Bloed. Presentatie: Peter Elgersma
Inhoud workshop 1. Inleiding op onderwerp (bloed en lymfestelsel) 2. Onderzoek en Diagnostiek 3. Ziekten die verband houden met bloed
1. Inleiding De ontwikkeling van bloedcellen vanuit stamcellen in het beenmerg
Principe bloedaanmaak Stamcel is de voorloper op de bloedcel Houdt zich op peil door te delen De voorraad is klein Jonge cellen Blasten Rijpe cellen Cyten Megacaryocyt deelt niet valt uiteen
Samenstelling van bloed
Erythrocyt
Leukocyt
Trombocyt
Monocyt Lymfocyt
Granulocyt: Eosinofielen, basofielen en neutrofielen
De bloedcellen en hun functie Erytrocyten (rode bloedcellen) transport van zuurstof Leukocyten (witte bloedcellen) afweer tegen infecties onderverdeling in Granulocyten en Monocyten sluit bacterie in en ruimt dan op = fagocytose Trombocyten (bloedplaatjes) bloedstelping stelping interactie bloedvatwand en stollingsfactoren + trombocyten Lymfocyten individueel gericht tegen bepaalde bacteriën/virussen er zijn B, T en K cellen
Bloedcellen; leverancier, levensduur en aantal
2. Onderzoek en Diagnostiek Bloedtesten (Hematologisch) 1. Bloedbeeld 2. Serumbepaling (is plasma zonder fibrinogeen) 3. Bloedstelpingsonderzoek 4. Beenmergpunctie en biopsie 5. Echo/CT scan
1. Bloedbeeld Veneus bloed in buisje (EDTA = stollingswerend middel) Men bepaalt aantal cellen per liter bloed Naar aard/kenmerk bloedcel door uitstijk op glaasje onder microscoop diff = differentiëren van de leukocyten
Normaalwaarden bloed Hb = ijzerhoudende kleurstof Ht = dikte van het bloed MCH = hoeveelheid Hb per ery MCHC = Hb concentratie per ery MCV = grootte van de ery Reticulocyten = voorlopers op rijpe ery
2. Serumbepaling Stoffen meten in serum voor opbouw erytrocyten + Hb: -serumijzergehalte -ijzerbinding -vit B12 gehalte + foliumzuur (tekort Anemie) 3. Bloedstelping Bloedingstijd: door kras op arm (3-6 min) Stollingstijd (5-8 min) door stof aan bloed te voegen meting stolling ontbreken stollingsfactor PTT (omzettingstijd van protrombine in trombine = N 12 sec)
4. Beenmerg 1. Sternumpunctie uit borstbeen beenmerg opzuigen microscoop bepaling 2. Cristapunctie en biopsie uit bekkenkam pijpje beenmerg Echo CT geluidsgolven vergroting zichtbaar maken betrouwbaarder
Beenmerg
3. Ziekten van het bloed Behandeld worden: Rode bloed Anemie algemeen, hypochrome microcytaire en/of macrocytaire anemie, normochrome monocytaire anemie en polyglobulie Witte bloed Leukemie Lymfeklieren ziekte van Kahler Trombocytopenie (pathie)
Rode bloed Anemie bloedarmoede aantal erytrocyten en of Hb concentratie in perifeer bloed is lager dan normaal voor leeftijd en geslacht Oorzaak 1. Gestoorde aanmaak erytrocyten (beenmergafwijking = aplastisch, immunologisch of deficiëntie ijzer foliumzuur of vit B12 = pernicieuze, erytropoetine) 2. Verhoogde afbraak erytrocyten (intracellulair = sikkelcel = is Hb afwezig, extracellulair door infecties/antistof of bloeding)
Symptomen Daling 02 (vermoeidheid, duizelig, lusteloos, hoofdpijn) Daling 02 transport (tachycardie) Ischemie (prikkeling handen en voeten, AP klachten en eventueel daling RR Diagnostiek lichaam + anamnese lab: Hb, MCV iom arts: vit B12 FE binding en foliumzuur bepaling fecesbenzedine microscopie bloed/diff beenmerg/sternumpunctie coombs test
Behandeling Naar oorzaak + Activiteiten minderen bedrust O2 op geleiding saturatie infuus, NaCl 0,9% of plasma Transfusie? Complicaties hypoxie van de weefsels transfusiereactie
Verpleegkundige gebieden Anamnese kortademigheid? rust overdag? hartkloppingen? bloed bij ontlasting bloed bij urine gezond eten? vegetarisch? ontsteking slijmvliezen in de mond? Vpk Interventies activiteiten verdelen op de dag, bouw rust in nachtkastje binnen bereik comfortabele houding mondhygiëne ijzerrijke voeding iom arts: med toedienen en of 02 infuustherapie let op orale intake iom arts transfusie
Vervolg ziekten rode bloed Hypochrome microcytaire Anemie * ijzerdaling door chronisch bloedverlies, alcohol, maag/darm bloedverlies, zwangerschap of ouderdom * ijzerbouwstoornis (geen inbouw in Hb) te zien bij reuma maligniteiten Behandeling: oorzaak en ijzertherapie (ferrofumaraat 3x 200 mg) macrocytair *vitb12 deficiëntie door vegetarisme of ziekten (auto antistoffen) voorraad Foliumzuur tekort door slecht groente eten voorraad in lichaam klein obs: icterus, trombocyten, leukocyten behandeling: vitb12 IM levenslang en of foliumzuur dieet.
Normochrome normocytaire Anemie Oorzaak: acute bloeding of afbraak erytrocyten door aanmaakstoornis in beenmerg of bestraling of cytostatica behandeling Polyglobulinie Hb en Ht oorzaak: dehydratie, hoge productie van erytrocyten of beenmergziekte Obs: roodzien trombose?