers land is, zowel wat ecosystemen als bevolking betreft. Daarom is het onmogelijk hetzelfde model voor elke casus toe te passen. Elke zone moet haar eigen ontwikkelingsmodel zoeken en het Noorden heeft het zijne gevonden: nogo zones for mining. 7
Sociale dimensie van het conflict Wat zou er gebeuren als er op een dag een kopermijn aan je voordeur gebouwd wordt? In 2003 veranderde het leven in de provincies Ayabaca en Huancabamba, gelegen in de Peruaanse Andes. Dat jaar arriveerde het mijnbouwbedrijf Majaz N.V. (het huidige Río Blanco Copper N.V., dochtermaatschappij van de Chinese multinational Zijin) in de agrarische gemeenschappen Yanta en Segunda y Cajas. Mijnbouw bedreigde plotseling het noorden van het land, dat tot dan toe gespaard was gebleven. Zonder voorafgaande waarschuwing, noch raadpleging. Zonder de toestemming van de lokale bevolking, met enkel een concessie van de Peruaanse regering, ver weg in Lima. Al snel werd het debat geopend: Welke soort ontwikkeling willen we in onze streken? Komt die echt overeen met de ontwikkeling die Lima nodig heeft? Hoe zal ons leven er voortaan uitzien? Manuel Guerrero, secretaris van Milieu in de Nationale Vereniging van Boerenkringen (Central Nacional de Rondas Campesinas) zegt: de mijn zal een levenswijze met zich meebrengen die niet strookt met de onze. De regering beweert dat een mijn werkgelegenheid met zich meebrengt, maar vergeet dat voor dit werk vaak hoger opgeleide werknemers nodig zijn die men in de regio niet vindt. Werkgelegenheid voor wie dan? En wat moeten de vrouwen doen? Volgens het rapport van de Engelse organisatie Peru Support Group leert de ervaring dat mijnbouw geen werk creëert voor vrouwen. Met als mogelijk gevolg de verarming van de vrouw, die door de vervuiling haar landbouwgrond kan verliezen. Het project ontaardde bovendien in een conflict. Volgens het Observatorium voor Mijnbouwconflicten in LatijnsAmerika (OCMAL) is Río Blanco een van de 25 openlijke conflicten als gevolg van mijnbouw. Het lijkt er dus op dat de Peruaanse mijnbouw niet de beloofde voordelen met zich meebrengt. De ontginningsactiviteiten hebben noch voor rijkdom voor de lokale bevolking, noch voor sociale vrede gezorgd. Integendeel. De regering heeft besloten de zone van Río Blanco te militariseren. Terwijl de gemeenschappen naar middelen zoeken om gehoord te worden en in dialoog te treden 8
met het mijnbouwbedrijf en de regering, kiest die laatste voor militarisering om een ongehinderde ontplooiing van de activiteiten te garanderen. Guerrero legt uit: Wij verdedigen het leven en worden beschuldigd van terrorisme. Diegenen die dood en vernieling brengen, worden verdedigd. Wie vertegenwoordigt deze regering? David Velazco, directeur van Fedepaz, zegt: De regering profiteert van het idee dat er ernstige veiligheidsrisico s zouden zijn in deze zone, zodat ze de noodtoestand kunnen uitroepen. Dat bleek een voorwendsel te zijn om mijnbouw in de regio veilig te stellen. De mensenrechten zijn geschonden. Tot nu toe zijn er bij dit conflict al zeven personen omgekomen en wacht men in Londen op de uitspraak in het proces tegen Monterrico Metals voor de foltering van 28 burgers na een protestmars naar de mijnsite in augustus 2005. Waar is de sociale vrede? Guerrero is er zeker van: Onze streek is een paradijs dat we moeten verdedigen. 9
Juridische dimensie van het conflict Een lopend proces in Londen geeft een eerste indicatie. Het bedrijf Monterrico Metals, verantwoordelijk voor het begin van de ontginning in Río Blanco, wordt beschuldigd van schending van de mensenrechten. Ook zou het bedrijf zich in NoordPeru illegaal gevestigd hebben volgens de Peruaanse Ombudsdienst (2006) en de Commissie van Andijnse, Amazonische en AfroPeruaanse volkeren, Milieu en Ecologie van het Peruaanse parlement (2008). Er zijn dus bitter weinig juridische elementen in het voordeel van het project. 5 miljoen pond (ongeveer 8 miljoen Amerikaanse dollar) aan activa van Monterrico Metals werd bevroren en blijft bevroren tot er een uitspraak komt in het proces (voorzien voor 2011). Het bedrijf staat terecht voor de ontvoering en foltering van 28 personen die protesteerden tegen de mijnbouwactiviteiten in het noorden in augustus 2005. De foto s van de folteringen kwamen aan het licht enkele maanden na het conflict en lieten geen twijfel bestaan over het gebeurde. Anderzijds stelde de Ombudsdienst in 2006 drie schendingen van rechten vast met betrekking tot de mijnconcessies: inbreuk op de eigendom van burgers, inbreuk op het recht om te bepalen hoe eigendom wordt geëxploiteerd en inbreuk op het recht op informatie over de evolutie van de ontginningsactiviteiten. De Peruaanse Wet op gronden en Wet op de agrarische gemeenschappen bepalen dat elk bedrijf minstens twee derde van de Gemeentelijke Conventie van Agrarische Gemeenschappen (Asamblea Comunal de las Comunidades Campesinas) nodig heeft om te kunnen starten met zijn activiteiten, of het nu over een licentie beschikt of niet. Emma Gómez, advocate bij CooperAcción bevestigt: Geen enkele autoriteit neemt de verantwoordelijkheid op zich voor het onwettelijk toelaten van het bedrijf in de regio sinds 2003. Zowel het parlement als de Ombudsdienst hebben het illegale karakter hiervan al bevestigd. En de onrechtmatige opvordering van gronden werd door de gemeenschappen van Yanta en Segunda y Cajas al openlijk aan de kaak gesteld. Daarom is de enige echte aanwijzing voor de mening van de lokale bevolking de resultaten van het referendum van 16 september 2007 in Pacaipampa, Ayabaca en 10
Carmen de la Frontera. Hoewel die resultaten niet bindend zijn, stemde ongeveer 95% procent tegen de mijnbouw. De regering geeft voorrang aan de belangen van een buitenlands bedrijf ten koste van de bescherming en verdediging van de rechten van onze eigen gemeenschappen, betreurt Gómez. Zo heeft men geprobeerd een politiek toe te passen die gebaseerd is op het idee dat de gemeenschappen de ontwikkeling van het land afremmen. Maar wil men een ontwikkeling die de mensenrechten met de voeten treedt? Als de Londense rechtbank zich tegen het bedrijf uitspreekt zal dat nog maar eens bewijzen dat het project geen recht van bestaan heeft door alle problemen die het veroorzaakt heeft, argumenteert Gómez. Hoewel deze zaak van groot belang is, spreekt de Peruaanse regering zich er nog steeds niet over uit. Terwijl in Londen een oordeel wordt geveld over de mensenrechtenschendingen in NoordPeru, blijft de regering zwijgen. Intussen neemt het protest in Piura almaar toe. 11
Kaarten van de getroffen zone Kaart van de mijnbouwconcessies in Peru tussen 1516% van het grondgebied 12
13
Programma van de campagne September Verklaring van Ayabaca, Huancabamba, San Ignacio en Jaén tot nogo zones for mining. Lancering van de campagne in Piura (lokaal) en België (internationaal). Oktober Overhandiging van de verklaring Nogo zones for mining in Lima. Publiek forum over ruimtelijke ordening en over een ecologische en economische zoneindeling in Lima. November 23/11, internationale conferentie in Brussel: academici, Europarlementariërs, getuigen en vertegenwoordigers van Peruaanse instellingen nemen deel aan het debat over het voorstel voor mijnbouwvrije zones. Het onderzoeksdossier, de wetenschappelijke en juridische fundering van de campagne, wordt voorgesteld en een fototentoonstelling rond de verwoestende effecten van mijnbouw en de bedreigde paradijzen in Peru wordt geopend. Actieweken: Conferenties die de Europese bevolking moeten sensibiliseren over de mijnbouwconflicten en het voorstel om Nogo zones for mining uit te bouwen. Europese tour: conferenties met Peruaanse sprekers in GrootBrittannië, België, Nederland, Duitsland, Frankrijk, Spanje en Italië om de argumenten voor de creatie van mijnbouwvrije zones uiteen te zetten. Die conferenties zullen telkens gepaard gaan met networking en persmomenten. December Actieweken Slotdag: de resultaten van de campagne worden voorgelegd aan de Verenigde Naties en aan Peruaanse en Europese instellingen. 14
Internationaal perscontact media@mininginparadise.com Nik Meeusen meeusennik@gmail.com 0032.495733606 Aretha Francis aretha.francis@catapa.be 0032.477042887 Laura de la Quintana laura.delaquintana@catapa.be 0032.477042869 CATAPA (Technisch Academisch Comité voor Bijstand bij Milieuproblemen). K. MariaHendrikaplein 5,6 9000 Gent, België. www.mininginparadise.com 15
Internationale campagne georganiseerd door 16