Begrotingsbehandeling 2016 10 oktober 2015 Voorzitter, Gelet op de zeer beperkte tijd mij ter beschikking, zal ik kort ingaan op de begrotingen van HI en NH en dan wat langer stilstaan bij Financiën. Het zal dus een presentatie worden met veel oneliners. Maar eerst een algemene opmerking. Voorzitter, wij staan als samenleving op een zoveelste kruispunt. De huidige situatie is een uitdagende, mensen moeten zich aanpassen aan nieuwe omstandigheden, met zijn allen gaan wij even met minder moeten doen, geen makkelijke tijden! Maar de huidige situatie kunnen wij ook zien als eentje die nieuwe perspectieven biedt: een historische nieuwe weg in te slaan in deze uitdagende tijden. Op de oude voet verder gaan, brengt ons verder van de oude vertrouwde oevers en laten wij eerlijk zijn tegenover elkaar: wij roepen al een tijd dat het zo niet verder moest, dat verspilling aangepakt moest worden, dat wij de lokale mogelijkheden beter moeten benutten, de economie diversifiëren, een efficiënt ambtenarenapparaat moeten hebben en zoals de President heeft gesteld om o.m. verspilling uit te bannen. Wij kunnen nu de weg opgaan voor duurzame ontwikkeling, een ontwikkeling op basis van het benutten van onze eigen potenties! Die kansen zijn er. We zullen nu de keuzes moeten maken op dit historische moment! In mijn verder betoog zal dit de leidraad zijn. 1
Handel en Industrie Voorzitter, we merken dat thans enorme inspanningen worden verricht om daadwerkelijk inhoud te geven aan de taakstelling van het ministerie. Een transformatieproces is ingezet. Wij kunnen daarom toejuichen dat de begroting vergeleken met vorig jaar verdubbeld is. Wij merken nu al dat dit Ministerie actief is op het gebied van controlewerkzaamheden, samen met andere relevante Instituten en gelukkig met goede resultaten. Wij ondersteunen de geïntegreerde benadering. Een aanpak waarbij HI alle andere relevante diensten betrekt bij de werkzaamheden ( BOG, verschillende diensten van OW, Buurtmanagers, Bestuursdienst, etc.). In de praktijk werkt zo een geïntegreerde benadering om diverse redenen beter en efficiënter. Dat heb ik zelf meegemaakt als minister van OW toen wij met de Grofvuilactie bezig waren in de diverse districten. Voorzitter, gaat u na hoeveel diensten wij hebben, maar omdat er weinig afgestemd wordt als eilanden opereren, met als resultaat weinig effect. Wat een verspilling! Als voorbeeld per ressort hebben wij de volgende diensten: - Diverse diensten van Justitie en Politie (Buurtmanagers) - Diverse diensten van BOG - Diverse diensten van OW ( Milieu-inspectie, controle vuilophaal, etc) - De Bestuursdienst - RR en DR leden - Diverse diensten van SOZAVO - Onderwijsinstellingen - Sportfaciliteiten Indien wij dit uitgooien op ressortniveau zijn het vele tientallen ambtenaren die de overheid inzet voor diverse diensten. Gecoördineerde aanpak zal in meer effect resulteren voor de samenleving: naleving van bouwvoorschriften, het plaatsen van duikers, voldoen aan vergunningsvoorwaarden (winkeliers), onderhoud van terreinen, aanleggen en onderhouden van vetputten door restauranthouders, etc. 2
Kortom: geen free-for-all situaties meer! We bereiken door zo een aanpak een geordende samenleving en dat zal leiden tot meer woon- en leefgenot voor de burgers. De minister van HI heeft aangegeven dat zij hieraan verder gaat werken en ik vraag een krachtige ondersteuning voor dit beleid! De DC van Paramaribo Zuid-Oost was in 2014 een pilotproject gestart om de eigenaren van verwaarloosde/overwoekerde percelen aan te spreken. Na aanmaningen wordt het perceel schoongemaakt en de eigenaar wordt belast. Via de Belastingdienst zou dit verder geïmplementeerd worden. Graag vernemen wij van de Minister van RO wat de stand van zaken van dit mooie project is. Velen hebben last van de niet onderhouden/overwoekerde percelen! De poot Industrie wordt nu pas echt opgezet. Voor het beleidsprogramma Ontwikkeling Industriële Sectoren is SRD 6 miljoen begroot. Lees de programma s pag. 23 en 24 en geef aan dat er helaas geen geld is voor diverse programma s alsnog, zie pag. 24. Graag vernemen wij van de minister voor wat contributieverplichtingen betreft, wat de stand van zaken is; (overzicht van de contributieverplichtingen en tot wanneer is er betaald?) hebben wij een achterstand. Een evaluatie van ons lidmaatschap is nodig. Wat heeft het ons de afgelopen jaren opgebracht? Zie in dit licht de lidmaatschap van de Caribbean Development Bank. Wij hebben nogal wat handelsverdragen getekend met enorm veel preferentiële regelingen. Het is helaas een feit dat zelfs hoge ambtenaren niet eens goed op de hoogte zijn hiervan, en dus ons verkeerd informeren. Dringende aandacht en vooral actie is vereist. Graag vernemen wij van de minister haar plan van aanpak wat dit betreft, om bekendheid en ondersteuning te geven hieraan en aan onze business community. Weinig bekendheid, zie voorbeeld Zwitserland! Overhandig het rapport-naar! 3
Natuurlijke Hulpbronnen Voor de brandstoflevering van circa 129 dorpen in het binnenland is er afgerond SRD 18.000.000 begroot. De grote uitdaging is dat de brandstof het dorp bereikt en ook voor dat doel gebruikt wordt. Kan de Minister ons informeren hoe hij denkt dit proces nauwlettend te bewaken? Op termijn is dit niet vol te houden, wat is het beleid en de planning van de Minister om middels alternatieve manieren structureel en duurzaam elektriciteit vooral in deze gebieden te realiseren? Transparantie en openbaarheid van bestuur Tot nu toe is er geen sprake van openheid als het gaat om beschikbaarheid en afhandeling van aanvragen voor diverse concessies. Burgers hebben er recht op informatie over hun aanvraag en afhandeling. Deze dient binnen een redelijke termijn afgehandeld (incl. afwijzing) te worden. Ik vraag bijzondere aandacht van de minister hiervoor. Graag een concrete reactie van minister NH. Als wij naar de Middelenbegroting kijken, Voorzitter, dan is het heel triest gesteld! Om maar een voorbeeld te geven. Voor Vergunnings- en concessierechten overige delfstoffen is er 300.000 begroot. Met alle respect, maar dit zal toch fundamenteel aangepast moeten worden. Ik verneem de inzichten van de minister. Even een uitstapje naar ROGB. Houtkap en rondhout. Wat retributie op hout betreft merk ik dat wij als land maar slechts 18.967.000 zullen ontvangen in 2016 en het vermoedelijk beloop in 2015: 44. 748.00. Eenieder zou denken dat wij in 2016 meer zouden moeten ontvangen, maar wij merken dat wij minder dan de helft van 2015 in 2016 gaan ontvangen. Dit begrijp ik niet. Kan de regering dit uitleggen? Helemaal onvoorstelbaar zijn de ontvangsten voor: LANDTAXEN, AKKERGELDEN, HUREN, ERFPACHTEN, RECOGNITIES EN GRONDHUUR. Voor heel Suriname en voor heel 2016 gaan wij slechts SRD 1,2 miljoen ontvangen! Voorzitter, verbazing alom! We verwachten dat de regering serieus hiernaar kijkt en de tarieven zsm aanpast. Mede in dit licht vraag ik vanaf 2011 naar aanpassing van de tarieven Niet Belasting Maatregelen. 4
Velen beseffen nog niet in voldoende mate het belang onze bossen, onze bossen zijn voor de instandhouding van onze biodiversiteit. We moeten dit koesteren. Voorzitter, Tropisch hout wordt steeds schaarser. Ik stel voor dat er versneld gewerkt wordt dat verwerking van rondhout in de districten plaatsvindt. Op deze manier zal er minder getransporteerd hoeven te worden over de weg. Opzetten van verwerkingsbedrijven (meubelbedrijven) in de districten verplicht stellen. Hierdoor realiseren wij meerwaarde en werkgelgelegenheid in de districten. Eigenlijk moet ik hier de Minister wijzen naar rapporten en inspanningen van meer dan drie decennia terug. Dit alles is helemaal uitgewerkt toen. Tegen deze achtergrond stel ik het volgende voor: 1. Verbod op export van rondhout per 1 jan 2017; 2. Verbod op transport van rondhout over de weg per 1 jan 2017; 3. Stimulering van watertransport; 4. Beleid ter stimulering van het opzetten van verwerkingindustrieën in de districten. Minister NH had in DNA beloofd voorbereidingen te treffen dat ook de mensen in de districten die stromend water krijgen via DWZ, ook een bijdrage hiervoor zouden leveren. Graag vernemen wij van de Minister zijn vorderingen op dit gebied en wat hij concreet verwacht in 2016. Graag vernemen wij van de Minister NH wat de laatste ontwikkelingen zijn in de kwesties Suralco en GRB in Brokopondo. In de tweede ronde zal ik dieper op deze materie ingaan. Onder NH opereren 5 parastatalen, te weten: - BIS - SWM - Staatsolie Maatschappij Suriname NV - EBS - NV Grasshopper Aluminium Company 5
Voorzitter, ongelooflijk, maar van geen van de bedrijven hebben wij enige info. Dit o.m. maakt het niet gemakkelijk voor ons de begroting van NH te behandelen. Een stortvloed aan allerlei PR-verhalen zijdens de parastatale bedrijven, maar geen concrete gedetailleerde info aan het Hoogste College van Staat. Voorbeeld VP Ameerali. VP Ameerali had ons hier in DNA meerdere malen beloofd info te verstrekken over de parastatale bedrijven. Helaas is hij niet in staat geweest om zijn beloftes na te komen. De parastatale bedrijven weigeren steevast om gedetailleerde info aan DNA te verstrekken. Laat mij een concrete vraag stellen en laten wij zien of wij deze info krijgen, nog tijdens deze begrotingsbehandelingen. De vaste Cie NH wenst alle relevante documenten te ontvangen over de aanbesteding en aanschaf van onze raffinaderij. Wij wensen een kopie van het contract. Voorzitter! Wij worden vanuit diverse hoeken heel verschillend geïnformeerd! Laat mij het voorlopig hierbij laten, in de tweede ronde gaan wij afhankelijk van het antwoord van de Minister dieper in op deze en andere praktijken. We kijken naar de aanbestedingen via de 17 ministeries. Iedereen praat erover hoe het beter moet, meer transparantie, etc. Dat is een goede zaak. Maar Voorzitter, via de parastatale bedrijven gaat er veel meer geld om aan aanbestedingen. Wij hebben totaal geen inzicht in deze materie. Totaal geen transparantie, terwijl het om middelen van de samenleving gaat. Verhalen over directieleden die bedrijven opzetten om diensten en goederen te leveren zijn publiek geheim, en decennia tolereren wij dit. Het gaat om vele honderden miljoenen die per jaar op een non-transparante manier de samenleving onttrokken wordt! Iedereen praat over salarissen van Ministers en DNA-leden, alsof zij tot de hoogste inkomensgroepen behoren. Wel dan wil ik het vandaag verklappen: een DNA -lid ontvangt maandelijks ik lees uit mijn salarisslip aan Vergoeding Assemblee Lid 8.091,00 maandelijks, uitgezonderd enkele toelagen. ( geen vakantiegeld, dus 12 maanden salaris per jaar). Een DNA lid ontvangt geen vakantiegeld. Het is aan de samenleving om te beoordelen of dit veel is. Hierover wordt er zoveel gesproken in het land. Er wordt gesproken alsof wij fortuinen, vele miljoenen, verdienen. 6
Zijn dit de hoogste inkomensgroepen, die uit onze belastingmiddelen betaald worden? Absoluut niet. Maar op de een of andere manier blijft men gefocust op de DNA-leden. Weet u wat de salarissen zijn bij onze parastatale bedrijven? Neen, we mogen gissen. Zelfs het Hoogste College van Staat mag geen inzage in hebben. Anno 2015 is dit de realiteit in Suriname. De realiteit dat het Hoogste College van Staat totaal geen inzage over deze en andere zaken mag hebben bij onze parastatale bedrijven. Middenkader bij sommige parastatale bedrijven gaan met 20.000 tot 30.000 per maand naar huis, directeuren ontvangen tonnen (honderden duizenden!) per maand en het jaarsalaris kan echt oplopen tot zelfs 26 maanden per jaar, heb ik begrepen! Dat is de realiteit anno 2015 in Suriname. Voor de stemmingmakers: dit is decennia het geval, het is geen creatie van deze of vorige regering. Het verschil is dat wij dit nu bespreekbaar maken. Voorzitter! In de gezondheidszorg besteden wij vele honderden miljoenen op jaarbasis. Hebben wij een goede studie gemaakt waar het geld naar toe gaat? Waarom er zoveel inefficiënties bewust gecreëerd worden? U zult een keer naar de tariefsopbouw moeten vragen. Vergeleken met vele landen in de regio zijn onze tarieven voor de verschillende diensten heel hoog, maar en kunnen wij dat ook zeggen over de kwaliteit van de dienstverlening? Velen en dat zijn vele tientallen gaan ook in deze sector met ettelijke tonnen ( honderden duizenden) netto per maand aan inkomen naar huis. Dat geldt helaas niet voor de harde werkers als de verpleegkundigen, de ruggengraat van de sector! Ik begrijp het beleid thans niet goed. Laat mij een voorbeeld geven. Vanwege een tekort aan verpleegkundigen halen wij die uit het buitenland. Aan de andere kant worden opleidingen gesloten! De inserviceopleidingen bijvoorbeeld in AZP hebben decennia in grote behoeften voorzien. Verschillende gespecialiseerde opleidingen zijn opgezet. Ik vraag de Minister van Volksgezondheid dringend aandacht hiervoor. Ik zei het aan het begin van mijn betoog, Voorzitter, de tijd is aangebroken om nu orde op zaken te bewerkstelligen: we staan op het zoveelste kruispunt en laten wij uiteindelijk de juiste afslag nemen! 7
Ik weet dat u bezig bent om met ons te trekken aan ons enquêterecht. Alle ondersteuning hieraan en laten wij met voortvarendheid aan werken. Zo kan en mag het echt niet verder! Met enkele oprechte Surinamers ben ik bezig een nota voor te bereiden voor een Code Corporate Governance Suriname. Een concept is al geproduceerd en we hopen begin volgend jaar het u aan te bieden, Voorzitter. 8