NME centrum Betuwe LES 2
COLOFON Deze handleiding hoort bij het project Energie?Zuinig! Dit project is een combinatie van de Leskist Energie? Natuurlijk Duurzaam! en het landelijke project Energieke Scholen Het project is ontwikkeld door Anna Regina de Jong van Stichting in2nature voor en met NME-centrum Betuwe (Annemieke Jansen) in opdracht en met subsidie van Gemeente Buren (maart 2014) NME centrum Betuwe Uitgevoerd dmv gemeentelijke subsidies, in Gemeente Buren Gemeente Neder-Betuwe Meer informatie: NME-centrum Midden-Betuwe Bezoekadres na afspraak: Tielsestraat 11b, 4043 JP Opheusden Coördinator: Annemieke Jansen, bereikbaar op 0344-603758 of 06-20641777 Mail nmebetuwe@gmail.com Website www.nmebetuwe.nl NME centrum Betuwe (versie sept 2016) 2
INHOUDSOPGAVE Handleiding les 2 COLOFON...2 INHOUDSOPGAVE...3 IN HET KORT...4 LES 2. Praktijkles HOE kan ik?... 5 NME centrum Betuwe (versie sept 2016) 3
IN HET KORT Les 1 Inleidende les DUURZAAM ENERGIEGEBRUIK gegeven door de leerkracht 1.1 Wat weet ik? Ordenen van bestaande kennis en ervaring (45 min) 1.2 WAAROM zou ik? Leerlingen maken werkbladen over energie besparing en gebruik van duurzame energie (30 min) Les 2 Praktijkles HOE kan ik? begeleiding door gastdocent NME-centrum Betuwe Terugkoppeling naar les 1 (15 min) Leerlingen doen proeven HOE kan ik?. De proeven gaan over energie besparen en duurzame energie gebruiken (1 tot 2 uur, afhankelijke van de beschikbare tijd) Nabespreking proeven (15 min) Les 3 Afsluitende les OP ONDERZOEK begeleiding door de leerkracht 3.1 Op onderzoek naar energie gebruik in de school (ca. 1 uur, sommige opdrachten worden verspreid over de dag uitgevoerd) 3.2 Presentatie aan de klas (ca. 1 uur) Evaluatie voor leerlingen en leerkracht EN DAN.. Maatregelen nemen! (optioneel) Kleine of grote maatregelen, alles mag. Alle beetjes helpen! Laat de gemeente weten wat jullie hebben gedaan of willen doen (pers vindt dit ook leuk). NME centrum Betuwe (versie sept 2016) 4
LES 2 Praktijkles HOE kan ik? Gegeven door gastdocent NME-centrum Betuwe Deze les wordt door de gastdocent van het NME-centrum Betuwe verzorgd. De gastdocent zorgt voor alle specifieke materialen ten behoeve van de proeven. Met deze proeven ontdekken ze HOE energiebesparing en duurzame energieopwekking in zijn werk gaat. Organisatie Er zijn 11 proeven. Acht proeven hebben dezelfde onderwerpen als in les 1. Drie proeven zijn anders en hebben betrekking op de meetinstrumenten die ook in les 3 gebruikt worden (zie kader). De leerlingen werken in dezelfde groepen als in les 1. De groepen beginnen met die proeven waarvan ze in les 1 de werkbladen WAAROM zou ik? hebben gemaakt. Het kan zijn dat de groepen niet alle proeven kunnen doen in de beschikbare tijd. Ze moeten tenminste één proef van elk aspect hebben gedaan. Er zijn verschillende ruimtes nodig voor de uitvoer van de proeven. Daarvoor is het handig om één of twee hulpouders ter ondersteuning te hebben: Buitenproeven - één hulpouder kan buiten de boel in de gaten houden en vragen van de leerlingen beantwoorden. Rustige ruimte voor het bio-energiespel - één hulpouder kan de leerlingen hierbij helpen zodat ze sneller door hebben hoe het werkt. Binnenproeven De gastdocent en leerkracht lopen rond om de leerlingen te helpen bij vragen en problemen. Onderwerpen per aspect Zuinig omgaan met energie: 1. let op de lampen 2. zuinig zijn met stroom 3. isolatie 4. zelf energie leveren Duurzame energie gebruiken: 5. windenergie gebruiken 6. zonnewarmte gebruiken 7. zonnestroom gebruiken 8. bio-energie gebruiken Meten = Weten: 9. Vieze lucht meten (CO2-meter) 10. Lichtsterkte meten (LUX-meter) 11. Geluid meten (DECIBEL-meter) NME centrum Betuwe (versie sept 2016) 5
Bij proef 2 moet er van allerlei apparaten in de school de stroom gemeten worden. Als de leerlingen niet zelfstandig door de school mogen, moet u een derde hulpouder regelen. Materialen door leerkracht Mobiel muziek-medium (radio, laptop, mp3-speler, telefoon o.i.d.) Handdoek Voorbereiding door leerkracht U print voor elke groep één werkboek les 2 (LET OP: dubbelzijdig!). U print voor elke leerling het werkblad 2.12. Regelen van minimaal één, zo mogelijk twee hulpouders ter ondersteuning. Zorgen voor een rustige ruimte voor het bio-energiespel (opdracht 2.8). Zorgen voor een kleine ruimte, liefst met raam, voor de CO2-proef (opdracht 2.9). Toelichting opdrachten les 2 2.1: Hoe kan ik letten op de lampen? De leerlingen berekenen voor 3 soorten lampen de kosten van de lamp in 10 jaar. Uitkomst: de ledlamp lijkt duur maar is na 10 jaar de voordeligste en gebruikt de minste stroom! 2.2: Hoe kan ik letten op stroomslurpers en sluipverbuikers? De leerlingen meten en vergelijken het stroomverbruik van elektrische apparaten op school met een stroommeter. 2.3: Hoe kan ik warmte binnenhouden? De leerlingen bouwen een huisje met een kacheltje erin. De ene kant van het huis is geïsoleerd en de andere kant niet. Ze vergelijken de temperatuur aan de buitenzijde. Uitkomst: de geïsoleerde kant is minder warm aan de buitenkant (minder warmteverlies) NME centrum Betuwe (versie sept 2016) 6
2.4: Hoe kan ik zelf energie leveren? De leerlingen meten hun eigen kracht (energie). 2.5: Hoe kan ik windenergie gebruiken? De leerlingen ontdekken hoe een windmolen stroom levert en meten de windkracht buiten 2.6: Hoe kan ik zonnewarmte gebruiken? De leerlingen bekijken hoe (zon)licht water verwarmt en ontdekken waarom een zonnecollector zwart is. 2.7: Hoe kan ik zonnestroom gebruiken? De leerlingen experimenteren met zonnecellen en een zon (= felle lamp). 2.8: Hoe kan ik Bio-energie gebruiken? De leerlingen leren door middel van een spel wat bio-energie is en hoe ze dat kunnen gebruiken om zoveel mogelijk broden te verdienen. 2.9: Hoe meet ik vieze lucht? De leerlingen meten de lucht met een CO2-meter. 2.10: Hoe meet ik de lichtsterkte? De leerlingen meten de lichtsterkte met een LUX-meter. 2.11: Hoe meet ik geluid? De leerlingen meten het geluidsniveau met een DECIBEL-meter. NME centrum Betuwe (versie sept 2016) 7