Leerdienst over de doop, Delft zomi 17 mei 2015 Preek Vorige week ging het over leiderschap in de kerk. Over de ambten dus. We begonnen toen bij de kerk. De kerk heeft, zo zei ik toen, twee dimensies: een menselijke (de kerk is een verzameling van gelovige mensen). En een goddelijke. Jezus zei: waar twee of drie in mijn naam bij elkaar zijn, daar ben ik in hun midden. De Nederlandse Geloofsbelijdenis belijdt het zo [slide 1]: de kerk is een heilige vergadering van gelovigen èn omdat Christus een eeuwige Koning is, die niet zonder onderdanen kan zijn. Dus: ze bestaat bij de gratie van (het woord van) God èn leeft als een gemeenschap van mensen op aarde. Voor leiderschap leverde dat ook twee perspectieven op. Leeg scherm Ambtsdragers zijn enerzijds vertegenwoordigers van de gemeenschap, mensen met bijzondere gaven, die door de gemeente gekozen zijn om daar de gaven tot bloei te laten komen (ambt = dienst). En ze zijn tegelijk ook vertegenwoordigers van Christus (ambt = gezag). Dat geldt in zekere zin voor iedereen. Want wat je ook over de kerk belijdt, één ding is zeker: de kerk is er in ieder geval niet waar er maar één gelooft. Ik zei toen: geloven doe je niet met je hoofd, of met je hart, maar in de kerk, waar iedereen deelt in het ambt van Christus (daarom ook: christenen) om de ander te kunnen bemoedigen, vergeven, helpen, liefhebben, corrigeren. De ambtsdragers geven leiding om daarin voor te gaan, zij geven het goede voorbeeld. Het onderwerp van vanmiddag ligt verder in het verlengde van het belijden over de kerk. We denken na over de sacramenten in het algemeen en over de doop in het bijzonder. De bediening van doop en avondmaal, het sacrament van de inlijving in de gemeenschap en het blijven in die gemeenschap is namelijk de kern van de dienst van de ambtsdragers. Zij hebben ook de bevoegdheid gekregen om dat te doen. De verantwoordelijkheid om (vd Beek) gemeenteleden te wijden in het Woord en voeden met de Sacramenten. Wat zijn sacramenten? [slide 2] Sacramenten zijn heilige tekenen: zichtbare tekenen en zegels van een inwendige en onzichtbare zaak. Het zijn genademiddelen: Door middel daarvan werkt God in ons door de kracht van de Heilige Geest. Daarom zijn de tekenen niet krachteloos en zonder inhoud, zodat ze ons zouden misleiden, want Jezus Christus is de waarheid ervan en zonder Hem zouden zij niets zijn. Vergelijking met bijvoorbeeld een ring of iets anders ( ) Maar voordat ik meer vertel over de doop: je merkt in de formulering dat de opstellers zicht verzetten tegen een
houding van ach, wat moeten we ermee. Dat was inderdaad, tegenover het belang dat met name RK theologen hechtten aan de sacramenten als voertuigen van het heil een houding die sommige gelovigen aannamen, even zwart-wit gezegd: het gaat om persoonlijk geloof. We hebben de kerk met haar vertegenwoordigers en de ambtelijke bediening van de genademiddelen niet nodig. Als ik maar geloof. Je kunt het je voorstellen dat mensen toen zo dachten, en nog steeds trouwens. Zodra een kerk door haar ambten en structuren geen positief klimaat schept voor de inzet van gaven en geloof, breken mensen terecht door die structuren heen. Ze trekken zich natuurlijk niets aan van slecht leiderschap. Of misschien moet ik het zo zeggen: de Geest van God wil mensen gebruiken, maar is niet afhankelijk van bepaalde personen (art. 27 NGB). Dat is kritiek die de ambtsdragers zich mogen aantrekken. Maar tegelijk blijft de laatste kern van wat we ambt noemen gelden voor ons allemaal: geloven doe je nooit alleen. Genade overkomt je, je neemt het aan van de ander. Hetzij door dat de ander het je aanzegt, uitlegt of ervan getuigt. Hetzij in het gewaad van een bijbelwoord, brood & wijn, of water het is, als je erover nadenkt, heel bijzonder om tot je door te laten dringen dat God mensen en hele gewone middelen gebruikt om zichzelf bekend te maken, middelen waar je geen expert voor hoeft te zijn, middelen die iedereen kan begrijpen. En dat Hij zo blijft werken (vgl. Paulus aan de Corinthiërs). De vraag is, geloof/accepteer je dat? Nog één voorbeeld om dit iets duidelijker te maken. In de lijst met zonden die ds. Van der Lugt vorige week voorlas (best heftig), stond o.a. zij die de verkondiging van het Woord of de heiligheid van de sacramenten minachten. Ik heb daar eigenlijk een vraag bij. Vroeger zat daar nog iets in van: laks in het komen naar de kerk, het deelnemen aan de viering van het Avondmaal. Maar we bedoelen er óók mee: hoe zit het met je geloof? Geloof je wel echt, dat dat wat die ander je aanreikt, de manier is waarop Christus je iets te zeggen heeft / Hij zelf dichtbij komt? Neem je het wel aan van de ander, neem je hem aan, van de ander? Leeg scherm Binnenkort begint het jaarlijkse predikantencongres. Dat gaat dit jaar over het Avondmaal. We bespreken o.a. een empirisch(!) onderzoek naar de beleving van kerkgangers bij de viering van het Avondmaal. De resultaten zijn nog niet verklapt. Maar er stond wel bij dat de resultaten schokkend waren. Het zou dus kunnen dat we wel hele mooie belijdenissen hebben over hoe God naar ons toe komt, maar dat we er in de praktijk geen knal van geloven. Nu over de doop. De NGB heeft er een lang artikel over, dat grofweg uiteenvalt in twee delen. Het eerste deel gaat
zeg maar over de basics. In het tweede deel gaan de opstellers in gesprek met twee andere opvattingen over de doop de (extreme) Rooms-katholieke versie en de (extreme) visie van de baptisten over de doop. We pakken één alinea uit art. 34 NGB om vanuit die kern een aantal belangrijke dingen te zeggen over de doop. En over wat dat vervolgens voor ons betekent. Als we straks de NGB lezen, heb ik daarbij drie vragen. 1) Wat doet de doop? 2) Hoe doet de doop dat / hoe werkt de doop? En 3) Voor wie is de doop bedoeld? Hierdoor worden wij in de kerk van God opgenomen en van alle andere volken en vreemde godsdiensten afgezonderd, om helemaal het eigendom te zijn van Hem, van wie wij het merk en veldteken dragen. Dit dient ons tot een getuigenis dat Hij eeuwig onze God en onze genadige Vader zal zijn. De doop is dus de inlijving in het lichaam van Christus, de kerk. Een tweede, geestelijke, geboorte in de familie van Jezus. De doop maakt ons het eigendom van Hem, dat is Christus. De doop bevestigt dus dat wij vrij zijn. Doordat we van Hem zijn. Vrij van onszelf. Vrij van de zonde. Vrij van bloedbanden. Bij de doop begint wat bij het Avondmaal regelmatig zichtbaar wordt: dit is een gemeenschap waarop mensen op een andere, vrije manier aan elkaar verbonden worden. dat maakt ons als het goed is vrij van vooroordelen. Vrij van vreemde godsdiensten en alle bijkomende regels en rituelen die wij nodig denken te hebben om onszelf te verlossen uit de macht van het kwaad of om een goed mens te worden. Vrij van dat alles door het eigendom te zijn van Hem van wie wij het merk en veldteken dragen. Dat is oorlogstaal. In een veldtocht dragen verschillende legers, verschillende soldaten, verschillende uniformen. En vroeger ook verschillende veldtekens. Zo kon je zien wie bij wie hoorde. Dat beeld wordt hier toegepast op de doop: er is een geestelijke strijd gaande, waarbij niemand neutraal is maar waarbij je of aan de ene kant meeloopt/vecht/leeft, of aan de andere kant. Vandaag zouden we het beeld van je Facebookstatus kunnen gebruiken. Die of die heeft een relatie met die of die. Je status is niet de relatie zelf, maar de bevestiging ervan. Zo kan iedereen het zien. Gedoopt worden is zeg maar getagd worden in een foto met Jezus. Hoe werkt de doop? (dit nav een aantal vragen // wel gedoopt als kind // status werkt niet). Net als in de
discussie over het Avondmaal blijkt ook hier dat de belijders van de gereformeerde religie een middenpositie innemen. Enerzijds tov RK zijde: de kracht van de doop zit niet in het water zelf, alsof er een doop mogelijk is met gezegend water alleen, waarmee iemand zichzelf kan dopen, maar anderzijds tegenover baptisten: het is ook weer niet zo dat de kracht van de doop helemaal samenvalt met het geloof van de dopeling. Daar verschuift de betekenis van de doop van iets dat je overkomt naar iets dat je doet (gehoord: toen heb ik mezelf laten dopen ) // in de familiefoto van jezus tagt niemand zichzelf. De doop is een getuigenis, dat God eeuwig onze God en Vader zal zijn. Een belofte dus. Het water van de doop is te beschouwen als een belofte dat God betrouwbaar is. De kracht ervan zit m in de combinatie tussen het Woord van God en de opdracht van Christus, zijn beloften (dat is de inwendige zaak) en de bediening ervan in de gelovige gemeenschap, de kerk. Het is of de dopeling zelf, wanneer hij of zij op een leeftijd gekomen is waarop hij of zij zijn of haar geloof kan belijden, of het zijn de ouders van de dopeling, die hun gezamenlijk geloof belijden in de beloften van God die gegeven worden bij de doop. Volgende vraag: als de doop de inlijving is in de gemeenschap van Christus, de familie van Jezus, is de vraag wie er wanneer mag worden ingelijfd, wie er mag worden getagt. Nu zegt de kerk: dat gebeurt op grond van Gods beloften, die op zijn beurt geloof vraagt. In die volgorde. Daarom geen herhaling van de doop, alsof je twee keer ingelijfd zou kunnen worden of alsof de beloften van God eenmaal gegeven vlak na je geboorte minder waard zouden of alleen gelden in het geval je er zelf voor kiest. Net als bij het avondmaal geldt ook hier, bij de doop: de doop gebruik je niet, de doop ontvang je. Ook al vragen beiden om geloof, toch zit de kern, de kracht, m in dat wat je overkomt, aangezegd wordt. Waar je amen op zegt. Zo is het bij de viering van de Heilig Avondmaal (hoe komt het dat vooroordelen daar wegvallen, omdat je jezelf leert verstaan als iemand die leeft van genade, je bent een ontvanger). De doop is dus niet allereerst een bevestiging van jouw keuze voor God, maar de bevestiging van Gods keuze voor jou. Lees even mee: NGB [slide 4]: Deze doop immers is niet alleen van waarde voor ons wanneer wij hem ontvangen en het water op ons is, maar gedurende heel ons leven. Afronden met een aantal vragen/uitdagingen:
Wat verwacht je van de viering van het avondmaal? Wat dat laatste betreft zei iemand eens dat doop en avondmaal communicerende vaten zijn. Het avondmaal is dooponderhoud. Het bevestigt de waarde van de eenmalige doop, bij herhaling. De opmerking kwam van een Roomskatholieke collega die merkte dat meerdere parochianen zich lieten dopen op volwassen leeftijd, na al gedoopt te zijn als kind. Hij zei: ik heb de indruk dat er soms te vaak gedoopt wordt in een mensenleven en te weinig wordt gecommuniceerd. Laat zien dat je als kind gedoopte gelovige, ook echt persoonlijk gelooft. Een vraag was: wat betekent het dat je gedoopt bent voor je leven van alledag. Want, laten we eerlijk zijn: als God zo genadig is dat Hij met zijn beloften van vergeving van zonden en eeuwig leven al aan het begin van onze kleine leventje stond, dan zou dat ook verschil moeten maken als we ouder zijn. Je zou zeggen dat je getuigenissen daarover voor het oprapen liggen. Of niet? Zijn we verlegen? Of denken we dat de doop automatisch werkt? Dan zijn we, in de taal van de geloofsbelijdenissen, in de leer Rooms-katholiek en bewijzen we in de praktijk het gelijk van Baptisten en is het dus misschien maar beter om alleen op volwassen leeftijd gedoopt te worden. Ik sluit af met een praktische tip die ik al eens gedaan heb. Maak werk van de viering van je doopdag en die van je kinderen. Net als Luther, die in tijden van twijfel en aanvechting keek naar de muur waarop hij had geschreven: ik ben gedoopt! Zo leer je jezelf en je kinderen je doop te gebruiken als herinnering aan de bevestiging van Gods beloften voor jou. 23 juli 1978. Mijn doopdag. Dat water is sindsdien mijn hele leven op mij. De dag dat ik getagd werd in de familiefoto van Jezus. Dat betekent wat! ( ) Amen. Opening van de dienst / Lied 319:1,2,4 / Gebed Preek / Lied 320:1,3,4 Geloofsbelijdenis, gevolgd door: NLB 150a:3 (Engels, tekst en vertaling volgens owncloud) Gebeden en Onze Vader Collecten Gezang 68 Zegen Infoblad NL Vanmiddag gaat het in een volgende stap in een serie leerdiensten waarin we de Nederlandse Geloofsbelijdenis volgen over de sacramenten, over de doop in het bijzonder. Het onderwerp van vanmiddag ligt in het verlengde van de onderwerpen van vorige week zondagmiddag, toen het ging over de kerk en over leiderschap in de kerk: de