'=;;;,;:,: In de eersteklasheb je les gehadover de tijd van regenten

In de eersteklasheb je les gehadover de tijd van regenten e n v o r s t e nd. e F r a n s ek o n i n ge n a n d e r ek o n i n g e nr e g e e r d e n m e t a b s o l u t em a c h t.e d e l e ne n g e e s t e l i j k ehna d d e nm e e r r e c h t e ne n h i e l p e nb i j h e t b e s t u u r. I n d e a c h t t i e n d e e u w k w a m h i e rv e r a n d e r i n ign. D e v e r a n d e r i n g e nb e g o n n e ni n F r a n k r i j e k n d e V e r e n i g d es t a t e n.i n Frankrijkbrak in 1789 eenrevolutieuit. Het Fransevolk kwam in opstandtegen koning LodewijkXVL De burgers w i l d e nv r i j h e i de n g e l i j k h e i d. I n N o o r d - A m e r i km a a a k t e ne n k e l ee n g e l s e k o l o n i e sz i c h l o s v a n E n g e l a n dd. e E n g e l s keo n i n gh a d n i e t sm e e rt e v e r t e l l e n i n h e t n i e u w el a n d :d e V e r e n i g d es t a t e n O. ok de oprichters v a n d e V e r e n i g d es t a t e nv o n d e nv r i j h e i de n g e l i j k h e i d b e l a n g r i j kt. o c hd u u r d eh e t n o g e r g l a n gv o o r d a td i e v r i j h e i de n g e l i j k h e i d v o o r i e d e r e e ng o l d.s l a v e np r o f i t e e r d e n n o g n i e t v a n d e n i e u w er e c h t e n. Tijdensde FranseRevolutiewerd koninglodewijkxvi onthoofd (1793). F r a n k r i jk r e e ge e n n i e u wb e s t u u r, z o n d e rk o n i n g. *. j,...,,' :r,lil,.r '=;;;,;:,: d e t i i d v o n r e g e n t e ne n v o r s t e n.:;;-::!i':";r O N T S T A A NH A N D E I. S K A P I T A L I S MEEN W E R E L D E C O N O M I E @ V O R S T E NW I I T E N A E S O L U T EN A A C H T =:=-È...-=.È

In de achttiend eeuw bestond in de Verenigde Staten slavernij. ln 1876 vierden de Amerikanen dat honderd jaar daarvoor (1776) de Verenigde Staten waren opgericht. De Amerikanen kregen van de Fransen als geschenk een 'vrijheidsbeeld'. Dit beeld werd symbool voor de vrijheid in de Verenigde Staten. B de tiid von pruiken en revoluties ::iè'=-è rjr.;==3' ia.:::i:::i::; 1750 srnwer HliiÁÈ-ffiffi FRANSE *EVOIUTIE rn ixsem* sr R Ev E N N AAR AFsÈHÀFit{.È.i,È=èW

A De Franse Revolutie zorgt voor grondrechten Je mag niet zomaar gevangen worden gezet. Alleen als je schuld is bewezen. Je mag je eigen geloof hebben en je mening zeggen, zonder dat je het gevaar loopt opgepakte worden. En voor iedereen gelden dezelfde rechten en plichten. Vrijheid en gelijkheid lijken voor jou misschien vanzelfsprekende rechten. Maar daar hebben mensen vroeger hard voor geknokt. Vrijheid en gelijkheid waren de belangrijkste leuzen tijdens de Franse Revolutie, Wat gebeurde er tijdens deze revolutie? En wat waren de resultaten?

@il 1 2 3 Frankrijk in de achttiend eeuw De Franse Revolutie Resultaten van de revolutie Arc Olte 20 @ ffi 4 Afschaffing van de slavernij in de Verenigde Staten 22 * ïh rel É 1l I e cesctrieàenis in Je; -==;,E ;' 26 @ 7 Slotsom en begrippen o 28 :'=a.::: B Slaven werken op plantages. Er komen groepen die slavernij willen afschaffen Ongeveer 137" van de bevolking van de Verenigde Staten bestaat uit Af rikaanse Amerikanen. Zij zijn nakomelingen van de halí miljoen Afrikanen die als slaaf naar Noord-Amerika zijn gebracht. Eind achttiendeeuw kwamen er groepen die vonden dat er ook vrijheid en gelijkheid voor slaven moest zijn. Slavernij is inmiddels in vrijwel alle landen ter wereld verboden, maar er zijn landen waar nog steeds een vorm van slavernij voorkomt. Waarom werd slavernij in de Verenigde Staten aígeschaft?

(ló) 2000 t Fronkriik in de ochttiende eeuw g r950 Koning Lodewijk XIV van Frankrijk werd pas laat in de ochtend wakker. Alle belangrijkedelen aan het hoí van Versailles verdrongen zich in de koninklijke slaapkamer. Vooraanstaande edelen hielpen de koning uit bed. Het was een zeer groot voorrecht wanneer je deze taak kreeg toegewezen. De hoogste edelen mochten zijne majesteit aankleden. Zo reikte de manchetaangever de oppermanchetaangever kledingstuk aan. Niet hij, maar een nog benijdenswaardiger hoogwaardigheidsbekleder bond het manchet rond de ools van de vorst. Eind augustus 1715 ging in Frankrijk de zon onder: Lodewijk XIV stierf op zevenenzeventigjarige leeftijd. Hij was tweeënzeventig jaar lang de almachtige vorst van Frankrijk geweest. Met koning Lodewijk XVI ging het heel anders. Op 2 mei 1789 liep een stoet van 600 vertegenwoordigers van de derde stand door de slaapkamer van de koning. Eerder al had de koning 300 geestelijken en 300 edelen ontvangen Deze 1200 mensen vormden de vergadering van de drie standen. Frankrijk was bijna failliet. De koning had hen in zijn wanhoop naar zi)n paleis in Versailles geroepen. EEEIE De derde stand draagt de andere standen. Lodewijk XIV en Lodewijk XVI

EEEE De vertegenwoordigers van de standen namen klachtenbrieven mee. Daarin stond wat er volgens hen mis was in Frankrijk. Deze klacht kwam uit het dorp Pleurs. Klachten O, rijke burgers en edelen, kom eens uit je huizen en kastelen en kijk eens naar ons, arme mensenl Wat zie je in de dorpen? Verzwakte mensen, met bleke gezichten van armoede, gekleed in lompen. In ons dorp hebben we afgesproken dat we de ophalers van de kerkbelasting niets meer zullen geven. Over mijn lijk, hebben we gezegd EEE8E Opening van de Staten-Generaal, de vergadering van de drie standen in mei 1789. Frankrijk werd al sinds de Middeleeuwen bestuur door koningen. Zij kregen steeds meer macht. De macht van koning Lodewijk XIV (1643-1715) was het grootst. Lodewijk liet zich graag'zonnekoning' noemen. lmmers, zoals de planeten in het heelal draaien om de zon, zo moest alles in Frankrijk draaien om Lodewijk. Lodewijk had wel ministers en ambtenaren die hem hielpen, maar de koning besliste. Lodewijk was een absoluut vorst. Ook zijn opvolgers, Lodewijk XV en Lodewijk XVI bestuurden als absoluut vorst vanuit het nelcic in \/prceillpc De Franse bevolking had weinig over het bestuur te vertellen. Al sinds de Middeleeuwen was Frankrijk een standensamenleving. ledereen hoorde bij een stand. De geestelijkheid was in Frankrijk ongeveer twee procent van de bevolking, maar bezat zo'n tien procent van het land. Zij waren de eerste stand. De adel was drie procent van de bevolking en had twintig procent van het land in handen. Zij vormden de tweede stand. De eerste en de tweede stand hoefden geen belastingen aan de koning te betalen en kregen belangrijke banen in de Kerk, het bestuur en het leger. De rest van de Franse bevolking, burgers en boeren, hoorden bij de derde stand. Zij hadden geen voorrechten en moesten de belastingen betalen. De meeste boeren waren vrij geworden. Maar ze hadden nog wel allerlei verplichtingen, zoals gratis werken op het land van de edelman. En als boer of arme stedeling werd je voor dezelfde overtreding veel zwaarder gestraft dan edelen en geestelijken. EEE Een spilzieke koningin? Marie Antoinette Veel Fransen haatten koningin Marie Antoinette. Zij was een Oostenrijkse prinses, een vijand van Frankrijk. Er werd van alles over haar geroddeld. Er werd gezegd dat zij verschillende minnaars had en de koning niet trouw was. Ook kreeg zij de schuld van het grote geldtekort van de koning. Volgens de mensen droeg de koningin elke dag een nieuwe, l<ostbare jurk met een nieuw en ingewikkeld kapsel. De bijnaam van Marie Antoinette was Mevrouw Tekort. Natuurlijk klopte dit verhaal niet, maar het volk wilde het maar al te graag geloven! ln 1789 ging het slecht met Frankrijk. Door het dure hofleven en de kostbare oorlogen had de koning grote geldnood. Strenge winters en tegenvallende oogsten leidden tot hoge graanprijzen hongersnood onder de armen. Om de problemen op te lossen riep Lodewijk XVI de vertegenwoordigers van de drie standen bij elkaar. Hij wilde hun toestemming voor een belastingverhoging. Dat de koning de standen bij elkaariep, was al bijzonder. Dat was sinds 1614 niet meer gebeurdl Al die tijd had de koning alle macht gehad. VERDIEPING De Franse schatkist was leeg. Hoe kwam dat?

Ír8) 2 De Fronse Revof utie rntro De bestorming van de Bastille SI r950 Op 14 juli 1789 zit markies Jourdan de Launay in zijn kantoor. Een soldaat komt hijgend binnen. 'Couverneur', stamelt hij, 'de burgers van Parijs bestormen de Bastille!' Als hij op de muur van het oude fort klimt, kan De Launay zijn ogen niet geloven. Duizenden mensen strome naar het fort. Er vallen schoten. Wat is er toch aan de hand? De Bastille deed dienst als gevangenis. Volgens de verhalen werden hier tegenstanders van de koning in donkere cellen onder de grond gevangen gehouden en gemarteld. De markies kan de mense niet tegenhouden. De Launay besluit zich over te geven. Hem wordt een vrije aftocht beloofd. Als de edelman door de poort loopt, wordt hij door de woedende menigte onthoofd. Zijn hoofd wordt op een piek door de stad gedragen. De zeven bevrijde gevangenen gaan op de schouders van de menigte. Vier van de zeven zijn valsemunters. 7ij ziln in een eerlijk proces veroordeeld. Een andere gevangene is op verzoek van zijn familie opgesloten. De laatste twee zijn gekken. Zij l<omen na hun bevrijding al snel in een inrichting terecht. De Fransen vinden de bestorming van de Bastille zo belangrijk, dat 14 juli in Frankrijk de nationale feestdag is ffi a- tt00 lr trf,eeel Boeren bestormen het kasteel van hun heer

.tm. ll!illin]-! ' Je kunt deze paratref ook op de cd-rom maken. TEERTEKST EIE Uit de 'Rechten van mens en burger'. Rechten van mens en burger. De mensen zijn van hun geboorte af vrij en hebben dezelfde rechten.. De regering moet deze rechten beschermen: het recht op vrijheid, bezit en veiligheid en het recht op verzet tegen onderdrukking.. Wetten worden geschreven door vertegenwoordigers van het volk.. Je mag alleen maar gearresteerd worden als je iets gedaan hebt dat volgens de wet niet mag. De leden van de derde stand betaalden belasting, maar hadden niets over het bestuur te vertellen. Toen Lodewijk XVI de standen bijeenriep, liepen de vertegenwoordigers van de derde stand kwaad weg. Lodewijk XVI wilde namelijk iedere stand apart laten stemmen over de belastingverhoging. Omdat de eerste en tweede stand het met elkaar eens zouden ziin, was de stemverhouding altijd twee tegen eén. In een sportzaal in Parijs hield de derde stand een eigen vergadering. Zij besloten dat er een grondwet moest komen waarin zou staan dat de koning niet alle macht kon hebben. Ook de rechten van alle burgers zouden in de grondwet moeten komen. De koning gaf met tegenzin toe. Hij gaf geestelijken en edelen opdracht om met de derde stand verder te vergaderen. GIE Wie gingen onder de guillotine tijdens de regering van Robespierre? Onder de guillotine groep edelen aantal r o3r zplfstendiqen 2 923 geesrelijken 6Z+ arbeiders en boeren 7 878 onbekend totaal r4o n646 Utt: C. Shephàrd, Socrctrcs tn change (1992). Op 14 juli 1789 hoorden Parijzenaars dat de koning met een leger kwam om de vergadering uit elkaar te jagen. Daarop bestormden zij de gehate staatsgevangenis, de Bastille. Hiermee begon de Franse Revolutie. ln heel Frankrijk braken rellen uit. Ontevreden boeren plunderden kloosters en kastelen en vermoordden zelfs edelen. De vergadering Parijs maakte in augustus een grondwet. Daarin stond dat vertegenwoordigers van het volk voortaan de wetten maakten. Mensen met bezit mochten de bestuurders kiezen. De standensamenleving werd afgeschaft. Voortaan had iedereen dezelfde grondrechten, zoals recht op vrijheid en bezit. Edelen mochten geen belasting meer heffen en diensten vragen. Ook mensen uit de derde stand konden voortaan bestuursbanen krijgen. IlElEl Een nieuwe manier om mensen te onthoofden? De terechtstelling Dokter Joseph-l gnace Cuillotin moest officieel vaststellen dat de veroordeelde dood was. Dat moest volgens de wet. Dokter Cuillotin vond het een grof schandaal hoe het vonnis werd uitgevoerd. Terwijl hij stond te kijken kwam de beul het schavot opgewankeld. Zoals gewoonlijk had hij weer gedronken. De veroordeelde legde het hoofd op het hakblok. Het zou niet meevallen voor de beul om het hoofd in één klap van de romp te scheiden. De beul zwaaide de bijl. Dit werd vast weer erg bloedig. Er moest toch een snellere en nettere manier ziin om iemand terecht te stellen. Lodewijk XVI had geen macht meer. In 1791 vluchtte de koninklijke familie naar het buitenland. De vlucht mislukte. Lodewijk XVI en zijn vrouw Marie Antoinette werden gearresteerd en in 1793 onthoofd op de guillotine. Intussen ging het steed slechter met Frankrijk. Het was een chaos. Er was oorlog met verschillende landen. De armen hadden nog steeds honger. Boeren wilden de grond van de edelen verdelen. Een groep burgers, onder leiding van Robespierre, greep de macht. Er kwam een schrikbewind. ïegenstanders van de revolutie werden onthoofd. Dit was de tiid van de Terreur. VERDIEPING Waarom gebruikte men voor terechtstellingen Frankrijk een guillotine?

{20) i"3*resultqten vcn de revolutle j In ieder land het volk aan de macht g 1950 Het was augustus 1796. Charles keek verbaasd om zich heen. Wat een vreemd land was dit Holland. Waar hij ook keek, zag hij molens. De mensen waren heel vriendelijk. Wanneer het Franse leger een stad binnentrok, stonden inwoners langs de kant van de weg hen toe te juichen. Charles was blij dat hij in het Franse leger zat. Hij wilde graag andere volken bevrijden van de onderdrukking door hun vorsten. De mensen moesten vrij en gelijk zijn, net zoals in Frankrijk. Het moest in heel Europ afgelopen zijn met de verschillen in standen. ledereen werd immers naakt geboren I Charles voelde zich groeien van trots door wat er allemaal bereikt was. Frankrijk had een groot leger en de vorsten van andere landen waren bang om net als Lodewijk XVI hun baantje te verliezen. Er werd rekenin gehouden met Frankrijk! Cisteren had hij nog tot laat in de nacht geluisterd naar een man uit Parijs. Die man had geweldig nieuws. Een jonge officier van het eiland Corsica had een opstand van de adel neergeslagen. De Republiek was weer gered. Nooit zou er meer een einde komen aan de vrijheid van de burgers. Nooit meer zou er één persoon de macht hebben in Frankriik. Ír.llilÏr Het Franse leger verslaat oostenrijk. a- tm ll "b,.;a;;ïil'/à &,r,ryágt/ /ejze//áág/4 íe^g/&ileat IEallllr Een vrijwilliger neemt afscheid van zijn Íamilie treeie De rechten van de mens. zoais de oatriotten ze tn ',/v50dscnreven.

LÉERTEKST @ Napoleo nam in 1799 de macht over en werd alleenheerser. Schilderii van Francois Bouchot, ca. 1840. Europese vorsten waren boos over de onthoofding van Lodewijk XVl. Ze voelden zich bedreigd. De Franse revolutionairen wilden de revolutie verspreiden. Ook in andere landen moesten de koningen aftreden en moest het volk dezelfde rechten krijgen als in Frankrijk. ln 1793 verklaarden Oostenrijk, Pruisen, Engeland en Spanje de oorlog aan Frankrijk. Om een groot leger te krijgen, voerde Frankrijk de algemene diensiplicht in. Het Franse leger versloeg met gemak de kleine huurlegers. ln 1795 trokken de Fransen de Reoubliek der Nederlanden binnen. Met hulp van het Franse leger namen de paíj-gtten de macht over. Tij waren het eens met de Franse revolutionairen. Ze wilden dat het volk meer over het bestuur te vertellen kreeg. De patriotten schaften de baan van stadhouder af. Stadhouder Willem V vluchtte naar Enqeland. @E Napoleon Bonaparte pleegt een staatsgreep Frankrijk wordt een dictatuur Vol verbazing luisterde Alphonse naar de berichten. Aan de kust waren edelen met een leger geland om het koninkrijk te herstellen. In Parijs waren burgers in opstand gekomen, omdat zij geen eten meer hadden. Engeland en Oostenrijk stonden klaar om Frankrijk aan te vallen. Napoleon Bonaparte, een jonge oíficier uit Corsica, greep toen de macht. Hij maakte van Frankrijk een dictatuur. Napoleon veroverde veel landen. De belangrijkste ideeën uit de Franse Revolutie bleven in de veroverde landen gelden. ledereen was gelijk voor de wet. Mensen mochten niet meer gevangen genomen worden zonder rechtspraak. In het buitenland hadden de Fransen succes, maar binnen Frankrijk werden de problemen groter. Overal in het land waren opstanden omdat er nog steeds te weinig voedsel was. De Franse bestuurders hadden de zaak niet meer in de hand. Het leger, onder leiding van Napoleon Bonaparte, onderdrukteen grote opstand in Parijs. ln 1799 greep deze Napoleon met hulp van het leger alle macht. Frankrijk werd toen een dictatuur. De burgers hadden niets meer te zeggen. Van het ideaal dat het volk inspraak heeft in het bestuur, was weinig meer over. Enkele andere belangrijke veranderingen uit de Franse Revolutie bleven wel behouden. Zo was en bleef iedereen gelijk voor de wet. De voorrechten van edelen en geestelijken werden definitief afgeschaft. En iedereen had recht op eerlijke rechtspraak. Je mocht niet zonder rechtszaak veroordeeld worden. Napoleon veroverdeen groot deel van Europa. In de veroverde landen voerde Napoleon ook een grondwet en een moderne rechtspraak in. In 1815 werd Napoleon verslagen. ïoen kwamen de vorsten van voor de Franse Revolutie weer terug. Ook in Frankrijkwam weer een koning. In de meeste landen bleef de grondwet wel bestaan. De koning moest zijn macht dus delen met een volksvertegenwoordiging. Maar die had meestal weinig te zeggen. VERDIEPING De patriotten hadden al in 1787 geprobeerd het bestuur van de Republiek over te nemen. Waarom was dat toen níet gelukt?

f tnïf6---l Napoleon Bonaparte. Zijn naam spreekt nog steeds tot de verbeelding. Meer dan 200 000 boeken zijn er over Napoleon geschreven. Over hem zijn duizenden verhalen bekend, die zijn leven tot een legende maken. Hij wordt gezien als een militair genie. Films waarin Napoleon als een held wordt afgeschilderd, versterken dit beeld nog. Napoleon bracht grote vernieuwingen in de landen die Frankrijk veroverde. Tegenwoordig zijn daar nog veel sporen van terug te vinden. Wie was deze kleine, bleke, Corsicaanse generaal, die van lage ltaliaanse adel was, maar het in een paar jaar tot keizer van Frankrijk en baas over halí Europa wist te schoppen? I@ De veroveringen van Napoleon @ Napoleon kroont zijn vrouw Josephine tot keizerin (1804). Dit enorme schilderij van David is 12 meter breed en 8 meter hoog. Het hangt in het Louvre in Parijs. Het is vooral bedoeld om te laten zien dat veel mensen de kroning goedkeurden. @E Napoleon was een geliefd man bii het Franse volk. De redder van het vaderland Napoleon behaalde onvoorstelbare overwinningen. In de 'slag bij de piramiden' versloeg het Franse leger de Egyptenaren. Meer dan 10 000 Egyptenaren verloren het leven. Slechts 29 Fransen sneuvelden. Het volk en belangrijke burgers hadden Napoleon aangesteld als sterke man. Hij moest de orde herstellen en de vijanden van Frankrijk verslaan. Toen dat lukte, was zijn populariteit enorm.

@E De tocht naar Rusland plaatsjewaterloo,vocht E8E Onder Brussel, bij het Belgische Napoleonin 1815 de laatsteslagtegen de Engelsen onder leiding van de hertogvan Wellingtonen de Duitsersonder BlUcher. Op naar Moskou Toende tsaarvan Ruslandniet meewerkte,beslootnapoleon Rusland te veroveren.met een legervan 650 000 man trok De Slag bij Waterloo hij Ruslandbinnen. Een leger bestaandeuit Fransen, Duitsers, Oostenrijkers, Hollanders, Polen,ltalianenen nog meer nationaliteiten. Steedsverder marcheerdehet grote Daaromhad Napoleonde Engelseen Duitselegersvan elkaar gescheiden. Zo kon hij één voor één met ze afrekenen.de FransegeneraalCrouchymoestervoorzorgendat de Duitsers n i e t d e E n g e l s e nt e h u l p k o n d e n s c h i e t e n.o p n i e u w l i e t Napoleonzienwat voor een kundigveldheerhij was. Napoleon viel het Engelse legeraan bij Waterloo.DoordatCrouchyfaalde, leger Ruslandbinnen.De Russische tsaar liet het niet op een beslissende veldslagaankomenen trok zijn legersteeds verder terug. Hij paste de tactiek van de 'verschroeide aarde'toe. De bevoorradingvan Le CrandeArmée werd steedsmoeilijker.dan - eindelijk- is Moskou in zicht. De tsaarwordt in de slagbij Borodinoverslagenen Napoleon trekt de Russische hoofdstadbinnen. Het Franselegerwas zwakkerdan de Engelse en Duitselegers. van Blucherde Engelsen kondende Duitsers te hulp komen.dat was het einde voor Napoleon.Hij werd deíinitieíverslagen. Napoleonmoestvluchtenen gaf zich enkeledagen later over aan de Engelsen. Hij werd overgebracht naar Sint-Helena, een eilandin de Atlantische oceaan.napoleonstierfin 1821,51 jaar ouo. IEEE Toen de Russische winter begon,vluchttende troepen van Napoleonvoor het Russische legeren stakende rivierde Berezina over. De verliezenaan manschappen waren enorm. Slechtszo'n 50 000 soldatenkeerdenterus in Frankriik. V,ê!, @ Na zijn nederlaagin 1813 werd Napoleonnaar het eilandelbaverbannen.hij ontsnapteen keerdeterug naar Parijs. Onderwegwerd hij door vroegeresoldatenontvangen. E[l Napoleonvoerdeeen paar belangrijke veranderingen in. Maatregelen van Napoleon. In Nederland werd tijdensde regeringvan Napoleonde dienstplicht ingevoerdledereen moestzich latenregistreren op het gemeentehuis. Zo ontstondde burgerlijke stand.. In Europabestondenverschillende lengte-en inhoudsmaten en gewichten.napoleon voerdein alle landendie hij veroverdede meter,de literen de kilogramin.. Ook de wetboekenvan veel landenwerdengewijzigd.mensenmochtenbijvoorbeeld gevangenwordengezet. niet meerzonderrechtspraak

f r:epjjr-ïër:l.,t.rypj:r-ïëf.l Aan boord van een slavenschip Het is moeilijk te zeggen hoeveel slaven er in de zeventiende en achttiendeeuw van West-Afrika naar Amerika werden vervoerd. De betrouwbaarste schattingen wijzen op ongeveer 11 miljoen. De slaven werden met een zeilschip van Afrika naar Amerlka gebracht. Een slavenschip voer in ongeveer zeven weken van Afrika naar Amerika. Dat kon langer duren als het schip in een storm oí in een windstilte terechtkwam. In deze paragraaí onderzoek je hoe het slaven aan boord van een slavenschip verging. llnillr Een idee van de Spaanse bisschop De Las Casas. ZwaÉen in plaats van indianen De Spanjaarden en Portugezen veroverden in de vijftiende eeuw Zuid- en Midden Amerika. Indianen werden aan het werk gezet op het land en in de goudmijnen. Velen stierven door het zware werk en door Europese ziekten als pokken en mazeten. De Spaanse bisschop De Las Casas kon de ellende van de indianen niet langer aanzien. Hij stelde voor sterke zwarten uit Afrika naar Amerika te brengen. Daarmee begon de slavenhandel overzee. Uit: S. EveÍett, Slavernij door de eeuwen heen 0gg3) @[E Slaven werden aan boord van een slavenschip,lepeltje' gelegd f'litt.l Onder bedreiging van de zweep werden slaven gedwongen in het rond te springen om wat beweging te krijgen

GEf Veel slavenoverleefden de reisniet. Doodsoorzaken van overledenslavenin 1715 aan boord van het W I C - s c h i dp e N i e u w ep o s t. l4 juli',,-,:, man:dianee '. tsjuli,,. man:diarree ls'jíli.,'':',:'vrouw entwee ' dianee :,,,:,:, meisjes: ::... 23juli r,:: jongen en ',; driemannen: dianee.:,;;-',;, f S,iÍguitrtS,.' vrouw: diarree 25,augus{us., waterpokken ionqen: 26 ls jongen: 1t septembrr dianee ZOsaitemlervrouw:dianee man:pokken ZZSÈptemter,,,' ::. jongen: 23siptember dianee ' ':,,, : 28 $ptr*brr 1 oktober vrouw enmeisje: diarree..2:oktobel man:dianee man:waterpokken 12settember man:dianee. : - man:hartaanval :: 7 ohober,,: I sktoher :15 l4';epleíílber., man:overboord oktobrq '',.,..'gesprongen enverdronken :: : ;. I septemtórman:pokken Een slavenmaaltiid Bij mooi weer mochtenslavenaan dek om te eten. De maaltijd was meestal gekookte rijst, gierst of maïsmeel,gestoofde broodwortels en bananenof bonen.met een half glaswater werd het eten weggespoeld. Somskregenzij een stukjezout vlees,maar niet te veel, want daar kregenze alleenmaar dorstvan. Vrii naat: S. Everett, Slavernii door de eeuwen heen (1993). man:misselijkheid,i$:oktober man:waterpokken ' ',,l " 13septembgr man:dianee Slavenkregenweinigafwisselende maaltijden. jongen: waterpokken ZOauOrstui.vrouw: metdianee, aanlandgezet 7 seplember, meisje: diarree 6 oktoher @ jongen: miltvuur A t s J E M E E RW I T T W E T E N vrouw: koorts man:metonbekende ziekte aanlandgezet jongen: onbekende ziekte jongen: diarree jongen: geestelijk ziek vrouw: hariaanval :,,: bron: Algemeen RijksarchieÍ, DenHaag IEE[ll Bij aankomstín Amerikamoestenslavener op hun bestuitzien.dan leverdenzij meergeld op. Slaven als handelswaar Als slavenschepen in Amerikaaankwamen, werdende boeien verwijderd.de slavenkregenextra te eten en werden met olie ingewreven. Zij werdengewassenen geschorenom hen er fitter uit te latenzien.handelaren verfdenzelfshet grijze haarvan ouderemannenom hen er jongeruit te latenzien. Uit: C. Hatt, Slavernii van Afrika naar Ameríka (1998) T E C O N T R O T E R EONF J E D E S T O FB E G R E P EH NE B T