MINUTES OF MEETING Project: Type meeting: Note taker: Date: Time: Location: Referentie: AkzoNobel Windinitiatief Klankbordgroep overleg 6 Michiel Oosterhaven 31 januari 2018 20.00 22.30 uur Sikkens Experience Center, Sassenheim Aanwezig: Jan Edens Bewoner Oegstgeest Rob Feddema Provincie Zuid Holland Peter van Goch - Gemeente Teylingen Michiel Oosterhaven - AkzoNobel (BLIX) Jack van der Pal Bewoner Sassenheim Saskia van Loozenoord AkzoNobel (BLIX) Aad Bijnsdorp bewoner Warmond Joost Sandberg AkzoNobel Hans van den bremen bewoner Voorhout Herman Witteman - Bewoner Voorhout Peter Brussee Bewoner Oegstgeest (later) Afwezig: Eveline Botter - Bewoner Sassenheim (bewoner en duurzaamheidsinitiatiefnemer) Kees den Elzen - bewoner Voorhout Comité heeft zich afgemeld nav de ingezonden brief (29-1) Menno Smitsloo bewoner /ondernemer / actiecomite Miep Smitsloo-de Graaff Bewoner Frans Neuman - Bewoner Sassenheim Ted van Ruiten - bewoner Sassenheim SAMENVATTING EN HOOFDLIJNEN Nr. Beschrijving 1 Opening en notulen De vergadering wordt geopend. Op 29 januari werd een brief verzonden aan M. Oosterhaven en J. Sandberg door het Comité dreiging molens bij AkzoNobel. Deze brief is gedeeld met de klankbordgroep. De brief is toevoegd als 5 e agendapunt ter bespreking en tevens als bijlage gevoegd bij de notulen. ACTIE De vergadering start om 20.00 uur. De notulen van het vorige overleg Iemand heeft een opmerking over een zin op blz 4. De klankbordgroep wordt gewijzigd in iemand uit de klankbordgroep. Er was maar 1 iemand die daar een mening over gaf en niet de hele groep. De notulen worden aangepast, gefinaliseerd en verspreid. 2 Vragen 2.5a Is er ruimte buiten het terrein van AkzoNobel om windturbines te plaatsen? Page 1 of 8
AkzoNobel licht toe dat zij kijken naar de mogelijkheden op hun eigen terrein. Zij zijn de initiatiefnemer en kijken niet buiten het terrein. Hoe ver draaien de wieken boven de naastgelegen terreinen en de N444? MOO bevestigt dat de wieken niet over de N444 draaien. Hij verwijst naar het risicokaartje dat ook getoond is tijdens de 4 e bijeenkomst. Risico s Iemand vraagt wat het verschil is in Delfzijl, een locatie waar ook naar de effecten is gekeken destijds en besloten dat de veiligheidsrisico s te groot waren. JS licht toe dat de reden daar was dat er een chloortank staat in de nabijheid van een van de windturbines. Op het terrein van AkzoNobel in Sassenheim liggen ondergrondse kabels, het spoor en tanks met inhoud. Is dan alleen het feit dat er geen chloortank staat voldoende om hier wel groen licht voor te geven? JS: In de terp liggen oplosmiddelen opgeslagen. Er wordt in een risicoanalyse naar het domino-effect gekeken. Stel dat er iets met de windturbine gebeurt, dan gebeurt er iets met zo n tank en dat heeft dan weer effect op personen die daar verblijven. In Delfzijl zijn deze effecten ook bekeken en daar is destijds besloten dat het risico te groot was. Ook voor deze locatie in Sassenheim zullen dezelfde afwegingen worden gemaakt. Hij geeft ook aan dat er windturbines geplaatst zijn waarbij de wieken over de autosnelwegen draaien. Ook in die gevallen zijn alle onderzoeken gedaan. Dit hangt samen met wet- en regelgeving. Er worden geen windturbines geplaatst zonder veiligheid en risico s onderzocht te hebben. Locaties Iemand uit de klankbordgroep stelt een vraag over de locaties: Er zijn locaties dichter bij de kust die geschikter lijken als het gaat om geluid- en slagschaduw. Als ze wat verder weg zouden staan in de weilanden iets ten noorden en er worden drie kleinere geplaatst, dan is er sprake van veel minder visuele verstoring. Kan er gekeken worden in het gebied tussen de A44 en Voorhout naar locaties waar zo min mogelijk visueel hinder is van die molens? De energietransitie is het belangrijkste hier, dan maken die paar meters niet uit toch? Of stelt AkzoNobel: Dit is mijn terrein en verder kijk ik niet? JS: Dan kom je op het vlak van ruimtelijk beleid. Ecologie wordt ook nog meegenomen in de onderzoeken. Mogelijk valt een locatie buiten het AkzoNobel terrein af vanwege ecologie. Iemand uit de klankbordgroep snapt dat ook wel. Het zijn meerdere factoren die bepalen of een locatie geschikt is. Toch wordt er gevraagd om iets meer out-of-the-box te kijken, een stukje verder dan alleen het AkzoNobel terrein. Dit leeft heel erg in de straat. Het komt nu over dat deze mogelijkheid niet wordt uitgezocht. Het is een lastige zoektocht voor de provincie om geschikte locaties te vinden waarbij de overlast voor omwonenden er niet of nauwelijks is. De Visie Ruimte en Mobiliteit is de uitkomst van die zoektocht. Feitelijk waren er te weinig locaties en om die reden is er een herziene versie gekomen. In die zin klopt het wel dat het vaststellen dat het vinden van zoeklocaties geen makkelijke opgave is. JS reageert hierop dat er vanuit de VRM is gekeken. De huidige zoeklocatie grenst aan een weidevogelleefgebied, dat is al wel vastgesteld. Tot aan de voetbalvelden van Voorhout (het heeft ook veel moeite gekost om daar een kleine ontheffing voor te krijgen). Weidegebied is beschermd. Sassenheim is het zuidelijke punt. Er wordt nadrukkelijk verzocht dit punt op te nemen in de notulen. Page 2 of 8
2.5b Is gesproken met de eigenaar van de woning aan de andere kant van de sloot? MOO: Ja, die gesprekken verlopen constructief. Niet positief, maar er zijn nog steeds gesprekken. De eigenaar heeft vragen en wensen en er wordt naar mogelijke oplossingen gekeken. Iemand uit de klankbordgroep vraagt daarover: kan hij zich wenden tot planschade? AkozNobel: Ja, dat zou kunnen als hij hinder ondervindt hieraan, maar dat kan in principe iedereen. *Er komt iemand de vergadering binnen. Hij vraagt waarom Comité tegen er niet is. Dit wordt kort toegelicht en zal bij agendapunt 5 verder besproken worden. 2.6 Draait de wiek over de bedrijfsgrens van AkzoNobel? Het lijkt erop dat de wiek over de poldersloot gaat draaien, maar niet over de vaart (fietspad). Dit is ook afhankelijk van het uiteindelijke positie en lengte van de wiek. In de vergunningsaanvraag zal AkzoNobel inzichtelijk maken waarover de wieken zullen draaien. 2.7 Zijn er praktijkgegevens beschikbaar van andere windparken? Elke locatie is anders en elk windpark is anders. Door al die verschillen is het lastig om windparken met elkaar te gaan vergelijken. Er worden aannames gedaan op basis van rekenmodellen. Deze rekenmodellen worden wel aangepast op basis van praktijkgegevens. In die rekenmodellen wordt vaak van constructieve aannames uitgegaan. Rekenmodel versus realiteit blijft lastig. 2.8 Hoeveel woningen vallen binnen de contouren? Er valt een bedrijfs(woning) binnen de geluid- en slagschaduwcontouren in alle drie scenario s. Is het een woning of een bedrijf? Dit moet nog verder uitgezocht worden wat dit betekent. Het eerste huis aan de Rijksstraatweg (tegen het spoor aan) ligt dicht tegen de grens van de 47 db geluidscontour. 2.9a Hoe wordt omgegaan met de jeugdgevangenis? De gevangenis valt buiten de 10-6 risicocontour en buiten de geluidscontour. In die hoedanigheid valt te verwachten dat er geen extra onderzoeken naar gedaan hoeven te worden. 2.9b Hoe wordt omgegegaan met het naastgelegen industrieterrein? Dit moet ook nog uitgezocht worden en AN verwacht hier binnenkort een antwoord op. 2.10 Welke verlichting komt op de turbines? Het is verplicht om obstakelverlichting op een windturbine te plaatsen indien deze hoger dan een bepaalde hoogte is. Er zijn afspraken gemaakt tussen het rijk en de windsector om die overlast van de obstakelverlichting te verminderen. Hier zal AN gebruik van maken. Denk aan dimmen van lichten bij goed zicht en vastbrandend licht in de nacht. 3 Geluidscontouren De geluidscontouren weergegeven met hoogtelijnen worden getoond van 0 tot 45 decibel, zie sheet 12 van de presentatie. De basis van deze berekeningen is een Nordex N117 turbine met een ashoogte van 120 meter. MOO: Het maakt nog wel verschil welke windturbine wordt gekozen. Zowel locaties als turbinetypes etc. kunnen lastig vergeleken worden. Page 3 of 8
Twee vragen vanuit de klankbordgroep: 1. Verzoek om meer hoogtelijnen te tonen tot aan meer huizen. Het geluid stopt niet bij de getoonde kringen. Ik ben geen geluidsexpert dus 40 db zegt mij niets. 2. Iemand verzoekt om ook in deze kaarten twee scenario s te laten zien. In deze presentatie worden de geluidseffecten van 2 hoge turbines getoond. Iemand uit de klankbordgroep geeft aan dat in de omgeving blijkt dat 3 turbines minder weerstand oplevert. De kaartjes met hoogtelijnen voor 3 turbines is ook gewenst. Dit zal helpen in het begrijpen van de afwegingen. De kaart uit twee bijeenkomsten geleden toont de L den 47 voor de drie scenario s. MOO laat die geluidscontouren uit de 4 e bijeenkomst zien. Hoeveel MW brengen de turbines op? (ongeveer) 3 kleine turbines hebben een totaalvermogen van 2,4 MW wat 5.000 tot 6.000 MWh oplevert. 2 grote turbines hebben een totaalvermogen van ~6 MW wat 18.000 tot 20.000 MWh oplevert. Wat heeft AN nodig? Ongeveer 15.000 MWh per jaar. Iemand uit de klankbordgroep pleit voor het zoeken naar het suboptimum voor beide partijen. De omgeving wil niet het gevoel hebben dat AkzoNobel het onderste uit de kan wil halen. Er wordt gevraagd om de visuele kaartjes met geluidsvergelijkingen nogmaals rond te sturen. SLO geeft aan nog een infographic over geluid te hebben en die ook mee te sturen. Een mitigerende maatregel kan zijn om op de rotorbladen uilenveren te plaatsen waardoor er minder geluidsoverlast zal zijn. Deze uilenveren verspreiden/breken de geluidsgolven. Die oplossing kost geen opbrengst. Het is alleen een kostenaspect. Een vraag vanuit de klankbordgroep: Wat gebeurt er met de resultaten als de wind uit een andere kant komt? AN licht toe dat er in het plaatje vanuit wordt gegaan dat de wind altijd vanuit die richting komt waar de contour geplaatst wordt. Dus het kaartje laat een conservatief beeld zien. 4 Participatie 4.1 Participatie AN geeft aan dat er qua invulling van het project een focus kan liggen op het inzetten van zoveel mogelijk mitigerende maatregelen. Er kan ook een focus liggen op zoveel mogelijk opbrengst. Welke groep mensen mag hier wat van vinden? Hoe kom je tot een gedegen afbakening die onderbouwd kan worden? De afweging zou moeten worden gemaakt op basis van de afstand tot de turbines, dus het hindergebied. Niet het kiezen per gemeente. Mensen in Oegstgeest wonen in een aantal gevallen dichterbij dan de mensen aan de andere kant van Sassenheim. AN zou mogelijkheden moeten bieden voor de mensen uit het hindergebied. 4.2 Participatiemodellen Page 4 of 8
De vormen van participatie die in een eerder overleg zijn toegelicht door de Windvogel worden nog eens kort herhaald. De bereidheid tot participeren valt of staat met de uitkomst van de windturbines en de mate van acceptatie bij de omgeving. Zijn er verenigingen waar we dit kunnen peilen die jullie kennen? Hoe betrekken we de bredere omgeving? Het organiseren van een informatiemarkt is een mogelijkheid om te peilen wat de wens is omtrent participatie. Een financieel product moet concurreren op de markt. Iemand geeft aan dat dit niet veel goodwill zal creeëren. Je moet geld hebben (en kunnen missen) om hieraan te kunnen meedoen. Ongeveer 4 varianten: Een gebiedsfonds is een van de mogelijkheden. Er zijn gemengde ervaringen over meldt AN. Een van de suggesties: het verfraaien van de Klinkerbergerplas. Mogelijk kan dat gebied eromheen ook worden meegenomen. Isolatie voor mijn huis is voor de één een goede oplossing die direct effect ondervindt Korting op de energierekening voor degene die niet direct hinder hebben maar ze wel zien, is mogelijk een oplossing voor de ander. AN zal wat explicitieter moeten maken wat de scenario s zijn met voor- en tegengeluiden. Wat houden de verschillende opties in. Dit geldt zowel voor twee als drie windturbines. Er kan een informatiemarkt georganiseerd worden met de insteek: Wat kan AN voor u doen? Wij beseffen ons dat onze keuzes invloed hebben op uw woon- en leefomgeving. Een vierde variant is de coöperatieve participatie. Dat maakt deze ontwikkeling uniek. Deze variant kan met een bredere doelgroep gedeeld worden. De oproep tot participeren zou breder kunnen zijn. De eerdere drie opties hebben meer betrekking op de mensen die dichtbij wonen. In het geval van de coöperatie krijg je zeggenschap over de turbine. Het risico is dan hoog maar het rendement ook. Volledig eigendom bij een coöperatie behoort ook tot een mogelijkheid. Dan moeten er veel mensen worden gevonden. 15-20% van de investeringskosten moet van de coöperatie komen (ongeveer 1,2 miljoen euro). De rest van het benodigde kapitaal komt van bankleningen. Iemand uit de klankbordgroep geeft aan dat het lastig is om een coöperatie te besturen. MOO: Mitigerende maatregelen (bijvoorbeeld een stilstandsregeling) worden schriftelijk vastgelegd aan de voorkant. Daar mag en kan achteraf niet meer aan getornd worden. Wat gebeurt er als de prijzen ineens stijgen? AN wil een elektriciteitsafnamecontract aangaan voor een termijn van 15 jaar. Maar ook daar worden afspraken over gemaakt. Hoe AkzoNobel dit aan zou pakken in een coöperatief model: er is een afname voor een langere termijn. AN neemt de productie af. 5 De Brief van het Comite Het Comité heeft verzocht om de brief aan AkzoNobel van 29 januari toe te voegen aan de agenda. Het Comité heeft aangegeven niet aanwezig te willen zijn om een toelichting te geven. De brief is openbaar en zal tevens gedeeld worden op de projectwebsite van AkzoNobel. Page 5 of 8
Het Comité heeft in oktober 2017 een brief gestuurd aan de Provincie Zuid-Holland en AkzoNobel waarop de Provincie op 4 december 2017 heeft geantwoord. Begin januari heeft het Comité een brief als reactie op de brief van 4 december 2017 gestuurd naar Gedeputeerde Staten. De provincie geeft aan een reactie voor te bereiden. In de brief worden veel argumenten herhaald die ook in de klankbordgroepen zijn geuit. Het Comité vraagt de Provincie om zelf het besluit te nemen om die aangewezen locatie terug te trekken. Daar gaat de Provincie op reageren. Waar het Comité naar zoekt zijn antwoorden op vragen die voor een deel ook door anderen in de klankbordgroep worden gesteld. AkzoNobel heeft een initiatief/plan en AkzoNobel peilt de gedachten bij de omgeving in de klankbordgroep. Het Comité is tegenstander en strijdt tegen het initiatief/plan. JS: Tot op dit moment is er nog weinig steunbetuiging gekomen voor dit initiatief. Mensen zijn niet per se tegen het initiatief van AkzoNobel of tegen windenergie, maar de locatie is een heikel punt voor velen. JS: AN vindt het jammer, omdat we ons best doen om de gestelde vragen zo goed mogelijk te beantwoorden. Dat het antwoord niet bevalt kan. AN zou zich kunnen voorstellen dat de provincie nog niet zoveel kan zeggen omdat er formeel nog geen vergunningaanvraag ligt. Omdat er inhoudelijk nog weinig ligt is het voor de provincie lastig om erop te reageren. Het Comité wil informatie zodat de gemeente en provincie kunnen zeggen dat de locatie terug getrokken kan worden. Er zijn tot op heden al vele locaties afgevallen, of door de inspraakperiode, of door herziening van de locaties. Dit is een doorlopend proces van zoeken om tot een besluitvorming te komen. Zou het kunnen zijn dat uit externe veiligheid blijkt dat het niet veilig genoeg blijkt te zijn dat de locatie alsnog wordt teruggetrokken? De provincie licht toe: In 2014 is deze locatie aangewezen. De provincie heeft niet in groot detail naar alle locaties kunnen kijken. En het is een constatering dat destijds niet iedereen op de hoogte was dat dit gebeurde. Nu achteraf weet men dat ze destijds in 2014 iets hadden kunnen doen. Op dit moment staat de VRM vast. Het ligt niet in de lijn der verwachtingen dat dit nog wordt aangepast. Er wordt een zelfde proces doorlopen om een locatie terug te trekken als dat doorlopen wordt om ze aan te wijzen. De VRM is vormgegeven, het is niet meer dan een zoeklocatie. Daarvoor moeten zaken nog worden uitgezocht en onderzoeken worden uitgevoerd, deze worden beoordeeld door de provincie na een vergunningaanvraag: externe veiligheid, interne veiligheid, ruimtelijke aspecten. De provincie kan niet vooruitlopen op die onderzoeken. Hoe vaak is in Zuid Holland een locatie afgekeurd? Er is bekend dat op een aantal locaties uiteindelijk toch geen windenergie is gerealiseerd. Dat geldt ook voor industrietereinnen. Er is veel informatie nodig om uiteindelijk te beslissen over een locatie. Die informatie is niet bekend op het moment dat de VRM wordt vastgesteld. Page 6 of 8
Op verzoek van de klankbordgroep wordt nogmaals de oproep geplaatst om ook verder dan het eigen AN terrein te kijken naar locaties. 6 Rondvraag en sluiting Voorstel AkzoNobel wat betreft de bijeenkomsten en voortgang: Het voorstel van AN is dat zij de vergunningaanvraag gaan voorbereiden. AN houdt iedereen op de hoogte zodra helder is wanneer een vergunning wordt aangevraagd (per mail in de klankbordgroep, maar ook op de projectwebsite). AN heeft huiswerk om concrete casussen voor te leggen met betrekking tot participatie. AN kan de groep per mail bereiken met een aantal scenario s waarop gereageerd kan worden per mail of zaken helder geformuleerd zijn etcetera. De klankbordgroep gaat akkoord met dit voorstel. Ook de klankbordgroep heeft huiswerk om na te denken wat ze vervolgens met participatie zouden willen. De klankbordgroep stelt nog wel twee vragen: Zijn er concrete afspraken dat er meerdere scenario s bekeken worden? Zijn er afspraken over inzichten in contouren verder dan vandaag getoond? AN kan nu niet bevestigen dat er diepgaande onderzoeken uitgevoerd gaan worden op alle vlakken in alle scenario s: risico, veiligheid, geluid en slagschaduw, interne bedrijfsprocessen. AN zal wel rekening houden met de terugkoppeling die ze heeft gekregen vanuit de klankbordgroep; beperken van overlast in plaats van maximale opbrengst. Iemand uit de groep geeft aan dat het vervelend zou zijn als ze op enig moment geconfronteerd worden met de uitslag: het worden 2 turbines met een hoogte van 175 meter. Dan zou er geen mogelijkheid voor omwonenden zijn om na te gaan hoe ze tot die keuze zijn gekomen. Men wil kunnen beredeneren: alles overwegende kom je op deze keuze uit. Dat kan op dit moment nog niet. De klankbordgroep vraagt om transparantie. De antwoorden moeten helder zijn en ze moeten op basis van de resultaten en antwoorden van AN iets kunnen vinden. Op dit moment kan dat alleen nog op basis van een gevoel omdat de onderzoeken nog niet allemaal zijn uitgevoerd. Volgend overleg Het moment is gekomen voor AN om concreter te worden. Daar is de klankbordgroep aan toe en AkzoNobel ook. Het volgende overleg wordt over zes weken ingepland op 14 maart in het Sikkens Experience Center in Sassenheim. Tot slot Er is een verzoek vanuit de klankbordgroep om net zoals vandaag ingezonden stukken als laatste agendapunt te behandelen zodat de hele agenda behandeld kan worden. Zeker ook dat als externen uitgenodigd zijn, zij hun zegje kunnen doen. Dit was te minimaal de vorige keer. Er kwam iemand van ver en die heeft maar beperkt toelichting kunnen geven. Dat is jammer voor hem, maar ook voor de hele groep. Page 7 of 8
Acties: MOO stuurt bij de notulen, presentatie, de brief ook de geluidskaartjes van 4 e bijeekomst door en een infographic door met geluidseffecten en vergelijkingen Er heerst zorg in de klankbordgroep over de grootte van de windturbines: Dit stuk legt wat meer uit over waarom grotere windmolens gekozen worden. Dit geeft wat inzicht in het verschil: http://www.nwea.nl/over-windenergie/infographics-zee/waarom-groterewindmolens AN mailt de klankbordgroep met een aantal scenario s omtrent participatie waarop gereageerd kan worden. AN laat hoogtelijnen geluidskaartjes zien met bredere cirkels (tot aan meer huizen) De klankbordgroep denkt na over vormen van participatie en reageert op de mail met voorstellen of alles helder is. AN bereidt de vergunningaanvraag voor en kondigt de vergunningaanvraag tijdig aan op de website en per mail aan de klankbordgroep Page 8 of 8