Thema-avond: klimaatneutraal wonen 14 november 2013 Activiteit Een klimaatneutrale wijk met een zuinig en warm huis, met betaalbare energie, en als het kan uit zonne- of windenergie. Hoe vandaag al het verschil maken, en wat samen met de buren doen om comfortabeler en klimaatvriendelijker te wonen? Schepen Tine Heyse ging in gesprek met bewoners uit de wijken Dampoort Sint-Amandsberg over een klimaatneutrale wijk. Aanwezig Schepen Tine Heyse, Michael Arens, Laura May, Hannah Bohez, Matthias Van Coillie, Els Bonte, Eugène Bourguillioen, Herman Burgelman, Dieter Cuypers, Marie Daems, Hilde Van Zichelen, Hubert David, Julien De Groote, Ann Delbeke, Pierre De Groote, Christoph De Haene, Annie Depypere, Hector Depypere, Luc Depypere, Tony Deroo, Jatnina Ehrentraut, Tatsuya Yoshimi, Rosalie Heens, Hilde Hegman, An Heyerick, Josse Jacobs, Bram Klüssendorf, Frieda Leenknecht, Dominique Martens, An Meert, Bert Ostyn, Nick Pays, Luk Aerts, Nele Philips, Pieter Plas, Krist Poffyn, Armand Poppe, Raymoda Poppe, France Raulo, Elisa Romeijn-Peeters, Anthony Sanders, Isabel Sandra, Anja Schepers, Liesbeth Coninckx, Lieven Symons, Dirk Van Bouchaute, Freddy Ghijselinck, Francine Van de Bogaerde, Myriam Van Wesemael, Véronique Van Wouwe, Frank Vandepitte, Bart Vanreusel, William Vermeulen, Steven Vromman, Valerie De Prycker (Milieudienst Stad Gent), Liesbeth Bultinck (Stedelijke Vernieuwing Stad Gent) 1
Verslag De bewoners gingen in kleinere groepen in gesprek over verschillende thema s gerelateerd aan wonen en klimaatneutraliteit. Het collectieve aspect kwam heel sterk naar voor: het belang van zoeken naar collectieve winsten in de wijk voor iedereen, en het belang van samenwerking met alle doelgroepen en het delen van kennis. Er werd geopperd dat de stad kan ondersteunen, bemiddelen of mensen samenbrengen via een platform (bijvoorbeeld een website). Voorbeelden van collectieve zaken die aan bod kwamen: groepsaankopen materiaal, subsidies voor buurtinitiatieven, isolatie gemeenschappelijke muren/kelders/daken, renovatieprojecten binnen één bouwblok (dakrenovatie, gevelisolatie, zonnepanelen, warmtepompen, geveltuintjes, autodelen, fietsdelen, spullen delen, voedselteams, buurtcomposteren, machines delen), samenwonen in nieuwe woonvormen (energie-efficiënter), coöperatieven (grote daken van scholen, winkels gebruiken om hernieuwbare energie te leveren, ten voordele van bewoners met minder grondeigendom). De rol van Stad Gent kan zijn: informeren, sensibiliseren, bijeenkomsten organiseren in de wijk, gebruik maken van burengroepen/buurtnetwerken of die oprichten, vergaderruimte beschikbaar stellen, platform of infopunt creëren voor uitwisseling van kennis en ervaring over klimaatneutrale maatregelen in de buurt (bv. website met item wie in de buurt gaan zijn dak dit jaar isoleren ), goede voorbeelden tonen, openhuizendag in klimaatneutrale woningen organiseren, samenwerken met scholen, info laten doorstromen naar een breed doelpubliek. Zo kunnen buren en buurtbewoners kennis en ervaringen delen (bijvoorbeeld met aannemers, eventueel een label geven voor goede aannemers), worden mensen met dezelfde vragen en situatie verenigd (huurders, energiearmoede) en wordt het samenhorigheidsgevoel versterkt. Belangrijk was ook dat om zoveel mogelijk verschillende doelgroepen te bereiken (sociale doelgroep, verhuurders, Gentenaars van andere origine) maatwerk nodig, zeker ook om verhuurders te stimuleren. Hiervoor zijn laagdrempelige en kleine projecten zijn nodig die rekening houden met het wijkgevoel: werken met kleinere groepen rond deelgebieden van de wijk. Hieronder volgt een opsomming van de signalen die naar voor kwamen uit de gesprekken. ALGEMEEN Inzetten op samenwerking en collectieve. Op zoek naar collectieve winsten in de wijk voor iedereen. Alle neuzen in dezelfde richting! Belangrijk iedereen mee te krijgen, ook sociale doelgroep, eigenaars van huurwoningen, Gentenaars van andere origine. Beginnen met kleine projecten, concrete initiatieven die behapbaar zijn. Laagdrempelig beginnen bijvoorbeeld door maximaal te informeren, kennis uitwisselen, promotie REGent, wijzen op win wins. WONEN: ALGEMEEN Collectiviteit als oplossing, via buurtdiensten, groepsaankopen, subsidies voor buurtinitiatieven. Collectieve renovatieprojecten organiseren binnen één bouwblok bijvoorbeeld dakrenovatie, achtergevelisolatie. Samenaankoop materiaal en uitvoer aannemer. Collectieve maatregelen op straat- of wijkniveau ondersteunen bijvoorbeeld zonnepanelen, 2
warmtepompen. Ondersteunen micro-aannemers als trekkers, bij voorkeur buurtbewoners zelf, zo min mogelijk overhead. Samen met buurtbewoners groepsinvesteringsinitiatieven organiseren. Samenwerking verbeteren tussen vzw REGent, Milieuadvieswinkel en aannemers Samenwerking huurders en verhuurders stimuleren om samen te gaan voor een energiezuinigere woning; de machtsrelatie is soms een probleem. De stad kan verhuurders motiveren en ondersteunen, en de samenwerking huurder-verhuurder stimuleren. Eerste stap is de kennis bij huurders verhogen. Tweede stap is verhuurders stimuleren (of verplichten?) Betere woonvormen: smalle lange tunnelwoning, woningen combineren met meer horizontale woonoppervlakte. Passiefbouwen en incrementele verbetering versus tabula rasa. Sloop en hernieuwbouw moeten ook optie zijn. Soms interessanter om bestaande woning te slopen om tot een beter eindresultaat te komen. Sogent woningen toekomstgericht isoleren en niet enkel volgens huidige normen. Nieuwbouwprojecten Stad Gent in de wijk moeten voorbeeldfunctie hebben (hogere normen hanteren). Stad kan krotten en verwaarloosde panden aanbieden voor hernieuwbouw i.p.v. enkel via Sogent. Kan ook verkocht worden aan buren of sociale partners. Stad kan bemiddelen tussen buren m.b.t. isolatie van gemeenschappelijke muren, kelders, daken. In Dampoort Sint-Amandsberg is maatwerk nodig: huurders, verhuurders, armen, allochtonen. Eerst samenhorigheidsgevoel creëren in de wijk. Probeer buurtcomités te betrekken, initiatieven in de buurt zoals wijkfeest ondersteunen waarbij spullen geruild kunnen worden, mensen geïnformeerd worden over klimaatneutrale maatregelen. Zorgen voor kleinere behuizing Gevelisolatie en geveltuinen zijn efficiënter op grotere schaal Meer informeren over co-housing Samenwonen in nieuwe woonvormen stimuleren want gedeelde projecten zijn vaak (energie)-efficiënter WONEN: COMMUNICATIE, KENNISUITWISSELING, ONTZORGING Vooral wie gaat renoveren bereiken Overtuigen met goede voorbeelden Alle informatie over renovatie bundelen (welke verbouwingen, welke aannemer, hoe) en zo de drempel verlagen. De wikipedia voor de ecologische verbouwer Actief samenwerken van buurtbewoners, informeren over voorbeeldprojecten (groepsaankopen, co-housing). Stad kan hierin informeren en sensibiliseren, bijeenkomsten organiseren. Buren kunnen samen kennis en ervaringen delen. Creatie van een platform voor uitwisselen van kennis en ervaring, om samenwerking te stimuleren, schaalvoordelen te bieden. Mensen verenigen met dezelfde vragen en dezelfde situatie (huurders, energiearmoede) Per straat werken per noden: Hoe financier ik dat? Hoe pak ik dat aan? Hoe word ik er niet opgelegd door aannemers? Een burengroep oprichten met mensen die ook stappen willen zetten om hun huis energiezuinig te maken, elkaar informeren en samen ingrepen realiseren bv dak isoleren. De stad kan helpen om deze groepen op te richten en ondersteunen, kennis aanleveren (cfr bouwteamcursus MD in verleden), een vergaderruimte beschikbaar stellen, enz Infopunt in de wijk waar buurtbewoners kennis kunnen delen over renoveren. Leren uit ervaringen van verbouwingen uit de buurt 3
Stad kan buurtnetwerken ondersteunen voor autodelen, spullen delen, groepsaankopen bij verbouwingen. Rol van de stad is mensen hierin samen te brengen ahv een platform, website waarop buurtbewoners kunnen inschrijven (bv Wie in de buurt gaat zijn dak dit jaar isoleren?) Senior wil beter geïnformeerd worden voer wat nog mogelijk is voor zijn situatie. De rompslomp van een verbouwing een stuk overnemen van burgers (bv stedenbouwkundige vergunningen, werfopvolging, planning) door overlegmomenten te organiseren Duidelijk aanspreekpunt (persoon) die overzicht heeft van alle initiatieven Een lokaal huurdersnetwerk opzetten over manieren om eigenaars/verhuurders te stimuleren en mee te krijgen in het verhaal Maak een bewustwordingsfilmpje over energieneutraal wonen (duurtijd 5 min) Kennis en ervaring ter beschikking stellen a.h.v. openhuizendag in klimaatneutrale woningen WONEN: WETGEVEND KADER Ruimte voor experimenteren, want huidige regelgeving is gericht op status quo. Soepeler toepassing van wetgeving mogelijk maken bij proefprojecten. Bijvoorbeeld energie leveren aan je buren omdat jouw dak groot genoeg is voor zonnepanelen; jouw zonnepanelen leggen op dak van je buren; co-housing faciliteren; gevelisolatie toestaan Wettelijke ruimte om huurders zelf toe te laten energiezuinige ingrepen in hun huis te doen en hieraan return koppelen. Huurprijs koppelen aan EPC-waarde Vlotter vergunningen verlenen Soms minder of soepelere regels nodig Aanpassen wetgeving: huurder/verhuurder, min/max huurprijs, minimale prestatie bij renovatie, buren samen PV Buren samen PV: zonnepalen liggen op dak van buur x, deelt energie ook met buur y en z Rooilijn verder dan 14 cm. Rooilijn bij gemeentelijk besluit 20 cm opschuiven om zo voorgevelisolatie langs de buitenkomt evidenter te maken. Coöperatieve of gedeelde energieproductie. Rol van stad: wettelijk kader Wettelijk kader voor co-housing (zonder verlies van inkomen) Stad kan toelaten (bv in oude arbeiderswijken) dat het karakter van de wijk afwijkt wanneer het is om energiezuinige renovaties uit te voeren bv. gevelisolatie Stad kan nieuwe vormen van samenwonen toelaten (zonder effect op inkomen). Er zijn steeds meer alleenstaanden. Eigenaar-verhuurders verplichten om te isoleren. eigenaars van meerkamerwoningen verplichten te investeren met deel van het huurgeld dat ze ontvangen. Aannemers verplichten een deel van hun omzet te investeren in ecologische materialen Nulenergie als norm bij nieuwbouw? WONEN: FINANCIEEL Premies nu sterk gericht op het individuele. Ook collectieve? Afbetalen renovatie via energiefactuur Voor lagere inkomens renovatie via Esco s Premies, vooral voor minst kapitaalkrachtigen Financiële ondersteuning door stad bij duurzame renovaties Leningen via stad voor energiezuinige investeringen 4
Crowd funding voor verbouwingen van mensen met weinig geld Subsidies voor ecologische investeringen Stad kan groepsaankopen organiseren Senior wil vlotte, niet ingewikkelde premiemogelijkheden of goedkope lening Project noodkopers (Samenlevingsopbouw) laten aansluiten op project klimaatneutrale wijk door lage inkomensgroep concreet te ondersteunen en betrekken MOBILITEIT Bouw veel en goede, veilige fietsenstallingen om fietsverkeer te stimuleren: overdekt waar mogelijk, gemakkelijk om kader en wiel aan vast te maken Fietsenstalling op wijk of buurtniveau op publiek domein Autodelen, fietsdelen (gedeelde mobiliteit) Buurtparkeren i.p.v. iedereen voor de eigen deur: boom voor de deur ipv auto Actiecomité Velodroom hoopt op goede ondersteuning van Stad Gent, en dat dit meegenomen wordt in het stadsontwikkelingsproject. Rol van stad: inbedding in ruimtelijke context Initiatieven voor betere mobiliteit en openbaar domein Gratis openbaar vervoer in de wijk Fietsparking in St-Bernadettestraat Autoloze dag Vanaf 3 personen gratis fiets per gezin GROEN EN VOEDSEL Groendaken verplichten bij bouwvergunnning voor nieuwbouw platte daken Voedselteams Buurtcomposteerplaats GFT-afval beleid aanpassen: fermenteren ipv composteren geeft aanzienlijke CO2 reductie Actie met buren om samen geveltuintjes aan te leggen (bestaand wijkinitiatief). Stad kan ondersteunen met ervaringen van andere Gentenaars die samen geveltuintjes aanlegden (bv in Gentbrugge) ANDERE Betrek de school uit de wijk in dit project Lokale handelaars betrekken Ook Gentenaars van andere origine betrekken Sociale cohesie bevorderen, samen zijn, samen creëren Samen delen bijvoorbeeld machines delen bestaat al in de wijk Wedstrijden tussen straten om meest energiezuinige, klimaatvriendelijkste Rekening houden met wijkgevoel: werken met kleinere groepen rond deelgebieden van de wijk 5
Wenst u een gedrukt exemplaar van dit verslag, contacteer dan Gebiedsgerichte Werking, gebiedsgerichtewerking@gent.be, 09 266 82 49 Sfeerbeelden en korte filmpjes van de burgemeester en schepenen vindt u op de blog http://www.gent.be/dampoort-sint-amandsberg. Heeft u zelf een creatief idee voor de wijken, plaats het dan op onze digitale ideeënkaart op de blog. 6