WAT TELENET EN BELGACOM TOEVALLIG EN GEHEEL PER ONGELUK VERGETEN TE VERTELLEN In het najaar van 2007 lanceerde aanbieder van digitale tv Telenet een agressieve mediacampagne tegen concurrent Belgacom TV. In een aantal kranten verschenen paginagrote advertenties onder de noemer Wat Belgacom TV CO2-uitstoot 107.615,44 ton toevallig en geheel % abonnementskost 17% per ongeluk vergeet te vertellen. Reden Totale kost 24 miljoen euro voor de campagne was de bewering van Belgacom TV dat ze een goedkoper abonnement aanboden dan Telenet. Maar zowel Belgacom als Telenet verzwijgen dat de energiefactuur van hun klanten na de aansluiting van digitale televisie fiks stijgt. Het elektriciteitsverbruik van de bijkomende toestellen die ze nodig hebben kost tot 20% van de abonnementskost. De oorzaak is het stand-by of sluimerverbruik van die toestellen. Bovendien is dat sluimerverbruik onvermijdbaar in het huidige aanbod. Zowel Belgacom als Telenet dwingt de klanten om de toestellen permanent stand-by te laten staan. Nochtans zijn zuinige alternatieven perfect technisch mogelijk. In dit dossier analyseert Bond Beter Leefmilieu het verbruik van digitale televisie, en vertaalt dit verbruik in de onnodige kosten en milieulast.
WAT TELENET EN BELGACOM TOEVALLIG EN GEHEEL PER ONGELUK VERGETEN TE VERTELLEN Stand-by-verbruik digitale televisie zorgt voor enorme energieverspilling Digitale televisie kost een pak meer dan aanbieders Belgacom en Telenet beweren. Bond Beter Leefmilieu stelt vast dat het nutteloos stand-by-verbruik van de verschillende toestellen tot 20% van het abonnementsgeld kan bedragen. De energieverspilling van digitale televisie is bovendien een gesel voor het klimaat. Kijkt binnenkort elk gezin in België digitaal, dan zal enkel daardoor de totale energieproductie van de 60 megaturbines van het windpark op de Thorntonbank voor de Belgische kust verloren gaan. Consument betaalt concurrentieslag tussen aanbieders De zware concurrentieslag tussen de aanbieders van digitale televisie maakt dat die kiezen voor zo goedkoop mogelijke toestellen. Die zijn vaak voorzien van slechte, verspillende technologie. De energie-efficiëntie van de toestellen wordt verwaarloosd. De consument draait op voor de kosten. Bovendien moet wie digitale televisie in huis haalt, daarvoor een hele resem toestellen installeren: splitters, modems, hubs en set top boxen zoals de Digibox of de Digicorder. Gezinnen met digitale televisie zien hun stand-by-verbruik tot 75% stijgen. Dat kan tot 44 euro per jaar oplopen. Bovendien is dat sluimerverbruik onvermijdbaar in het huidige aanbod. Zowel Belgacom als Telenet dwingt de klanten om de toestellen permanent stand-by te laten staan. Nochtans zijn zuinige alternatieven perfect technisch mogelijk. Zuinige toestellen zijn voorhanden, maar niet te krijgen bij Belgacom en Telenet Bond Beter Leefmilieu stelt voor om het aantal toestellen nodig voor digitale toestellen drastisch te verminderen. Het is vandaag al mogelijk televisietoestellen te leveren die voorzien zijn van digitale set top boxen en een harde schijf voor opname. Bovendien moeten de toekomstige toestellen veel minder energie verspillen. BBL stelt dat het stand-by vermogen op 0,5 W moet gelegd worden. Nu verbruikt het hele arsenaal aan toestellen continu tot 30W in stand-by. Zuinige toestellen zijn technologisch perfect haalbaar. In Californië is een wet in voege die aanbieders van soortgelijke toestellen die norm oplegt. Belgacom en Telenet hebben de verantwoordelijkheid om veel energiezuiniger producten op de markt te zetten. De kosten van de hogere elektriciteitconsumptie worden vandaag afgewenteld op de klanten, en de maatschappij. Belgacom en Telenet kunnen hun leveranciers van apparatuur in het lastenboek opleggen dat een maximaal verbruik moet worden gerespecteerd. www.bondbeterleefmilieu.be Stand-by-verbruik digitale televisie www.bondbeterleefmilieu.be 2
Samenvatting Het standby-verbruik van een doorsnee configuratie voor digitale televisie van zowel Telenet als Belgacom levert een significante meerkost door het elektriciteitverbruik op o Telenet: 44 euro per jaar, 22% van de abonnementskost o Belgacom: 24 euro per jaar, 12% van de abonnementskost Digitale televisie is in een gemiddeld huishouden de grootste slokop van het sluimerverbruik. Nieuwe klanten zien hun sluimerverbruik tot 75% stijgen. 85% van het jaarlijkse energieverbruik door digitale televisie is verspild stand-byverbruik. De zware concurrentieslag tussen de aanbieders van digitale televisie maakt dat die kiezen voor de goedkoopste technologie. De energie-efficiëntie van de toestellen wordt daarbij verwaarloosd. De consument draait op voor de kosten. Het nutteloze standby-verbruik van digitale televisie kost de Belgische tv-kijker jaarlijks 24 miljoen euro. Het zorgt voor een onnodige CO 2 -uitstoot van 108.000 ton. Dat betekent dat die CO 2 -uitstoot betaald wordt aan 223 euro per ton, terwijl vandaag op de emissiehandelsmarkt een ton CO 2 tien keer minder kost. Het vermijden van de uitstoot moet een economische prioriteit zijn. Kijkt binnenkort elk Belgisch gezin digitaal, dan bedraagt de verspilling door stand-byverbruik van digitale televisie de volledige elektriciteitsproductie van de 60 turbines van het windpark van C-Power op de Thorntonbank. Het grootste Belgische industriële project van de afgelopen jaren, zal in dat geval dienen om het nutteloze sluimerverbruik van digitale televisie te dekken. Belgacom en Telenet hebben de EU Code of Conduct for Digital TV Services binnen de Europese richtlijn ecodesign niet ondertekend. Die code legt minimale criteria vast op vlak van energieprestaties van de set top boxen. Op dit ogenblik zijn er in de hele Europese Unie 55 miljoen set top boxen in gebruik. Die verspillen samen zo n 9,5 miljoen MWh aan stand-by-verbruik. Dat is het jaarverbruik van 2,6 miljoen gezinnen. Of net iets meer dan het verbruik van alle gezinnen in het Vlaams Gewest. De Europese Commissie verwacht dat het aantal set top boxen zal stijgen naar 170 miljoen. De alternatieven die veel minder verbruiken zijn voorhanden. BBL stelt een stand-by norm van 0,5 W voor, en stelt dat Telenet en Belgacom deze moeten implementeren in hun lastenboek. Stand-by-verbruik digitale televisie www.bondbeterleefmilieu.be 3
Methodologie en aannames Er werden metingen uitgevoerd bij klanten van Telenet en Belgacom, als marktleiders van de digitale televisie in Vlaanderen. Van iedere leverancier is bij vijf klanten het elektriciteitsverbruik gemeten, van alle toestellen (splitters, modems, set top boxen ) afzonderlijk, in gebruik en in standby. De resultaten waren onderling zeer gelijklopend, al konden de configuraties en de geplaatste toestellen licht verschillen van meting tot meting. We hebben het gemiddelde berekend van de gemeten waarden, om tot globale conclusies te kunnen komen. We gaan er van uit dat de Belgische gezinnen gemiddeld zo n 2,5 uur per dag televisie kijken [1]. Dat betekent dat de toestellen 21,5 uur in stand-by staan. Klanten werden onder andere gezocht via http://www.bblv.be/klimaatnet/energieforum/, onder energiemeesters van Klimaatwijken De gemeten Belgacom configuraties hadden allemaal een set top box met harde schijf, en ook uit de website van Belgacom blijkt dat enkel die nog te verkrijgen zijn. Bij Telenet hebben we metingen gedaan bij set top boxen mét en zonder harde schijf (de Digicorder en de Digibox). De gemeten set top boxen van Belgacom schakelen na 2 uur in lager stand-verbruik. Bij Telenet werd dit niet vastgesteld. Op basis van een eigen steekproef gaan we ervan uit dat van elke 4 Telenetaansluitingen er 3 met Digibox en 1 met Digicorder zijn. De gemeten configuraties maakten deel uit van een pakket digitale televisie en internet. High definition toestellen zijn niet opgenomen in de metingen, omdat hun aandeel op dit ogenblik nog verwaarloosbaar is en het gros van het verbruik voor rekening is van de traditionele set top boxen. Verdere details in de tabel in bijlage. Stand-by-verbruik digitale televisie www.bondbeterleefmilieu.be 4
Resultaten metingen De ondersteunende toestellen voor digitale televisie hebben samen bij beide leveranciers een gelijkaardig vermogen in werking, namelijk ongeveer 30 Watt. Opvallend is dat bij Telenet het vermogen in stand-by het vermogen ongeveer even hoog is als in werking. Bij de Digibox lag het gemiddeld vermogen in stand-by (10,6W) zelfs hoger dan het vermogen in werking (10,3W)! In de door ons gemeten configuraties heeft een Telenetklant 4 toestellen nodig die permanent moeten aanstaan, terwijl bij Belgacom 2 toestellen nodig zijn. Dat levert per jaar een stand-by verbruik op van 230 kwh bij Telenet, en 114 kwh bij Belgacom TV. Reden voor dat verschil is onder meer dat de door ons gemeten Telenet-klanten meer toestellen nodig hadden dan Belgacom-klanten. Bovendien schakelden de door ons gemeten Belgacomtoestellen in stand-by na een tweetal uur naar een lager verbruik. Gezien de snelle evolutie van de markt kan het zijn dat andere configuraties een ander verbruik zullen hebben. Ter vergelijking: het stand-by-verbruik van een gemiddeld gezin bedraagt ongeveer 300 kwh. Heel veel elektronische apparatuur blijft immers elektriciteit verbruiken, zelfs al denk je dat je ze uitschakelt. En er zijn heel wat toestellen die voorzien zijn van allerlei lampjes (denk maar aan de televisie en de stereo) of klokjes (zoals de microgolfoven). Allemaal samen verbruiken die tot 10% van het gemiddeld jaarverbruik aan elektriciteit in huis [2]. De introductie van digitale televisie in een gemiddeld huishouden leidt in het geval van Telenet tot een stijging van 75% van het sluimerverbruik. In het geval van Belgacom is dat een stijging van 38%. Het stand-by-verbruik kost de klant van digitale televisie gemiddeld 33 euro per jaar. Dat komt overeen met een extra kost bovenop de abonnementskost van 17%. Het stand-by verbruik maakt maar liefst 85% van het jaarlijkse elektriciteitverbruik door digitale televisie. In Vlaanderen zijn momenteel 790.000 klanten geabonneerd op digitale televisie via Telenet of Belgacom. Alles samen verbruiken die 142 miljoen kwh per jaar, wat een jaarlijkse kost van 24 miljoen euro aan de huidige elektriciteitprijs oplevert. Al die elektriciteit moet natuurlijk worden geproduceerd in elektriciteitcentrales, die een uitstoot van CO 2 veroorzaken. De totale uitstoot van CO 2 als gevolg van de introductie van digitale televisie bedraagt momenteel 108.000 ton per jaar. Ondertussen is digitale televisie in België aan een spectaculaire opmars bezig. Voortgestuwd door de prijzenslag tussen de grootste concurrenten, schakelen meer en meer mensen over. Als we vooruit kijken, en berekenen wat de gevolgen zouden zijn als alle gezinnen digitaal zouden kijken, onder de huidige voorwaarden, laat dit weinig aan de verbeelding over. Het totale stand-by verbruik zou dan 813 miljoen kwh bedragen, wat overeenkomt met de volledige productie van het uit 60 windturbines bestaande windpark dat C-Power momenteel voor de Belgische kust aan het bouwen is. De verspilling door de stand-by van digitale televisie is economisch onverdedigbaar. De totale kost aan weggesmeten elektriciteit bedraagt in het maximale scenario 138 miljoen euro -- de totale CO 2 -uitstoot per jaar 618.000 ton. Ter vergelijking, dat levert een kost aan CO 2 op van 224 euro/ton, terwijl vandaag op de Europese emissiehandelsmarkt tussen bedrijven ongeveer 25 euro per ton CO 2 wordt geboden. We betalen dus 10 keer meer om de CO 2 uit te stoten, dan bedrijven betalen om diezelfde CO 2 te besparen. Deze verspilling stoppen, zou dus een onmiddellijke economische prioriteit moeten zijn. Stand-by-verbruik digitale televisie www.bondbeterleefmilieu.be 5
Initiatieven om verbruik aan te pakken In de Lente van het Leefmilieu kwamen de deelnemers aan de werkgroep over het lange termijn klimaatbeleid tot de conclusie dat de introductie van digitale televisie een voorbeeld is van hoe bepaalde technologische keuzes ons vast kunnen zetten in een fundamenteel milieuonvriendelijke toekomst. Het rapport van de stakeholders concludeert: Er zou een actie moeten worden gestart om de marktspelers naar veel beter presterende toestellen te oriënteren. [3] Een aanbeveling die vervolgens niet is weerhouden door de, toenmalige, federale regering. Het is technologisch perfect haalbaar om energie-efficiënte toestellen op de markt te brengen. In de Amerikaanse staat Californië bleef de overheid niet bij de pakken zitten. Daar geldt voor vergelijkbare toestellen een standaard van 1 Watt in stand-by en 8 Watt bij gebruik [4]. De bedoeling is om in de loop van de tijd bij nieuwe toestellen het stand-by vermogen te verlagen naar 0,5 W. Op Europees niveau werkt de Europese Commissie ondertussen aan richtlijnen voor het maximaal verbruik van allerlei elektronische toestellen. Dat is het gevolg van de Ecodesign richtlijn uit 2005 [5], die onlangs nog door het Ecodesign Regulerend comité is bekrachtigd. [6] In dit kader werkt de Europese Unie ook aan ecodesign richtlijnen voor zogenaamde set top boxen, de decoders en aanverwante toestellen voor digitale televisie. Op Europees niveau loopt momenteel een voorbereidend onderzoek [7] om richtlijnen voor complexe set top boxes uit te werken. Bond Beter Leefmilieu vreest echter dat de maatregelen te laat zullen komen. De omschakeling is momenteel al in volle gang. Uit dat onderzoek blijkt dat er momenteel al minstens 55 miljoen set top boxen voor digitale televisie in gebruik zijn. Als de we de Vlaamse gegevens extrapoleren, betekent dat het sluimerverbruik voor digitale televisie in de Europese Unie niet minder dan 9,35 miljoen MWh bedraagt. Dat is het jaarverbruik van 2,6 miljoen gezinnen. Of net iets meer dan het verbruik van alle gezinnen in het Vlaams Gewest. Als onderdeel van de werkzaamheden in het kader van de Ecodesign richtlijn, is overigens een EU Code of Conduct for Digital TV Services gelanceerd. Die vrijwillige code legt minimale criteria vast op vlak van energieprestaties van de set top boxen. Belgacom en Telenet hebben de Code niet ondertekend. Conclusies en aanbevelingen De toestellen om digitale TV veel minder te laten verbruiken zijn vandaag op de markt. Deze hebben een veel lager verbruik in de gebruiksfase en schakelen automatisch naar een veel lager stand-by verbruik als ze niet worden gebruikt. Ook op het aantal toestellen moet worden bespaard. Zo is het mogelijk televisietoestellen te leveren die al voorzien zijn van digitale decoders en een harde schijf voor opname. Belgacom en Telenet hebben de verantwoordelijkheid om veel energiezuiniger producten op de markt te zetten. De kosten van de hogere elektriciteitconsumptie worden vandaag afgewenteld op de klanten, en de maatschappij. In tijden van stijgende levensduurte is dit geen te verantwoorden praktijk. Daarom kunnen Belgacom en Telenet hun leveranciers van apparatuur in het lastenboek opleggen dat een maximaal verbruik moet worden gerespecteerd. BBL stelt dat het stand-by vermogen op 0,5 W moet gelegd worden. Stand-by-verbruik digitale televisie www.bondbeterleefmilieu.be 6
Verder zou het voor klanten mogelijk moeten zijn om te kiezen met welke toestellen ze de digitale televisie de huiskamer inbrengen. Zo kan de klant zelf kiezen voor de meest energiezuinige optie. Het is aan de Belgische regeringen om te zorgen dat de Europese normen voor ecodesign van deze toestellen worden geïmplementeerd voor alle toestellen die digitale televisie ondersteunen. En dat deze normen op het best haalbare niveau gelegd worden. Het stand-by vermogen moet dan ook op 0,5 W liggen. Implementatie van deze norm, zou het verbruik bij volledige overschakeling maar liefst 50 maal lager brengen, dan waar we onder ongewijzigde omstandigheden uit zouden komen! Uiteindelijk is dit dossier een typisch voorbeeld van hoe ondoordachte technologische ontwikkelingen ons heel veel geld kunnen kosten, en onverantwoorde milieuschade kunnen opleveren. Een tiende van ons elektriciteitverbruik gaat vandaag al op aan sluimerverbruik. Door voortdurend meer elektronische apparatuur te kopen en te installeren zal dit aandeel alleen maar toenemen, als we niet snel ingrijpen. Het is dan ook aan de overheid om de technologische ontwikkeling te sturen, en aan de industrie om bij de ontwikkeling van nieuwe producten het energiegebruik en de milieuimpact ten gronde mee te nemen in de overwegingen. Stand-by-verbruik digitale televisie www.bondbeterleefmilieu.be 7
Contact bij Bond Beter Leefmilieu: Bram Claeys, adviseur energie en klimaat, bram.claeys@bblv.be Joris Gansemans, pers en communicatie, joris.gansemans@bblv.be Eindnoten: [1] Glorieux, I. & J. Minnen (2008) Website 'Belgisch tijdsbudgetonderzoek' (www.time-use.be), Onderzoeksgroep TOR Vrije Universiteit Brussel & Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie, Brussel. [2] Sluimerverbruik op site Milieuadvieswinkel: http://www.milieuadvieswinkel.be/index.php/02.02.02.09/ [3] Verslag van de werkgroep Klimaat en energie, Maatregelengroep 6, visie post 2012, http://www.lentevanhetleefmilieu.be/de_workshops/klimaat_en_energie/resultaten [4] California Energy Commission: http://www.energy.ca.gov/ [5] Informatie over ecodesign richtlijn: http://ec.europa.eu/energy/demand/legislation/eco_design_en.htm [6] Member States endorse Commission proposal to reduce standby electricity consumption, 8 juli 2008, http://europa.eu/rapid/pressreleasesaction.do?reference=ip/08/1117&format=html [7] http://www.ecocomplexstb.org -- The official site for the preparatory study on Complex Set-top Boxes, i.e. Lot 18. The study is being carried out for The European Commission (DG TREN) in the context of the Framework Directive on ecodesign of Energy using Products (EuP). Dossier Bond Beter Leefmilieu, 15/7/08 Stand-by-verbruik digitale televisie www.bondbeterleefmilieu.be 8
Bijlage 1: tabel met data Telenet Belgacom Vermogen (W) Splitter 5,80 nvt Modem 8,00 2,80 Hub 3,40 set top box 12,40 11,71 gemeten bij 5 klanten van elk, telkens in gebruik en standby Totaal standby 29,60 14,51 Totaal in werking 29,55 26,90 Totaal vermogen 29,59 15,80 Totaal standby per jaar (kwh) 232,29 113,88 Totaal verbruik per jaar (kwh) 259,25 138,43 Kost per jaar standby-verbruik (euro) 39,49 19,36 Kost totaal verbruik (euro) 44,07 23,53 Kost verbruik ten opzichte van abonnement per jaar 22% 12% Percentage verbruik standby 89,60 82,27 Basiskost abonnement (euro) 200,76 191,40 Aantal abonnees 438.000,00 350.000,00 Totaal standby verbruik vandaag (kwh) 141.599.268,00 Totale kost standby (euro) 24.071.875,56 Totale CO2-uitstoot (ton) 107.615,44 Effect volledige overschakeling BAU Totaal standby verbruik (kwh) 812.828.495,53 Vergelijking met C-Power offshore windpark (60 turbines) 116% Totale kost standby (euro) 138.180.844,24 Totale CO2 uitstoot (ton) 617.749,66 Kost per ton CO2 (euro/ton) 223,68 Effect introductie 0,5 W norm Totaal standby verbruik (kwh) 15.695.000,00 2% Totale kost standby (euro) 2.668.150,00 Totale CO2-uitstoot (ton) 11.928,20 Data Elektriciteitsprijs (c/kwh) 0,17 Gemiddeld uur standby (u) 21,50 CO2-uitstoot (ton/kwh) 0,00076 Aantal Belgische gezinnen in 2007 4.523.391,00 Productie per jaar C-Power (kwh) 700.000.000,00 Standby vermogen Digibox (W) 10,60 Standby vermogen Digicorder (W) 17,80 Verhouding Digibox/Digicorder 4 op 1 Standby vermogen Belgacom set top box (W) 16,70 Vermogen Belgacom set top box na 2u (W) 11,20 Vermogen in werking Digibox 10,30 Vermogen in werking Digicorder 18,50 Vermogen in werking Belgacom set top box 17,30 Vermogen in werking Belgacom modem 9,60 Stand-by-verbruik digitale televisie www.bondbeterleefmilieu.be 9
Bijlage 2: originele advertentie Telenet Stand-by-verbruik digitale televisie www.bondbeterleefmilieu.be 10