Dienst Bestuur & organisatie Guimardstraat 1 1040 BRUSSEL +32 2 507 06 71 www.katholiekonderwijs.vlaanderen DOCUMENT RvB_2017_110 Modernisering SO: onderwijsplanning eerste graad 2017-09-07 Modernisering so: Onderwijsplanning eerste graad 1 Visie en rol van de eerste graad Het is wenselijk dat de eerste graad in de secundaire scholen/scholengemeenschappen ten volle haar oriënterende en observerende rol kan vervullen. De visie over de eerste graad is uitgeschreven in de Raamtekst observerende en oriënterende eerste graad. Deze visie over de eerste graad bepaalt in sterke mate de toepassingswijze van de planningsprocedures en de omschrijving van de planningscriteria. Het onderwerpen van elke structuurwijziging op het niveau van de eerste graad aan de interne planningsprocedure en het koppelen van basisopties aan stringente planningscriteria zijn in tegenspraak met de geschetste visie en rol. Deze aanpak staat trouwens ook haaks op de relatieve autonomie die scholen/scholengemeenschappen zich in de afgelopen jaren eigen hebben gemaakt met betrekking tot de organisatie van de eerste graad. 2 Huidige planningsprocedures 2.1 Interne planningsprocedure Wijzigingen aan het studieaanbod eerste graad (oprichten, omvormen of opheffen van 1A, 1B, basisopties en beroepenvelden) ressorteren onder de planningsbevoegdheid van scholengemeenschappen met een door de DPCC goedgekeurd globaal structuurplan. De wijzigingen aan het studieaanbod eerste graad zijn geen voorwerp van goedkeuring door de DPCC. 2.2 Externe planningsprocedure Een aantal basisopties en beroepenvelden is vrij programmeerbaar. Ze worden gemeld aan AgODi tegen 1 april. De aanvrager voegt er een uittreksel bij van het proces-verbaal waaruit blijkt dat de programmatie conform de afspraken is die gemaakt zijn binnen de scholengemeenschap. Andere basisopties en beroepenvelden kunnen enkel geprogrammeerd worden op basis van inruil. Ze worden aangevraagd bij AgODi tegen 30 november. De aanvrager voegt er een uittreksel bij van het proces-verbaal waaruit blijkt dat de programmatie conform de afspraken is die gemaakt zijn binnen de scholengemeenschap. 2017-09-07 Modernisering SO: onderwijsplanning eerste graad 1 van 8
3 Visie toekomstige onderwijsplanning De organisatie van het studieaanbod secundair onderwijs is regionaal ingebed. Voor de ordening van het studieaanbod wordt vandaag het instrument van de scholengemeenschap gehanteerd. In de onderwijsregio s Antwerpen (5 SG en), Gent (3 SG en), Brugge (2 SG en) en Turnhout (2 SG en) is scholengemeenschapoverstijgend overleg aangewezen. Na 2020 wordt het SBK (Schoolbestuur met bijzondere kenmerken) verantwoordelijk voor het studieaanbod in de regio. In regio s met meerdere SBK s (en VVS en Vereniging van Schoolbesturen) zullen over de organisatie van het studieaanbod afspraken gemaakt worden in de schoot van netgebonden regionale overlegplatforms. Het is wenselijk dat deze regionale overlegplatforms inzake onderwijsplanning dezelfde decretale bevoegdheden als de huidige scholengemeenschappen toegemeten krijgen. Dat impliceert dat, conform de bevoegdheden van de scholengemeenschap, het regionaal overlegplatform afspraken maakt over de ordening van een rationeel onderwijsaanbod. 4 Planningsprocedures Modernisering so eerste graad 4.1 Interne planningsprocedure De realisatie van de eerste graad in de context van de Modernisering so is niet onderworpen aan de interne planningsprocedure. Ze is geen voorwerp van goedkeuring door de DPCC-SO. Binnen een scholengemeenschap maken scholen afspraken over de organisatie van de eerste graad. Deze afspraken worden gemeld aan Katholiek Onderwijs Vlaanderen en aan de DPCC- SO. Aandachtspunt: Bij het overleg in de scholengemeenschap kan men niet voorbij aan de dynamiek van de lopende BOS-gesprekken, noch aan de BOS-besturen in wording. Verwacht wordt dat elk BOS-bestuur met betrekking tot de toekomstige organisatie van het studieaanbod ten volle zijn verantwoordelijkheid neemt, in samenspraak met andere BOS-besturen en met gewone besturen daar waar meerdere besturen in eenzelfde regio opereren (zie ook hogervermeld punt 3). 4.1.1 De secundaire scholen van eenzelfde scholengemeenschap maken -bij voorkeur- in de loop van het eerste trimester van het schooljaar 2017-2018 afspraken over de organisatie van het 1 ste én het 2 de leerjaar van de eerste graad: 1A en 1B met ingang van het schooljaar 2018-2019; basisopties A-stroom en basisopties B-stroom met ingang van het schooljaar 2019-2020. Met het oog op transparant communiceren naar ouders en leerlingen hebben de scholen er zelf alle belang bij om tijdig zicht te hebben over de wijze waarop ze hun eerste graad zullen organiseren. 2 van 8 Modernisering SO: onderwijsplanning eerste graad 2017-09-07
4.1.2 Er worden afspraken gemaakt over de keuze van de basisopties (zie onderstaande tabel) evenals over het organisatiemodel (zie ook punt 6). De basisopties worden gerealiseerd via omzetting of via programmatie (zie ook punt 4.2). De omzetting van een basisoptie huidig studieaanbod naar één basisoptie nieuw studieaanbod wordt beschouwd als een recht. De te maken afspraken zullen derhalve in eerste instantie focussen op de uitbreiding van het studieaanbod in de eerste graad. Tijdens het overleg tussen de scholen van de scholengemeenschap kunnen de invulling van het keuzegedeelte voor 1A, 1B en de basisopties, evenals de pakketten ter sprake komen. Basisopties A-stroom Basisopties B-stroom o Economie & organisatie o Economie & organisatie o Kunst & creatie o Kunst & creatie o Latijn(-Grieks) o Maatschappij & welzijn o Maatschappij & welzijn o Sport o Moderne talen & wetenschappen o STEM-technieken o Sport o Voeding & horeca o o o STEM-technieken STEM-wetenschappen Voeding & horeca 2017-09-07 Modernisering SO: onderwijsplanning eerste graad 3 van 8
4.1.3 Vooraleer afspraken over de organisatie van de eerste graad vast te leggen binnen de eigen scholengemeenschap wordt er tussen de secundaire scholen van alle betrokken scholengemeenschappen van eenzelfde regio [Antwerpen (5), Gent (3), Brugge (2), Turnhout (2)] onderling overlegd. De coördinerende directeurs van de scholengemeenschappen nemen daartoe samen een initiatief. 4.1.4 Het resultaat van de afspraken over de organisatie van de eerste graad wordt gemeld aan Katholiek Onderwijs Vlaanderen en aan de DPCC-SO -bij voorkeur- in de loop van het tweede trimester van het schooljaar 2017-2018. 4.1.5 Scholengemeenschappen kunnen geen bezwaar aantekenen bij de DPCC-SO tegen de afspraken over de organisatie van de eerste graad die in andere scholengemeenschappen worden vastgelegd. 4.1.6 In het geval de scholen van een scholengemeenschap er onderling niet in slagen om afspraken over de organisatie van de eerste graad vast te leggen, neemt de DPCC-SO uit hoofde van haar coördinatie-opdracht (Statuut DPCC punt 2.3) samen met Katholiek Onderwijs Vlaanderen het initiatief om de betrokken scholen van de scholengemeenschap gezamenlijk te horen en om zo mogelijk het overleg aan te zwengelen. 4.1.7 Als ook daarna een akkoord binnen de scholengemeenschap uitblijft, zal de DPCC-SO een beslissing nemen over de te organiseren basisopties. Katholiek Onderwijs Vlaanderen zal aan de DPCC-SO, aanvullend op de planningscriteria geformuleerd in punt 5, bijkomende criteria aanreiken. 4.2 Externe planningsprocedure (onder voorbehoud van goedkeuring voorontwerp decreet) De programmatie van 1A, 1B, Basisopties 2A en Basisopties 2B is vrij. Deze programmatie wordt gemeld aan AgODi (ten laatste 1 april 2018 voor 1A en 1B; ten laatste 1 april 2019 voor de Basisopties 2A en 2B). Er wordt een protocol van het LOC en een uittreksel van het proces-verbaal toegevoegd waaruit blijkt dat het te realiseren aanbod conform de afspraken is die gemaakt zijn binnen de scholengemeenschap. De programmatie van niche-basisopties is niet vrij. Deze programmatie wordt ten laatste 30 november 2018 aangevraagd bij AgODi. Er wordt een protocol van het LOC en een uittreksel van het proces-verbaal toegevoegd waaruit blijkt dat het te realiseren aanbod conform de afspraken is die gemaakt zijn binnen de scholengemeenschap. De realisatie van een basisoptie bij wijze van omzetting (zie onder) wordt voor elke school beschouwd als een recht. Een omzetting moet niet gemeld, noch aangevraagd worden. De Vlaamse Regering zal de concordantie vastleggen van de huidige basisopties naar de nieuwe basisopties van de A-stroom en van de huidige beroepenvelden naar de nieuwe basisopties van de B- stroom Onder strikt voorbehoud nemen we de concordantietabel eerste graad op. Dit voorstel maakt immers nog voorwerp uit van onderhandelingen. Enkele knelpunten zijn nog niet uitgeklaard. 4 van 8 Modernisering SO: onderwijsplanning eerste graad 2017-09-07
CONCORDANTIE Huidig aanbod - Voltijds secundair onderwijs 1ste graad Toekomst - Matrix SO Graad Leerjaar Structuuronderdeel Graad Leerjaar Structuuronderdeel 1ste 2 leerjaar Agro- en biotechnieken 1ste 2 leerjaar A Stem-technieken 1ste 2 leerjaar Artistieke vorming 1ste 2 leerjaar A Kunst en creatie 1ste 2 leerjaar Ballet 1ste 2 leerjaar A Kunst en creatie 1ste 2 leerjaar Bouw- en houttechnieken 1ste 2 leerjaar A Stem-technieken 1ste 2 leerjaar Creatie en vormgeving 1ste 2 leerjaar A Kunst en creatie 1ste 2 leerjaar Grafische communicatie en media 1ste 2 leerjaar A Stem-technieken 1ste 2 leerjaar Grieks-Latijn 1ste 2 leerjaar A Latijn(-Grieks) 1ste 2 leerjaar Handel 1ste 2 leerjaar A Economie en organisatie 1ste 2 leerjaar Hotel-voeding 1ste 2 leerjaar A Voeding en horeca 1ste 2 leerjaar Industriële wetenschappen 1ste 2 leerjaar A Stem-wetenschappen 1ste 2 leerjaar Latijn 1ste 2 leerjaar A Latijn(-Grieks) 1ste 2 leerjaar Maritieme technieken 1ste 2 leerjaar A Stem-technieken 1ste 2 leerjaar Mechanica-elektriciteit 1ste 2 leerjaar A Stem-technieken 1ste 2 leerjaar Moderne wetenschappen 1ste 2 leerjaar A Moderne talen en wetenschappen 1ste 2 leerjaar Rudolf Steinerpedagogie 1ste 2 leerjaar A Rudolf Steinerpedagogie 1ste 2 leerjaar Sociale en technische vorming 1ste 2 leerjaar A Maatschappij en welzijn 1ste 2 leerjaar Techniek-wetenschappen 1ste 2 leerjaar A Stem-wetenschappen 1ste 2 leerjaar Textiel 1ste 2 leerjaar A Stem-technieken 1ste 2 leerjaar Topsport 1ste 2 leerjaar A Sport 1ste 2 leerjaar Yeshiva 1ste 2 leerjaar A Yeshiva 1ste BVL Bouw 1ste 2 leerjaar B Stem-technieken 1ste BVL Decoratie 1ste 2 leerjaar B Kunst en creatie 1ste BVL Decoratie 1ste 2 leerjaar B Stem-technieken 1ste BVL Elektriciteit 1ste 2 leerjaar B Stem-technieken 1ste BVL Haarzorg 1ste 2 leerjaar B Maatschappij en welzijn 1ste BVL Hotel-bakkerij-slagerij 1ste 2 leerjaar B Voeding en horeca 1ste BVL Hout 1ste 2 leerjaar B Stem-technieken 1ste BVL Kantoor en verkoop 1ste 2 leerjaar B Economie en organisatie 1ste BVL Land- en tuinbouw 1ste 2 leerjaar B Stem-technieken 1ste BVL Maritieme vorming 1ste 2 leerjaar B Stem-technieken 1ste BVL Metaal 1ste 2 leerjaar B Stem-technieken 1ste BVL Mode 1ste 2 leerjaar B Maatschappij en welzijn 1ste BVL Nijverheid 1ste 2 leerjaar B Stem-technieken 1ste BVL Rijn- en binnenvaart 1ste 2 leerjaar B Stem-technieken 1ste BVL Textiel 1ste 2 leerjaar B Stem-technieken 1ste BVL Verzorging-voeding 1ste 2 leerjaar B Maatschappij en welzijn 5 Planningscriteria Modernisering so eerste graad 1 Elke scholengemeenschap en de scholen die tot de scholengemeenschap behoren, investeren in een eerste graad die ten volle haar oriënterende en observerende rol kan vervullen. Er wordt voorzien in een transparant, evenwichtig en stabiel aanbod basisopties. De scholen spreken onderling af wie investeert / wie niet investeert in een eigen eerste graad, wie welke basisopties zal organiseren en voor welk organisatiemodel gekozen wordt. 2017-09-07 Modernisering SO: onderwijsplanning eerste graad 5 van 8
2 Elke scholengemeenschap heeft de maatschappelijke opdracht om te voorzien in een voldoende aanbod van de B-stroom. De scholen spreken onderling af wie investeert in de B-stroom. 3 Omdat schakelmogelijkheden vooral interessant zijn tijdens en na het 1 ste leerjaar B en omdat remediëring inherent deel uitmaakt van onderwijzen, is het belangrijk dat scholen inzetten op de differentiële doelen om leerlingen te laten schakelen. Katholiek Onderwijs Vlaanderen heeft daarom geen nood aan de basisoptie Opstroomoptie. 4 De organisatie van basisopties is nooit een vrijgeleide voor de programmatie van passend vervolgonderwijs in de tweede/derde graad. 5 Er bestaat geen hiërarchisch verschil tussen de basisopties van de A-stroom STEM-technieken en STEM-wetenschappen. De toevoegingen -technieken en -wetenschappen staan voor een STEM-interesseprofiel. Vanuit elk van beide basisopties kunnen leerlingen een keuze maken voor een studierichting in de doorstroomfinaliteit (Verduidelijking STEM-basisopties in de A-stroom). Het gelijktijdig organiseren van beide basisopties in eenzelfde school lijkt dan ook aanbevolen. 6 Organisatiemodellen In onderling overleg bepalen de secundaire scholen van eenzelfde scholengemeenschap/onderwijsregio voor welk organisatiemodel gekozen wordt. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen het horizontaal model en het verticaal model. 6.1 Horizontaal model Scholen van eenzelfde scholengemeenschap/onderwijsregio spreken af om hun eerstegraadsleerlingen te groeperen op één locatie. Ze kiezen voor hetzij een scenario met één administratief autonome eerstegraadschool en één of meer bovenbouwscholen (tweede/derde graad), hetzij een scenario met één locatie die als vestigingsplaats fungeert voor de eerstegraadsleerlingen van alle betrokken zesjarige scholen. In de pedagogische samenwerking en in de presentatie van het onderwijsaanbod voor ouders en leerlingen zijn beide scenario s identiek. 3 3 2 2 1 In grote(re) regio s kan geopteerd worden hetzij voor twee of meer autonome eerstegraadscholen, hetzij voor twee of meer locaties eerste graad. 3 3 3 3 2 2 2 2 1 1 1 6 van 8 Modernisering SO: onderwijsplanning eerste graad 2017-09-07
6.2 Verticaal model Scholen van eenzelfde scholengemeenschap/onderwijsregio, die hun driegradenstructuur wensen te behouden, maken afspraken over de organisatie en invulling van hun respectieve eerste graden. Men vermijdt hierbij zoveel mogelijk dat het oriënterend en observerend karakter van de eerste graad gehypothekeerd wordt. 3 3 3 3 2 2 2 2 1 1 1 1 Scholen van eenzelfde scholengemeenschap/onderwijsregio, met grote verschillen in de bezettingsgraad van de eerste graad (scholen met zeer veel eerstegraadsleerlingen; scholen met zeer weinig eerstegraadsleerlingen), maken onderling afspraken wie verder wel/niet in een eerste graad investeert. 3 3 3 3 3 2 2 2 2 2 1 1 1 6.3 Aandachtspunten 6.3.1 De ervaring leert dat voor de realisatie van het horizontaal model alle betrokken scholen best onder eenzelfde schoolbestuur ressorteren. 6.3.2 Voor perifeer gelegen scholen wordt een structuur bedacht die voldoende compatibel is met het horizontaal model van de centraal gelegen scholen. 6.3.3 Het horizontaal model faciliteert de realisatie van de oriënterende en observerende rol van de eerste graad. In het verticaal model is daartoe een meer intensieve samenwerking tussen de eerste graden van de respectieve scholen noodzakelijk. 6.3.4 Men vermijdt best het naast mekaar organiseren van beide modellen binnen eenzelfde onderwijsregio. 6.3.5 De bespreking van een organisatiemodel kan zich nooit beperken tot de eerste graad. Simultaan zal men moeten reflecteren over de invulling van de tweede/derde graad (keuze van studiedomeinen, van finaliteiten, van het schoolprofiel, van het schoolmodel, ). 6.3.6 Het komt voor dat eerstegraadsleerlingen niet permanent op dezelfde locatie les volgen. Zij volgen ook enkele lessen op de vestigingsplaats van andere scholen, bv. omdat daar de nodige infrastructuur beschikbaar is. De kennismaking met andere scholen/schoolgebouwen, eventueel met het studieaanbod tweede/derde graad van deze scholen, kan de studiekeuze na de eerste graad optimaliseren. 7 Buitengewoon secundair onderwijs Ook de scholen buitengewoon secundair onderwijs moeten zich voorbereiden op de uitrol van de Modernisering so. De (vastgelegde of nog vast te leggen) richtlijnen met betrekking tot de planningsprocedures worden hierna toegelicht. 2017-09-07 Modernisering SO: onderwijsplanning eerste graad 7 van 8
7.1 OV4 Voor OV4 is het duidelijk: de scholen die investeren in OV4, participeren aan het overleg zoals beschreven in het bovenvermeld punt 4.1. 7.2 OV3 De overstap naar de modernisering so door de BuSO-OV3-scholen, te beginnen met de éénjarige observatiefase, gebeurt één jaar na de start van de progressieve uitrol in het gewoon secundair onderwijs: 1 september 2019. De planningsprocedure zal derhalve ten laatste in het eerste trimester van het schooljaar 2018-2019 moeten opgestart worden. Reeds voor de invulling van het observatieleerjaar moeten de scholen voldoende zicht hebben op het studieaanbod dat zij zullen kunnen organiseren in hun opleidingsfase, kwalificatiefase en integratiefase. De nieuwe opleidingen zijn in de matrix geordend per graad, op basis van studiedomeinen. Voor een degelijke planning is het noodzakelijk voldoende zicht te krijgen op de inhoudelijke klemtonen van de nieuwe opleidingen in de matrix; op basis van deze inhouden inzage te krijgen van de concordantie van de huidige opleidingen naar de nieuwe opleidingen; te onderzoeken hoe het onderscheid tussen de opleidingen in de tweede en in de derde graad kan matchen met de huidige structuur van de BuSO-OV3-scholen. 7.3 OV1 en OV2 De plaats van OV1 en OV2 op de matrix en de mogelijke planologische impact worden eveneens verder bestudeerd. 8 Onderwijsplanning tweede en derde graad Er wordt zo snel mogelijk werk gemaakt van een nota Modernisering so: Onderwijsplanning tweede en derde graad. Dit lukt zodra de inhoudelijke klemtonen van de studierichtingen in de matrix uitgeklaard zijn. Ook een inzicht in de concordantie die de Vlaamse regering zal vastleggen, is noodzakelijk. 8 van 8 Modernisering SO: onderwijsplanning eerste graad 2017-09-07