Stelling door een scholier 1818 woorden 3 november 2004 5,8 19 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Maatschappijleer: Hoofdstuk 3! Par 1: Staat! Nederland is een onafhankelijke staat, waarvan we spreken als er 3 elementen aanwezig zijn: - een vast territoir (grondgebied) - bevolking (woont op territoir) - vorm van gezag Soevereiniteit: hoogste macht, uitgeoefend door de overheid Overheid: allerlei instanties die het land besturen (staatshoofd, ministers, ambtenaren) Gezag: je vindt iemand belangrijk en je accepteert dat diegene boven je staat. (in Nederland accepteren we dat de overheid boven ons staat) Macht: het vermogen om anderen je wil op te leggen, eventueel tegen hun zin in Dictatuur: staat waarin politieke macht in handen is van één persoon of een kleine groep mensen. ( Cuba, Libië, Noord-Korea) De overheid van ons land is democratisch, maar kunnen niet beslissen wat ze willen. - de overheid moet zich aan de grondwet houden - vrijheid van de overheid wordt beperkt door de kiezers. (volksvertegenwoordiging: bij verkiezingen schenkt bevolking vertrouwen aan politici, als die het niet goed doen krijgen deze politici bij volgende verkiezingen minder stemmen.) Par 2: Rechtstaat! Nederland is een rechtstaat, die ontstaan is rond de 19e eeuw door de Franse revolutie. Hierin werd het koningschap afgeschaft en er werd een Republiek erkend. De politieke macht zou meer in de handen van de bevolking komen. Vanaf 1848 gebeurde dat in Nederland, toen kreeg het parlement meer invloed, en werd gekozen door (rijke) burgers. Rechtstaat: staat waarin de overheid is gebonden aan wettelijke regels en waarin de bevolking beschikt over politieke en sociale rechten. De rechtstaat heeft de volgende kenmerken: - er is een grondwet: om burgers te beschermen tegen de willekeur van de overheid. Regels, wetten en plichten zijn in grondwet vast gelegd. Wat staat er in: regels van de overheid plichten van de koningin https://www.scholieren.com/verslag/19377 Pagina 1 van 6
manier van democratisch stelsel bevoegdheden van leger + politie. - grondrechten (hebben burgers): worden ook wel mensenrechten genoemd, doordat ze bedoelt zijn om het leven van inwoners te verbeteren. Je hebt nog meer wetten in de grondwet: Vrijheidsrechten: bepalen dat mensen binnen geldende wetten hun eigen godsdienst mogen hebben, je mening mag uiten (en publiceren) en dat je mag wonen en werken waar je wil. Burgers dienen voor de wet gelijk te worden behandelt. politieke grondrechten:burgers mogen bij vrije verkiezingen zelf hun eigen bestuurders kiezen en hebben het recht om een eigen partij op te richten. Demonstraties zijn ook toegestaan. sociale grondrechten: geven iedere burger recht op woonruimte, werk, medische hulp, voedsel, onderwijs en in bepaalde gevallen kan men aanspraak maken op sociale voorzieningen van de staat. - scheiding politieke macht: wetgevende macht: stelt wetten voor waaraan burgers zich moeten houden, de ministers, koning en de 1e en 2e kamer stellen deze wetten vast. Wetsvoorstel wordt door een minister ingediend, maar is voorbereidt door een ambtenaar. Het parlement beslist of een wetsvoorstel een wet wordt. uitvoerende macht: zorgt ervoor dat goedgekeurde wette worden uitgevoerd. Hiervoor zijn ministers verantwoordelijk. Zij geven richtlijnen aan ambtenaren en instanties, die de wet moeten uitvoeren. rechtelijke macht: beoordeelt of wetten goed worden nageleefd. Deze macht is in handen van de rechters. Zij kijken of iemand de wet overtreedt en ze kunnen een overtreder bestraffen. Par 3: Democratie! Democratie: staatsvorm waarbij de bevolking invloed heeft op politieke besluitvorming. (Grieks: het volk regeert). Bij een democratie maak je onderscheid tussen twee dingen: - directe democratie: directe zeggenschap van het volk. Het overblijfsel hiervan is het referendum (volksstemming over een wetsvoorstel). Voordelen: - bevolking is betrokken bij politiek en politici zijn op hoogte van mening van bevolking. Nadelen: moeilijk om vraagstellingen te maken met ja/nee als antwoord, het is duur en organisatorisch niet uitvoerbaar, extreme beelden worden onderwerp. - indirecte democratie: het volk neemt zelf geen beslissingen, maar laat dit doen aan gekozen volksvertegenwoordigers (ook wel parlementaire democratie genoemd) Nederland is ook een constituele monarchie:doordat het een staatsvorm is met koningin aan het hoofd en doordat de koningin zich aan de grondwet moet houden. Hoofdstuk 4! Par 1! In Nederland kiezen zij volksvertegenwoordigers via Tweede Kamer verkiezingen. Daarna wordt er gekeken welke partijen het kabinet kunnen vormen en wie er minister en staatssecretaris wordt. In Nederland bestaan er voor elke bestuurslaag verkiezingen. Er worden leden van bepaalde bestuursorganen rechtstreeks gekozen, namelijk van: - Europees parlement - gemeenteraden - Tweede Kamer - stadsdeelraden (Amsterdam en Rotterdam) - Provinciale Staten https://www.scholieren.com/verslag/19377 Pagina 2 van 6
Alle Nederlanders van 18 jaar (en ouder) hebben actief kiesrecht, en mogen bij de verkiezingen hun stem uitbrengen. Alleen de rechter kan iemand stemrecht ontnemen. Het recht om je verkiesbaar te mogen stellen noem je passief kiesrecht. Buitenlanders die langer dan 5 jaar in Nederland wonen hebben alleen kiesrecht bij gemeenteraadsverkiezingen. Een partij die mee wil doen aan de Tweede-Kamer verkiezingen moet voldoen aan de volgende voorwaarden: 1. Partij moet zich officieel laten registreren bij kiesraad. Ze betalen een borgsom van 450,- en deze wordt terug betaald als de partij écht meedoet aan de verkiezingen. 2. De partij moet in elke kiesring waar het wil meedoen een kandidatenlijst inleveren. (Er zijn 19 kiesdistricten). 3. De partij moet in elk kiesdistrict waarin het mee wil doen, de steunbetuiging van 30 mensen hebben. (Deze mensen melden zich bij het gemeentehuis met paspoort en zetten een handtekening). 4. De partij moet 11.250,- betalen. Dit bedrag krijgt de partij terug als er 75% van de stemmen is behaald voor één zetel. Verkiezingsprogramma: herin staan de belangrijkste plannen en opvattingen van de partij vermeld. Lijsttrekker: persoon die als eerste op de lijst van kandidaten staat geplaatst. Hij/zij is tijden de campagne het gezicht van de partij. Lijsttrekkers van vooral de grotere partijen zie je dagelijks een aantal keren op televisie. Ze doen beloftes, maar die kunnen ze haast nooit allemaal waarmaken. Dit komt doordat het kabinet bestaat uit een aantal onderhandelende partijen, iedereen zal dus water bij de wijn moeten doen. Par 2: Stemmen! Verkiezingen worden in ons land gehouden via het stelsel van evenredige vertegenwoordiging. Bij de verkiezingen worden de 150 zetels verdeelt op basis van het aantal uitgebrachte stemmen. Hierbij wordt uitgegaan van een kiesdeler (de hoeveelheid stemmen die je nodig hebt voor één zetel) Er bestaat ook een kiesdrempel: dan krijgt de partij alleen een zetel als er een bepaald percentage stemmen is gehaald. Je stemt nooit op een partij, maar op een persoon. Als een Tweede-Kamerlid uit de partij is gestapt, zit hij nog steeds in de tweede kamer. Dat komt doordat hij als persoon is gekozen, hij mag lid worden van een andere partij. Zwevende kiezers: - mensen die niet op vaste partijen stemmen, en geregeld van partij wisselen. - Mensen die ontevreden zijn over de partij waar ze de vorige keer op stemden, en niet weten op welke partij ze nu gaan stemmen - Mensen die nog nooit gestemd hebben (jongeren die voor het eerst stemmen). Par 3: Kabinetsformatie! Kabinetsformatie: onderhandelingen over welke partijen en personen ons land gaan besturen. Het doel is https://www.scholieren.com/verslag/19377 Pagina 3 van 6
om bekwame bestuurders, ministers en staatssecretarissen te vinden die: - het eens zijn over het beleid van de toekomst - de steun hebben van de meerderheid van de tweede kamer. De kabinetsformatie verloopt in acht stappen: 1. de koningin krijgt advies: de vice-voorzitter van de Raad van State (adviescollege van regering) en 1e + 2e kamer en leiders van de grootste politieke partijen gaan bij de koningin op bezoek en adviseren haar wie het beste kan onderzoeken welke partijen een kabinet kunnen vormen. Die persoon heet informateur. 2. De koningin benoemt een informateur: dat is een ervaren politicus die bekijkt welke partijen de meerderheid hebben in de tweede kamer en wie met elkaar willen samenwerken. Meerderheidskabinet: kabinet dat op de steun van meer dan de helft van het aantal kabinetsleden kan rekenen. 3. de informatie: informateur overlegt met leiders van partijen die ongeveer zelfde ideeën hebben. Hij moet alle meningsverschillen uit de weg ruimen en de partijen op één lijn brengen over belangrijke onderwerpen. Er worden dan compromissen gesloten: - er wordt een coalitie gevormd: samenwerkingsverband tussen twee of meerdere partijen - door onderhandelingen van coalitiepartijen stelt de informateur een regeerakkoord op. (hierin worden richtlijnen en wat zij de komende tijd willen uitvoeren weergegeven.) 4. de informateur gaat terug naar de koningin: informateur brengt verslag uit aan de koningin. 5. koningin benoemt formateur: deze moet ervoor zorgen dat hij ministers en staatssecretarissen vind die het regeerakkoord willen uitvoeren. 6. de formatie: formateur overlegt met coalitiepartijen over verdeling van ministers en staatssecretarissen. Over minister-president wordt niet gehandeld, de formateur krijgt deze functie. 7. formateur gaat terug naar de koningin: als hij alles voor elkaar heeft gaat hij terug naar de koningin om te vertellen dat hij een nieuw kabinet heeft samengesteld. 8. koningin benoemt nieuwe kabinet: kabinet krijg naam van president. (kabinet-balkenende) Hoofdstuk 5! Par 1: De regering! Regering: koningin + ministers. Parlement: De eerste en tweede kamer. Kabinet: ministers en staatssecretarissen. Het kabinet vormt het dagelijkse bestuur van ons land. De uitgangspunten van hun beleid moeten zij ter goedkeuring voorleggen aan het parlement. Een minister mag daarom geen lid zijn van de 2e kamer omdat hij zichzelf dan zou moeten controleren. De belangrijkste taak van de regering is de voorbereiding en uitvoering van het overheidsbeleid: - het opstellen van wetsvoorstellen - het uitvoeren van eenmaal genomen wetten - het jaarlijks opstellen van de rijksbegroting ministers hebben vaak geen tijd om al hun beslissingen van tevoren voor te leggen aan de 2e kamer. Deze kan in dat geval alleen achteraf commentaar leveren. https://www.scholieren.com/verslag/19377 Pagina 4 van 6
De koning in is onschendbaar. De belangrijkste taken van de koningin zijn: - het plaatse van haar handtekening onder alle wetten - het voorlezen van de troonrede op prinsjesdag - het benoemen van ministers en (in)formateurs - het voeren van regelmatig overleg met de minister-president over het kabinetsbeleid. Portefeuille: minister met eigen beleidsterrein. Minister zonder portefeuille: ministers zonder eigen ministeries. Een minister heeft een eigen ministerie waar veel ambtenaren voor hem of haar werken. De ambtenaren bereiden wetsvoorstellen voor en geven adviezen. Alleen de ministers voor ontwikkelingssamenwerking en van grote steden en integratiebeleid hebben geen ministerie. Een minister heeft 1 of 2 staatssecretarissen onder zich, dit is een soort onderminister. Staatssecretarissen zitten niet in de ministerraad, maar zijn wel zelf voor hun beleid verantwoording verschuldigd aan de 2e kamer. Het doel van het kabinetsbeleid is het uitvoeren van het regeerakkoord dat aan het begin van de kabinetsperiode is opgesteld. Het doel van het kabinetsbeleid is het uitvoeren van het regeerakkoord dat aan het begin van de kabinetsperiode is opgesteld. Sociaal economische driehoek: Economische zaken, Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Par 2: De eerste kamer (senaat) word indirect gekozen. De leden van een ander gekozen orgaan, de provinciale staten kiezen de leden van de eerste kamer. Alle kamerleden worden namens een bepaalde partij gekozen en behoren tot een fractie. Fractie: de groep vertegenwoordigers van een politieke partij in een gekozen orgaan. Wanneer een partij maar 1 zetel heeft gekregen spreken we van een eenmansfractie. Ministers hebben de uitvoerende én de wetgevende macht. De wetgevende macht wordt gedeeld met het parlement. De partijen in de 1e en 2e kamer worden verdeelt in regerings- en oppositiepartijen. Regeringspartijen zijn partijen die ook deel uitmaken van de regering. De oppositiepartijen worden gevormd door alle partijen die niet in de regering zitten. Taken van het parlement: - (Mede)wetgeving: hierbij heeft het parlement de volgende rechten: stemrecht bij wetsontwerpen recht van initiatief. (wetsontwerpen indienen)(eerste kamer heeft deze niet) recht van amendement: onderdelen van een wetsvoorstel door tweede kamer mag worden gewijzigd. (1e kamer heeft deze niet) - controlerende taak: hierbij heeft de tweede kamer een aantal rechten: https://www.scholieren.com/verslag/19377 Pagina 5 van 6
recht van schriftelijke vragen stellen: recht van interpellatie: een minister te verantwoording roepen parlementaire enquête: budgetrecht: om de rijksbegroting wel of niet goed te keuren recht van motie: schriftelijke uitspraak over het beleid van de minister van de tweede kamer. https://www.scholieren.com/verslag/19377 Pagina 6 van 6