Verslag Invitational Conference: de psychotherapeut als specialist 5 oktober 2018 Aanwezig: Dhr C. van der Staak onafhankelijk voorzitter Mw M. Buitenhuis beleidsmedewerker NVP, notulist Dhr M. Huibers, voorzitter CSGP Mw H. Swaab hoofdopleider KP K&J en KNP Dhr S. Colijn voorzitter HCO-PT, hoofdopleider Pt RINO groep Mw E. van Ee hoofdopleider PT Radboud CSW Mw N. Welling coördinator PT van het Radboud CSW Dhr J. de Keijser hoofdopleider KP en PT Mw S. van Aalderen manager opleidingen PPO Mw J. van der Plas P-opleider Mw A. Scholing hoofdopleider PT RINO Zuid Dhr. H. de Ruiter plaatsvervangend hoofdopleider PT RINO Amsterdam Mw P. Engels senior beleidsadviseur MEVA, VWS, Dhr H. van Dis voorzitter bestuur NVGzP Dhr. J. van der Pol bestuurslid NVGzP Mw W. Brinkman directeur NVGzP Mw N. Draijer voorzitter bestuur NVP Mw K. Hauber vicevoorzitter bestuur NVP Dhr T. Ingenhoven bestuurslid NVP Dhr G.J. Lind bestuurslid NVP Mw A. Nolet directeur NVP Mw R. Verhoog in opleiding tot PT Dhr F. Steenbakkers pas afgestudeerd als PT Mw J. Tummers in opleiding tot KP M S. Ben Chamach in opleiding tot KP Mw M. Rijnen SiRM (Strategies in Regulated Markets) Afwezig, met bericht: Mw I. Hinnen hoofd beroepen directie MEVA, VWS 1
Opening en inleiding: Cees van der Staak Cees van der Staak, onafhankelijk voorzitter van deze invitational conference, opent de bijeenkomst en heet alle genodigden welkom. Hij geeft, vanuit de historie, een korte schets van de lange aanloop die heeft geleid tot de organisatie van deze bijeenkomst. Met het oog op de komst van de Wet BIG is destijds de Raad voor de Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg (Raad BIG) ingesteld, die de minister moest adviseren over de uitvoering van deze omvangrijke nieuwe wet. Cees van der Staak nam hieraan deel vanuit het NIP. De NVP werd vertegenwoordigd door Leo de Nobel, en het CONO door Jos Dijkhuis. Ook toen was er al discussie of de beroepen gezondheidszorgpsycholoog en psychotherapeut voldoende onderscheidend waren om als apart BIG-beroep te worden geregeld. De geconstateerde forse overlap werd niet als belemmering gezien om de beroepen apart de positioneren. Het punt van overlap tussen beide beroepen blijft echter wringen, m.n. bij (de voorbereiding van) de instelling van het artikel 14 beroep klinisch psycholoog boven de gz-psycholoog. Dit knelpunt is onder meer belicht bij de Tweede Evaluatie van de Wet BIG. De NVP, NVGzP en andere partijen zijn al geruime tijd in overleg met elkaar om te komen tot een transparanter psy-beroepengebouw, waarbij expliciet wordt gekeken naar de positie van het beroep psychotherapeut. De urgentie om te komen tot mogelijkheden voor een oplossing is steeds breed onderstreept. Om gezamenlijk te komen tot een oplossing die de steun heeft van de direct betrokken partijen heeft de NVP in afstemming met de NVGzP deze invitational conference georganiseerd. Uitgenodigd zijn: besturen NVP en NVGzP, hoofdopleiders PT en KP, P-opleiders, opleidingsmanagers, opleidelingen PT en KP. Als toehoorders zijn uitgenodigd: directie MEVA Ministerie van VWS, College Specialismen Gezondheidszorg Psycholoog en onderzoeksbureau SiRM dat in opdracht van N4 (de vier beroepsverenigingen NVP, NVO, NVGzP en NIP) met P3 NL een advies opstelt over het psy-beroepengebouw in brede zin. Met deze invitational hoopt de NVP overeenstemming te bereiken om te komen tot een gemeenschappelijke denkrichting hoe het beroep het beste kan worden gepositioneerd als specialisme van de gz-psycholoog, én vervolgens een gezamenlijke intentie om dit verder te realiseren. Presentatie Startdocument NVP: Nel Draijer Nel Draijer geeft aan dat het belangrijkste uitgangspunt van de NVP is dat hoogwaardige psychotherapie beschikbaar blijft voor alle mensen die dat nodig hebben. De psychotherapeut is opgeleid om psychotherapeutische behandelingen op specialistisch niveau uit te voeren, maar is in de wet BIG niet als specialisme gepositioneerd. Dat klopt 2
niet. De NVP kan dit niet alleen oplossen. In het verlengde van wat Cees van der Staak reeds kort heeft aangegeven over de vroegste geschiedenis wil zij nog enkele andere zaken uit de geschiedenis belichten die hebben geleid tot het punt waar we nu zijn: - Bestuurlijk Akkoord 2012: in dit document kan de psychotherapeut zowel in instellingen als de vrijgevestigde praktijk een rol als hoofdbehandelaar vervullen, gelijkwaardig aan de klinisch psycholoog. Het document geeft de psychotherapeut, ondanks positionering in de wet als artikel 3 beroep, de ruimte zijn professionele rol te vervullen als volwaardig specialist. - Kwaliteitsstatuut (van kracht sinds 1 januari 2017): binnen instellingen is de positie van de psychotherapeut als regiebehandelaar niet gelijk aan die van de klinisch psycholoog, terwijl dat bij dezelfde werkzaamheden in de vrijgevestigde praktijk wel het geval is. - Tafel 1 /Beroepengebouw-overleg van P3Nl én NVP, resulterend in het Ondersteuningsdocument Aanbevelingen voor een sterker Psychologisch Beroepengebouw (september 2016). Alle betrokken psy-verenigingen, en dat is een groot aantal, hadden iemand afgevaardigd aan de Tafel. De Tafel werd het erover eens dat het wenselijk is de psychotherapeut te positioneren als specialisme van het basisberoep gz-psycholoog. De (wettelijk geregelde) huidige instroom vanuit het beroep arts is daarbij als probleem aangemerkt. Inmiddels weten we dat die instroom minimaal is, al vele jaren gemiddeld 1 opleideling per jaar. - Brief Convent van Hoogleraren Klinische Psychologie aan CSGP) (april 2017): Advies om uit te gaan van één basisberoep: de gz-psycholoog; na nadere verkenning zou de PT kunnen worden gepositioneerd als art. 14 beroep naast de KP en KNP of samen met de KP als één specialisme KP (of PT) waarbinnen privaatrechtelijk beschermde profielen kunnen worden onderscheiden met bijvoorbeeld een groter accent op management en wetenschappelijke vorming of op de behandeling van meer complexe problematiek. - TaskForce artikel 14, een breed samengesteld overleg dat in opdracht van de NVP ingesteld is als vervolg op de rapportage van Tafel 1. De belangrijke uitkomsten van dit overleg zijn (zie Eindverslag, augustus 2017): 1. Positionering op artikel 14 niveau, boven de gz-psycholoog; 2. Een eerste tentatieve invulling van het specialisme: de toekomstige artikel 14 psychotherapeut heeft zich na zijn registratie als gz-psycholoog verder gespecialiseerd in de beoefening van de psychotherapie. Hij is multitheoretisch opgeleid en reikt daarbij verder dan het niveau van deskundigheid van de huidige artikel 3 psychotherapeut en van de huidige artikel 14 klinisch psycholoog. De artikel 14 psychotherapeut richt zich onder meer op de behandeling van persoonlijkheidsstoornissen waarbij langer durende behandeling noodzakelijk is en waarbij de therapeutische relatie een centrale factor is in de behandeling. 3
3. Er dient overeenstemming gezocht te worden in het beroepengebouw van de gz-psycholoog over de plaats van het nieuwe specialisme psychotherapeut t.o.v. de gz-psycholoog en de klinisch psycholoog. Vervolgstappen na de TaskForce zijn geweest: - Overleg met VWS - Overleg met de NVGzP Dit alles heeft geleid tot de organisatie van deze invitational conference en het opstellen van het toegestuurde Startdocument. Uitgangspunten bij het startdocument zijn: - noodzaak van een helder onderscheid tussen de verschillende BIG-beroepen; - voldoen aan wettelijke eisen t.a.v. een specialisme; - moet uiteindelijk leiden tot een plan dat kan worden voorgelegd aan het College en VWS. In het Startdocument worden twee alternatieven voorgesteld: - Model 1: drie afzonderlijke specialisaties boven de GZ: KNP, KP, PT; - Model 2: één specialisme KP met na een gezamenlijke basis - een aantal profielen c.q. subspecialisaties, waaronder PT. Presentatie Transparantie BIG-beroepenstructuur & Identiteit van de professional: Huib van Dis Huib van Dis geeft aan dat de NVGzP slecht en goed nieuws heeft. Het slechte nieuws is dat het bestuur er nog niet uit is. Het Startdocument van de NVP is 7 dagen geleden ontvangen. Er heeft een extra bestuursvergadering plaatsgevonden; de uitkomst daarvan is dat het te kort dag is voor het bestuur om een eensluidend standpunt in te nemen. We weten het nog niet. Daarbij geldt dat de NVGzP kiest voor een geheel andere invalshoek, namelijk de vraag hoe het komt dat de identiteit van de professional zo weinig transparant is. Het onderzoek van SiRM heeft geleid tot twee tussentijdse rapportages, met tot op heden weinig specifieke aandacht voor de BIG-gerelateerde beroepen. Het goede nieuws is dat de NVGzP ruimhartig bestuurlijke aandacht aan de materie heeft besteed, de urgentie wordt breed gevoeld in het veld, en de NVGzP vaart wil maken met dit proces. Het gaat de NVGzP om bredere zaken, met name het gehele BIG-beroepengebouw dat toe is aan een verbouwing. De NVGzP is daar druk mee bezig en zit aan tafel met een aantal onderaannemers. Er moet één samenhangend geheel komen, op korte termijn, want de burger begrijpt in het geheel niets meer van de huidige situatie waarbij sprake is van een 4
veelheid aan beroepen. Dit heeft prioriteit: het is van groot belang dat de gewenste duidelijkheid voor de client op korte termijn wordt geboden. Deze transparantie is belangrijk voor burgers, cliënten en stakeholders. De NVGzP is bezorgd over de identiteit behorend bij de BIG-registraties. Een vraag aan de leden hoe stel jij je voor aan onbekenden op een verjaardagsfeestje leverde een veelheid aan varianten op, waarbij naast de BIG-registratie de sector (s-ggz, basis ggz, jeugdzorg), setting (bijv. PTSS diagnostiek poli, vrijgevestigd, afd. medische psychologie ziekenhuis), aanvullende opleidingen c.q. secundaire registraties (bijv. gedrags- en cognitieve therapie, EMDR, schematherapie, systeemtherapie) en doelgroepen (bijv. k&j, ouderen) worden genoemd. In dit verband spreekt Huib van Dis over de NVGzP-kubus. In de stappen die gezet dienen te worden in de richting van een oplossing wil de NVGzP uitgaan van volgordelijkheid: 1. De keuze voor één basisberoep; 2. Daarna: een (verdere) uitwerking voor specialistisch deel van BIG-beroepen gebouw; 3. Daarna: Daarna verdere uitwerking van differentiaties GZ-specialist BIG art.14 en positionering psychotherapie. Wat betreft de modellen kan de NVGzP zich niet vinden in de modellen 1 en 2 van de NVP. Psychotherapie wordt gezien als onderdeel van de KP en zou dus geen aparte differentiatie mogen zijn. In het alternatieve model 3 van de NVGzP wordt, analoog aan het specialisme internist, uitgegaan van werkvelden: Discussie N.a.v. vragen geeft Huib van Dis aan dat er allereerst een gezamenlijke keuze gemaakt dient te worden voor één basisberoep. Pas daarna wordt gekeken naar de vervolgstappen en de toekomst van de psychotherapeut. Verschillende deelnemers aan de invitational geven aan dat het heel gevaarlijk is een deelbesluit te nemen als je niet weet hoe het vervolg er uit gaat zien. 5
Je kan beter eerst kijken naar wat je wilt bereiken en pas dan naar de weg daarheen, in plaats van andersom. Dan volgt de vraag waar de psychotherapeut blijft in model 3. Huib van Dis geeft aan dat deze in feite verdampt. In model 3 houdt de psychotherapeut op als zelfstandig beroep te bestaan; de psychotherapie is een vakgebied van de klinisch psycholoog, zoals ook bij de psychiater. Dat betekent een liquidatie van een bij wet geregeld beroep. Door verschillende deelnemers wordt aangegeven dat dit onwenselijk is. Alle huidige psychotherapeuten hebben op grond van hun BIG-registratie rechten; het is juridisch gezien niet mogelijk hen deze te ontnemen, ook niet als dit slechts een kleine groep zou betreffen. In Groningen wordt uitgegaan van een 3-traps raket: stap 1 is de GZ-opleiding, vervolgens kan gekozen worden voor de 3 jarige PT-opleiding voor gz-psychologen, en daarna kunnen zij desgewenst kiezen voor de verkorte KP-opleiding. De PT functioneert goed in de praktijk, dit beroep voorziet absoluut in een behoefte. In de praktijk zijn er al vele jaren meerdere soorten psychotherapeuten: met en zonder gzregistratie. Sommige cliënten kunnen goed worden geholpen door een protocollaire behandeling van een gz-psycholoog, maar er zijn ook cliënten die wel degelijk een behandelaar nodig hebben die meer de diepte ingaat. Dat in het veld behoefte is aan beiden, dat niet iedereen alles evenveel nodig heeft en het daarom goed is dat, afhankelijk van de zorgbehoefte, het aanbod kan variëren tussen een geprotocolleerde behandeling tot een specialistische behandeling van bijvoorbeeld complexe persoonlijkheidsproblematiek door middel van psychotherapie lijkt door alle aanwezigen te worden onderschreven. De meerwaarde van de klinisch psycholoog ligt vooral op het terrein van de psychodiagnostiek, management, wetenschappelijk onderzoek en innovatie. Een psychotherapeut als specialist moet zich ook op deze terreinen meer ontwikkelen. Alvorens een pauze wordt ingelast wordt aangegeven dat we moeten kijken naar de toekomst: hoe willen we mensen opleiden voor de toekomst? Hoe ziet die toekomst er uit? Na de pauze geeft Cees van der Staak aan dat het streven in deze bijeenkomst is te komen tot iets waar we het in ieder geval over eens zijn en vraagt of er aanwezigen zijn met een mogelijk reddende gedachte. Hierop wordt gereageerd dat als we verder willen komen in deze discussie er door beide partijen een veer moet worden gelaten. Er worden argumenten genoemd die met inhoud te maken hebben, en andere met sentiment. Het is goed om die zaken van elkaar te scheiden. Belangrijkste doel is dat de zorg beschikbaar blijft voor degenen die dat hard nodig hebben. De aanbieder van die zorg dient bevoegd en bekwaam te zijn. De vergelijking wordt gemaakt met de medisch specialist. Deze kan gaan werken in een academisch ziekenhuis, en doet dan veel onderzoek. Een andere mogelijkheid is dat deze gaat werken in de opleidingswereld. Maar hij kan ook gaan werken in de periferie. Alle pijlers moeten in voldoende mate aanwezig zijn in de opleiding. Ongeacht waar hij gaat 6
werken voert hij een zelfde beroepstitel. Wat nu als we kiezen voor één specialisme, naast de KNP, boven de GZ: de klinisch psycholoog psychotherapeut? Al die differentiaties naar werkvelden, doelgroepen en sectoren zijn dan weliswaar mogelijk, maar benoemen we niet apart in de beroepstitel. Door uit te gaan van een dubbele titel klinisch psycholoog streepje psychotherapeut wordt de verbinding gemaakt tussen beide overlappende beroepen en blijft de reeds ingeburgerde titel psychotherapeut behouden. Van degenen die deze titel dragen voelen sommigen zich wellicht dan meer klinisch psycholoog en anderen meer psychotherapeut. De keuze voor slechts één dubbele titel van het specialisme bevordert de transparantie. We moeten kijken naar de toekomst. Conclusie Het voorstel om toe te werken naar het specialisme klinisch psycholoog psychotherapeut krijgt de steun van de aanwezigen, mits waarborgen worden opgenomen dat de psychotherapie in het nieuwe specialisme voldoende breed georiënteerd is en de onderdelen psychotherapie in de nieuwe opleiding beter dan nu binnen de KP-opleiding worden verankerd. Dat betekent dat in het toekomstige Besluit klinisch psycholoogpsychotherapeut geborgd is wat de essentie is van psychotherapie. Tijdens de opleiding tot het basisberoep gz-psycholoog 1 én het specialisme 2, en ook daarna kan desgewenst verder worden gedifferentieerd, bijvoorbeeld naar werkveld, setting, doelgroepen. Dat gebeurt ook nu al. De wettelijk vastgelegde beroepstitel verandert hierdoor niet. Met de beroepstitel klinisch psycholoog psychotherapeut blijft wettelijk geregelde titelbescherming behouden voor zowel de klinisch psycholoog als de psychotherapeut (waarbij het goed zou zijn dit in de Memorie van Toelichting bij de wetswijziging expliciet aan te geven). Het beroep psychotherapeut is, naast honderden andere beroepen zoals bijvoorbeeld bakker, sinds 2005 in de Europese wetgeving erkend (2005/36/EG). Bovendien wordt door de EFPA, de European Federation of Psychologists Associations, psychotherapie gezien als afzonderlijk te benoemen specialisme 3 van psychologen. Een specialisme klinisch psycholoog psychotherapeut ligt in de lijn van zowel de Europese wetgeving die de erkenning van het beroep psychotherapeut heeft vastgelegd als van het beleid van de Europese koepelvereniging van psychologen, aldus de NVP. Titelborging is essentieel voor de NVP. Indien de beroepstitel psychotherapeut niet langer wettelijk is geregeld staat het HBOtherapeuten met een praktijk voor psychotherapie, en ieder ander die dit wil, vrij om de 1 Aantal gz-psychologen per 1 oktober 2018: 15.233. 2 Per 1 oktober 2018 zijn er 2.242 klinisch psychologen en 4.713 psychotherapeuten. Vrijwel alle klinisch psychologen hebben tevens een registratie als psychotherapeut; de klinisch psychologen die de BIG-registratie niet hebben aangevraagd hebben in de huidige wetgeving de mogelijkheid dit alsnog te doen. 3 Zie http://www.efpa.eu/professional-development/2017-efpa-statement-on-psychologists-practicingpsychotherapy-(july-2017) en http://www.efpa.eu/professional-development/training-standards-forpsychologists-specializing-in-psychotherapy 7
beroepstitel te gebruiken, met alle verwarring van dien voor cliënten. Gezien de beoogde transparantie voor burgers, cliënten en verwijzers is dit volstrekt ongewenst. Cees van der Staak geeft aan dat er in de aanloop van de wettelijke regelingen, in de periode 1988/1989 nog geen opleiding was tot klinisch psycholoog, maar wel een opleiding tot psychotherapeut. Bij het formulieren van de opleiding tot klinisch psycholoog is men de opleiding tot psychotherapeut gaan aankleden met o.a. diagnostiek. De geschiedenis onderstreept de verbondenheid van beide beroepen. Door diverse mensen wordt aangegeven dat het erg fraai is als die verbinding nu tot uitdrukking komt in het verbindingsstreepje. Cees van der Staak vat de discussie samen: het ei van Columbus is de beroepstitels te koppelen door een streepje. In de bijeenkomst heerst optimisme omdat partijen elkaar meer genaderd lijken te zijn dan in eerdere fasen van overleg. Er is in het aanwezige gezelschap gelijkgestemdheid bereikt over: 1. Het standpunt dat er voor de psychologische beroepen één artikel 3 basisberoep dient te zijn: de gezondheidszorgpsycholoog; 2. Het voornemen om de klinisch psycholoog en de psychotherapeut samen te laten gaan in één specialisme, waarbij de titel klinisch psycholoog wordt gekoppeld aan de titel psychotherapeut. Deze variant en de discussie van de invitational conference zal worden voorgelegd aan de ledenraad van de NVGzP op 1 november 2018 en aan de ledenraad van de NVP op 20 november 2018. Van de zijde van de NVP wordt opgemerkt dat aan het tweede punt van overeenstemming wel een voorwaarde wordt verbonden, namelijk dat de inhoud van het beroep psychotherapeut hiermee niet oplost in het specialisme. In het toekomstige Besluit voor het nieuwe specialisme dienen voldoende waarborgen te worden opgenomen voor een voldoende breed georiënteerde verankering van specialistische psychotherapie in de opleiding. Vervolgstappen Cees van der Staak stelt als onafhankelijk voorzitter van deze invitational conference de volgende vervolgstappen voor die met instemming ontvangen worden. Door de NVP en NVGzP tezamen wordt op basis van het verslag van deze bijeenkomst een overeenstemmingstekst opgesteld waarin de in de Conclusie genoemde punten 1 en 2 zijn opgenomen. 8
Deze tekst wordt voorgelegd aan de ledenraad van de NVGzP op 1 november 2018 en aan de ledenraad van de NVP op 20 november 2018. Bij instemming door de beide ledenraden kan er voor de jaarwisseling door NVGzP en NVP gezamenlijk een intentieverklaring worden ondertekend waarin beide verenigingen, als vertegenwoordigers van de BIG-beroepen GZ-psycholoog, klinisch psycholoog en psychotherapeut, met elkaar afspreken om te gaan werken aan een voorstel om de wetgeving met betrekking tot hun beider beroepen te wijzigen zoals verwoord in de overeenstemmingstekst. In de intentieverklaring dient te worden aangegeven welke juridische punten aandacht behoeven. Het voorstel vergt een aanpassing van zowel de opleiding tot psychotherapeut als de opleiding tot klinisch psycholoog. De intentieverklaring wordt na ondertekening door NVP en NVGzP nog voor de jaarwisseling aangeboden aan het College. 9