Werkvel opdracht 2 (Oorzaak, gevolg en oplossing klimaatverandering)

Werkvel opdracht 2 (Oorzaak, gevolg en oplossing klimaatverandering) Toelichting op de opdracht Jullie klas wordt in 5 groepen verdeeld. Elke groep krijgt een gevolg van klimaatverandering toegewezen: 1) Overstromingen, p. 4 t/m 6 2) Bosbranden, p. 7 t/m 8 3) Hongersnood, p. 9 t/m 11 4) Uitsterven van dieren- en plantensoorten, p. 12 t/m 14 5) Vluchtelingen, p. 15 t/m 17 Eerst gaan jullie de tekst lezen met achtergrondinformatie over klimaatverandering (pag.2). Daarna gaan jullie de teksten lezen die te maken hebben met jullie gevolg van klimaatverandering. Vervolgens gaan jullie in jullie groepje argumenten bedenken waarom juist jullie gevolg van klimaatverandering zo belangrijk is. Ook gaan jullie enkele oplossingen voor het probleem bedenken. Vervolgens presenteert elke groep haar conclusies waarna deze klassikaal worden doorgenomen. Succes en veel plezier! 1

Achtergrondinformatie Klimaatverandering ' We gebruiken veel meer dan de Aarde aan kan ' - dat is in het kort hoe de Nederlandse Europarlementariër Kartika Liotard het probleem samenvatte. De aarde is aan het opwarmen. Dat lijkt niet zo heel erg, maar elders in de wereld heeft dat grote gevolgen. In Afrika, maar ook dichter bij huis. In Spanje wordt al steeds meer land woestijn. Oogsten in India mislukken, de Noord- en Zuidpool smelten en in Nederland resulteert het in een stijging van de zeespiegel. We betalen een prijs, niet alleen in euro's, voor alle spullen die we hebben. De Europese Unie wil dat we net zo veel kunnen blijven kopen, maar zonder dat we het milieu er verder mee belasten. Het klimaat verandert omdat we grondstoffen gebruiken. We kappen bossen, halen olie, kolen en gas uit de grond en verbruiken veel water. Het idee is dat we die grondstoffen duurzaam gaan gebruiken. Dat wil zeggen dat we bij het gebruik zo min mogelijk schade toebrengen aan de omgeving. En dat we niet zoveel gebruiken dat er voor de volgende generatie geen grondstoffen meer over zijn. Een paar bomen kappen maakt voor een bos niet uit, die bomen groeien op den duur wel terug. Kap je de helft weg, dan duurt het eeuwen voor een bos weer helemaal hersteld is. We moeten dus zuinig omgaan met onze omgeving. Maatregelen Er zijn twee manieren waarop we duurzaam kunnen leven. De eerste: we zoeken naar andere grondstoffen waar wel genoeg van is of die zelfs nooit opraken en waar het gebruik ervan niet schadelijk is. Een voorbeeld hiervan is wind- en zonne-energie. Kernenergie is een geval 2

apart. Het opwekken van stroom via kernenergie is veel minder vervuilend dan het gebruik van olie of kolen. Maar het afval is wel radioactief, en dat blijft nog duizenden jaren gevaarlijk. Over het gebruik van kernenergie zijn de lidstaten het dan ook nog niet eens. De Europese Unie geeft geld uit aan onderzoek naar duurzame energie. Zo steunt de EU bedrijven die windmolenparken en zonnecellen maken. Dat is nodig, maar er moet nog meer worden gedaan. De tweede manier is besparen. Ons energieverbruik moet omlaag. De Playstation 3 en de nieuwste BMW: we willen graag meer snelheid. Maar als we het milieu willen sparen, kan dat alleen als we minder stroom en minder benzine gebruiken. Dit geldt niet alleen voor het gebruik, we moeten spullen ook zuiniger produceren. Zeker als we steeds meer spullen in ons bezit willen hebben, moet wat we hebben een stuk milieuvriendelijker zijn. Efficiënter en zuiniger. Samenwerken De Europese Unie wil dat we over zo n 10 jaar al ruim 20% minder energie verbruiken, en in 2050 nog maar 50% van wat we nu verbruiken. Om te zorgen dat we dat halen zijn er regels nodig. Apparaten moeten aan bepaalde technische eisen voldoen. Doen ze dat niet dan mogen fabrikanten hun spullen niet verkopen. Ook is er een systeem bedacht waar bedrijven die meer vervuilen dan is toegestaan daar voor moeten betalen. Dus wie zuiniger werkt is goedkoper uit. Het probleem is dat er heel veel moet worden gedaan. Dat kost veel geld en tijd, zonder dat direct te zien is of het helpt. Maar in de Europese Unie zijn we het erover eens dat, als we later nog in een schone wereld willen leven, er nu regels moeten komen. De rest van de wereld moet ook meedoen. De Europese Unie is één van de grootste vervuilers ter wereld. Daar wil de EU iets aan doen. Maar zonder de VS, China, Rusland en de rest van de wereld heeft wat wij doen niet zoveel effect. Daarom doet de EU haar best om andere landen te overtuigen meer te doen dan zijn nu van plan zijn. Dat de Europese Unie de leiding neemt kan ons ook geld gaan opleveren. Als je minder energie verbruikt hoef je ook minder olie en gas te kopen van andere landen. De elektriciteitsrekening gaat omlaag. En we kunnen de technologieën die wij hebben bedacht, verkopen aan het buitenland; ook andere landen willen duurzamer gaan leven. Ook zij zullen wel moeten. 3

Artikelen voor de groep Overstromingen Klimaatstudie: steeds meer regen (NOS, 24 juli 2007) Het heeft in decennia in zo'n korte tijd niet zo veel geregend in Groot-Brittannië, en velen denken dat het extreme weer geen toeval is. Ze worden gesteund door een onderzoek waarvan de resultaten deze week in Nature verschijnen. Want wat blijkt? In Canada, Europa en Rusland gaat het meer regenen. Sterker, het versterkte broeikaseffect leidt nu al aantoonbaar tot gewijzigde patronen in de regenval in grote delen van de wereld, schrijven de wetenschappers. Het is voor het eerst dat een studie lijkt aan te tonen dat de mens door zijn industriële activiteit niet alleen een temperatuurstijging veroorzaakt, maar dat daardoor ook de neerslagverdeling verandert. Niet overal De Canadese klimaatonderzoekers gebruikten historische gegevens over regenval tussen 1925 en 1999, en ze vergeleken die met de klimaatvoorspellingen van veertien computermodellen. Het gaat niet overal meer regenen. In de tropen en subtropen op het noordelijk halfrond wordt het juist steeds droger. Daar krijgt de bevolking te maken met extreme droogte en hongersnoden. De tropische gebieden op het zuidelijk halfrond krijgen juist weer meer neerslag te verduren. En dat kan weer leiden tot vluchtelingenstromen en grote overstromingen. In Engeland weten ze daar sinds deze week alles van. Daar legt ook premier Gordon Brown het verband tussen de extreme regenval en klimaatverandering. "Zoals ieder geïndustrialiseerd land zullen we het met elkaar eens moeten worden over sommige zaken rond klimaatverandering", aldus Brown. 4

Opwarming van de aarde (Schoolbieb) Door de opwarming van de aarde smelt het ijs op de Noordpool. IJsberen hebben ijs nodig om te kunnen jagen. Als de aarde steeds warmer wordt zullen ijsberen niet kunnen overleven. Opwarming De aarde wordt steeds warmer. De gemiddelde temperatuur was in 2006 en 2007 in Nederland hoger dan ooit. Dit komt vooral door de mens. Maar sommige geleerden denken dat het voor een deel door de natuur zelf komt. Rond de aarde zit een schil van zuurstof en andere gassen. Dit heet de atmosfeer. Kooldioxide is één van de gassen die de warmte rond de aarde vasthouden. Door uitlaatgassen van auto s en vliegtuigen en door afvalstoffen van fabrieken en elektriciteitscentrales komt er steeds meer kooldioxide in de atmosfeer. Warmte kan niet meer weg en de aarde wordt steeds warmer. Dit noem je ook wel het broeikaseffect, want het werkt net zo als in een broeikas. Gevolgen Wetenschappers denken dat de temperatuur op aarde in 2050 drie graden hoger zal zijn dan nu. Dit is genoeg om veel ijs op de Noordpool en Zuidpool te laten smelten. Hierdoor komt er meer water in de zeeën. De zeespiegel stijgt en er komen meer overstromingen. Sommige lage gebieden kunnen helemaal verdwijnen. Op sommige plaatsen zal het meer gaan regenen en stormen. Op andere plaatsten zal het juist steeds droger worden. Sommige dieren zullen niet kunnen overleven. Het wordt te warm of te koud voor ze of ze zullen geen voedsel meer kunnen vinden. Ziektes zullen zich gemakkelijker kunnen verspreiden. Wat kunnen we doen? Om te zorgen dat de aarde kan blijven bestaan moet er iets gebeuren. Regeringen proberen met elkaar afspraken te maken om iets te doen aan het broeikaseffect. Maar dit is erg moeilijk. Sommige landen vinden de industrie en de economie belangrijker dan het milieu. Toch zijn bijvoorbeeld nieuwe manieren om energie te winnen echt nodig want door aardolie en aardgas komt er veel kooldioxide in de atmosfeer. Met behulp van zon, wind en water kunnen we ook energie produceren. Je kunt zelf ook iets doen voor het milieu. Probeer bijvoorbeeld niet te veel elektriciteit te gebruiken en gebruik oude dingen opnieuw. 5

VN-rapport: klimaatverandering door mens (NOS, 2 februari 2007) De klimaatverandering van de afgelopen 50 jaar is zeer waarschijnlijk veroorzaakt door de mens. Dat is de belangrijkste conclusie uit het vierde klimaatrapport van de Verenigde Naties. Het rapport is vanochtend gepresenteerd in Parijs, maar de tekst werd vannacht al bekend. Honderden klimatologen uit de hele wereld hebben aan het rapport gewerkt. Het klimaatrapport is de belangrijkste wetenschappelijke basis voor het internationale milieubeleid. De conclusie betekent dat het voor 90 procent zeker is dat de opwarming van de aarde komt door menselijk handelen. Tot nu toe ging de VN uit van een zekerheid van 66 procent. IPCC De 2500 wetenschappers, verenigd in het door de VN ingestelde International Panel on Climate Change (IPCC), denken dat de gemiddelde temperatuur op aarde de komende eeuw tussen 1,8 en 4,5 graden stijgt. Maar de temperatuurstijging kan ook oplopen tot maximaal 6,4 graden, als recente ontwikkelingen op Groenland en de Zuidpool worden meegenomen in de berekeningen. In het vorige rapport uit 2001 gingen men uit van een stijging tussen de 1,4 en 5,8 graden Celsius. "Sinds het laatste rapport is de kennis over de invloed op het klimaat toegenomen, waardoor met zeer hoge betrouwbaarheid geconcludeerd wordt dat het netto-effect van het menselijk handelen sinds 1750 heeft geleid tot opwarming", stelt het panel. Zeespiegel De zeespiegel zal in het jaar 2100 met tussen de 18 en 59 centimeter zijn gestegen, voorspellen de wetenschappers van het VN-panel. Maar een sterkere stijging met 10 tot 20 centimeter extra sluiten ze niet uit. Dat is vooral afhankelijk van de vraag of het recente smelten van de ijskappen op Groenland en Antarctica doorgaat. Een onderzoeksteam van een Duits instituut waarschuwde in het wetenschappelijke tijdschrift Science dat de zeespiegel de afgelopen jaren sneller is gestegen dan de maximale voorspelling uit het vorige klimaatrapport, van zes jaar geleden. Dat blijkt uit satellietwaarnemingen die het instituut in Potsdam onderzocht. "We willen met onze studie aantonen dat de temperatuur en het zeeniveau echt zijn gestegen", zei onderzoeksleider Stefan Rahmstorf, "omdat sceptici in het verleden de voorspellingen van het IPCC in twijfel hebben getrokken en zich hebben afgevraagd of ze niet overdreven waren." Volgens de Duitse groep blijkt dat het VN-panel in zijn vorige rapport juist voorzichtig was. Ook het KNMI heeft aan het rapport van de VN meegewerkt. Het KNMI pleit voor dijkversterking en het aanleggen van overloopgebieden in Nederland. Bekijk ook de filmpjes op: www.europamorgen.nl/overstromingen 6

Artikelen voor de groep Bosbranden Opnames CSI en 24 gestopt (Jeugdjournaal, 24 oktober 2007) De opnames van populaire televisieseries zoals CSI en 24 zijn voor een tijdje gestopt. Door de grote bosbranden in Californië in Amerika zijn de wegen naar de studio s afgesloten. In Californië wonen veel rijke en beroemde mensen. De acteurs van CSI en 24 kunnen dus niet meer naar hun werk. De bosbranden duren al drie dagen en de schade is erg groot. Een gebied zo groot als de provincie Utrecht is verwoest. Meer dan duizend huizen zijn afgebrand en 500.000 mensen zijn gevlucht naar een veilige plek. De president van Amerika, George W. Bush gaat morgen naar het rampgebied. Hij gaat kijken hoe groot de schade precies is en of er extra hulp nodig is om de branden te blussen. Er viel in Californië veel minder regen dan normaal. Daardoor is de natuur heel droog. Duizenden brandweermannen proberen het vuur te blussen, maar door de harde wind verspreiden de branden zich erg snel. Bosbranden in Griekenland (Jeugdjournaal, 28 juni 2007) Grote bosbranden in Griekenland: door de hoge temperaturen van de afgelopen dagen ontstaan er op sommige plaatsen spontaan branden. Het werd in Griekenland warmer dan 46 graden. Inmiddels is de temperatuur weer gezakt tot onder de 40 graden, maar het vuur verspreidt zich snel. Het hout is droog en dan vat 't snel vlam. Branden Canarische Eilanden (Jeugdjournaal, 31 juli 2007)Op drie Canarische Eilanden zijn bosbranden ontstaan. Duizenden mensen, ook toeristen, hebben hun huis of hotel moeten verlaten. De Canarische Eilanden liggen voor de kust van Afrika, maar ze horen bij Spanje. Elk jaar gaan er veel mensen op vakantie, ook Nederlanders. Sinds vrijdag woedt er op een van de eilanden, Gran Canaria, een grote bosbrand. Enorme stukken bos in het zuidwesten van het eiland zijn afgebrand. Mensen moesten hun huis verlaten en ook toeristen zijn naar een veiliger gebied gebracht. Gisteravond kwam er nog een bosbrand op Tenerife, het grootste eiland, bij. Ook daar is de brand in een gebied waar niet veel toeristen zijn. De politie denkt dat de branden zijn aangestoken. Een boswachter heeft bekend dat hij één brand heeft veroorzaakt. Hij was boos omdat hij misschien ontslagen zou worden. Op het eiland Gomera is een brand die al uit was, weer opgelaaid. Brandweermensen proberen met vliegtuigjes de branden te blussen, maar dat is lastig door de wind en de hitte op de eilanden. 7

Bosbranden Elk jaar breken er in Europa zo'n 45.000 bosbranden uit. Tussen 1989 en 1993 is alleen al in het Europese Middellandse-Zeegebied 2,6 miljoen hectare bos door brand vernietigd. Dit komt erop neer dat elke vijf jaar een gebied met de omvang van België van de kaart verdwijnt... Deze branden veroorzaken grote schade in menselijk opzicht (verlies van mensenlevens) en voor het milieu (aantasting van de flora en fauna). Ook de economisch gevolgen zijn niet gering: vernietiging van woningen, schade aan de bosbouw, kosten van de brandbestrijding enz. De meeste van deze branden worden door de mens veroorzaakt. Er zijn echter ook heel wat natuurlijke factoren, zoals droogte, windsnelheid of terreingesteldheid, die invloed hebben op de snelheid waarmee de branden zich uitbreiden en bepalend zijn voor de omvang van de aangerichte schade. Wat er gedaan wordt Brandbestrijding is een gecompliceerde zaak. Het onderzoek moet zorgen voor inzicht in het gedrag van een vuurhaard en de besluitvormers, de technici en de brandweer de middelen in handen geven om met de vereiste efficiëntie en snelheid op te kunnen treden. De Europese Commissie financiert verschillende proefprojecten die bedoeld zijn om: - risicogebieden exact te kunnen afbakenen; - te zoeken naar trefzekere middelen om branden te signaleren; - optimale oplossingen te vinden om branden binnen de perken te houden, onder controle te krijgen en te bestrijden en om de getroffen gebieden te herstellen. Zo zorgt het MEGAFIRES-project voor een inventarisatie van de "kritische punten" in de mediterrane landen. Het MEFISTO-project werkt aan "real-time" simulatoren voor bosbranden. In het PROMETHEUS-project worden de effecten van branden op de vegetatie bestudeerd en wordt gezocht naar beheersmethoden waarmee de schade door branden kan worden beperkt. Bekijk ook de filmpjes op www.europamorgen.nl/bosbranden 8

Artikelen voor de groep Hongersnood Klimaatstudie: steeds meer regen (NOS, 24 juli 2007) Het heeft in decennia in zo'n korte tijd niet zo veel geregend in Groot-Brittannië, en velen denken dat het extreme weer geen toeval is. Ze worden gesteund door een onderzoek waarvan de resultaten deze week in Nature verschijnen. Want wat blijkt? In Canada, Europa en Rusland gaat het meer regenen. Sterker, het versterkte broeikaseffect leidt nu al aantoonbaar tot gewijzigde patronen in de regenval in grote delen van de wereld, schrijven de wetenschappers. Het is voor het eerst dat een studie lijkt aan te tonen dat de mens door zijn industriële activiteit niet alleen een temperatuurstijging veroorzaakt, maar dat daardoor ook de neerslagverdeling verandert. Niet overal De Canadese klimaatonderzoekers gebruikten historische gegevens over regenval tussen 1925 en 1999, en ze vergeleken die met de klimaatvoorspellingen van veertien computermodellen. Het gaat niet overal meer regenen. In de tropen en subtropen op het noordelijk halfrond wordt het juist steeds droger. Daar krijgt de bevolking te maken met extreme droogte en hongersnoden. De tropische gebieden op het zuidelijk halfrond krijgen juist weer meer neerslag te verduren. En dat kan weer leiden tot vluchtelingenstromen en grote overstromingen. In Engeland weten ze daar sinds deze week alles van. Daar legt ook premier Gordon Brown het verband tussen de extreme regenval en klimaatverandering. "Zoals ieder geïndustrialiseerd land zullen we het met elkaar eens moeten worden over sommige zaken rond klimaatverandering", aldus Brown. 9

Klimaatverandering funest (ANP, 2 april 2007) Als klimaatverandering geen halt wordt toegeroepen, wordt zeker een vijfde van de dier- en plantsoorten met uitsterven bedreigd. Dit staat in het tweede VN-klimaatrapport dat eind deze week uitkomt. De gezondheid van miljoenen mensen loopt gevaar. Sinds maandag zijn in Brussel wetenschappers en regeringsfunctionarissen bijeen om de laatste puntjes op de i te zetten voor dit rapport. Het is het tweede in een reeks van vier. In april kwam het eerste VN-rapport uit dat harder dan ooit de invloed van de mens op de opwarming van de aarde beschreef. De mens kan ook slachtoffer worden, maar dan gaat het vooral om bewoners van de armste regio's, en dan in het bijzonder kinderen. Hitte, smog en ondervoeding zijn de boosdoeners. Hongersnood Ook de woestijn zal verder oprukken en het risico op hongersnood groeit. Neerslag neemt toe en vooral kustgebieden hebben daar last van.,,honderden miljoenen mensen worden door de stijging van de zeespiegel door overstromingen bedreigd'', staat te lezen in de ontwerptekst. Alleen al in Europa zijn dat er jaarlijks 2,5 miljoen mensen extra tot 2080. De bijeenkomst in Brussel begon met een appèl (=een beroep doen) van de EUmilieucommissaris Stavros Dimas aan de wereld om één lijn te trekken. Die boodschap was vooral voor de Verenigde Staten bedoeld, die bindende klimaatafspraken schuwen. Anders zullen landen als China en India niet willen meedoen. 923 miljoen mensen hebben honger (jeugdjournaal, 16 oktober 2008) Het is nog steeds zo dat het aantal mensen op de wereld dat honger lijdt toeneemt. En dat is vreselijk, zegt voedselorganisatie FAO. 923 miljoen mensen op de wereld hebben niet genoeg te eten. Vandaag, op Wereldvoedseldag, wordt aandacht gevraagd voor die mensen. Vooral mensen die op het platteland leven hebben het vaak moeilijk. Zij moeten leven van wat ze verbouwen, van wat ze kunnen oogsten. De verandering van het klimaat is voor deze mensen een groot probleem. Op veel plekken is het te droog geworden om graan of maïs te verbouwen, op andere plekken is er juist te veel water. Daar loopt land onder water en spoelen de gewassen weg. Ook het verbouwen voor biobrandstoffen vormt een probleem - er worden nu bomen en planten en andere gewassen verbouwd zodat daar milieuvriendelijke brandstof van kan worden gemaakt voor onze auto's. Dat is goed voor het milieu, maar het zorgt er ook voor dat er te weinig plek is om graan of mais te verbouwen om mensen daar te eten te geven. De FAO is de voedselorganisatie van de Verenigde Naties, de organisatie waar bijna alle landen van de wereld lid van zijn. Zij zeggen dat als er niks verandert, de klimaatverandering en het verbouwen voor biobrandstof er voor zorgt dat het aantal mensen met honger nog veel groter wordt. 10

Hongersnood en watertekort dreigen de armste landen (De Volkskrant, 7 april 2007) Voor honderden miljoenen mensen, vooral in Afrika, dreigt hongersnood als gevolg van de verandering van het klimaat. Miljarden mensen krijgen te maken met watertekorten en overstromingen door het opwarmen van de aarde. Vooral de armste mensen zullen worden getroffen. Broeikasdrama is nu concreet Deze sombere voorspellingen staan in een nieuw rapport van het Internationale Klimaatpanel (IPCC) waarover wetenschappers en diplomaten vrijdag na dagenlange onderhandelingen een akkoord bereikten in Brussel. Sommige wetenschappers waren na afloop boos omdat onder druk van regeringsvertegenwoordigers passages uit de eindtekst waren geschrapt. Vooral China, Rusland en Saoedi-Arabië, grootverbruikers en voornaamste olieproducenten, lagen dwars tijdens de laatste sessie, die 26 uur duurde. Zij vonden dat het rapport te stellig was over de gevolgen van klimaatverandering. Amerikaanse diplomaten hadden bezwaar tegen een passage waarin sprake was van ernstige economische schade voor Noord- Amerika. Maar uiteindelijk werden de delegaties het eens over een slottekst vol alarmerende conclusies. Volgens het rapport sterft 30 procent van de planten- en dierensoorten uit als de temperatuur met 3 graden stijgt en zal de graanproductie in laaggelegen gebieden afnemen. Het zijn de armsten van de armen, en daarbij gaat het ook om de arme mensen in de rijke landen, die het zwaarst zullen worden getroffen, voorspelde Rajendra Pachauri, de voorzitter van de IPCC waaraan ruim 2500 wetenschappers meewerken. Volgens (nu voormalig) eurocommissaris Stavros Dimas (Milieu) onderstreept het rapport hoe dringend nodig het is om een mondiaal akkoord te bereiken over het verminderen van de uitstoot van broeikasgassen en hoe belangrijk het is om maatregelen te nemen om ons aan te passen aan de klimaatverandering die al gaande is. Bekijk ook de filmpjes op www.europamorgen.nl/hongersnood 11

Artikelen voor de groep Uitsterven van plant en diersoorten Apen met uitsterven bedreigd (NOS, 26 oktober 2007) Veel apen worden met uitsterven bedreigd. Meer dan 100 van de bijna 400 primaatsoorten dreigen te verdwijnen. Dat blijkt uit een rapport van de World Conservation Union dat vandaag op een Chinese conferentie over bescherming van apen is gepresenteerd. Oorzaken voor het dreigende uitsterven zijn het in hoog tempo verdwijnen van tropische regenwouden, de handel in de dieren en het feit dat apenvlees in sommige landen een delicatesse is. Klimaatverandering zou het uitsterven van sommige soorten versnellen. De organisatie heeft een lijst opgesteld met de 25 meest bedreigde primaatsoorten. Volgens de onderzoekers is het vooral slecht gesteld met de gibbons en de langoeren. Ze maken zich vooral zorgen, omdat primaten zo dicht bij de mens staan. Voetbalstadion "Alle overlevenden van deze 25 bedreigde primaatsoorten passen in één voetbalstadion. Zoveel zijn er nog over op de hele Aarde", aldus Russel A. Mittermeier, voorzitter van de organisatie. De situatie is volgens hem het ergste in Azie, waar de jacht op en de handel in apen en boskap veel soorten in groot gevaar brengen. Ook pas ontdekte apensoorten worden ernstig bedreigd en zouden kunnen verdwijnen. Van sommige soorten, zoals de Hainan gibbon en Miss Waldron's rode franjeaap, zijn nog maar een paar exemplaren over of is onzeker of ze nog bestaan. Door het beschermen van het regenwoud kunnen mensen, volgens Mittermeier, de primaten en andere bedreigde diersoorten redden en tegelijkertijd de uitstoot van koolstofdioxide, die de aarde opwarmt, tegengaan. Noodklok Milieuorganisatie UNEP van de Verenigde Naties luidde deze week ook al de noodklok. In haar rapport waarschuwt de organisatie dat door milieuverontreiniging, ontbossing en overbevissing de gezondheid en het welzijn van de mens wordt bedreigd. De organisatie betreurt dat er zo weinig tegen deze ontwikkelingen wordt gedaan. Nieuwe milieuproblemen stapelen zich daardoor op, terwijl bestaande problemen nog niet zijn opgelost. Volgens UNEP gaat de leefwijze van mensen in rijke landen ten koste van bewoners van ontwikkelingslanden. 12

IJsbeer met uitsterven bedreigd (RTL nieuws) De ijsbeer dreigt uit te sterven. Het dier staat voor het eerst op de lijst met ruim 16.000 bedreigde dieren en planten. Broeikaseffect De bedreiging van de ijsbeer komt door het broeikaseffect. De beesten jagen vanaf ijsschotsen op zeehonden. De beer verliest zijn jachtgebied, omdat er veel ijs smelt. De IUCN denkt dat het aantal de komende 45 jaar met een derde afneemt. Nijlpaard Ook het nijlpaard staat voor het eerst op de lijst. Dit komt vooral door de oorlogssituatie in Congo. In twaalf jaar tijd is het aantal met 95% afgenomen. In het door burgeroorlog ontregelde land treedt de politie nauwelijks op tegen de illegale jacht. Lijst De lijst wordt elke twee jaar opgesteld door de Internationale Unie voor behoud van de natuur, de IUCN. Klimaatverandering funest (ANP, 2 april 2007) Als klimaatverandering geen halt wordt toegeroepen, wordt zeker een vijfde van de dier- en plantsoorten met uitsterven bedreigd. Dit staat in het tweede VN-klimaatrapport dat eind deze week uitkomt. De gezondheid van miljoenen mensen loopt gevaar. Sinds maandag zijn in Brussel wetenschappers en regeringsfunctionarissen bijeen om de laatste puntjes op de i te zetten voor dit rapport. Het is het tweede in een reeks van vier. In april kwam het eerste VN-rapport uit dat harder dan ooit de invloed van de mens op de opwarming van de aarde beschreef. De mens kan ook slachtoffer worden, maar dan gaat het vooral om bewoners van de armste regio's, en dan in het bijzonder kinderen. Hitte, smog en ondervoeding zijn de boosdoeners. Hongersnood Ook de woestijn zal verder oprukken en het risico op hongersnood groeit. Neerslag neemt toe en vooral kustgebieden hebben daar last van.,,honderden miljoenen mensen worden door de stijging van de zeespiegel door overstromingen bedreigd'', staat te lezen in de ontwerptekst. Alleen al in Europa zijn dat er jaarlijks 2,5 miljoen mensen extra tot 2080. De bijeenkomst in Brussel begon met een appèl (=een beroep doen) van de (nu voormalig) EU-milieucommissaris Stavros Dimas aan de wereld om één lijn te trekken. Die boodschap was vooral voor de Verenigde Staten bedoeld, die bindende klimaatafspraken schuwen. Anders zullen landen als China en India niet willen meedoen. 13

Nederlandse flora en fauna worden Zuid-Europees (Nu.nl, 17 september 2007) Door de klimaatverandering verschijnen steeds meer zuidelijke planten- en diersoorten voor het eerst in Nederland. Daarnaast broeden bepaalde vogelsoorten steeds vroeger en bloeien plantensoorten eerder, meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) maandag. Als de klimaatverandering doorzet, zullen zogenoemde koudeminnende soorten langzaamaan uit Nederland verdwijnen, voorspelt het CBS. Voor liefhebbers van warmte wordt Nederland juist een gunstiger oord. Dat geldt voor broedvogels, reptielen, amfibieën, dagvlinders en libellen. De ontwikkeling is rond 1990 in gang gezet, aldus het CBS. Bekijk ook de filmpjes op www.europamorgen.nl/uitsterven 14

Artikelen voor de groep Vluchtelingen Klimaatstudie: steeds meer regen (NOS, 24 juli 2007) Het heeft in decennia in zo'n korte tijd niet zo veel geregend in Groot-Brittannië, en velen denken dat het extreme weer geen toeval is. Ze worden gesteund door een onderzoek waarvan de resultaten deze week in Nature verschijnen. Want wat blijkt? In Canada, Europa en Rusland gaat het meer regenen. Sterker, het versterkte broeikaseffect leidt nu al aantoonbaar tot gewijzigde patronen in de regenval in grote delen van de wereld, schrijven de wetenschappers. Het is voor het eerst dat een studie lijkt aan te tonen dat de mens door zijn industriële activiteit niet alleen een temperatuurstijging veroorzaakt, maar dat daardoor ook de neerslagverdeling verandert. Niet overal De Canadese klimaatonderzoekers gebruikten historische gegevens over regenval tussen 1925 en 1999, en ze vergeleken die met de klimaatvoorspellingen van veertien computermodellen. Het gaat niet overal meer regenen. In de tropen en subtropen op het noordelijk halfrond wordt het juist steeds droger. Daar krijgt de bevolking te maken met extreme droogte en hongersnoden. De tropische gebieden op het zuidelijk halfrond krijgen juist weer meer neerslag te verduren. En dat kan weer leiden tot vluchtelingenstromen en grote overstromingen. In Engeland weten ze daar sinds deze week alles van. Daar legt ook premier Gordon Brown het verband tussen de extreme regenval en klimaatverandering. "Zoals ieder geïndustrialiseerd land zullen we het met elkaar eens moeten worden over sommige zaken rond klimaatverandering", aldus Brown. 15

Wat zijn klimaatvluchtelingen? Klimaatvluchtelingen zijn mensen die last hebben van het klimaat en op zoek zijn naar een voor hen geschikter klimatologisch gebied. Tot deze vluchtelingen behoren mensen die de winter doorbrengen in warmere oorden, maar ook mensen die door het ongunstige klimaat noodgedwongen moeten verhuizen. Deze klimaatrampen worden veroorzaakt door de opwarming van de aarde en klimaatverandering zoals droogte, woestijnvorming, zeespiegelstijging en vooral extreme weersomstandigheden zoals orkanen, tropische cyclonen, overstromingen en tornado's. De Verenigde Naties hebben nog geen definitie van klimaatvluchteling en er is ook nog geen officieel orgaan om zich om hun lot te bekommeren. In het World Disasters Report van 2001 gepubliceerd door het internationale Rode Kruis en de internationale Rode Halve Maan wordt vermeld dat er nu meer klimaatvluchtelingen zijn dan oorlogsvluchtelingen. Schattingen lopen van 25 miljoen tot 50 miljoen klimaatvluchtelingen in 2007. Norman Meyers van de universiteit van Oxford schat het aantal klimaatvluchtelingen op 150 miljoen in 2050. Ook het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) voorziet 150 miljoen klimaatvluchtelingen in 2050. De term klimaatvluchteling werd voor het eerst gebruikt door de fotografen en journalisten van het Franse collectief/argos in 2002. 16

Meer dan 35 miljoen mensen op de vlucht (OneWorld, 20 juni 2008) Steeds meer mensen verlaten huis en haard vanwege klimaatverandering en de stijgende voedselprijzen. Dat is een belangrijke trend die de UNHCR signaleert in haar jaarlijkse vluchtelingenrapport. Het rapport komt uit ter gelegenheid van Wereld Vluchtelingen Dag die jaarlijks op 20 juni valt. Eind vorig jaar waren er wereldwijd 35 miljoen mensen op de vlucht, 15 procent meer dan het jaar ervoor. Het is het tweede jaar op rij dat het aantal vluchtelingen toeneemt. Hoge commissaris voor de vluchtelingen Antonio Guterres noemt de situatie 'zorgwekkend'. Tussen 2001 en 2005 was het aantal mensen dat op de vlucht was, juist gedaald, omdat mensen terugkeerden naar hun thuisland. Dit gold vooral landen als Afghanistan, Sierra Leone, Liberia en Angola. Nieuwe vormen van migratie Volgens Guterres zal de 21e eeuw gekenmerkt worden door mensen die vanwege heftige conflicten huis en haard moeten verlaten. Toch zijn het niet alleen conflicten die zorgen dat mensen wegvluchten. Klimaatverandering en de stijgende voedselprijzen zijn ook oorzaken voor de instabiliteit, waardoor nieuwe patronen van gedwongen migratie zijn ontstaan. Zo is berekend dat alleen al India en Bangladesh als gevolg van de stijging van de zeespiegel met zulke ernstige overstromingen te maken zullen krijgen, dat binnen 30 jaar zo`n 40 miljoen mensen uit hun huis zullen drijven. Hoewel de UNHCR aan de bel trekt over klimaatverandering en de stijgende voedselprijzen, heeft de VN-organisatie dit type vluchteling nog niet in haar berekeningen opgenomen. Het rapport vermeldt dat Afghanen (drie miljoen, voornamelijk in Pakistan en Iran) en Irakezen (rond de twee miljoen, voornamelijk in Syrië en Jordanie), samen bijna verantwoordelijk zijn voor de helft van alle vluchtelingen die onder UNHCR`s zorg staan. Zij worden gevolgd door Colombianen (552.000), Sudanezen (523.000) en Somaliërs (457.000). Irak, Soedan en Colombia Door het sektarisch geweld in Irak en het grote gebrek aan een passende politieke oplossing is het aantal gedwongen vluchtelingen drastisch gestegen. De mensen moeten uitwijken naar naburige landen, waardoor ook daar onrust ontstaat. Bekijk ook de filmpjes op www.europamorgen.nl/vluchtelingen 17