Geriatrie Orthostatische hypotensie Lage bloeddruk bij het staan
Algemeen Orthostatische hypotensie betekent letterlijk: een lage bloeddruk bij staan. Veel ouderen hebben last van duizeligheid. Dit uit zich door verschillende klachten, van zich niet lekker of licht in het hoofd voelen, tot onzekerheid bij het opstaan en lopen en angst om te vallen. Orthostatische hypotensie kan een oorzaak voor deze klachten zijn. Dit heeft te maken met een verstoring van de bloeddrukregulatie. De normale bloeddrukregeling Wanneer u vanuit een liggende houding rechtop komt staan, zakt het bloed in uw lichaam onder invloed van de zwaartekracht naar de buik en de benen. Hierdoor wordt het hart minder goed met bloed gevuld en neemt de hoeveelheid bloed af die het hart per minuut in de slagaders pompt. Het gevolg is dat de bloeddruk daalt. Om te zorgen dat de bloeddruk niet teveel gaat dalen, knijpen de bloedvaten zich samen en zal het hart sneller gaan kloppen. Dit wordt geregeld door het bloeddrukregulatiesysteem in de hersenen. Uw bloeddruk komt door deze twee maatregelen weer terug op het oude niveau. U kunt dit niet zelf beïnvloeden Orthostatische hypotensie Bij orthostatische hypotensie functioneert het bloeddrukregulatiesysteem niet goed. Als u gaat staan, vernauwen de bloedvaten zich niet voldoende en neemt uw hartslag nauwelijks toe. Het gevolg is dat uw bloeddruk na het opstaan lager wordt en even te laag blijft. Als uw bloeddruk erg laag is, pompt uw hart onvoldoende bloed naar de hersenen of andere lichaamsdelen. Hierdoor ontstaan klachten zoals lichtheid in het hoofd, wazig zien, zwart worden voor de ogen en soms pijn in de schouders, nek- of andere spieren. Dit verschijnsel duurt 1
meestal maar even. Als de klachten ernstig zijn, kan eventueel bewusteloosheid optreden. Oorzaken Orthostatische hypotensie wordt onder andere veroorzaakt door aandoeningen van het zenuwstelsel (bijvoorbeeld de ziekte van Parkinson). Andere oorzaken kunnen zijn: obstipatie, moeilijk kunnen plassen, hoge bloeddruk, bloedarmoede en bepaalde medicatie. Oudere mensen hebben soms zonder duidelijke oorzaak last van orthostatische hypotensie. Wanneer treden de klachten op U krijgt klachten als er onvoldoende bloed beschikbaar is om naar uw hoofd te pompen, bijvoorbeeld wanneer u: gaat staan; gegeten hebt (het bloed gaat dan vooral naar de darmen); bepaalde medicijnen gebruikt waardoor u veel vocht uitscheidt (bijvoorbeeld plastabletten); een warm bad heeft genomen (de bloedvaten in de huid staan dan wijd open); zich lichamelijk inspant (de bloedvaten van de spieren staan dan wijd open); in een warme omgeving bent of als u te weinig vocht gebruikt. Adviezen Of de orthostatische hypotensie van voorbijgaande aard is, is erg afhankelijk van de oorzaak van de stoornis in de bloeddrukregeling. Een aantal adviezen zijn voor alle patiënten met orthostatische hypotensie belangrijk. 2
Zorg ervoor dat u genoeg drinkt en voldoende zout gebruikt. Let op: dit mag niet als u een hoge bloeddruk of hartprobleem hebt! Kom langzaam overeind wanneer u ligt. Ga eerst overeind zitten, adem rustig in en uit en wacht even tot alle duizelingen verdwenen zijn. Ga hierna pas rechtop staan en houdt u daarbij vast aan bijvoorbeeld de leuning van een stoel, zodat u voldoende steun heeft. Als u duizelig wordt terwijl u staat, ga dan in een stoel zitten met uw benen omhoog of ga liggen. U kunt eventueel ook op uw hurken gaan zitten. Kom rustig overeind als de klachten weer over zijn. Ga overdag niet liggen. Na een tijd gelegen te hebben verergeren de klachten. Sta niet te lang stil. Ga bij klachten stevig op beide benen staan of kruis uw benen en probeer uw buik- en beenspieren aan te spannen. Zo kan er minder bloed wegzakken. Gebruik kleine maaltijden. Uw bloeddruk daalt dan niet overmatig door verplaatsing van bloed naar de darmen. Probeer of cafeïnehoudende koffie/thee bij het eten helpt, deze vernauwen de bloedvaten. Plaats het hoofdeinde van uw bed een beetje hoger. Soms helpen elastische kousen tot taillehoogte of een buikband, overleg dit met uw arts. Als u naar buiten gaat, kunt u een opvouwbaar stoeltje of rollator meenemen om op te gaan zitten bij klachten. Soms moeten uw medicijnen aangepast worden of is medicatie mogelijk waardoor de klachten verminderen. Dit zal de arts met u bespreken en zo nodig voorschrijven. Gebruik een urinaal/po-stoel naast het bed als u 's nachts moet plassen. 3
Wat kunt u beter niet doen Vermijd heet douchen en baden. Vermijd plotselinge bewegingen. Op een ladder staan. Vermijd warme ruimtes zoals een sauna. Ga liever niet naar ruimten waar u niet kunt gaan zitten, bijvoorbeeld een volle trein, lift. Vragen Voor informatie en vragen over orthostatische hypotensie of andere zaken met betrekking tot ouderdomsziekten en oudere (geriatrische) patiënten kunt u terecht bij: Polikliniek geriatrie Telefoonnummer: 0164-278852 Klinische geriaters: mw. C. van Engen mw. F. Kruyt mw. G. Wijma Geriatrische Afdeling Algemeen Ziekenhuis (GAAZ) Telefoonnummer: 0164-278589 4 april 2011