CO 2 -FOOTPRINT ANALYSE TIMMERHUIS GROEP ANALYSE 2011 (D.D. 05-07-2012) RECTIFICATIE (10-04-2013)

CO 2 -FOOTPRINT ANALYSE TIMMERHUIS GROEP ANALYSE 2011 (D.D. 05-07-2012) RECTIFICATIE (10-04-2013)

1. INLEIDING De Timmerhuis Groep hecht waarde aan duurzaamheid en het milieu. Daarom wordt de CO 2 -footprint van Timmerhuis middels dit document in kaart gebracht. Om tot een kwalitatief goede analyse te komen worden de volgende stappen doorlopen. Allereerst is het van belang de organisatorisch grens te bepalen. Hierin wordt bepaald welke onderdelen tot het bedrijf gerekend worden en welke emissies dus meetellen voor de CO 2 -footprint en welke niet. Hierbij is de grens bepaald volgens het Green House Gas - protocol. Vervolgens worden alle emissies die binnen de organisatorische grens vallen geanalyseerd en toegewezen aan verschillende groepen emissies. Deze groepen worden scopes genoemd, hierbij beperken we ons tot scope 1 (directe emissies) en scope 2 (indirecte emissies). Ten slotte vergelijken we het geanalyseerde jaar met het referentiejaar. Deze uitkomst wordt vergeleken met het reductieplan. Dit wordt uitgevoerd volgens het PDCA principe beschreven in het reductieplan. 2

INHOUDSOPGAVE 1. Inleiding... 2 2. Organisatorische grens... 4 Organisatie... 4 Projectgroep... 4 Organisatorische grens... 4 3. Emissies... 5 Scopes... 5 Analyse scope 1... 6 Analyse scope 2... 7 4. Meetonnauwkeurigheden en onzekerheden... 8 Scope 1... 8 Scope 2... 8 5. Vooruitgang ten opzichte van het referentiejaar... 9 vooruitgang 2011 scope 1... 9 6. Bijlagen... 10 Bijlage 1 Overzicht wagenpark... 10 Bijlage 2 Overzicht materieel... 11 Bijlage 3 Bronnenlijst... 12 3

2. ORGANISATORISCHE GRENS ORGANISATIE Timmerhuis is al sinds 1976 actief in de weg- en waterbouw op verschillende vlakken. Timmerhuis Groep is gevestigd in Vriezenveen en is de overkoepelende naam voor 6 businessunits, elk met hun eigen expertise en discipline. Deze kunnen los worden ingezet maar ze fungeren ook complementair en kunnen elkaar waar nodig ondersteunen en versterken. Timmerhuis wordt onder andere ingeschakeld voor het ontwikkelen, coördineren en realiseren van civieltechnische projecten, het bouw- en woonrijp maken van diverse locaties, het uitvoeren van sloop- en saneringswerkzaamheden en het leveren van ophoog- en industriezand. PROJECTGROEP Voor het in kaart brengen van de CO 2 - footprint is de volgende projectgroep opgesteld: Bert Wolterink Remco Wissink Kasper Kolman Berend van Raaij Directeur Bedrijfsleider Projectvoorbereider Werkvoorbereider ORGANISATORISCHE GRENS Het reglement 1a stelt: de organisatorische grens dient zodanig gekozen te zijn dat er zich geen C-aanbieders onder de A-aanbieders bevinden. A-aanbieders zijn hierbij de aanbieders die samen verantwoordelijk zijn voor 80% van de inkoopomzet van het bedrijf. De C-aanbieders zijn bedrijven die een zeggenschapsrelatie met het bedrijf hebben. 1b Het GreenHouse Gas protocol (hierna GHG) geeft twee methoden voor het bepalen van de organisatorische grens zodat deze voldoet aan bovenstaande voorwaarde: de financial control approach en de operational control approach (vrij vertaald: gebaseerd op de omzet of op het operationele vlak van het bedrijf). 2 In dit geval zijn de grenzen bepaald op grond van het operationele vlak van het bedrijf. Hieronder vallen alle 6 de businessunits waaruit de Timmerhuis Groep bestaat: - Timmerhuis Projecten - Devri Infra civieltechnisch projectburo - Maathuis Braakhuis sloopwerken en (asbest)saneringen - Timmerhuis Sloop en Milieu - Timmerhuis Zandwinning - Timmerhuis Weg- en Waterbouw 4

3. EMISSIES SCOPES Een goede CO 2 -footprint is niet alleen bepalen hoeveel een bedrijf uitstoot maar ook welke onderdelen binnen het bedrijf het meeste uitstoten. Zo kan men gemakkelijk inzicht verkrijgen in waar de emissies vandaan komen en hoe deze te verminderen. Het Handboek CO 2 -prestatieladder maakt hierbij (gebaseerd op het GHGprotocol) onderscheid in drie groepen emissies, scopes genoemd. De scopes zijn schematisch weergegeven in Figuur 1. SCOPE 1 Scope 1 omvat alle directe emissies, emissies die direct door de eigen organisatie worden uitgestoten. Het gaat hier bijvoorbeeld om het gasverbruik van het pand en het brandstofverbruik voor het wagenpark en het materieel. Een aparte groep in scope 1 zijn airco s en koelingapparatuur. Zij stoten niet direct CO 2 uit maar lekken wel koelvloeistoffen direct in de lucht die tot de broeikasgassen gerekend worden. SCOPE 2 Scope 2 omvat alle indirect emissies, emissies die al zijn uitgestoten voor een grondstof die door de organisatie wordt verbruikt. Voorbeelden hiervan zijn het elektriciteitsverbruik (op de centrale verbrand men fossiele brandstoffen om elektriciteit op te wekken), brandstofverbruik van zakenreizen met een privéauto of met het vliegtuig. SCOPE 3 Scope 3 omvat alle overige indirecte emissies. Hieronder vallen bijvoorbeeld de emissies die vrijkomen bij de afvalverwerking, bij het printen op papier of bij de elektra van klanten. In dit document zullen alleen de emissies uit scope 1 en 2 geanalyseerd worden over het jaar 2011. Figuur 1 Overzicht scopes 5

ANALYSE SCOPE 1 Voor de analyse van scope 1 is de CO 2 uitstoot voor drie subgroepen bepaald: Brandstofverbruik wagenpark Van de aanwezige wagens in het wagenpark is het gemiddelde verbruik, gemiddelde uitstoot en de getankte liters opgezocht. Hieruit is bepaald hoeveel ton CO 2 elke auto heeft uitgestoten. Hiermee kwam de totale uitstoot van het wagenpark in 2011 op 159 ton. Een overzicht van alle auto s in het wagenpark is te vinden in Bijlage 1 Overzicht wagenpark. Brandstofverbruik materieel Van het aanwezig materieel is ook de hoeveelheid CO 2 bepaald. Dit kon echter niet per voertuigtype aangezien daar geen specificaties van bekend zijn. Daarom is hiervoor de hoeveelheid diesel dan wel gasolie vermenigvuldigd met een standaard getal, de conversiefactor (1c), waaraan een liter van desbetreffende brandstof gelijk staat (in dit geval 1L = 3,135 kg CO 2 ). De totale uitstoot van het materieel kwam in 2011 uit op 615 ton CO 2. Een overzicht van het materieel is te vinden in Bijlage 2 Overzicht materieel. Gasverbruik In 2011 is er 11302 m³ gas verbruikt door Timmerhuis. De conversiefactor voor aardgas (1c) bedraagt 1825 gco 2 /m³. De uitstoot voor het gasverbruik bedraagt daarmee respectievelijk 20,62 ton CO 2. Lekgas airco s en koelinstallaties In de onderhouds- en handboeken van de airco s is niet teruggevonden hoeveel koelmiddel er is gelekt in 2011. Wel is er uit de onderhoudsboeken te achterhalen hoeveel koudemiddel er in de verschillende airconditioningunits moet zitten. Aangenomen wordt dat ongeveer 5% lekt (generiek) (3). In alle airco s van Timmerhuis zit 10,45 kg van het koelmiddel Freon R22. Deze heeft een aardopwarmingsvermogen van 1810. Dat wil zeggen dat 1 gram Freon de aarde even hard opwarmt als 1810 gram CO 2 (1c). Aangenomen wordt dat 0,05*10,45 = 0,52 kg Freon is gelekt. Dit komt overeen met 0,945 ton CO 2 voor het jaar 2011 Scope 1 De totale uitstoot van directe CO 2 -emissies bedraagt in 2011 800.50 ton, de verdeling over de verschillende categorieën is weergegeven in Diagram 1. Hierbij zorgt het materieel voor ruim driekwart van de emissies in scope 1. Het wagenpark neemt 20% voor zijn rekening en het gas 3%. 20,6 3% 0,9 0% Scope 1 jaar 2011 615,0 77% 164,0 20% Wagenpark Materieel Gas Airco's Diagram 1 Directe emissies 2011 6

ANALYSE SCOPE 2 Ook voor de analyse van de scope 2 emissies is de CO 2 - uitstoot in subgroepen gedeeld. Electra De verbruikte hoeveelheid elektriciteit is afgeleid uit de energierekening. Timmerhuis koopt groene stroom. Groene stroom heeft een CO 2 footprint van 300 gram CO 2 /kwh (1c). De energierekening van 2011 bedroeg 61.210 kwh wat neerkomt op 18.36 ton CO 2. Zakenreizen vliegtuig Met het vliegtuig zijn in het jaar 2011 twee zakenreizen gemaakt, één keer naar Londen en één keer naar Genève. Naar Londen is hemelsbreed 415 kilometer, naar Genève 1000 kilometer. De conversiefactoren voor vliegverkeer bedragen voor deze afstanden respectievelijk 270 en 200 gco 2 /km (1c). Dit komt neer op een totale uitstoot voor het zakenvliegverkeer van 3.6 ton CO 2. Zakenreizen privé auto In 2011 zijn er 756 kilometers met privéauto s gereden voor zakelijke doeleinden. Kijkend naar de eigenschappen van de auto s komt dit neer op 0.12 ton CO₂. Scope 2 De totale uitstoot van directe CO 2 -emissies bedraagt in 2011 22,08 ton, de verdeling over de verschillende categorieën is weergegeven in Diagram 2. De elektra stoot veruit de meeste CO2 uit van scope 2. Dit is niet vreemd aangezien er weinig met vliegtuig en privéauto gereisd wordt voor de zaak. 0,1 1% Scope 2 jaar 2011 3,6 16% 18,4 83% Elektra Zakenreis Vliegtuig Zakenreis privé auto Diagram 2 Indirecte emissies 2010 7

4. MEETONNAUWKEURIGHEDEN EN ONZEKERHEDEN SCOPE 1 Het brandstofverbruik van het wagenpark wordt per wagen bijgehouden met een tankpas. Iedereen wordt voorzien van brandstof door Weitzelpoort Brandstoffencentrum. Niet iedereen heeft zijn kilometerregistratie bijgehouden waardoor niet voor elke auto de uitstoot via de kilometerstand is berekend maar via de conversiefactor voor benzine of diesel. Hier valt dus nog wat winst te behalen op de nauwkeurigheid. Een deel van het materieel en de machines is bevoegd op de openbare weg waardoor deze een eigen tankpas hebben. Het verbruik en de bijbehorende CO 2 -uitstoot kan dus betrouwbaar toegeschreven kunnen aan deze machines. Er zijn ook machines die naar het werk worden getransporteerd en daar uit een algemene brandstoftank tanken. Dit is dus minder goed toe te schrijven aan elke machine apart. Maar het aantal verbruikte liters geeft nog steeds een vrij accuraat beeld van de totale uitstoot van het materieel. Het gasverbruik is bepaald aan de hand van de gasrekening. Er wordt vanuit gegaan dat de meters van de gasleverancier een betrouwbaar beeld geven over het gasverbruik. Er is gerekend aan de hand van de jaar nota. De jaar nota loopt van november 2010 tot november 2011. Dit geeft ons inzien een goede weerspiegeling van het jaarverbruik van het jaar 2011 Voor de airco en koelingapparatuur is een schatting gemaakt van 5% lekgas (generiek). Er is niet bekend of deze schatting ook klopt voor Timmerhuis en daarom zit hier naar alle waarschijnlijkheid een onnauwkeurigheid in. Daarentegen is het aandeel van de airco s in scope 1 nihil waardoor geen grote verschillen in de verhoudingen worden verwacht. SCOPE 2 Het elektriciteitsverbruik is bepaald aan de hand van de energierekening. Net zoals bij het gas worden de meterstanden van de energieleverancier betrouwbaar genoeg geacht. Er is gerekend aan de hand van de jaar nota. De jaar nota loopt van oktober 2010 tot oktober 2011. Dit geeft ons inzien een goede weerspiegeling van het jaarverbruik van het jaar 2011 De zakenreizen per vliegtuig zijn bepaald aan de hand van de gevlogen kilometers tussen de vliegvelden. Hieraan hangt een conversiefactor die bepaalt is in het CO 2 prestatieladder handboek. Dit getal zal bepaald zijn aan de hand van de gegevens van vluchten in het verleden. Er wordt vanuit gegaan dat dit genoeg betrouwbaarheid geeft. De zakenreizen met een privéauto zijn, net als bij de wagens uit het wagenpark, bepaald aan de hand van de gereden kilometers, het type auto en de getankte liters. Dit wordt daarom betrouwbaar genoeg geacht. 8

5. VOORUITGANG TEN OPZICHTE VAN HET REFERENTIEJAAR 2010 Het jaar 2010 wordt voor het eerst geanalyseerd op CO 2 -emissies. De analyse is uitgevoerd in 2012. Nu de gegevens van het basisjaar bekend zijn kan er een vergelijk worden gemaakt. Aan de hand van de analyse betreffende het jaar 2011 kunnen er conclusies worden getrokken betreffende de doelstellingen die zijn geformuleerd. In het reductieplan is er vastgesteld dat het jaar 2011 geen verbeteringen m.b.t. co₂uitstoot verwacht mag worden. Dit komt doordat de analyse in 2012 is uitgevoerd. Er kan dus niet meer bijgestuurd worden. In hoofdstukken hieronder wordt het jaar 2011 voor scope 1 en scope 2 geanalyseerd en vergeleken met het vorige referentiejaar 2010. VOORUITGANG 2011 SCOPE 1 In dit hoofdstuk worden de emissies van scope 1 vergeleken met de emissies van het vorige referentiejaar 2010. De totale uitstoot voor scope 1 in 2011 is 719 ton CO₂. In vergelijking met het vorige referentiejaar 2010 is dit een stijging van 36 ton CO₂. In 2010 werkten er 43 mensen bij de Timmerhuis Groep. In 2011 is Maathuis Braakhuis overgenomen. Met Maathuis Braakhuis is het grote verschil van 36 ton te verklaren. Als er wordt gekeken naar het aantal werknemers is dit toegenomen met 7 mensen en komt op een totaal van 50 werknemers in 2011. Dit houdt in dat de CO₂-uitstoot per medewerker meer dan 10% lager is dan het vorige referentie jaar 2010. VOORUITGANG 2010 SCOPE 2 In dit hoofdstuk worden de emissies van scope 2 vergeleken met de emissies van het vorige referentiejaar 2010. De totale uitstoot voor scope 1 in 2011 is 22.08 ton CO₂. In vergelijking met het vorige referentiejaar 2010 is dit een daling van 0.92 ton CO₂. Deze daling is te wijten aan een daling van de vliegkilometers die er in 2011 zijn gemaakt. Als er wordt gekeken naar het elektriciteitsverbruik kan de conclusie worden getrokken dat er in 2011 meer energie is verbruikt. Er zal meer aandacht besteed moeten worden aan de bewustwording van de werknemers qua energie verbruik. 9

6. BIJLAGEN BIJLAGE 1 OVERZICHT WAGENPARK Auto cc Co2 bwjaar Toyota Hi-Ace 55 2001 Mercedes Altego Audi Q5 1984 155 2009 VW Caddy VW Caddy 47 2003 VW Caddy 1896 77 2007 VW T5 1896 77 2005 VW Golf 1896 77 2007 VW Transporter 1968 75 2010 VW T5 1896 77 2005 VW Caddy 1896 66 2002 Ginaf 2005 355 12500 Nissan Qashquai 1995 110 2009 VW Transporter 1896 75 2009 Toyota Hi-Ace 55 2001 Toyota Hi-Ace 55 1999 Seat Altea 1968 103 2011 Toyota Avensis 1998 93 2008 Volkwasgen Passat 1598 77 2012 Opel Astra 1686 81 2010 Seat Altea 1896 77 2009 Audi A7 2967 150 2011 Seat Altea 1896 77 2008 KIA Sportage 1685 85 2012 Opel Astra 1686 81 2010 Renault Megane 1397 96 2011 Skoda Fabia 1422 59 2008 Skoda Octavia 1197 77 2012 Auto Seat Leon 1197 77 2012 Skoda Fabia 1390 63 2008 Seat Ibiza 1390 63 2009 Ford S-Max 1997 103 2007 Volvo V70 1997 100 2010 tabel 1 Overzicht wagenpark 10

BIJLAGE 2 OVERZICHT MATERIEEL Categorie Omschrijving Merk Bouwjaar Grondverzet Shovel Volvo L60F Volvo Grondverzet ShovelVolvo L90F Volvo Grondverzet Mini-shovel Ahlmann AZ 45 Ahlmann Grondverzet Rupskraan Case CX 210 B Case Grondverzet Rupskraan Case CX 210 B Case Grondverdichters trilplaat DPU 6055 Wacker 1-4-2008 Grondverdichters trilplaat DPU 6055 Wacker 1-11-2009 Grondverdichters trilplaat DPU 6055 Wacker 1-2-1997 Grondverdichters trilplaat DPU 6055 Wacker Grondverdichters trilplaat DPU 6555 Wacker 1-11-2010 Grondverdichters trilplaat DPU 6055 Wacker 1-10-2000 Grondverdichters trilplaat DPU 6055 Wacker 1-3-2001 Grondverdichters trilplaat DPU 6055 Wacker 1-3-2001 Grondverdichters trilplaat Revo DVW 21001B20 Revo Grondverdichters trilplaat Revo BVW 2100 Honda Revo Grondverdichters wackerstamper Wacker 1-8-2010 Grondverdichters wackerstamper BS 60-2 Wacker 1-3-2010 Grondverdichters wackerstamper BS 60Y Wacker Grondverdichters wackerstamper BS 60Y Wacker Grondverdichters wackerstamper Wacker 1-8-2010 Grondverdichters wackerstamper BS 60Y Wacker Grondverdichters wackerstamper BS 60-2 Wacker Grondverdichters wackerstamper BS 600 Wacker Klein materieel Bandenzaag Stihl Klein materieel Bandenzaag Stihl Klein materieel Hogedrukreininger Alto 42C3VA Klein materieel Hefbrug 2 koloms Autec Tabel 2 Overzicht materieel 11

BIJLAGE 3 BRONNENLIJST 1. Handboek CO2-prestatieladder 2.0, SKAO, 23 juni 2011 a. Hoofdstuk 6 Reglement b. Bijlage A Begrippenlijst c. Bijlage C Conversiefactoren 2. GreenHouse Gas protocol http://www.ghgprotocol.org/ 3. CO2-calculator PraKtima 12