BELGIE-BELGIQUE P.B. P.P. ANTWERPEN X P409458 BG/9535 De Compostmeester De Compostmeester verschijnt driemaandelijks: nr 63 juli - augustus - september 2012 Beste compostmeester Zwingidsen en compostmeesters bouwen nest In het Zwin vindt jaarlijks een kleuterworkshop, Wiet van het Zwin, plaats. Elk jaar opnieuw werd een nest in de koninklijke villa gebouwd met losse wilgentakken dat ook elk jaar na gebruik werd opgeruimd. Nu hebben we samen met de compostmeesters en Zwingidsen een blijvertje gemaakt onder leiding van Vlaco-lesgever Sonia. We zijn supertrots op het resultaat en op onze Sonia. Ze heeft dat heel goed begeleid. Wil je meer foto s bekijken, surf dan naar de mediagalerij op www.vlaco.be Siska Willems Dienst Milieu en Natuur Knokke-Heist We brengen je een nummer boordevol materiaal om ideeën op te doen. Niet alleen uit het verslag van Juni Compostmaand kan je ideeën plukken maar even surfen op het net, leverde ons leuke tips op waar zowel de handige harry als de keukenprinses mee aan de slag kan. Een fragment uit de studie van OVAM geeft een inkijk in het gedrag en houding van de Vlamingen t.o.v. preventie en selectieve inzameling van gft- en groenafval. Ben je een globetrotter en benieuwd hoe de rest van de wereld staat tegenover preventie? Dan kan je misschien ingaan op onze vraag en als vrijwilliger naar Indonesië trekken. Maar kom zeker terug vóór 12 oktober 2013 want dan vindt de compostmeesterhappening plaats. Veel leesplezier Elfriede Anthonissen Kristof Van Stichelen Gerrit Van Dale Cel Thuiscomposteren en Kringlooptuinieren Afgiftekantoor: ANTWERPEN X Afzenderadres: Vlaco vzw, Stationsstraat 110, 2800 Mechelen
Composteren internationaal Wie gaat er mee naar Indonesië? bestek en verpakking gebruiken. Verpakte levensmiddelen werden gemarkeerd met gekleurde labels die overeenkwamen met de kleur van de containers waarin ze moesten worden gegooid: fel oranje voor voeding en composteerbare materialen, limoengroen voor PMD en zwart voor niet-recycleerbare producten. Compostable Packaging Recycling Non-recyclables Grenzeloos milieu zoekt vrijwilligers om op het eiland Lombok Indonesië, de lokale bevolking in de Engelse taal het composteren en/of kringlooptuinieren en/of permacultuur aan te leren in de periode tussen 24 september tot 20 maart. De drijvende kracht achter grenzeloos milieu is compostmeester Els Houttave uit Dilbeek. Meer info op www.grenzeloosmilieu.org Geïnteresseerden sturen een mail naar info@grenzeloosmilieu.org Composteren als olympische discipline Op de afgelopen Olympische Spelen in Londen werden deelnemers en toeschouwers gebombardeerd met berichten om hun afval juist te sorteren. Logootjes op automaten, posters in de buurt van eetgelegenheden, aankondigingen via luidsprekers en flash-berichten op grote schermen in de stadions tot zelfs gedrukte informatie bij alle toegangstickets moesten sportliefhebbers (waarvan een groot aantal nog nooit van sorteren had gehoord) aansporen om het afval te sorteren. Aan sommige afvaleilandjes stationeerd men medewerkers om bezoekers het verschil tussen composteerbaar en niet-composteerbaar materiaal uit te leggen. Elk bedrijf dat voedsel verstrekte, moest composteerbare borden, Deze allesomvattende propaganda bleek nodig om het door de overheid vooropgestelde doel nl. 70 % van het afval composteren of recycleren te halen. Tot nu toe was men er nog nooit in geslaagd om bij een evenement van dergelijke omvang en doorgedreven logistiek zoveel afvalmateriaal op één of andere manier terug in de materialenkringloop te brengen. Grote evenementen in Groot- Brittannië recycleren gemiddeld 15 % van hun afval, terwijl de beste 30 % halen. Maar 70 % dàt was ongezien. Op het eerste gezicht leek het redelijk om te denken dat deze totaalaanpak wel zou volstaan om toeschouwers bewust te maken. De meeste Britten recycleren immers thuis, en veel Londenaars maken zelfs hun eigen compost. Maar sportpubliek-op-vakantie is blijkbaar niet te vergelijken met mensen-thuis. Als ze klaar zijn met hun hotdog willen ze gewoon onmiddellijk hun afval kwijt, en dat vraagt de juiste afvalbak op exact de juiste plaats. Om absoluut zeker te zijn dat de vooropgestelde 70 % werd gehaald werd er een bijkomende maatregel genomen, nl. de inhoud van de bakken op de Olympische Spelen werd na lediging nog eens extra gesorteerd. Oorspronkelijk was men dit niet van plan, maar uit een eerste onderzoek van de afvalbakken enkele dagen voor de Spelen begonnen, bleek al snel dat alle media-aandacht toch nog niet voldoende zou zijn. Er zaten bv. composteerbare bekers in de PMDbakken, bananenschillen bij het restafval en PMD in de voedingafvalbakken. Hoe dan ook tonen deze succesvolle resultaten aan dat ook op grote evenementen, mits enige inspanning, de recyclage- en composteergedachte gerust in de praktijk kan worden gebracht. Info kort Robotmaaier voor de lustige klusser Als fervent tuinier heb je deze zomer weer aan den lijve kunnen ondervinden dat gras snel groeit en veel maaisel oplevert. Als vlijtige composteerder ben je misschien wel tuk op dat maaisel dat de temperatuur van je composthoop de hoogte injaagt. Maar voor zij die de composteerregels niet zo nauw nemen, kan een eenzijdige hoop groen materiaal niet alleen de frisse buitenlucht aantasten, maar vaak ook de goede verstandhouding tussen buren. Als bijdetijdse compostmeester heb je vast menig burengeruzie vermeden door hen te overtuigen om een mulchmaaier aan te schaffen om van die wekelijkse natte warme massa verlost te zijn. Of droom je af en toe stiekem van een maai(sel)loze zomer zonder die strakke grasmat op te offeren? Dan had je waarschijnlijk al gehoord van een robotmaaier? Maar daar hangt een prijskaartje aan vast en dat valt niet te rijmen met onze leuze door kringlooptuinieren bespaar je tijd en geld en geniet je meer van je tuin. Ben je een handige harry dan is een robotmaaier in elkaar knutselen vast een kolfje naar je hand. Volg de link naar deze electronicawebsite en je kan er voorbeelden en ideeën opdoen om zelf een robotmaaier in elkaar te steken. http://mancave.conrad.nl/grasmaaien-met-je-diy-robotmaaier Compostmeesterhappening 2013 We trachten de succesvolle compostmeesterhappening van in het najaar van 2011 te evenaren met nieuwe onderwerpen op een nieuwe locatie. Frisse ideeën moeten nog ontspruiten, maar blokkeer alvast de datum zaterdag 12 oktober 2013 in je agenda want dan verwachten we de compostmeesters en masse uit alle uithoeken van Vlaanderen om er weer een stimulerende bijeenkomst van te maken. 2 De Compostmeester nr 63 juli - augustus - september 2012
Cursussen, opleidingen, bijscholingen en infosessies Digitaal tijdschrift te raadplegen op de website We creëerden een aparte rubriek op onze website zodat je de pdf-versie van het tijdschrift De Compostmeester sneller kan terugvinden. Voortaan kan je alle nummers van het tijdschrift lezen op onze website via onderstaande link. http://www.vlaco.be/kringloop-tuinieren/tijdschrift-de-compostmeester Wil je geen gedrukt exemplaar meer ontvangen, stuur dan een mail naar info@vlaco. be met als onderwerp Tijdschrift digitaal en met duidelijke vermelding van je naam en woonplaats. Dan krijg je voortaan driemaandelijks een mail met de link naar het nieuw verschenen nummer. Cursussen, opleidingen, bijscholingen en infosessies Sinds Vlaco begin 2012 de infosessie thuiscomposteren en kringlooptuinieren toevoegde aan het lesaanbod, deden heel wat gemeenten er beroep op. Zo vonden reeds 53 infosessies plaats in Vlaanderen. Acht enthousiaste compostmeesters volgden dit voorjaar de opleiding lesgever en mogen zich trots Vlaco-lesgever noemen. Deze nieuwe lesgevers zullen vooral ingezet worden voor de infosessies. Naam Voornaam IGV Beyens Gie Igean M&V Corteville Luc IVM De Weerdt Hanna Antwerpen Debruijne Paul Ecowerf Leurs Rudi Ilva Maes Pierre Antwerpen Timmermans Eddy IOK Afvalbeheer Vandevelde Lutgarde Igemo De Compostmeester nr 63 juli - augustus - september 2012 3
Juni Compostmaand Het was een zeer wisselvallige junimaand en een fikse regenbui gooide hier en daar roet in het eten en liet bezoekers op zich wachten, maar dit kreeg het enthousiasme van jullie compostmeesters niet klein en ook de geïnteresseerden waren geduldig en een droog moment of zonnige dag leverde op een aantal activiteit meer dan 200 bezoekers op. Dit jaar stond het thema compostgebruik in de kijker en 4/5 van de activiteiten hield hier ook rekening mee. Vlaco doorkruiste Vlaanderen en was benieuwd welke creativiteit jullie deze keer aan de dag legden om de bezoekers een aangenaam moment te verschaffen en de voordelen van compost bij te brengen. Oostkamp Geniet mee van de fotoreportage en misschien herken je jezelf er wel tussen. INFOSTAND De infostand won aan populariteit en stootte de koploper van de troon. Waar in de vorige jaren de demoplaats de meest gekozen locatie was voor een activiteit, maakte dit jaar de infostand 40 % uit van alle activiteiten georganiseerd in mei en juni. Aansluiten bij succesvolle happenings tijdens Dag van het Park brengt bezoekers naar je stand die de stap naar de demoplaats waarschijnlijk nooit zouden zetten. Aan het startpunt van de boswandelingen en fietstochten, kwamen heel wat bezoekers af en aan. Een ideale locatie zo bleek, om hier alle kraampjes op te stellen. Voor de bezoekers die ter plaatse bleven trappelen stond achter de stand een compostzeef aangedreven door een fiets. Zedelgem West-Vlaanderen Middelkerke De bezoekers mochten zelf een potje vullen met compost, zand en tuingrond en een pitje naar keuze toevoegen. De bezoekers ontvingen een gratis potje gevuld met een compostmengeling en een pompoenplantje. De Haan Oost-Vlaanderen Temse De compostmeesters van Temse startten reeds begin mei op de wekelijkse markt met hun programma van Juni Compostmaand te promoten. Elke bezoeker kon deelnemen aan een wedstrijd 4 De Compostmeester nr 63 juli - augustus - september 2012
Juni Compostmaand met 5 eenvoudige meerkeuzevragen over thuiscomposteren. Het formulier in de wedstrijdurne deponeren, leverde hen een gratis kruidenplantje op. Lint-Edegem-Boechout FIETSTOCHT In sommige regio s organiseren de compostmeesters al enkele jaren fietstochten. Vlaco bundelde die ervaringen en goot ze in scenario s te bekijken op www.vlaco.be. Dit trok anderen over de streep om ook zo n activiteit op poten te zetten. Aalst Peer Temse TUINEN 1/5 van de activiteiten vond plaats in een tuin. Niet enkel de tuinen van de compostmeesters zetten hun poorten open ook die van Vlaco-lesgevers, Landelijke Gilden, Velters... Oost-Vlaanderen De Klinge Wachtebeke Eeklo De Compostmeester nr 63 juli - augustus - september 2012 5
Juni Compostmaand Gavere Een originele schikking van geschakelde bakken, levert een vierde composteerruimte op. Leuven Het slechte weer hield de nieuwsgierigen niet tegen. Herzele De gevarieerde uitgestrekte tuin van groenjournaliste Laurence Machiels bracht alle kringlooptechnieken aan het licht Antwerpen Grobbendonk Een kraaknette tuin in Grobbendonk waar alle compost in de groentetuin verdwijnt. Vlaams-Brabant Herent Een tuin met workshops vlechten, insectenhotel voor kids met allerlei materiaal uit eigen tuin. Een imker met proefhoning, lekker! De stand met folders, brochures, zaadzakjes en potjes toonde ook boeken uit de bib over allerlei kringloopaspecten. Kasterlee Bioproducten om te proeven, compostdiertjes om te beloeren, een hakselaar om te proberen, vergeten groenten en een reeks goed werkende compostbakken, hielden de aandacht van de bezoekers vast. Nijlen Een grote variatie in deze tuin met hergebruik van materialen. Met zijn uitgebreide kennis over het opkweken van planten en een restant van een compostbak kan compostmeester Robert nu ook de mensen met kleine tuin op gang zetten. 6 De Compostmeester nr 63 juli - augustus - september 2012
Juni Compostmaand Westerlo De compostmeesters van Westerlo waren te gast in deze tuin aangesloten bij Landelijke Gilden. Ook de tuineigenaar spreekt vol enthousiasme over zijn compostbereiding. DEMOPLAATSEN West-Vlaanderen Knokke De demoplaats onderging een metamorfose met het nieuwe demohoekje van vierkantemetertuintjes. Limburg Hasselt De burgemeester van Hasselt opent plechtig de Ambertuin in Kiewit. De vierkantemetertuintjes staan er twee maanden na de Trefdag weelderig bij. Oost-Vlaanderen Haaltert De demoplaats was het startpunt voor de wandeltochten. Nieuwerkerken Veel volk en ambiance in de tuin van Teresa. Een stand van Oxfam, Velt, Natuurpunt, fruitsappen Den Boogert. Je kan er genieten van poëzie, fruitvlaaien en een sessie schapen scheren. Rachel haalde inspiratie op de Limburgse Trefdag. 7 emmers tuingrond, 2 emmers compost en 1 emmer rijnzand. Uit elke emmer een schep, zeven en mengen en de potgrond is klaar om de Vlaco-potjes mee te vullen. Temse Een compostinitiatie en perspotjes maken, werd gewaardeerd door de vele bezoekers. Vlaams-Brabant Machelen De parkwachters stuurden de bezoekers richting composthoekje om een drankje af te halen. In het composthoekje kregen ze het volledige kringloopverhaal te horen en mochten ze hun plantpotje vullen. De Compostmeester nr 63 juli - augustus - september 2012 7
Grond, grondiger, gegrond Preventie- en evaluatieonderzoek materialenkringloop gft- en groenafval Via een enquête bij 500 Vlaamse gezinnen trachtte OVAM de huidige situatie te achterhalen op het vlak van gedrag en houding ten aanzien van preventie en selectieve inzameling van gft- en groenafval. Dit onderzoek van OVAM is een vervolg op een studie uit 2006. In de project-werkgroep zetelden o.a. Vlaco, VVSG en de provincie Vlaams-Brabant. We lichten hier een aantal zaken uit die voor jou als compostmeester het weten waard zijn. Profilering van de tuinbezitter: 1. Traditionele tuiniers : deze personen hebben tuinieren als hobby, maar als het op het beheer van hun tuin aankomt worden dikwijls chemische middelen gebruikt. 2. Grasonderhouders : deze tuinbezitters vinden het werken in de tuin eerder een last, bij het beheer van hun tuin worden dikwijls chemische middelen gebruikt. 3. Eco-tuiniers : de onder deze groep ressorterende tuinbezitters vinden het werken in de tuin eerder een last, bij het beheer van hun tuin kiezen ze wel voor de ecologische oplossing. 4. Kringlooptuiniers : deze tuinbezitters hebben tuinieren als hobby en doen dit het liefst op een ecologische manier. 2006 17% Ecologisch 35% Ten opzichte van 2006 is zowel het aantal kringlooptuiniers als het aantal eco-tuiniers toegenomen. Dit betekent dat bij het beheer van de tuin de ecologische gedachte een steeds belangrijkere rol speelt. Het aantal tuinbezitters die het werken in de tuin eerder als een last beschouwen en die bij het beheer van hun tuin vaak chemische middelen gebruiken (i.c. de grasonderhouders) is sterk gedaald ten opzichte van 2006 (8 % tegenover 20 %). Grafiek 1: Toepassen van kringlooptechnieken in de tuin volgens type tuinier Traditioneel tuiniers Grasonderhouders Eco-tuiniers Kringlooptuiniers Beheer van gras volgens kringloopprincipes Verwerken van snoeihout volgens kringloopprincipes Houden van kippen Onderhouden van vaste planten en bodembedekkende planten Basis = alle respondenten met een tuin (N=452) Voor gras staat mulchmaaien als kringloopprincipe bovenaan en voor snoeihout scoort hakselen het hoogst. Last 20% Kringlooptuinier 2012 Chemisch Eco-tuinier Grasonderhouder Ecologisch 28% Traditioneel tuinier Hobby Hobby Samengevat kan gesteld worden dat van de vier beschouwde kringlooptechnieken - andere dan thuiscomposteren de tuinier het vaakst vaste planten en bodembedekkende planten houdt (58 %), gevolgd door het houden van kippen (28 %), het verwerken van snoeihout volgens de kringloopprincipes (22 %) en het beheren van gras volgens deze principes (17 %). Algemeen beschouwd stellen we vast dat 59 % van de tuinbezitters één of meerdere kringlooptechnieken toepast. 4 % past elke van de vier besproken kringlooptechnieken toe in de tuin. Grafiek 2: Percentage thuiscomposteerders naar type woning 2006-2012 Open Halfopen Rijwoning Totaal Open Halfopen Rijwoning Totaal Ja Nee, maar ben van plan in de toekomst te beginnen Nee Traditioneel tuinier Grasonderhouder Eco-tuinier Kringlooptuinier Basis = alle respondenten met een tuin (N=452) 8 De Compostmeester nr 63 juli - augustus - september 2012
Grond, grondiger, gegrond Grafiek 3: Methode van thuiscomposteerders - 2006-2012 Composthoop Meerder composthopen Compostbak Basis = alle respondenten die aan thuiscomposteren doen (2006: N=207 ; 2012: N=260) - Meerdere antwoorden mogelijk (som % 100%) Grafiek 4: Bestemming van de compost Compostvat(en) Wormenbak Andere Samengevat kan gesteld worden dat 52 % van alle respondenten of 57,5 % van de tuinbezitters thuiscomposteert (in 2006: resp. 41 % en 49 %). Het grootste aantal thuiscomposteerders woont in de landelijke gebieden. 61% van de thuiscomposteerders composteert meer dan 75 % van zijn keukenafval (in 2006: 61 %) en 60 % composteert meer dan 75 % van zijn groenafval (in 2006: 41 %). Verder blijkt dat 44 % van de thuiscomposteerders regelmatig zijn compost omzet én zorgt ook voor een goede mix van groen en bruin materiaal (in 2006: 58 %). 76 % past ofwel één van beide methodes toe ofwel beiden (in 2006: 84 %). Indien deze laatste personen beschouwd worden als goede thuiscomposteerders dan doet 40 % van het totaal aantal respondenten aan kwaliteitsvolle thuiscompostering (in 2006: 34 %). Naar regio beschouwd, ligt dit aandeel het hoogst in de landelijke groenregio s (47 %), gevolgd door de landelijke gft-regio s (44 %), de stedelijke groenregio (37 %) en tenslotte de stedelijke gft-regio s (30 %). De composthoop wordt door de meerderheid van de thuiscomposteerders verkozen boven het compostvat en de compostbak (resp. 55 %, 24 % en 20 %). 91 % van de respondenten die thuiscomposteren ondervindt geen problemen bij het thuiscomposteren of bij de kwaliteit van de compost (tegenover 82 % in 2006). Gebruik in eigen tuin blijkt de belangrijkste bestemming van de verworven compost te zijn (78 % - in 2006 was dit 77 %). Verder wordt de compost nog gebruikt als potaarde in bloembakken (14 % - in 2006 was dit 22 %) en voor gazon (7 %). Gemiddeld genomen doen de ondervraagde thuiscomposteerders reeds 19 jaar aan thuiscomposteren. Rekening houdende met de leeftijd van de respondenten is de gemiddelde leeftijd waarop men met thuiscomposteren start 35 jaar. De redenen voor het thuiscomposteren situeren zich vnl. op het vlak van het milieu / het ecologische en gemakzucht (resp. 50 % en 42 %). Het financiële motief komt op een derde plaats (40 %). Gebruik in eigen tuin Gebruik in potgrond Gebruik voor gazon Nog niet gebruikt (geoogst) Gebruik in tuin van anderen Tuinman neemt mee Meegeven met GFT- of Groenophaling Ik heb (nog) geen compost Professioneel gebruik (akker) Conteinerpark Doe er niets mee Meegeven aan iemand Andere De overgrote meerderheid van de thuiscomposteerders zal in de toekomst blijven composteren (99 % - idem in 2006). 18 % van de respondenten die momenteel niet thuiscomposteren, is van plan hiermee te starten in de nabije toekomst. De meest vermelde redenen waarom men niet overweegt te starten met thuiscomposteren zijn het niet nodig hebben van compost (35 %), plaatsgebrek (23 %), tijdsgebrek (22 %) en geen interesse (22 %). Basis = alle respondenten die aan thuiscomposteren doen (N=260) Meerdere antwoorden mogelijk (som % 100%) Indien het aandeel afhakers en aandeel potentiëlen in rekening brengt, kan gesteld worden dat het aantal thuiscomposteerders globaal zal/kan aangroeien in de nabije toekomst met 7 %. Wanneer dit aandeel wordt toegevoegd aan het actueel aandeel thuiscomposteerders (52 %), dan zou op korte termijn 59 % van de Vlamingen aan thuiscomposteren doen. Het begrip compostmeesters is goed gekend bij de ondervraagden (76 % - in 2006: 65 %) en 83 % van de (toekomstige) thuiscomposteerders zegt te weten waar men terecht kan voor de aanschaf van een composteersysteem. De Compostmeester nr 63 juli - augustus - september 2012 9
Thuiscomposteren TIPS kringlooptuinieren Verse groenten kweken uit rauwe keukenrestjes Wanneer je geen tuin hebt, dan kan je in huis of op je terras / balkon toch aan de slag gaan met het kweken van verse groentjes. In onze infosessies over kleinschalig tuinieren leer je hier meer over. Onze lesgevers geven je allerlei tips inzake basismateriaal, substraat, plant- en zaaimethoden, en de zaad- en plantensoorten die in aanmerking komen om op kleine oppervlakten en binnenshuis toe te passen. Maar wist je dat je niet alleen vanuit zaad of kiemplant lekkere groenten kunt kweken. Ook heel wat rauwe keukenresten komen in aanmerking om ze als basis te gebruiken voor het kweken van groenten en kruiden. De kringloop-moestuin, in de letterlijke zin van het woord dan. We geven alvast enkele voorbeelden: Lenteuitjes: meestal wordt het groen van de lenteuitjes gebruikt in de keuken; de wortel en het fijne witte onderste van de ui belanden veelal in het compostvat. Neem dat afgesneden uiteinde en plant het in een pot gevuld met een vochtig tot nat compost-bodemmengsel. Geef de plantjes wat tijd et voilà! Je hebt verse uitjes tot uwer beschikking, en ze zijn bovendien nog gratis ook. Dit werkt trouwens voor een verscheidenheid van verschillende uirassen (en niet alleen voor lenteuitjes). Kerstomaatjes: in de winkel vind je tomaten in alle vomen en kleuren. In veel gevallen worden de tomaten in trossen verkocht, al dan niet met nog wat blad er aan vast. Geniet van de lekkere rode tomaatjes, maar gooi de groene trossteel niet weg. Stop de steel horizontaal en ondiep in een bloempot gevuld met goed vochtig compost-bodemmengsel. Na een tweetal weken zal de steel worteltjes vormen en na een tweetal maanden heb je een volwassen tomatenplant. Vooral met de compacte trostomaten en kerstomaatjes is succes gegarandeerd. Aardappelen: iedere compostmeester weet dat een slecht werkende composthoop dikwijls gepaard met tientallen aardappelscheuten die langs alle kanten uit het verterende materiaal komen piepen, en laat aardappelen enkele maanden in de patattenbak in de kelder staan en je bak is veranderd in honderden, fijne, witte scheutjes bovenop verrimpelde aardappelknollen. Van deze eigenschap kan je gebruik maken om zelf plantaardappelen te kweken. Neem in de winter (december, januari) enkele stevige, bij voorkeur zelf gekweekt frietaardappelen en schil ze. Verdeel de schillen in stukken van een 5-tal cm. Vulplantpotjes met een compost-bodemmengsel, stop er de schilstukjes in, zet de potjes op een zonnige vorstvrije plaats en houd de bodem goed vochtig. Na enkele weken tot maanden (afhankelijk van de omgevingstemperatuur) heb je potjes gevuld met kleine aardappelplantjes. Plant alles uit in de tuin, vanaf 10 april in compostrijke tuingrond. Succes gegarandeerd. Selder en prei: beide plantensoorten zijn makkelijk te hergroeien vanuit de overgebleden stronk waar je alle bladeren hebt afgesneden. Neem een vers afgesneden stobbe, laat deze s nachts trekken in lauwwarm water, en plant de stobbe in vochtige tuingrond. Geef de eerste paar dagen voldoende vocht en na enkele heb je een heleboel fijne blaadjes of steeltjes die je kan gebruiken om gerechten mee te garneren of om mee te koken. Sierlijke groenten: heel wat groenten hebben ook, vooral in jonge toestand een hoge sierwaarde. Jonge worteltjes hebben een charmant groen, heel fragiel ingesneden blad, bieten hebben heel kleurige, zachte en gaafrandige bladeren, pompoenen hebben een ruw en getand blad en groeien relatief snel. Neem een grote, ondiepe aardewerken schaal gevuld met tuingrond. Stop er de pitten van een pompoen in, en druk de afgesneden groeitoppen van wortel en biet (volledig ontdaan van hun bladeren) mooi naast elkaar in de grond. Houd de tuingrond voldoende vochtig, zodat de toppen opnieuw kunnen wortelen en de pompoenpitten snel kiemen. Resultaat: een originele kamerplant. Andere groenten, die kunnen worden omgezet in mooie kamerplanten zijn uien, wortelen, boerenkool, prei, rapen en selderij. Dit beeldmateriaal en andere ideeën om oneindig groenten te kweken vind je op www.17apart.com 10 De Compostmeester nr 63 juli - augustus - september 2012
Compost spinsels Vlaco-voorzitter Luc Vanacker heeft stilaan pensioenplannen. Hij is de man die 20 jaar geleden Vlaco vzw op de rails heeft gezet en het mee heeft gemaakt tot wat het nu is geworden. 20 jaar lang was hij voorzitter. Een goed moment, dachten we, om hem eens enkele vragen voor de voeten te werpen. Dag Luc, kan je jezelf even kort voorstellen? Vanacker: Van opleiding ben ik landbouwingenieur; bio-ingenieur heet dat tegenwoordig. Ik ben afgestudeerd in het schone jaar 1973. Vanuit een brede belangstelling voor de leefomgeving en het ruimtelijk beleid koos ik er voor om ook een licentiaatsopleiding Stedenbouw en Ruimtelijke ordening te volgen. Mijn doctoraat met als titel Dierlijke mest: afval of grondstof, ws een economische en beleidsgerichte studie over de mestproblematiek en de intensieve veehouderij. En zo ben ik in feite het afval en de recyclage ingetuimeld. Van bij de oprichting van OVAM in 1981 was ik verantwoordelijk voor het afvalstoffenplan en het beleidsondersteunend onderzoek. En, getrouw aan mijn opleiding, had ik hierbij steeds bijzondere aandacht voor organisch-biologische afvalstoffen en de biologische kringloop. Van het één kwam het ander; zo gaat dat nu eenmaal. Samen met Ann Braekevelt vanuit OVAM en samen met de Vlaamse afvalintercommunales lag ik mee aan de basis van het Vlaams beleid inzake gft- en groenafval en de oprichting van Vlaco vzw. In samenwerking met het Comité Jean Pain werd begin jaren 90 reeds volop de preventieve kaart getrokken en later in Vlaco vzw ingebed. De biologische kringloop is, zeg maar, een soort tweede natuur. Een soort tweede natuur, hoe bedoel je precies? Vanacker: Ik ben op den buiten opgegroeid en het zelf kweken van groenten en fruit was écht mijn ding. Het kippenpark en de boomgaard van mijn ouders waren mijn speeltuin. Ook het zorgen voor een vruchtbare bodem met compost en organische mest, en het in de kringloop brengen van nutriënten, heeft me van in mijn studietijd erg gefascineerd. Reeds van eind jaren 70, begin jaren 80 had ik contacten met het Comité Jean Pain (met Frederik Vandenbrande, Filip Robinet, Gerrit Van Dale) en de houtgewascompostering, de groencompostering in Izegem (met Geert Van Opplinus en Frans Verschoot) en de recyclage van schors en papierpulp (met Fernand Verheughe). Composteer je thuis eigenlijk zelf? Vanacker: Vanzelfsprekend! Het verteerbare keuken- en tuinafval komt in ons gezin niet bij het restafval terecht; nu niet en vroeger evenmin. We hebben trouwens speciaal bij het bouwen van ons huis (begin jaren 80) een afvalluik in de hoek van de keuken voorzien, waarbij we het keukenafval, in een opvangbak brengen die uitgeeft in de garage. Dat was redelijk revolutionair in die dagen, hoor. Begin jaren 80 hadden we een VAM-vat en een tweeledige pierenbak. Dat zijn zaken die de eerste generatie compostmeesters zeker nog kennen. Mijn composthoop is ondertussen een met paletten gebouwde dubbele bak geworden. Mijn hakselaar heeft al veel dienst gedaan, maar het is vooral de grasmaaier (waarmee ik mijn fijne snoeisel verklein) en de takkenwand die maken dat ik ieder jaar weinig moet versnipperen. Bij de heraanleg van de tuin en het gazon rond ons huis heb ik wel wat groencompost aangekocht; groencompost mét Vlaco-label, dat spreekt voor zich. Hoe heb je het kringlooptuinieren leren kennen? Vanacker: In 1973, tijdens mijn studie Stedenbouw en Ruimtelijke ordening, kon ik een uiteenzetting van de (recent overleden) architect Louis Le Roy (de zgn. ecotect; zie www.stichtingtijd.nl) bijwonen. Geboeid als ik was door deze man, begon ik zijn boek Natuur uitschakelen, Natuur inschakelen te lezen; over natuur en ecologische principes bij de ruimtelijke inrichting. Volgens Le Roy moet je de natuur vooral zijn gang laten gaan zodat er vanzelf een bepaalde structuur of orde in komt. Hij was een trendsetter. Hij bracht een totaal nieuwe benadering in de tuin- en landschapsinrichting, een nieuw denken over orde en chaos met nadruk op organische vormen en de eigen ontwikkeling in plaats van strakke rechte lijnen. Naarmate ik meer en meer de beginselen en principes onderkende, begon ik zijn werk en zijn vormgeving steeds meer te appreciëren. Alhoewel ik niet echt een volgeling was, heb ik de hoofdelementen mee genomen in mijn denken en doen, rond het tuinieren. Maar eigen aan een natuurlijke tuin ten opzichte van natuurontwikkeling, blijft het feit dat je de tuin toch wat naar je hand moet zien te zetten. Je moet jezelf hoe dan ook goed kunnen voelen in je tuin. Het blijft een evenwichtsoefening. Ik heb zelf ook heel wat geëxperimenteerd, hoor. Groot of klein, strak of spontaan, bloemenrijk of grasrijk; elke tuin kan een kringlooptuin zijn. Zo staat het in de Vlaco-foldertjes en dat klopt ook. Ik zou er aan toe voegen: en zo natuurlijk mogelijk, zonder te overdrijven of anderen te storen. Hoe belangrijk schat je het kringlooptuinieren in? In relatie tot andere vormen van tuinieren? Vanacker: Het soort tuin, de grootte, de basisaanleg, het functionele gebruik bepalen in belangrijke mate de mogelijkheden. Het composteren en recycleren van organisch afval in huis en tuin zou eigenlijk een vanzelfsprekendheid moeten zijn. De organische bemesting om tot een vruchtbare levende bodem te komen is het essentiële. Vooral in de moestuin zorgt de compost voor een vruchtbare gezonde bodem, die ook een goede opbrengst geeft. In de loop der jaren heb ik geleerd dat je een groentetuin niet mag laten verwilderen en onkruidvrij moet houden. Een siertuin of speeltuin, biedt evenwel heel wat mogelijkheden om te experimenteren. Het is belangrijk dat de mensen beseffen dat een functionele tuin of siertuin ook een kringlooptuin kan zijn en niet een verwaarloosde of verwilderde tuin betekent. We moeten daar ook in onze communicatie blijven op focussen. Pas je zelf nog andere kringlooptechnieken toe in je eigen tuin? Vanacker: Ja zeker, ik probeer van alles; je kan weinig kringloop technieken noemen die ik nog niet geprobeerd heb. We hebben een mulchmaaier, we mulchen met gehakselde houtsnippers, we hebben veel bodembedekkers staan, zoals klimop, maagdenpalm, pachysandra, en de tuin is doorspekt met bloembollen van diverse soorten, vooral narcissen. Het gras in een stuk van onze boomgaard heb ik tot een soort bloemenweide laten evolueren. Waar heb je je tuinkennis opgedaan? Vanacker: Ik heb vooral veel geleerd van tuinaanleggers met ervaring; specialisten die feeling hebben voor het gehele (incl. het ecologische) evenwicht in de tuin; mannen die weten wat de groei en bloei bepaalt, welke planten met mekaar samengaan en welke grondsoort ze nodig hebben, licht of schaduw, vochtig of droog, nutriëntenrijke grond of niet. Van hen heb ik ook geleerd dat snoeien belangrijk is; niet teveel, maar radicaal waar het moet, zoekend naar een nieuw evenwicht. Als iets in de weg staat, weg ermee. En dat het werken met degelijk en goed onderhouden materiaal een noodzaak is, leerde ik van de Vlaco-lesgevers. Schoon basismateriaal is de helft van het werk, zo leerden ze ons op de compostmeesterhappening in domein Puyenbroeck. Welke tuingerelateerde tip zou je zelf aan de tuinliefhebbers willen geven? Vanacker: Laat geregeld eens een bodemontleding uitvoeren. Ik zou het zelf trouwens ook eens moeten doen. Het is nu al een hele tijd geleden. De groentetuin is aangerijkt, terwijl de rest van de tuin eerder arm aan nutriënten is geworden. Maar een precies beeld heb ik daar niet van. En dat lijkt me toch essentieel naar plantenkeuze en tuinbeheer toe. Waaraan beleef je het meest plezier in de tuin? Vanacker: Ik geniet van de geuren, de kleu- De Compostmeester nr 63 juli - augustus - september 2012 11
Compost spinsels colofon Uitgave van de Vlaamse Compostorganisatie vzw Redactie: Vormgeving: Druk: V.U.: Redactie-adres: Elfriede Anthonissen Kristof Van Stichelen Gerrit Van Dale Reclamebureau Mink Drukkerij Buroform Luc Vanacker Stationsstraat 110 2800 Mechelen Vlaco vzw Cel Thuiscomposteren en Kringlooptuinieren Stationsstraat 110 2800 Mechelen Tel.: 015 451 370 Fax: 015 218 335 thuiscomposteren@vlaco.be ren, de smaken, de evolutie van de planten doorheen de seizoenen. Het kweken van wat thuis graag gegeten wordt, schenkt me veel voldoening. Ik denk bv. aan asperges, aardbeien, kerstomaten; groenten die je nergens zo lekker kan kweken als in je eigen tuin. Ik heb een aantal jaren geleden kennis gemaakt met zogenaamde vergeten groenten zoals pastinaak. We hebben ook diverse oude (Oost-Vlaamse) fruitsoorten in de tuin staan, en enkele oude appel- en perenrassen, zoals Trezeke Meyers of de roodgele Sterreinette-appel of de sappige Legipont-peer. Ook frambozen, bessen, kweeperen en mispels zijn speciallekes die je in onze tuin aantreft. Je moet al dat fruit natuurlijk kunnen opeten en verwerken, he. Maar buren en vrienden helpen graag mee, hoor. Als de kinderen van de buren zeggen: Luc, jullie hebben een mooie tuin en t is tof dat wij af en toe van jullie fruit mogen proeven, dan doet dat toch deugd, niet? Weet je, met de huidige hype rond stadstuinieren en zelf telen en zo, voel ik me eigenlijk wel behoorlijk trendy. In plaats van zelf de trends achterna te hollen, zijn de trends achter ons komen aangerend; en wij zijn gewoon blijven doen wat we al jaren doen: tuinieren met plezier. Maar het meest geniet ik nog als ik met mijn vrouw, de kinderen en kleinkinderen samen ben. Het enthousiasme en de fantasie van de kleinkinderen werkt heel aanstekelijk. Het zijn eigenlijk zij die de grote variatie, de rijkdom en de (bio)diversiteit in onze tuin tot volle leven brengen. Bij oma en opa willen ze steeds buiten zijn en is het altijd tuinfeest: de kippen krijgen alle aandacht, in compost wordt eerst gespeeld vooraleer deze in de moestuin beland, het samen met opa oogsten van de vroege aardappelen is zoals het winnen van een trofee, en waar kan je als kind creatiever spelen dan in ons kabouterbos (een oude stapel uitgegraven grond die achteraan in de tuin is uitgebouwd tot een creatieve speelheuvel met struikgewas en de composteerplek; hier kunnen ze hun fantasie de vrije loop laten). Je pensioen komt dus stilaan in zicht. Heb je al verdere plannen? Vanacker: Eén lijn is er duidelijk: ik ga minder vergaderen en ik ga mijn activiteiten bij Vlaco en Landelijke gilden nog meer in de praktijk omzetten. Zelf nog actiever gaan kringlooptuinieren, maar ook gaan fietsen, genieten van de landelijke omgeving (al dan niet bij ons in de buurt). Ik heb daar nu maar af en toe tijd voor; ik moet steeds als het ware tijd stelen... En wie weet, wordt ik misschien een zeer actieve compostmeester. Heb je voor Vlaco nog een gouden raad? Vanacker: Vlaco moet aandacht blijven hebben voor zowel de grote als de kleine kringloop; voor zowel het thuiscomposteren als het kringlooptuinieren, voor zowel de professionele verwerking van organische resten als de afzet van bodemverbeteringsmiddelen en organische meststoffen. De elementaire principes van het composteren zoals het mengen van het groen en het bruin zou iedereen moeten kennen. Daar moet Vlaco voor blijven gaan. De focus moet nog meer op de kinderen komen te liggen. Zij zijn immers de composteerders van morgen. Als ik tijdens het wandelen of fietsen rondkijk, dan constateer ik dat er nog teveel grasmaaisel op een zogenaamde composthoop wordt gegooid en er vervolgens maar wat ligt te rotten. Het is misschien beroepsmisvorming, hoor, maar het valt me toch op. Er is nog werk voor de boeg voor Vlaco. Belangrijk is dat we die kringloop, zowel groot als klein, volledig gesloten krijgen. Dat is belangrijk in functie van klimaat, duurzaamheid, economie. In dat plaatje moet het toekomstige Vlaco zich trachten in te passen. Bedankt voor het interview, en nog veel plezier met al je toekomstplannen. Het geheel of gedeeltelijk overnemen van artikelen is toegelaten, mits bronvermelding. De Compostmeester nr 63 juli - augustus - september 2012 121536 www.mink.be