Magnetic resonance imaging and computed tomography: applications in colorectal cancer surveillance and evaluation of Crohn s disease Jasper Florie
Magnetic resonance imaging and computed tomography: applications in colorectal cancer surveillance and evaluation of Crohn s disease
This thesis was prepared at the Department of Radiology, Academic Medical Center, University of Amsterdam, the Netherlands. Copyright 2007, Jasper Florie, Amsterdam, the Netherlands. No part of this thesis may be reproduced, stored, or transmitted in any form or by any means, without prior permission of the author. The research described in this thesis was financially supported in part by ZonMw (the Netherlands Organisation for Health Research and Development), Patiëntvriendelijk beeldvormend onderzoek (MR colonografie) voor surveillance, en mogelijk screening, van colorectaal carcinoom (Grant no. 2100.0094) and Performance of 3D-CT colonography in a screening population at high risk for colorectal cancer, in terms of reproducibility, accuracy and patient acceptance as compared with conventional colonoscopy (Grant no. 2100.0059). Printing of this thesis is financially supported by Siemens Nederland N.V. (Den Haag, The Netherlands), E-Z-EM Nederland B.V. (Dordrecht, The Netherlands) and Bayer Schering Pharma (Weesp, The Netherlands). Cover & layout: Jasper Florie Printed by: Buijten & Schipperheijn, Amsterdam, The Netherlands ISBN: 978-90-811745-1-0
Magnetic resonance imaging and computed tomography: applications in colorectal cancer surveillance and evaluation of Crohn s disease Academisch Proefschrift ter verkrijging van de graad van doctor aan de Universiteit van Amsterdam op gezag van de Rector Magnificus prof. dr. J.W. Zwemmer ten overstaan van een door het college voor promoties ingestelde commissie, in het openbaar te verdedigen in de Aula der Universiteit op woensdag 16 mei 2007, te 12:00 uur door Jasper Florie geboren te Amsterdam
Promotiecommissie Promotores: Overige leden: Prof. dr. J. Stoker Prof. dr. P.M.M. Bossuyt Prof. dr. J.S. Laméris Prof. dr. P. Fockens Prof. dr. G.J. Bonsel Prof. dr. E.J. Kuipers Prof. dr. M. Prokop Dr. L.C. Baak Faculteit der Geneeskunde
Voor mijn kinderen
Table of contents Chapter 1. Introduction 9 European Journal of Gastroenterology and Hepatology 2005;17:809-13 Colonography as a potential patient-friendly examination method for surveillance, and possibly screening, of colorectal cancer Chapter 2. Magnetic resonance colonography with limited bowel 23 preparation: A comparison of three strategies. Journal of Magnetic Resonance Imaging 2007;25:766-74 Chapter 3. Magnetic resonance colonography with limited bowel 45 preparation compared with optical colonoscopy for patients at increased risk for colorectal cancer. Radiology 2007;243:122-31. Chapter 4. Acceptance of magnetic resonance colonography with limited 65 bowel preparation compared to full preparation colonoscopy. Radiology 2007;in press. Chapter 5. Computed tomographic colonography compared with 85 colonoscopy in patients at increased risk for colorectal cancer. Gastroenterology 2004;127:41-8. Chapter 6. Computed tomography colonography using limited bowel 103 preparation at normal and low dose levels. Feasibility study. Submitted. Chapter 7. A comparison of primary two- and three-dimensional 123 methods to review computed tomographic colonography. European Radiology 2006;Epub ahead of print.
Dankwoord Mijn directe collega s hebben mij misschien wel het meeste vreugde gegeven bij het promotieonderzoek en op de congressen die we bezocht hebben. Rogier, mijn studie is een vervolg op jouw studie. Jij had de weg eigenlijk al gebaand, ik kon het niet beter treffen. De RSNA 2005, en de whisky daar, was zeker het hoogtepunt in onze virtuele coloscopie onderzoekstijd. Ayso en Sebastiaan, beiden als student op de afdeling radiologie gewerkt en in de fuik van de CT-colografie gelopen. Sebastiaan, bedankt voor je standin performance op de RSNA. Ayso, laat het me weten als we weer naar Boston kunnen of als er weer een workshop in Brugge is. Het was me een genoegen met jullie te werken. Yung, je bent niet alleen een fantastische beoordelaar, maar ook een bekwaam radioloog en een zeer prettige reisgenoot met een goede dosis humor. Marjolein, welkom als eerste vrouw binnen de mannenwereld van de colografie. Shandra, je staat maar een keer bij een stuk als auteur vermeld. Maar dat hadden net zo goed alle stukken kunnen zijn, want hoe vaak heb ik je wel niet gevraagd hoe dat nou ook al weer zat of hoe zit dat nu precies met die statistische test. Je bent een plezierig en enthousiast collega, jammer van dat feest. Anneke, bedankt dat je zoveel voor mijn studie gedaan hebt, terwijl je eigenlijk voor Sebastiaan moest werken. Michelle, bedankt voor je hulp. Maartje, Adrienne, Maaike, Annette, Wouter en Nicole, enorm bedankt voor de gezellige samenwerking en leuke gesprekken tijdens de lange wandelingen naar het koffieapparaat. Karin Coolen, bedankt voor alle telefoongesprekken die je gevoerd hebt bij het includeren van héél veel patiënten. Waar zouden we zijn zonder de techneuten van de T.U. Delft? Iwo, Kees en Marc, het was altijd gezellig om weer eens naar Delft te moeten om te scoren. Vader Vos -de brug tussen het AMC en Delft- wonderbaarlijk hoe je kunt uitleggen, ik denk zo waar dat ik het snap. Erwin Birnie, bedankt voor je enthousiasme en betrokkenheid bij de studie. Dankzij jouw hulp is het patiënten-acceptatiestuk naar Radiology in één keer geaccepteerd. Ik dank de fysici Henk Venema, Cristina Lavini en Erik Akkerman voor hun verhelderende discussies, adviezen en hulp bij het optimaliseren van scan-protocollen. In de afgelopen jaren hebben meerdere studenten hun wetenschappelijke stage bij mij gelopen. Veelal werkten zij na het verplichte deel van hun stages door aan de studie. Ik wil Brigitte, Steven, Michiel (Schutter), Michiel (van der Ham), Anna en Angga heel erg bedanken voor hun hulp. Zonder computer kun je tegenwoordig geen kant uit, en al helemaal niet zonder computerondersteuning. Ik dank de it-ers, en met name Onno, voor hun behulpzaamheid en vlotte beschikbaarheid als de zaak weer eens helemaal vast zat. Victor van der Hulst wil ik bedanken; niet alleen voor het werk dat je gedaan hebt als beoordelaar maar ook voor het zorgen dat de studie in het OLVG goed liep. Rutger-Jan Nievelstein (UMCU), bedankt voor je werk als beoordelaar. 246
Dankwoord Ook wil ik alle laboranten van het AMC en OLVG bedanken die hebben meegeholpen met het scannen van de studiepatiënten. En voor het feit dat ze klaarstonden voor het geval ik weggeroepen zou worden op mijn scan-avonden indien mijn vrouw net dàn zou gaan bevallen. In het bijzonder Ruud, Roel, Marloes, Martin, Raschel, Wiel, Shanta, Jen (OLVG) en Nellie (OLVG), bedankt. De afgelopen jaren heb ik met veel plezier samengewerkt met gastro-enterologen, arts-assistenten en medewerkers van de afdeling Gastro-enterologie in het AMC, OLVG en Slotervaart Ziekenhuis. Bedankt hiervoor. In het bijzonder geldt dit voor Pleun Snel; gastro-enteroloog in het Slotervaart Ziekenhuis, Yvonne Ridderbosch; endoscopie verpleegkundige in het OLVG, Daan Hommes; voormalig staflid in het AMC en prof. dr. Van Deventer; voormalig afdelingshoofd in het AMC. Mijn paranimfen: Lieve Zep, in alle verplichte vakken op de middelbare school waar ik niet goed in was, schitterde jij. Zonder jouw hulp had ik me nooit op een fatsoenlijke manier door deze vakken heen kunnen worstelen. Je bent een hele gezellige broer, en vast een hele goede papa. Lieve Karin, bij de meeste stukken die ik geschreven heb, heb ik je acknowledged of was je medeauteur. Dankzij jouw hulp heb ik bij meerdere stukken van de reviewers te horen gekregen dat het well-written was. Daarnaast was je ook een hele gezellige kamergenoot. Ik ben er trots op dat je mijn paranimf wil zijn. Ook mijn familie wil ik hartelijk bedanken. Lieve Thom en Riet, heel erg bedankt voor de onvoorwaardelijke steun en liefde, niet alleen tijdens mijn onderzoeksperiode, maar tijdens mijn hele leven en bij alles wat ik tot nu toe geworden ben. Lieve Bas, als drie broers waren we altijd heel verschillend. En daar hebben we juist de vruchten van geplukt. De sportieve weekendjes weg waren heel gezellig en ontspannend, en waren de ideale afwisseling van mijn onderzoeksbezigheden. Ik hoop dat we dit nog lang blijven volhouden. Lieve Jolanda, je bent mijn geluk en mijn liefde. Je hebt me het mooiste gegeven wat er bestaat. Lieve Ruben, Evelien, Vera en Noor, ik houd van jullie. 247
Curriculum Vitae
250
Curriculum Vitae Jasper Florie is geboren op 14 november 1971 in Amsterdam. Nadat hij in 1990 zijn V.W.O.-diploma heeft behaald aan de Openbare Scholengemeenschap de Randijk in Nieuwegein, is hij geneeskunde gaan studeren aan de Universiteit Utrecht. Tijdens zijn doctoraalfase is hij naar Suriname gegaan om daar onderzoek te doen naar moedersterfte onder leiding van dr. A. Mungra en dr. R.W. van Kanten. Tijdens zijn co-schappen heeft hij een drie maanden durend keuzecoschap Tropengeneeskunde gedaan in Macha Mission Hospital in Zambia. Na afronding van zijn geneeskundestudie in 1998 heeft hij de opleiding tot tropenarts gedaan in Medisch Centrum Molendael in Baarn, waarna hij voor een korte tijd naar Ghana is gegaan. Hier heeft hij gewerkt in het Margaret Marquart Hospital in Kpandu, en heeft hij meegeholpen bij de opening van het Logba Tota Health Project. Na terugkomst in Nederland heeft hij als keuringsarts gewerkt in het Aeromedisch Instituut in Soesterberg, waar hij zijn hobby vliegen combineerde met zijn werk. In september 2001 is hij gestart met promotieonderzoek op de afdeling Radiologie in het AMC. Gedurende deze periode heeft hij onder leiding van prof. dr. J. Stoker (radioloog) en prof. dr. P.M.M Bossuyt (klinisch epidemioloog en methodoloog) onderzoek gedaan naar MR- en CT-colografie voor de detectie van poliepen, en MRI bij de ziekte van Crohn. Zijn resultaten heeft hij op meerdere internationale congressen gepresenteerd. Tijdens de Radiologendagen 2005 heeft hij de prijs gekregen voor de beste wetenschappelijke bijdrage. Ook heeft zijn onderzoek geleid tot meerdere wetenschappelijke publicaties. Sinds januari 2006 is hij in opleiding tot radioloog in het AMC onder leiding van O. M. van Delden en prof. dr. J.S. Laméris. Jasper is getrouwd met Jolanda en zij hebben samen vier kinderen: Ruben, Evelien, Vera en Noor. 251