Dossier Intieme hygiëne 1. Inleiding We douchen elke dag, gebruiken deodorant, shampoo en conditioner, parfum, bodymilk, handcrème, We weten best hoe we ons lichaam moeten verzorgen. Maar weten we ook genoeg over de intieme hygiëne? Was je je vagina elke dag met zeep? En je penis? Is een wekelijkse douchebeurt voldoende? Wat met intieme geurtjes? Dit dossier geeft antwoorden op al je vragen over intieme hygiëne. 2. Voor meisjes en vrouwen 2.1 Kenmerken van de vagina De vagina of schede is het inwendige deel van het vrouwelijk geslachtsorgaan dat de baarmoeder met de buitenkant van het lichaam verbindt. Het uitwendige deel van de vagina is de vulva. De vulva bestaat uit de grote en kleine schaamlippen, de clitoris en het plasgaatje. De vagina produceert afscheiding (witverlies). Deze afscheiding dient om de vagina soepel, vochtig en gezond te houden en zorgt ervoor dat de zuurtegraad van de vagina voldoende laag (zuur) blijft. Een gezonde vagina heeft een zuurtegraad van 4,5 ph. Die zuurtegraad zorgt ervoor dat bacteriën, die infecties kunnen veroorzaken, niet in de baarmoeder of buikholte terecht kunnen komen. Vaginale afscheiding is dus heel normaal en gezond. Gezonde afscheiding is kleurloos of wit, jeukt niet en heeft geen nare geur (kan wel een beetje zurig ruiken). De hoeveelheid afscheiding verschilt van vrouw tot vrouw en verschilt ook op verschillende momenten in de menstruele cyclus. In het midden tussen twee menstruaties in is er meer afscheiding en is de afscheiding ook minder helder (meer geel, wit van kleur). Vlak voor en vlak na de menstruatie is er minder afscheiding. 2.2 Een goede vaginale hygiëne De vagina is een zelfreinigend orgaan. De vaginale afscheiding bevat goede bacterieën (lactobacillen) die de zuurtegraad van de vagina beschermen. Het is dan ook belangrijk om het natuurrlijke milieu van de vagina zo weinig mogelijk te schaden. Veel meisjes en vrouwen geloven dat ze zich veel moeten wassen om proper te zijn. Maar teveel wassen doodt ook de goede vaginale bacteriën. Was je vagina dagelijks met enkel lauw water. Gebruik nooit badschuim of badolie: deze detergenten verstoren het vaginale evenwicht. Producten voor intieme hygiëne zijn niet nodig en kunnen de vagina net te zuur maken. Hou de vagina ook droog om schimmels te vermijden. Zorg ervoor dat je geen te spannende kledij draagt aan het onderlichaam. Katoenen ondergoed is aan te raden. Ondergoed was je op hoge temperatuur. Als je naar het toilet bent geweest veeg je met toiletpapier van voor naar achter om te vermijden dat er darmbacteriën in de vagina terechtkomen. Gebruik geen geparfumeerde inlegkruisjes of tampons en verwissel deze zeker om de 4 à 6 uur. Pagina 1
2.3 Mogelijke vaginale problemen Een vaginale infectie of ontsteking is een veel voorkomend probleem. Heel wat meisjes en vrouwen krijgen het wel eens en huisartsen zien dit zeer regelmatig in hun praktijk. Het is zeker niets om je over te schamen! Als je vaginale klachten hebt wacht dan zeker niet te lang om een arts te consulteren. Op lange termijn kunnen vaginale klachten tot seksuele of fysieke problemen leiden. Een vaginale infectie kan veroorzaakt worden door schadelijke bacteriën of schimmels die de goede bacteriën in de vagina overwoekeren of door een slechte vaginale hygiëne (hiermee wordt te veel wassen met agressieve zepen bedoeld). Bovendien kan een slechte hygiëne je vagina net kwetsbaarder maken voor bacteriën. Een goede vaginale hygiëne is dus erg belangrijk! BACTERIËLE VAGINOSE Oorzaken: Een slechte vaginale hygiëne, het hebben van meerdere en wisselende seksuele partners of het nemen van antibiotica kunnen ervoor zorgen dat het aantal bacteriën die natuurlijk in de vagina aanwezig zijn stijgt. De zuurtegraad van de vagina stijgt boven de 4,5 ph. Klachten: Het kan zijn dat je deze infectie niet merkt want veel vrouwen hebben helemaal geen klachten en de gevolgen van deze infectie zijn niet ernstig. Mogelijke klachten zijn: afscheiding met visgeur en die grijsachtig en lopend is. Behandeling: Deze infectie wordt behandeld met antibiotica of crèmes. Op enkele dagen zijn de klachten verdwenen. SCHIMMELINFECTIE (CANDIDA) Oorzaken: Je vagina bevat verschillende schimmels. Normaal gezien houdt het vaginale milieu de verschillende schimmels en bacteriën in evenwicht. Maar het vaginale milieu kan verstoord worden door hormoonschommelingen, het innemen van antibiotica, wassen met zeep of stress en spanningen. Wanneer het vaginale milieu verstoord is kunnen de schimmels die sowieso aanwezig zijn in de vagina gaan woekeren. Vooral tijdens de menstruatie komt de infectie voor (zeker bij tampongebruik). Klachten: Een vaginale infectie geeft duidelijke klachten. Een geurloze, witte, dikke afscheiding, jeuk en roodheid van de vagina en schaamlippen. Behandeling: Deze infectie wordt behandeld met medicijnen en zalf en soms ook met vaginale capsules. De infectie is meestal niet seksueel overdraagbaar. Toch kan je partner last krijgen van jeuk aan de penis. Wassen met water en zeep is voor hem voldoende. TRICHOMONASBACTERIE Oorzaken: De trichomasbacterie woekert in de vagina. Deze bacterie kan overgerdagen worden bij onbeschermd seksueel contact. Pagina 2
Klachten: Deze infectie kan soms lange tijd geen klachten veroorzaken maar in ernstige gevallen heeft de vrouw last van onaangenaam ruikende geelgroene afscheiding en heeft ze jeuk, pijn en een branderig gevoel. Behandeling: Antibiotica wordt voorgeschreven om de infectie aan te pakken. Omdat de infectie seksueel overdraagbaar is moet ook de partner mee behandeld worden. Bij mannen wordt de diagnose moeilijk gesteld omdat ze geen symptomen hebben. CHLAMyDiA INFECTIE Oorzaken: De chlamydia-bacterie kan worden overgedragen bij onbeschermd seksueel contact. De bacterie nestelt zich in de slijmvliezen van de geslachtsdelen en kan een ontsteking veroorzaken van de urinebuis, de anus of de baarmoedermond. Klachten: Een vrouw met chlamydia kan geen klachten hebben terwijl ze de infectie wel kan doorgeven. Klachten die wel kunnen voorkomen zijn tussentijdse bloedingen, buikpijn, branderig gevoel bij het plassen en etterige afscheiding. Een chlamydia infectie die niet behandeld wordt kan ernstige gevolgen hebben (onvruchtbaarheid). Behandeling: Antibiotica wordt voorgeschreven om de infectie aan te pakken. Omdat de infectie seksueel overdraagbaar is moet ook de partner mee behandeld worden. INFECTIE DOOR VERKEERDE HYGIËNE Oorzaken: Bij vaginale infecties is het niet altijd een bacterie of schimmel die de boosdoener is. Ook een slechte vaginale hygiëne kan heel wat problemen veroorzaken of kan het vaginale milieu verstoren waardoor je vatbaarder wordt voor bacterie- of schimmelinfecties. Klachten: Pijn en jeuk. Behandeling: Toepassen van een correcte vaginale hygiëne. 2.4 Tips op een rijtje Niet teveel wassen en geen zeep gebruiken Geen spannende kledij dragen en katoenen ondergoed dragen Na toiletbezoek met toiletpapier van voor naar achter vegen Geen geparfumeerde inlegkruisjes of tampons gebruiken 2.5 Naar de dokter Als de vaginale afscheiding toeneemt, onaangenaam ruikt of van kleur verandert Pagina 3
Wanneer je pijn of jeuk hebt Als je seksueel actief bent laat je best jaarlijks een uitstrijkje maken. Met een uitstrijkje onderzoekt men of er aanwijzingen zijn voor infecties door bacteriën of virussen (dit is ook belangrijk bij de vroegtijdige opsporing van baarmoederhalskanker). 3. Voor jongens en mannen 2.1 Kenmerken van de penis De penis is het mannelijk geslachtsorgaan en bestaat uit een schacht, een eikel, een voorhuid en een plasgaatje. In de schacht van de penis bevinden zich zwellichamen (die opzwellen bij een erectie) en de urinebuis (de urinebuis is de doorgang voor urine en voor sperma). De eikel is het meest gevoelige deel van de penis en wordt beschermd door de voorhuid. Op de top van de eikel vinden we het plasgaatje. Jongens en mannen die besneden zijn hebben geen of een gedeeltelijke voorhuid. Besnijden gebeurt omwille van medische (daarover later meer) en religieuze redenen. 2.2 Een goede hygiëne van de penis Op de basis van de eikel bevinden zich talgkliertjes die smegma produceren. Smegma beschermt de huid van de eikel en de voorhuid. Maar smegma kan zich ook ophopen tussen eikel en voorhuid en daar irritaties veroorzaken die tot ontstekingen kunnen leiden. Daarom moet het smegma dagelijks worden weggewassen met water. Om het smegma te kunnen verwijderen moet je de voorhuid naar achteren trekken zodat de eikel bloot komt te liggen. 2.3 Mogelijke problemen EEN NAUWE VOORHUID Oorzaken: De voorhuid van kleine jongetjes is te nauw om over de penis te schuiven. Door regelmatig de voorhuid naar achter te trekken vanaf het vijfde levensjaar rekt de voorhuid op. Soms lukt het niet om de voorhuid op te rekken omwille van een aangeboren afwijking of vernauwt de voorhuid onder invloed van een infectie. Klachten: De voorhuid kan niet naar achteren getrokken worden waardoor een goede hygiëne niet mogelijk is. Irritaties en ontstekingen kunnen het gevolg zijn. Behandeling: Men probeert eerst de voorhuid op te rekken door dit regelmatig te oefenen en soms in combinatie met het gebruik van crèmes. Als dit niet lukt gaat men soms over tot gehele of gedeeltelijke besnijdenis (de voorhuid wordt geheel of gedeeltelijk verwijderd). ONTSTEKING VAN DE EIKEL EN/OF VOORHUID (BALANITIS) Oorzaken: De eikel en de voorhuid ontsteken door irritatie van het slijmvlies van de eikel. Het slijmvlies kan irriteren door een ophoping van smegma, huidschilfers en urine tussen Pagina 4
eikel en voorhuid. Een slechte hygiëne of een te nauwe voorhuid zijn hiervan de oorzaken. Verder kan het slijmvlies ook irriteren door een bacteriële infectie (trichomonas) of schimmelinfectie (candida). Klachten: Jeuk, irritatie, pijn, rode en schilferige eikel. Behandeling: Bij een bacteriële infectie wordt antibiotica voor geschreven. Bij een schimmelinfectie wordt een schimmeldodende crème voorgeschreven. In alle gevallen is een uitstekende hygiëne waarbij smegma en vuilresten zorgvuldig worden verwijderd een onderdeel van de behandeling. Indien er sprake is van een te nauwe voorhuid kan men overgaan tot het verwijderen van de voorhuid (besnijdenis). PARELKETTING Oorzaken: Een parelketting is een ketting van kleine, kegelvormige papillen (knobbeltjes), die bij sommige mannen aan de rand van de eikel voorkomen. De knobbeltjes kunnen groot of klein zijn (maar zijn zelden groter dan 1 mm). Het aantal kan variëren van 1 tot meer dan honderd. Een parelketting wordt vaak verward met genitale wratten. Een parelketting is echter geen ziekte. Klachten: Geen Behandeling: Geen 2.4 Tips op een rijtje Reinig de penis dagelijks met lauw water. Trek de voorhuid zachtjes naar achter zodat je ook het vuil tussen de eikel en de voorhuid kan wegwassen. Gebruik geen of weinig zeep. 2.5 Naar de dokter als Je voorhuid te nauw is waardoor een goed hygiëne niet mogelijk is Je pijn of jeuk hebt 4. Bronnen Aline Van der Borgt Hoe vermijd je vaginale infecties? Artikel in Goed Gevoel, april 2010. Gijs, Luk e.a. Seksuologie Bohn Satfleu van Loghum (2004). www.gezondheid.be www.gezondheidsnet.nl www.e-gezondheid.be Pagina 5