Opleiding Duurzaam gebouw:

Opleiding Duurzaam gebouw: Energiebeheer (energieverantwoordelijke) Leefmilieu Brussel Beheer van het verbruik: het energiekadaster Emmanuel HECQUET ICEDD asbl

Doelstellingen van de presentatie Het begrip energiekadaster en de plaats ervan in het kader van een energieboekhouding verduidelijken Een praktische modus operandi voor opstelling van een energiekadaster voorstellen Het begrip graaddagen en de normalisatie van de brandstofverbruiken toelichten 2

Overzicht Inleiding 1. Een energiekadaster uitwerken 1.1. De gebouwenlijst opstellen 1.2. De oppervlakte van de gebouwen bepalen 1.3. Het verbruik bepalen 1.4. Gebouwfiches opstellen 2. Het energiekadaster in werking 2.1. De gebouwen prioriteren 2.2. Het begrip specifiek verbruik 2.3. Methode UMH / Vereenvoudigde methode 3. De verbruiken van verschillende jaren met elkaar vergelijken 3.1. Het begrip "graaddag 3.2. Normalisatie van het verbruik 4. Van energiekadaster tot energieboekhouding 3

Overzicht Inleiding 1. Een energiekadaster uitwerken 1.1. De gebouwenlijst opstellen 1.2. De oppervlakte van de gebouwen bepalen 1.3. Het verbruik bepalen 1.4. Gebouwfiches opstellen 2. Het energiekadaster in werking 2.1. De gebouwen prioriteren 2.2. Het begrip specifiek verbruik 2.3. Methode UMH / Vereenvoudigde methode 3. De verbruiken van verschillende jaren met elkaar vergelijken 3.1. Het begrip graaddag 3.2. Normalisatie van het verbruik 4. Van energiekadaster tot energieboekhouding 4

You cannot manage what you cannot measure Meten als basis om te kunnen: Evalueren Prioriteren Voorstellen Beslissen Plannen Handelen Controleren Corrigeren Inleiding 5

De mijlpalen van een energiebeleid Een Energieverantwoordelijke aanstellen --> Coherent beeld van het energiebeleid Inleiding Verbeteren van de energieprestatie van het gebouw 1. Energiekadaster --> gebouwenlijst geklasseerd volgens besparingspotentieel 2. Energieaudit Energieboekhouding --> besparingsmaatregelen geklasseerd volgens terugverdientijd 3. Haalbaarheidsstudie --> technische beschrijving en gedetailleerde economische evaluatie 4. Uitvoeren van de verbetermaatregelen --> bijsturingen en investeringen / verbeteren van de prestaties 5. Opvolging --> opsporen van problemen / continue verbetering opvolgen van de verbruiken --> Het verbruik kennen: verbruiksgegevens beschikbaar, benchmarking, normalisatie van de verbruiken, energiehandtekening, probleemdetectie, evaluatie van de verbetermaatregelen Sensibilisering van de gebruikers --> Gedragswijziging, energiebesparing zonder investeringen 6

De mijlpalen van een energiebeleid Een Energieverantwoordelijke aanstellen --> Coherent beeld van het energiebeleid Inleiding Verbeteren van de energieprestatie van het gebouw 1. Energiekadaster --> gebouwenlijst geklasseerd volgens besparingspotentieel 2. Energieaudit Energieboekhouding --> besparingsmaatregelen geklasseerd volgens terugverdientijd 3. Haalbaarheidsstudie --> technische beschrijving en gedetailleerde economische evaluatie 4. Uitvoeren van de verbetermaatregelen --> bijsturingen en investeringen / verbeteren van de prestaties 5. Opvolging --> opsporen van problemen / continue verbetering opvolgen van de verbruiken --> Het verbruik kennen: verbruiksgegevens beschikbaar, benchmarking, normalisatie van de verbruiken, energiehandtekening, probleemdetectie, evaluatie van de verbetermaatregelen Sensibilisering van de gebruikers --> Gedragswijziging, energiebesparing zonder investeringen 7

Voorbeeld van een kadaster Inleiding 8

Gebouwenlijst Inleiding 9

Oppervlakten Inleiding 10

Elektriciteitsverbruik Inleiding 11

en brandstofverbruik Inleiding 12

Prioriteitenvolgorde Inleiding 13

Doelstellingen van het energiekadaster Het gebouwenpark onder het vergrootglas De status van elk gebouw bepalen De verbruiksniveaus kennen Beschikken over een precieze momentopname van de staat van het gebouwenpark => De gebouwen prioriteren Inleiding Invoeren van een energieboekhouding Als start voor het verzamelen en archiveren van informatie + zijdelingse voordelen (facturatie, transversaliteit, kennis van het gebouw, communicatie ) 14

Doelstellingen van het energiekadaster Het gebouwenpark onder het vergrootglas De status van elk gebouw bepalen De verbruiksniveaus kennen Beschikken over een precieze momentopname van de staat van het gebouwenpark Energiekadaster vs. Energieboekhouding => De gebouwen prioriteren Inleiding Invoeren van een energieboekhouding Als start voor het verzamelen en archiveren van informatie + zijdelingse voordelen (facturatie, transversaliteit, kennis van het gebouw, communicatie ) 15

1. Een energiekadaster uitwerken 1.1. De gebouwenlijst opstellen Welke gebouwen? Eigendom? Gebruik? Betaling van de facturen? Gebouw in gebruik? Gebouw af te voeren? Welke nomenclatuur? Bestaande? Nieuwe? Interne? Kadaster? Welke granulariteit? Sites? Functies? Tellers? Facturen? 17

1. Een energiekadaster uitwerken 1.1. De gebouwenlijst opstellen Welke gebouwen? Eigendom? Gebruik? Betaling van de facturen? Gebouw in gebruik? Gebouw af te voeren? Welke nomenclatuur? Bestaande? Nieuwe? Interne? Kadaster? Welke granulariteit Sites? Functies? Tellers? Facturen? Eenvoudig Bruikbaar Sprekend Duurzaam 18

1. Een energiekadaster uitwerken 1.2. Oppervlaktebepaling van de gebouwen Vereenvoudigde methode: de verwarmde vloeroppervlakte Concreet: => elektronische plannen => papieren plannen => opmeting ter plaatse => brandpreventieplannen => schoonmaakbedrijven => Google Maps Methode UMH: houdt rekening met de gebouwschil en de verliesoppervlakte 19

1.3. Het verbruik bepalen 1. Een energiekadaster uitwerken Het niveau van het energieverbruik bepalen => per energiedrager => per gebruik => over drie jaar Concreet: => vertrekkend van de facturen => de omloop van de factuur in kaart brengen => afrekeningsfacturen niet vergeten => elektronische toegang tot de facturen => bij stookolie => 1 liter stookolie 1 m³ gas 10 kwh 20

1.4. Opstellen van gebouwfiches 1. Een energiekadaster uitwerken Nomenclatuur Energiedragers Tellers en EAN-codes Toegang Contactpersoon Elektrische uitrusting Uitrusting stookplaats Documentatie: as-built, hydraulische schema s, Foto s Historiek van de interventies 21

1.4. Opstellen van gebouwfiches 1. Een energiekadaster uitwerken Voorbeeld van een gebouwfiche 22

2.2. Het begrip specifiek verbruik Voorbeeld van een scholenpark 2. Het energiekadaster in werking Berekening van de specifieke brandstofverbruiken in kwh/m² Categorie Instelling Brandstof Oppervlakte Volume Specifiek verbruik C a té g o rie E ta b lis s e m e n t School School School School School School School School C o m b u s tib le S u rfa c e V o lu m e C o n s o. S p é c if. kwh (2004) m² m² Brandstof kwh/m² k W h (2 0 0 4 ) m² m³ C o m b u s tib le k W h /m ² E c o le E c o le 4 1.1 5 3.9 6 5 3.1 3 6 1 7.5 1 4 368 E c o le P e te r P a n 2.2 6 9.9 5 8 6.7 2 7 2 1.7 9 5 337 E c o le J J M ic h e l 1.0 8 5.7 6 2 3.4 8 5 2 4.4 9 2 312 E c o le U le n s p ie g e l g a z 4 5 8.8 0 8 1.5 0 0 7.2 4 5 306 E c o le E c o le 1-2 1.0 2 3.3 2 3 3.9 0 4 2 0.2 3 7 262 E c o le U le n s p ie g e l m a z o u t 5 2 4.9 1 1 2.1 8 7 7.6 5 4 240 E c o le P ie rre P a u lu s 1.7 2 5.1 9 6 8.1 2 5 3 0.0 0 0 212 E c o le E c o le P a rv is 8 7 6.8 0 3 5.0 0 0 2 1.0 0 0 175 minst performante gebouwen specifiek verbruik andere ratio s mogelijk naargelang de functie 24

2.2. Methode UMH 1. Het energiekadaster in werking Klasseren van de gebouwen op basis van hun energieprestatie E-peil - Criterium bruikbaar voor het inschatten van de gebouwkwaliteit - E-peil slecht geïsoleerde schil slechte luchtdichtheid gebrekkige verwarmingsinstallatie 25

2.2. Methode UMH 1. Het energiekadaster in werking gemiddelde globale verliescoëfficiënt van het gebouw globaal rendement van de installatie genormaliseerd gemiddeld jaarverbruik van het gebouw onderste verbrandingswaarde van de gebruikte brandstof buitenoppervlak van het gebouw gewogen graaddagen 26

2.2. Methode UMH 1. Het energiekadaster in werking - Kwantitatief beslissingsondersteunend criterium - Gewogen E-peil energiebesparingspotentieel Opstellen van een lijst met prioritaire gebouwen 27

1. Het energiekadaster in werking 2.3. Vereenvoudigde methode Berekening van de ratio kwh²/m² Categorie Instelling Brandstof Oppervlakte Volume Specifiek verbruik C a té g o rie E ta b lis s e m e n t School School School School School School School School C o m b u s tib le S u rfa c e V o lu m e C o n s o. S p é c if. kwh (2004) m² m² Brandstof kwh/m² ² k W h (2 0 0 4 ) m² m³ C o m b u s tib le k W h ²/m ² E c o le P e te r P a n 2.2 6 9.9 5 8 6.7 2 7 2 1.7 9 5 337 7 6 5.9 7 4.3 3 1 E c o le E c o le 4 1.1 5 3.9 6 5 3.1 3 6 1 7.5 1 4 368 4 2 4.6 2 8.5 7 8 E c o le P ie rre P a u lu s 1.7 2 5.1 9 6 8.1 2 5 3 0.0 0 0 212 3 6 6.3 1 3.9 9 9 E c o le J J M ic h e l 1.0 8 5.7 6 2 3.4 8 5 2 4.4 9 2 312 3 3 8.2 7 2.3 4 5 E c o le E c o le 1-2 1.0 2 3.3 2 3 3.9 0 4 2 0.2 3 7 262 2 6 8.2 3 5.1 3 4 E c o le E c o le P a rv is 8 7 6.8 0 3 5.0 0 0 2 1.0 0 0 175 1 5 3.7 5 6.7 0 0 E c o le U le n s p ie g e l g a z 4 5 8.8 0 8 1.5 0 0 7.2 4 5 306 1 4 0.3 3 6.5 2 1 E c o le U le n s p ie g e l m a z o u t 5 2 4.9 1 1 2.1 8 7 7.6 5 4 240 1 2 5.9 8 6.0 8 0 Prioritaire gebouwen omwille van weinig performant EN grote verbruiker Begrip staat los van de gebouwfysica Voorzichtig om dit te communiceren 28

3. Vergelijken van de verbruiken over de jaren 3.1. Het begrip graaddag De graaddagen geven een indicatie van de klimatologische omstandigheden en maken het mogelijk de verwarmingsbehoeften te bepalen Berekeningsnota T gem = (T max + T min ) / 2 GD 15/15 = 15 - T gem Met T gem afgerond tot 1 cijfer na de komma dagen 30

3. Vergelijken van de verbruiken over de jaren 3.1. Het begrip graaddag Momenteel: sept. 2005 maart 2011 Gem. TEMP. GD15/15 (Tmax+Tmin)/2 ALS(Tgem<=15;15-Tmoy;0) 31

3. Vergelijken van de verbruiken over de jaren 3.1. Het begrip graaddag En op regime 16,5/16,5? > Op de website aardgas.be 32

3. Vergelijken van de verbruiken over de jaren DEGRES-JOURS 16.5 - UCCLE - DECEMBRE 2005 DATE TEMP. MAX. TEMP. MIN. TEMP. MOY. TEMP. EQUIV. DEGRES-JOURS EQUIV. TEMP. MOY DJ15/15 (Tmax) (Tmin) (Tm) (Te) (Dje) (Tmoy) 01/12/05 4,0-0,7 1,6 1,5 15,0 1,65 13,35 02/12/05 8,7 0,2 5,5 3,9 12,6 4,45 10,55 03/12/05 9,2 3,6 8,0 6,6 9,9 6,4 8,6 04/12/05 9,3 6,6 7,4 7,4 9,1 7,95 7,05 05/12/05 7,7 5,1 6,1 6,7 9,8 6,4 8,6 06/12/05 5,3 4,0 4,6 5,3 11,2 4,65 10,35 07/12/05 7,1 4,3 5,0 5,0 11,5 5,7 9,3 08/12/05 7,7 4,1 4,8 4,8 11,7 5,9 9,1 09/12/05 5,3 2,0 3,3 3,9 12,6 3,65 11,35 10/12/05 6,3-0,4 1,3 2,3 14,2 2,95 12,05 11/12/05 5,6-2,0 0,7 1,1 15,4 1,8 13,2 12/12/05 8,2-1,2 5,1 3,4 13,1 3,5 11,5 13/12/05 8,2 4,4 6,8 5,7 10,8 6,3 8,7 14/12/05 8,3 3,8 5,5 5,9 10,6 6,05 8,95 15/12/05 8,3 4,4 6,0 5,9 10,6 6,35 8,65 16/12/05 9,4 5,7 6,2 6,1 10,4 7,55 7,45 17/12/05 2,4 0,5 1,1 3,1 13,4 1,45 13,55 18/12/05 3,0 0,2 1,0 1,6 14,9 1,6 13,4 19/12/05 5,4-0,2 2,7 2,0 14,5 2,6 12,4 20/12/05 3,3 1,8 2,3 2,3 14,2 2,55 12,45 21/12/05 5,3 2,0 3,9 3,3 13,2 3,65 11,35 22/12/05 6,9 3,3 5,3 4,6 11,9 5,1 9,9 23/12/05 7,2 4,3 5,8 5,5 11,0 5,75 9,25 24/12/05 8,0 4,7 6,0 5,9 10,6 6,35 8,65 25/12/05 7,4 4,5 4,7 5,2 11,3 5,95 9,05 26/12/05 5,2 1,1 2,0 3,2 13,3 3,15 11,85 27/12/05-0,7-1,6-1,4 0,2 16,3-1,15 16,15 28/12/05-0,8-2,3-2,2-1,5 18,0-1,55 16,55 29/12/05-0,3-7,0-3,4-2,8 19,3-3,65 18,65 30/12/05 5,7-6,7-2,0-2,4 18,9-0,5 15,5 31/12/05 7,0-3,8 5,0 2,1 14,4 1,6 13,4 TOTAL 403,7 31 3,7 350,9 33

3. Vergelijken van de verbruiken over de jaren 3.2. Normalisatie van het verbruik Waarom? Hoe? Praktische workshop 34

Van energiekadaster tot energieboekhouding Een Energieverantwoordelijke aanstellen --> Coherent beeld van het energiebeleid Inleiding Verbeteren van de energieprestatie van het gebouw 1. Energiekadaster --> gebouwenlijst geklasseerd volgens besparingspotentieel 2. Energieaudit Energieboekhouding --> besparingsmaatregelen geklasseerd volgens terugverdientijd 3. Haalbaarheidsstudie --> technische beschrijving en gedetailleerde economische evaluatie 4. Uitvoeren van de verbetermaatregelen --> bijsturingen en investeringen / verbeteren van de prestaties 5. Opvolging --> opsporen van problemen / continue verbetering opvolgen van de verbruiken --> Het verbruik kennen: verbruiksgegevens beschikbaar, benchmarking, normalisatie van de verbruiken, energiehandtekening, probleemdetectie, evaluatie van de verbetermaatregelen Sensibilisering van de gebruikers --> Gedragswijziging, energiebesparing zonder investeringen 35

Nuttige hulpmiddelen, websites, enz.: Energie Benchmarking : http://app.leefmilieubrussel.be/energiebalans/simu latie.htm Le cadastre énergétique des bâtiments, un outil pour définir les priorités d intervention (FR): http://energie.wallonie.be/servlet/repository/cada stre.pdf?id=361&savefile=true 16,5 / 16,5 graaddagen: http://www.aardgas.be/professioneel/overaardgas/nieuws-en-publicaties/graaddagen 15/15 graaddagen: http://energie.wallonie.be/fr/les-degresjours.html?idc=6509 36

Te onthouden van de presentatie Energiekadaster = momentopname van uw verbruik op het moment T jaarlijkse vergelijking. Basis van het werk van de Energieverantwoordelijke. Eerste doel: actieprioriteiten vaststellen. Energieboekhouding = Regelmatige (wekelijkse, maandelijkse) follow-up van uw verbruik. Graaddag (GD) = Meting van de klimaatstrengheid. Basis kan verschillen. GD 15/15 of 16,5/16,5 zijn de meest voorkomende voor de tertiaire sector. Zorgt voor normalisatie van het verbruik en vergelijking in de tijd doordat de klimaatfactor buiten beschouwing wordt gelaten.!! Formule voor berekening van de gemiddelde t!!!! Formule voor berekening van de graaddagen van een periode!! Specifiek verbruik = verbruiksratio. Vaak uitgedrukt in kwh per m² (kwh/m²). Om de prestatie van een gebouw te meten. kwh²/m² = begrip staat los van de gebouwfysica. Gecombineerd met kwh/m² wordt het gebruikt om prioritaire gebouwen te identificeren in het kadaster. De normalisatie van het verbruik is noodzakelijk om het verbruik voor verwarming te meten in de tijd. Deze normalisatie steunt op de meting van graaddagen voor de in aanmerking genomen periodes en op de graaddagen van een normaal klimaat.!! Formule van de normalisatie!! 37

Contact Emmanuel HECQUET Projectleider Team Énergie bâtiment et industrie durables Expertise & Formation ICEDD asbl : 081 25 04 80 E-mail: eh@icedd.be 38