OPDRACHTFORMULIER Maatregelen nemen om decubitus te voorkomen bij een zorgvrager Naam student: Datum: Voordat je gaat oefenen 1 Lees het handelingsformulier van deze vaardigheid en noteer vragen en opmerkingen. Bespreek deze met medestudenten of je docent. 2 Kijk in de bronnen welke informatie je kunt gebruiken bij het oefenen van deze vaardigheid. 3 Beantwoord onderstaande vragen. a Wat is een gezonde voeding voor een zorgvrager met een verhoogd risico op decubitus? Adviseer je de zorgvrager ook extra voedingsstoffen tot zich te nemen? Zo ja, welke? Zo nee, waarom niet? b Welke informatie geef je aan de zorgvrager, zodat deze kan meewerken bij het geven van wisselligging in zijligging op de rechterzijde? c Een zorgvrager kan niet zelfstandig liften in de (rol)stoel. Wat doe je dan? Aandachtspunten / Persoonlijke leerdoelen: Noordhoff Uitgevers bv 1
HANDELINGSFORMULIER Maatregelen nemen om decubitus te voorkomen bij een zorgvrager Naam student: Naam observator: Datum: Beoordeling: Voor alle handelingen geldt: Raadpleeg het dossier; Zorg voor voldoende privacy; Was je handen volgens de WIP-procedure; Pas de voorschriften toe; Observeer en controleer de zorgvrager. De student: Goed Fout 1 Informeert: Informeer de zorgvrager over de mogelijkheden om decubitus te voorkomen; Geef uitleg welke maatregelen je gaat toepassen en waarom; Informeer de zorgvrager op welke wijze en hoe vaak je de maatregelen gaat toepassen. 2 Zet alle benodigdheden klaar binnen handbereik: Voor in bed: Een traagfoammatras of ripple-matras; Een dekenboog; Drie kussens met slopen eromheen. Voor de zittende zorgvrager: Een rohokussen, traagfoamkussen of luchtkussen; Een bankje voor de voeten; Positioneringkussens of boemerangkussens. 3 Voert handeling uit: Algemene maatregelen nemen om decubitus te voorkomen: Vul de risicoscorelijst in voor de zorgvrager; Vraag de zorgvrager zijn kleding uit te trekken of help hem daarbij; Controleer de drukplaatsen op beginnende huidafwijkingen door middel van bekijken en betasten (voelen naar onderhuidse zwellingen en/of verhardingen op risicoplaatsen); Help de zorgvrager zijn kleding weer aan te trekken; Deel de zorgvrager in risicocategorie met behulp van de uitkomst van de risicoscorelijst en de klinische blik (houd daarbij ook rekening met persoonlijke omstandigheden zoals decubitus in het verleden, spasticiteit, lichamelijke vergroeiingen); Stel de preventieve maatregelen vast en schakel indien nodig andere disciplines in (arts, diëtist, decubitusverpleegkundige, fysiotherapeut, ergotherapeut) Informeer/instrueer de zorgvrager en diens naasten over de decubitusmaatregelen die de zorgvrager zelf kan nemen. Noordhoff Uitgevers bv 3
Vraag aan de zorgvrager hoe hij zijn huid dagelijks verzorgt en informeer hem over het belang van een goede huidverzorging in verband met decubituspreventie; Informeer de zorgvrager over het toepassen van hygiënische maatregelen tijdens zijn verzorging; Overleg met de zorgvrager of hij goede voeding nuttigt en informeer hem over het belang van gezonde voeding in verband met decubituspreventie. Wisselligging bij liggende zorgvrager Hierbij stel je in overleg met de zorgvrager een wisselschema op dat goed binnen de dagindeling past. Je geeft de zorgvrager ongeveer elke drie uur wisselligging (dag en nacht) volgens het volgende schema: semi-fowlerhouding 30, halfzijligging 30 rechterzij, semi-fowlerhouding 30, halfzijligging 30 linkerzij. Laat zo mogelijk de zorgvrager ook een paar keer per dag op een stoel zitten. De zorgvrager in semi-fowlerhouding 30 leggen: Vertel de zorgvrager dat hij in een andere houding komt te liggen, welke houding dat is en bespreek hoe de zorgvrager kan meewerken; Vraag de zorgvrager in rugligging te gaan liggen of help hem eventueel daarbij; Vermijd schuiven, gebruik de papagaai; Til het voeteinde en het hoofdeinde van het bed in 30 omhoog. Zet eerst het voeteneinde omhoog en dan pas het hoofdeinde; Leg bij bedreigde hielen een kussen onder de onderbenen zodat de hielen vrij liggen Controleer of het onderlaken en de kleding glad en kreukvrij zijn (onderlaken niet te strak gespannen). Controleer of het onderlaken vrij is van kruimels en of er geen druk is van katheterslangen; Ondersteun het hoofd van de zorgvrager door een kussen. De zorgvrager in halfzijligging 30 op de rechterzij leggen: Vertel de zorgvrager dat hij in een andere houding komt te liggen, welke houding dat is en bespreek hoe de zorgvrager kan meewerken; Vraag aan de zorgvrager plat te gaan liggen of help hem eventueel in die houding. Vermijd schuiven, gebruik de papagaai; Vraag de zorgvrager naar rechts te draaien of help hem eventueel daarbij; Leg een kussen onder het hoofd; Plaats een kussen van de schouder tot net boven het bekken in een hoek van 30 ter ondersteuning; Controleer of het heiligbeen vrij ligt en de bilplooi niet op het matras steunt; Vertel de zorgvrager dat je zijn benen in de juiste houding gaat leggen en of hij zijn benen wil ontspannen; Plaats het onderste been minimaal gebogen ter hoogte van de heup en de knie; Plaats op het onderste been een kussen ter ondersteuning vanaf iets boven het bovenbeen tot onder de kuit (laat de enkels en voeten vrij); Plaats het bovenste been achter het onderste been met een flexie van 30 ter hoogte van de heup en 35 ter hoogte van de knie; Controleer of het onderlaken en kleding glad en kreukvrij zijn (onderlaken niet te strak gespannen). Controleer of het onderlaken vrij is van kruimels en of er geen druk is van katheterslangen; 4 Noordhoff Uitgevers bv
De zorgvrager opnieuw in semi-fowlerhouding 30 leggen: Vertel de zorgvrager dat hij in een andere houding komt te liggen, welke houding dat is en bespreek hoe de zorgvrager kan meewerken; Haal de kussens achter de rug en tussen de benen vandaan; Vraag de zorgvrager in rugligging te gaan liggen of help hem eventueel daarbij; Til het hoofdeinde en voeteneinde van het bed in 30 omhoog; Controleer of het onderlaken en de kleding glad en kreukvrij zijn; Ondersteun het hoofd van de zorgvrager door een kussen. De zorgvrager in halfzijligging 30 op de linkerzij leggen: Vertel de zorgvrager dat hij in een andere houding komt te liggen, welke houding dat is en bespreek hoe de zorgvrager kan meewerken; Vraag aan de zorgvrager plat te gaan liggen of help hem eventueel in die houding; Vraag de zorgvrager naar links te draaien of help hem eventueel daarbij; Leg een kussen onder het hoofd; Plaats een kussen van de schouder tot net boven het bekken in een hoek van 30 ter ondersteuning; Controleer of het heiligbeen vrij ligt en de bilplooi niet op het matras steunt; Vertel de zorgvrager dat je zijn benen in de juiste houding gaat leggen en of hij zijn benen wil ontspannen; Plaats het onderste been minimaal gebogen ter hoogte van de heup en de knie; Plaats op het onderste been een kussen ter ondersteuning vanaf iets boven het bovenbeen tot onder de kuit (laat de enkels en voeten vrij); Plaats het bovenste been achter het onderste been met een flexie van 30 ter hoogte van de heup en 35 ter hoogte van de knie; Controleer of het onderlaken en kleding glad en kreukvrij zijn. Hulpmiddelen toepassen Een antidecubitusmatras installeren bij de liggende zorgvrager: Leg het matras klaar op een brancard; Help de zorgvrager uit bed; Plaats de kussens van de zorgvrager op de stoelen aan het voeteneinde; Haal deken en laken weg en leg ze op de kussens; Verwijder bij het plaatsen van een antidecubitusmatras het bestaande matras; Plaats het matras op het bed van de zorgvrager en bedek het met een laken. Trek het laken goed glad en stop het in; Schik de kussens aan het hoofdeinde en help de zorgvrager weer in bed; Controleer of hij goed zit en of de kussens goed aansluiten; Schuif laken en deken weer op het bed en stop ze in; Sla de dekens weer terug tot op de gewenste hoogte; Observeer het effect van het antidecubitusmatras Een drukreducerend kussen in de (rol)stoel plaatsen bij een zittende zorgvrager: Leg het drukreducerende kussen in de (rolstoel); Trek voor het zitten gaan de kleding van de zorgvrager strak en glad; Controleer of de zorgvrager goede steun heeft in de rug; Controleer of de zorgvrager goede steun heeft bij de armen aan de armsteunen van de (rol)stoel; Controleer of de (rol)stoel voldoende zitdiepte heeft (om onderuitglijden of schuinzakken te voorkomen); Noordhoff Uitgevers bv 5
Plaats positioneringkussens of boemerangkussens aan de zijkant van het lichaam van de zorgvrager (om opzijzakken te voorkomen); Observeer het effect van het drukreducerende kussen. Helpen bij zithoudingen aannemen De zorgvrager installeren in rechtopzittende houding: Plaats de rugleuning van (rol)stoel rechtop; Zet de voeten van de zorgvrager plat op de grond of voetensteun met de kniehoek in 90 ; Controleer of de bovenbenen geheel op de zitting rusten; Stel de armleuningen zo af dat de schouders ontspannen zijn; Controleer regelmatig of de zorgvrager niet onderuit- of schuinzakt en of hij voldoende ondersteund wordt door de positioneringkussens. Laat de zorgvrager regelmatig veranderen van houding; Laat de zorgvrager maximaal 2 à 3 uur achtereen op een stoel zitten. Bij decubitus op zitvlak, niet langer dan 60 minuten laten zitten en maximaal 3x daags. De zorgvrager helpen te liften: Vraag of de zorgvrager de handen op de armleuningen wil zetten; Laat de zorgvrager de voeten op de grond zetten met de kniehoek in 90 ; Laat de zorgvrager zichzelf overeind duwen; Trek de kleding van de zorgvrager glad; Laat de zorgvrager weer gaan zitten; Controleer of de zorgvrager in de juiste houding zit, met de juiste ondersteuning, in de rug, onder het zitvlak en bij de armen; Vraag of de zorgvrager dit regelmatig zelfstandig kan herhalen. Goed Fout 4 Past juiste nazorg toe: Vraag of de zorgvrager tevreden is over de genomen maatregelen om decubitus te voorkomen; Vraag aan de zorgvrager hoe de hulpmiddelen hem bevallen; Vraag of het wisselschema juist is opgesteld in verhouding tot zijn dagindeling; Ruim alles op 5 Rapporteert de bevindingen: Noteer bijzonderheden over de observaties van de huid; Noteer het afgesproken wisselschema bij liggende en bij zittende houding in het zorgplan; Noteer op het wisselschema na iedere wisseling het tijdstip en de houding en je paraaf. Aandachtspunten / Persoonlijke leerdoelen: 6 Noordhoff Uitgevers bv
TOETSFORMULIER Maatregelen nemen om decubitus te voorkomen bij een zorgvrager Naam student: Naam beoordelaar: Datum: Beoordeling: Kruis aan hoe de handelingen zijn uitgevoerd. Kies uit: V = Voldoende; O = Onvoldoende Kruis aan door wie de beoordeling is gedaan. Kies uit: B = BPV; S = School Opdracht Je neemt maatregelen om decubitus te voorkomen bij een zorgvrager die bedrust heeft of langdurig in een zithouding doorbrengt, door: algemene maatregelen te nemen; wisselligging toe te passen bij een liggende zorgvrager; hulpmiddelen toe te passen in bed bij een liggende zorgvrager; maatregelen te nemen bij een zittende zorgvrager. Je kunt tijdens een wasbeurt van een zorgvrager - volgens vaardigheid Volledig wassen in bed, vaardigheid Helpen wastafel of douchen, vaardigheid Kind douchen en baden en vaardigheid Begeleiden douchen en wassen de huid - de huid observeren op het ontstaan van decubitus. Voorbereiding V O B S 1 Verzamelt de relevante gegevens, met name uit het zorgdossier. 2 Stelt op de juiste wijze vast wat de risico s op decubitus bij de zorgvrager zijn. 3 Vertelt de zorgvrager wat ze komt doen. 4 Overlegt met de zorgvrager op welke wijze de handeling het beste kan worden uitgevoerd. 5 Zorgt voor privacy. 6 Zet alle benodigdheden klaar. 7 Wast de handen volgens de WIP-procedure. Uitvoering V O B S 8 Controleert de huid van de zorgvrager. 9 Neemt volgens protocol algemene maatregelen om decubitus te voorkomen. 10 Past volgens protocol wisselligging toe bij een liggende zorgvrager. 11 Past volgens protocol hulpmiddelen toe. 12 Neemt volgens protocol maatregelen bij een zittende zorgvrager. 13 Werkt ergonomisch, hygiënisch, kostenbewust en efficiënt. Noordhoff Uitgevers bv 7
Nazorg V O B S 14 Vraagt de zorgvrager of alles naar wens is. 15 Ruimt alles op de juiste plaats op. 16 Wast de handen volgens de WIP-procedure. 17 Rapporteert de relevante bijzonderheden in het zorgdossier. Aandachtspunten / Persoonlijke leerdoelen: 8 Noordhoff Uitgevers bv