Boomverzorging is een vak, met allerlei korte cursussen, icm een klimcursus kun je genoeg praktische kennis opdoen om effectief boomverzorgend werk uit te voeren, maar de theoretische achtergrond kun je alleen vergaren mits een volledige opleiding. Idem voor de cursus boomtechnisch raadgever, workshops van fabrikanten van onderzoeksmateriaal kunnen aanleren hoe je met hun materiaal omgaat, maar zonder de nodige background kun je geen doorgedreven onderzoek uitvoeren, laat staan dat je een gefundeerd advies kan geven. Tijdens de februaristormen in 1991 heeft deze boom zowat driekwart van zijn kruin verloren. Vooral de koppigheid van de eigenaressen heeft er voor gezorgd dat deze boom, die op dat moment reddeloos verloren leek, niet geveld werd. Gelukkig maar, zou ik zeggen, maar het voorbeeld illustreert bijzonder goed dat het beoordelen van een kapaanvraag geen eenvoudige opdracht is. Je kunt niet alle aanvragen zonder meer goedkeuren of afwijzen. Een goede visuele controle is dan noodzakelijk, maar zelfs de met meest geavanceerde apparatuur is een controle nooit beter dan degene die ze uitvoert. Een langlopend boombeleid kan alleen gevoerd worden wanneer bomen niet onmiddellijk gekapt worden bij de minste twijfel over conditie of veiligheid. Maar het is anderzijds ook belangrijk om risicobomen tijdig op te sporen zodat de juiste maatregelen, van groeiplaatsverbetering tot kappen, kunnen genomen worden. De meeste van jullie zullen met dit dilemma wel vertrouwd zijn. Ik heb in ieder geval al vaker vastgesteld dat er een enorme behoefte is naar een goede opleiding tot boomveiligheidscontroleur, zoals die in onze buurlanden bestaat. En ik hoop van harte dat Inverde in de nabije toekomst de nodige stappen zal ondernemen om een dergelijke opleiding op te starten. Hoewel de praktijk van de uitvoerend boomverzorger enorm verschilt van de praktijk van de ambtenaar die moet oordelen over een kapvergunning hebben ze eenzelfde behoefte aan opleiding. Sterker nog, beide opleidingen zullen mekaar gedeeltelijk overlappen. Het oordelen over een kapvergunning vraagt voor een stuk dezelfde vaardigheden als het kiezen van de juiste snoeitechniek. Je moet voor beiden inzicht hebben in de groei en de biologie van de boom en je moet in beide gevallen de gevoeligheid voor aantastingen en problemen van een soort correct kunnen inschatten. En dat is voor zowel de ambtenaar als de boomverzorger even moeilijk. Vandaar dat het geen verrassing is dat een opleiding tot uitvoerend boomverzorger gemiddeld twee jaar duurt. Die opleiding omvat naast praktische gedeelten als werken met de kettingzaag en leren klimmen en werken in de hoogte ook een heel aantal theoretische onderdelen. De kandidaat-boomverzorger krijgt een basisopleiding in soortenkennis, de reactie van de boom op aantastingen en de architectuur van de boom als voorbereiding op de lessen over het aanplanten en onderhouden van bomen. Korte cursussen van pakweg een tiental lesdagen kunnen de cursist wel de basisprincipes van het leren klimmen in bomen aanleren, zonder dat de cursist geleerd heeft wat hij daar boven in de boom feitelijk kan gaan doen. Dat is dan ook te merken aan de kwaliteit van de geleverde (wan)prestaties.
Er lopen in deze sector nog steeds heel wat mensen rond die zichzelf boomverzorger noemen, of godbetert boomchirurg, noemen, maar die jammer genoeg nauwelijks lijken te beseffen hoe een boom functioneert. Er is gelukkig een almaar groeiende groep van mensen die het vak serieus nemen en de moeite doen een volledige opleiding te volgen. Bovendien beseffen deze mensen dat een opleiding boomverzorging niet volstaat en zijn ze bereid om nadien nog tijd en moeite te spenderen om zich continu bij te scholen en de nieuwe tendensen in het vak op te volgen. Hetzelfde geldt uiteraard voor gemeentepersoneel. Een gemeentebestuur dat beslist om het budget dat uitgegeven wordt om bomen te laten snoeien door een vakbekwaam boomverzorger te spenderen aan eigen personeel kan dat alleen maar doen op voorwaarde dat dat personeel de mogelijkheden en de faciliteiten krijgt om een volledige opleiding te volgen en zich naderhand blijvend bij te scholen. Bovendien moet een gemeente die een eigen boomverzorger in dienst neemt ook de budgettaire ruimte voorzien om de nodige materialen te kopen. In het andere geval wordt geschoold personeel ingezet voor een taak waar het niet voor opgeleid wordt, terwijl de job van het geschoolde personeelslid uitgevoerd moet worden door een ongeschoold personeelslid. Dat heeft niet alleen een negatieve weerslag op de uitvoering van zowel de uitgevoerde snoeiwerken als het reguliere groenbeheer. De sector heeft de afgelopen jaren een aantal stappen gezet om het kaf van het koren te scheiden en het onderscheid te maken tussen vakbekwame boomverzorgers en de grote groep mensen rondlopen die vooral in naam boomverzorger zijn. De SERV heeft in 2006 het beroepsprofiel Boomverzorger uitgewerkt waarin in detail beschreven staat over welke kwaliteiten een vakbekwaam boomverzorger dient te beschikken en welke aspecten in de opleiding aan bod moeten komen. Het beroepsprofiel vind u op de website van de SERV, de beroepenfiche willen we u alvast meegeven. http://www.serv.be/publicaties/1065.pdf
8. Beroepenfiche Boomverzorger (M/V) ANDERE MOGELIJKE BENAMINGEN Treeworker, boomexpert NIET VERWARREN MET Boomchirurg, boomkweker OMSCHRIJVING De boomverzorger begeleidt met regelmatige en gemotiveerde zorg de boom van aanplant tot het moment van rooien. Als zaakvoerder van een eenpersoonszaak staat hij in voor het beheer van de onderneming. TAKEN Aanplanten Snoeien Klimmen en begeleiden van de klimmer Rooien-Vellen Uitvoeren van een visuele boomcontrole Uitvoeren van een bodemonderzoek Uitvoeren van een groeiplaatsverbetering Behandelen van aantastingen Aanbrengen van verankeringen Omgaan met klanten Onderhoud en schoonmaken van materieel Runnen van het bedrijf COMPETENTIES KENNIS Kennis van bomen Kennis boomverzorging: kennis van aanplanten, snoeien, klimmen, rooien, bodemonderzoek, groeiplaatsverbetering, verankeringen Kennis van aantastingen en ziekten bij bomen Kennis van gereedschap, hulpmiddelen en grondstoffen Kennis wiskunde Kennis bedrijfsbeheer Kennis welzijn op het werk
SLEUTELVAARDIGHEDEN Communicatief vaardig zijn Gezondheidsbewust werken Kunnen organiseren Veiligheidsbewust werken Verantwoordelijkheidszin hebben SPECIFIEKE VEREISTEN De boomverzorger moet beschikken over een goede fysieke conditie OPLEIDING EN ERVARING Een boomverzorger heeft bij voorkeur een beroepsopleiding boomverzorging genoten TEWERKSTELLINGSMOGELIJKHEDEN Boomverzorgers runnen meestal een eenpersoonszaak die boomverzorgingsactiviteiten uitvoert DOORGROEIMOGELIJKHEDEN De doorgroeimogelijkheden van een boomverzorger zijn beperkt. Dit wil echter niet zeggen dat de boomverzorger niet kan groeien in de uitoefening van zijn job en de verbreding van zijn competenties. Wanneer het er fysiek minder makkelijk op wordt concentreert de boomverzorger zich vooral op het adviserende aspect van zijn beroep. ARBEIDSORGANISATIE Een boomverzorger werkt in het algemeen op zelfstandige basis waarbij de echtgenoot soms instaat voor de administratieve ondersteuning. Een boomverzorger kan ook werken in een samenwerkingsverband met andere boomverzorgers of een zaakvoerder van een tuinaannemingsbedrijf. ARBEIDSOMSTANDIGHEDEN Een boomverzorger werkt in open lucht waar hij wordt blootgesteld aan alle weersomstandigheden Een boomverzorger heeft geen regelmatige uren. De uren hangen af van het werk dat beëindigd moet worden Als boomverzorger werkt men vaak op een tamelijke hoogte in bomen waardoor het risico op vallen bestaat. Dit kan beperkt worden door het hanteren van een goede klimuitrusting. Als boomverzorger werkt men ook heel vaak met gemotoriseerd gereedschap zoals een kettingzaag. Het risico op letsels kan beperkt worden door het dragen van de nodige persoonlijke beschermingsmiddelen
KNELPUNTEN Boomverzorgers werken meestal op zelfstandige basis. Het knelpunt is de concurrentie van beroepsbeoefenaars die aan boomverzorging doen zonder of met beperkte kennis/scholing. Dit leidt er toe dat er soms aan boomverzorging wordt gedaan ingaand tegen de juiste praktijk aan bomen. In dit kader werkt de sector aan een gedragscode TOEKOMSTIGE EVOLUTIES Er bestaat een toenemende trend in het beroep naar het bestrijden en/of beheersen van ziektes en plagen. Het gebruik van hoogtechnologische meetapparatuur in onderzoek (bodemonderzoek en VTA) zal in de toekomst toenemen ter ondersteuning van de diagnose van de boomverzorger Het beperkt raken van de bewoonbare oppervlakte in Vlaanderen vergt van boomverzorgers een nieuwe aanpak in de keuze van de geschikte boom op de geschikte plaats alsook in het uitvoeren van andere verzorgingstaken. Problemen die hun oorzaak vinden in de beperkte ruimte zullen een andere aanpak vragen
De EAC (European Arboricultural Council, Europese raad voor boomverzorging; http://www.eac-arboriculture.com) heeft in de periode 1996-1999 een Europees certificaat opgestart voor de uitvoerende boomverzorgers opgestart. Dit certificaat heeft vijf doelstellingen: De harmonisatie van het niveau van de uitvoerende boomverzorger in alle deelnemende landen. Een voldoende hoog niveau van uitvoerend bomenwerk te garanderen Het opleidingsniveau in de verschillende landen optrekken. De internationale uitwisseling van boomverzorgers vergemakkelijken. De internationale uitwisseling op het vlak van opleiding en examinering bevorderen. De kandidaten moeten aan volgende toelatingsvoorwaarden voldoen: Lichamelijke en geestelijke geschiktheid om in bomen te werken aantonen Houder zijn van een geldig EHBO-attest In het bezit zijn van een reddingscertificaat voor de hoogwerker of klimmend bomenwerk, of geslaagd zijn voor een opleiding in reddingswerken bij de hoogwerker of in bomen. In het bezit zijn van een kettingzaagcertificaat of het succesvol volgen van een kettingzaagopleiding aantonen Minimaal één jaar praktische ervaring in de boomverzorging hebben Het examen bestaat uit volgende onderdelen : Theoretisch schriftelijk examen Theoretisch mondeling examen Twee simulaties Praktische proef hoogtewerk De kandidaat is geslaagd wanneer hij alle onderdelen succesvol beëindigd heeft. Hij kan zich dan gedurende drie jaar European Treeworker noemen. Om zijn certificaat na die drie jaar te verlengen moet hij aantonen minstens twee van de drie jaar effectief gewerkt te hebben als uitvoerend boomverzorger en aantonen dat hij in die periode op de hoogte is gebleven van de ontwikkelingen in het vakgebied. Hoewel het European Treeworker certificaat een grote stap in de juiste richting is geweest heeft het certificaat zeker zijn beperkingen, in de eerste plaats omdat het in een aantal landen, waaronder België, nog veel te weinig bekend is. Een andere belangrijk nadeel is dat het certificaat geen wettelijke basis heeft. De boomverzorger is niet verplicht een certificaat te behalen, en de opdrachtgever is niet verplicht voor een gecertificeerd European Treeworker te kiezen. Bovendien is de European treeworker geen superman die het vak beter kent dan zijn collega s die niet gecertificeerd zijn. De European Treeworker is een vakman die bewezen heeft aan de minimale eisen die aan een uitvoerend boomverzorger gesteld worden te voldoen en die het engagement aangaat om de kwaliteiten van zijn werk voorop te stellen en zich in functie van die kwaliteiten blijvend bij te scholen.
Het certificaat European treeworker en het beroepsprofiel boomverzorger vormen de toetssteen voor de opleidingen boomverzorger zoals die op dit moment in Vlaanderen bij Inverde, Syntra West in Roeselare en Syntra Limburg in Hasselt gegeven worden. Maar zoals eerder gezegd is de opleiding boomverzorger niet afgelopen na de twee-jarige cursus. Inverde heeft plannen voor een zesde module waarin het werken met de kettingzaag en het demonteren van grote bomen centraal zal staan. Syntra West heeft bijkomende modules als hout zagen op spanning, afbreken van monumentale bomen en gevorderde klimtechnieken die bedoeld zijn voor de afgestudeerde boomverzorger die zich verder wil bekwamen in het vak. Daarnaast zijn er bij Syntra ook plannen om te starten met een cursus boomtechnisch raadgever. Waar de uitvoerend boomverzorger zich bezig houdt met de praktische uitvoering van boomverzorgend werk, gaande van aanplant, over jeugd- en begeleidingssnoei tot het afbreken van bomen, specialiseert de boomtechnisch raadgever zich in het onderzoek, diagnostiek en advies bij de aanplant en het onderhoud van bomen. Dit valt samen met het tweede certificaat dat de EAC op poten gezet heeft, de European tree Technician. Dit certificaat is uitgewerkt in de periode 2002-2004 met en eerste examen op 18 november 2004 in Berlijn. De doelstellingen zijn vergelijkbaar met die van het European Treeworker certificaat: De harmonisatie van het niveau van de boomtechnisch raadgever in alle deelnemende landen. Een voldoende hoog niveau van advies en planning in de boomverzorging te garanderen Het opleidingsniveau in de verschillende landen optrekken. De internationale uitwisseling van boomtechnische raadgevers vergemakkelijken. De internationale uitwisseling op het vlak van opleiding en examinering bevorderen. Het vastleggen van het verschil in niveau tussen de boomtechnsich raadgever en de uitvoerend boomverzorger. Het vastleggen van de kwalificaties van de lesgevers in de ETT opleiding De kandidaat moet aan volgende voorwaarden voldoen: Houder zijn van het European Treeworker certificaat of houder van een certificaat of diploma in de groensector erkend door een nationale organisatie van boomverzorgers samen met de EAC. Minstens drie jaar actuele ervaring in de sector. Het examen bestaat uit volgende onderdelen: Schriftelijk examen Simulatie 1 : offerte/plan van aanpak/werkorganisatie Simulatie 2 : diagnose van boomproblemen
Op dit moment loopt het ETT examen vooral in de landen waar het ETW examen volledig doorgebroken is end e boomverzorger een ETW certificaat nodig heeft voor het uitvoeren van overheidsopdrachten. Hoewel we in België op dit moment absoluut nog niet zo ver zijn, zijn de eerste Belgische kandidaten op dit moment in Nederland een ETT opleiding gaan volgen met het oog op het behalen van het ETT-certificaat. Het is dus mijn oprechte wens binnen afzienbare tijd ook in België te kunnen starten met een ETT-certificatie. In Roeselare bestaat al in ieder geval het plan om te starten met een opleiding op het niveau van de ETT.
Bijlage : Lijst van vakbekwame boomverzorgers/-aannemers. Onderstaande lijst geeft een overzicht van gecertificeerde boomverzorgers in Vlaanderen. Certified European Treeworkers toestand mei 2007 ANCKAERT, Bernard Alfonslaan 26, 9500 OPHASSELT GSM 0484/599 815 bernard@treeworks.be BERGEN, David Goorstraat 5, 2520 OELEGEM GSM 0477/673 516 anneliesbeddegenoodts@hotmail.com CHRISTIAENS, Johan. Lampestraat 97, 8510 ROLLEGEM-KORTRIJK Tel. 056/426 988; Fax 056/426 986; GSM 0475/387 477; johan.christiaens@treetechnics.be Certificaat geldig tot 24/06/2008 CRUCKE, Wouter Hauwsestraat 37, 9860 SCHELDEWINDEKE GSM 0486/234 543 Wouter.crucke@pandora.be DE RODER, Yves Langestraat 217, 9300 AALST 0475/474 111 Yves.de.roder@skynet.be DIERICK, Dieter Brugse Heirweg 26, 9190 STEKENE GSM 0498/654 302 dieter_dierick@hotmail.com DIERYCK, Henri-Joe Dasstraat 48, 2160 WOMMELGEM GSM 0497/548 118 Joe.dieryck@hotmail.com GHYOOT, Bram. Gebr. Van Der Auwerabaan 38, 2150 BORSBEEK GSM 0497/464 772; bghyoot@yahoo.com Certificaat geldig tot 15/05/2007 MERTENS, Wim. Volpenswege 49, 9940 SLEIDINGE GSM 0486/083 016; pukinwonderland@hotmail.com Certificaat geldig tot 21/09/2007 MOUTON, Dominiek. Bulskampstraat 44, 8630 VEURNE Tel. 058/31 45 11; Mouton.Dominiek@telenet.be Certificaat geldig tot 15/05/2007 SCHENK, Jos. Hogebaan 64, 2960 SINT-JOB-in t-goor Tel. 03/658 76 74; jos.schenk@skynet.be Certificaat geldig tot 2/11/2006 RUMES, Patrick Hospicestraat 20, 9180 Moerbeke Tel. 09/346 77 85 Rumex.tine@hotmail.com STRUYF, Marc. Kotsbosweg 47, 2970 SCHILDE Tel. 03/899 25 20; info@marcstruyf.be Certificaat geldig tot 21/09/2007 UZEEL, Robin. Ijzerdijk 13, 8600 NIEUWKAPELLE-DIKSMUIDE GSM 0478/970 979; robinuzeel@arboart.be Certificaat geldig tot 15/05/2007
VAN BOUWEL, Jo. Sint-Goriksplein 9 bus 1, 2650 EDEGEM Tel. 03/888 26 95; GSM 0486/73 85 32; info@treexpert.be Certificaat geldig tot 18/05/2007 VAN LANCKER, Wim, Bellegemstraat 77, 8510 BELLEGEM GSM 0477/92 51 86; flora_wim@hotmail.com Certificaat geldig tot 23/06/2008 VERGOTE, Peter Rijbekestraat 2, 9220 HAMME GSM 0472/234 334, Peter.vergote3@hotmail.com VERMUYTEN, Erwin. Dwarsdreef 12b, 2970 SCHILDE GSM 0497/437 183; erwinvermuyten@hotmail.com Certificaat geldig tot 15/05/2007 VERNIEST, Bas. Sijslostraat 154, 8020 WAARDAMME GSM 0478/275 344; bas@albatreecare.be Certificaat geldig tot 15/05/2007