TEAM Bestuursondersteuning Postbus 1 7 AA ENSCHEDE Tel: 69 GSM: 6-911 Twente Beleid & Strategie Aan Adres Postcode en plaats Van Rob Bokdam/Violette van Heek Afdeling Bestuursondersteuning Memo Datum 1 april 1 Onderwerp Uitkomsten onderzoek uitgaansgeweld Hengelo 8 1 e helft 9 ter informatie ter goedkeuring ter inzage gaarne retour kan worden behouden volgens afspraak gaarne advies met dank retour 1 Uitleg over het onderzoek Ondanks diverse preventieve maatregelen die gemeente en politie genomen hebben, liet het openlijk uitgaansgeweld in 8 in Twente een stijging zien ten opzichte van het jaar daarvoor. Voor de oorzaken daarvan zijn destijds diverse aannames gedaan zoals de instelling van het rookverbod, het indrinken van de jeugd en drugsgebruik. De politie Twente heeft derhalve besloten tot het doen van een kwantitatief onderzoek naar de periode januari 8 tot en met juni 9. Het onderzoek heeft zich geconcentreerd op de incidenten openlijk geweld, bedreigingen en mishandeling uitgaansgebieden in Twente tijdens uitgaansavonden. Overlast, vernielingen, overvallen en het wapengebruik zijn buiten dit onderzoek gehouden. Echter, vanwege specifieke vragen over incidenten met wapens, wordt hierover in het onderhavige stuk kort iets gezegd. In eerste instantie richtte het onderzoek zich Twentebreed alleen op het jaar 8 dat vergeleken zou worden met 7. De gemeente Hengelo zou aanvullend in november 9 een kwalitatief onderzoek laten doen onder de bezoekers van de uitgaansgelegenheden in de binnenstad. Met dit aanvullende onderzoek zouden de aannames, zoals hierboven geschetst, getoetst kunnen worden (zoals het effect van het indrinken, drugsgebruik en rookverbod.) In afwachting van dit kwalitatieve onderzoek heeft de politie besloten het onderzoek op te rekken naar de eerste periode van 9. Na deze eerste helft van 9 is de politie overgegaan op een ander, landelijk registratiesysteem waardoor een trendbreuk in de gegevens ontstaat. Het kwalitatieve onderzoek heeft helaas niet plaats kunnen vinden. Daarmee blijven enkele mogelijke verklaringen voor trends buiten dit onderzoek. Het kwantitatieve onderzoek heeft zich gericht op het inzichtelijk krijgen van de grootte en ontwikkelingen van het uitgaansgeweld alsmede op mogelijk verklarende factoren. Regionale trends uitgaansgeweld Vooraf moet worden opgemerkt dat de te duiden trends gerelativeerd moeten worden aangezien het onderzoek slechts op 1, jaar betrekking heeft. Ten opzichte van 7 was in 8 in Twente sprake van een stijging van het uitgaansgeweld. De eerste helft van 9 laat echter een zelfde aantal incidenten zien als de eerste helft van 8.
In vergelijking met de regio, is in Hengelo het aantal aangiften en aangehouden verdachten in de eerste helft van 9 ten opzichte van de eerste helft van 8 het sterkst afgenomen en dit komt overeen met de afname van het totaal aantal incidenten. Aantal incidenten In Hengelo zijn in 8 in totaal 1 incidenten geweest met betrekking tot uitgaansgeweld. In de eerste helft van 8 waren dat er en in de eerste helft van 9 waren dat er 7. Het aantal incidenten is dus afgenomen. Analyse wijst uit dat de grootste afname van incidenten te zien is in de incidenten die op de openbare weg plaats vinden. Gemiddelde leeftijd daders en slachtoffers Gemeten over de eerste helft 8 en de eerste helft 9, is de gemiddelde leeftijd van de verdachten in Hengelo jaar. In 8 was 6% van de verdachten en slachtoffers in Twente jonger dan jaar. Soort incidenten In Hengelo zijn de meeste incidenten in de eerste helft van 8 incidenten geweld met letsel zonder wapen (mishandeling), gevolgd door openlijk geweld tegen personen en geweld zonder letsel zonder wapen (bedreiging). In de eerste helft van 9 is de eerste categorie licht gestegen, de tweede licht gedaald en de derde relatief sterk gedaald. Incidenten per dag, tijdvak, per maand (hot times) Als de eerste helft van 8 met die van 9 vergeleken wordt, valt te zien dat het aantal incidenten op zaterdag en zondag afneemt en op andere uitgaansavonden toeneemt. Dit is voor heel Twente, en dus ook Hengelo, het geval. De meeste incidenten vonden in Hengelo plaats tussen. en. uur. Uit de analyse blijkt dat de meeste incidenten in de eerste helft 8 plaatsvonden in juni en maart en in de eerste helft van 9 in februari en maart. Herkomst verdachten In Hengelo komt in 8 % van de verdachten uit Hengelo, % uit Twente en 11% komt van buiten Twente. In de 1 e helft van 9 komt 1% van de verdachten uit Hengelo, % uit Twente en % komt van buiten Twente. (Van de rest van de verdachten is onbekend waar zij vandaan komen.) Hengelo trekt klaarblijkelijk relatief veel bezoekers van buiten Hengelo. Geweldsratio De geweldsratio geeft aan hoe het aantal verdachten OM zich verhoudt tot het totaal aantal aangiften met betrekking tot geweldsincidenten. De geweldsratio bedroeg in Hengelo in de eerste helft van 8 6% en in de eerste helft van 9 7%. Incidenten met wapens Het aantal incidenten met wapens is in de eerste helft van 9 nagenoeg gelijk gebleven aan die van 8. Hengelo valt in 8 regionaal op met het aantal incidenten met wapens; het aantal incidenten met meegebrachte wapens is even hoog als in Enschede terwijl de incidenten met voorhanden zijnde wapens hoger is dan bijvoorbeeld Enschede en Almelo. Bij 6% van de incidenten betrof het voorhanden wapen een glas of fles uit de horecagelegenheid. Als de eerste helft van 9 wordt bekeken, valt Hengelo wederom binnen de regio op door het hoogste aantal incidenten met voorhanden zijnde wapens. Als de vier grote Twentse steden in 7, 8 en 9 (extrapolatie) met elkaar vergeleken worden met betrekking tot alle aangiften van geweld met wapens (breder dan alleen uitgaansgeweld), dan lijkt het wapengeweld in Hengelo en Oldenzaal gelijk te blijven en in Almelo en Enschede toe te nemen. Portiers In nog geen 1% van de gevallen waarin portiers ingrijpen, komt het tot een aangifte tegen de portier. In % van de gevallen waarin een portier ingrijpt, doet een portier aangifte. Individueel en groepsgeweld In de eerste helft van 8 is bij 79 incidenten sprake van individueel geweld en in bij 91 gevallen van groepsgeweld. In de eerste helft is dit respectievelijk 11 en 9 waarbij vooral in Enschede en Markelo een sterke verschuiving te zien is.
Gebruik van verdovende middelen De politie registreert niet standaard of verdachten onder invloed verkeren van verdovende middelen. Desondanks was in de eerste helft van 8 bekend dat 6% van de verdachten onder invloed van drank en/of drugs verkeerden; in de eerste helft van 9 was dat van 69% bekend. Vermoedelijk liggen de werkelijke percentages nog hoger. Van de slachtoffers was dat respectievelijk % en 7%. Ook hier ligt waarschijnlijk het werkelijke percentage slachtoffers dat onder invloed van alcohol en/of drugs verkeert hoger. Locatie van incidenten (hot spots) In 8 vindt % van de incidenten in de horecagelegenheden plaats, in de eerste helft van 9 is dit 61%. Advies en aanbevelingen politie Uitgaansgeweld wordt door de politie tegengegaan door rechtshandhaving (correctief) enerzijds en door maatregelen gericht op criminaliteitsbeperkingen. In het kader van dit onderzoek naar uitgaansgeweld zijn vooral de maatregelen gericht op het beperken van uitgaansgeweld interessant vanwege de focus op de voorkant (preventief) van het probleem. Aangetoond is dat criminaliteit wordt beperk door: het zo moeilijk mogelijk te maken de pakkans zo groot mogelijk te maken de opbrengst zo klein mogelijk te maken het voorkomen van situaties die criminaliteit uitlokken het voorkomen van situaties als excuus kunnen dienen. Met betrekking tot veilig uitgaan is dit een gezamenlijke verantwoordelijkheid van gemeente, horecaondernemers, politie en justitie. Om effectief te kunnen optreden tegen uitgaansgeweld en op basis van de analyse, adviseert de politie de onderstaande maatregelen. Deze maatregelen zijn gericht op de verschillende manieren waarop criminaliteit beperkt kan worden. Er wordt onderscheid gemaakt naar (A) bestaande maatregelen, (B) aanbevolen, extra maatregelen, (C) mogelijk toekomstige maatregelen. A Bestaande maatregelen 1. Inzet portiers en SUS-ploegen Portiers spelen een belangrijke rol met betrekking tot de-escalatie van geweldsincidenten in en buiten horecagelegenheden. Hoe ze hier op een goede en verantwoorde wijze mee om moeten gaan, wordt hen geleerd in de trainingen door de politie. Een ander effect van deze gezamenlijke trainingen is dat de lijnen kort en direct zijn tussen de portiers en de politie zodat in geval van incidenten snel en effectief door de politie kan worden ingegrepen. Daarnaast is de flexibele inzet van SUS-ploegen van belang om dreigende geweldsincidenten op verschillende plekken in de stad te voorkomen. Ook gaat van portiers en SUS-ploegen een preventieve werking uit.. KVU, rode en gele kaarten Momenteel wordt het met het Keurmerk Veilig Uitgaan gewerkt. Hierbij worden gele en rode kaarten aan horecabezoekers uitgereikt die zich ongewenst gedragen. Aan deze kaarten zitten verschillende sancties vast, waaronder een uitgaansverbod, voor de aangesloten horecagelegenheden. Uit de cijfers blijkt weinig recidive te zijn onder de bezoekers aan wie die kaarten zijn uitgereikt. Het belang voor de ondernemers om hieraan mee te werken is onder meer gelegen in de ontheffing op de sluitingstijd waarop ze aanspraak kunnen maken. Opgemerkt moet worden dat momenteel veel discussie is over de rechtmatigheid van het instrument, de wijze waarop het wordt gebruikt en het feit dat deelname van ondernemers gebeurt op vrijwilligheid. De vraag die nu opspeelt is of een gebiedsverbod niet rechtmatiger en effectiever is (hierover later meer).. Biketeam Voor de horecanachten wordt door de politie onder meer een biketeam ingezet. Het voordeel van bikers is hun snelle, flexibele en geluidloze inzet. Hierdoor wordt het mogelijk om bijtijds in te grijpen, waardoor de aard en omvang van incidenten doorgaans beperkt blijft.
. Horecatelefoon De horecaondernemers beschikken over een direct nummer van de politie dat gebeld kan worden in geval van incidenten. Het voordeel van dit directe nummer is een snelle en gerichte inzet van politie.. Aanpak alcoholgebruik Jongeren (onder de 16) die een proces verbaal uitgereikt krijgen vanwege zaken als openbaar dronkenschap of in bezit zijn van alcohol, worden door verwezen naar Alcohol Halt. De politie laat jongeren, die zijn aangehouden en onder invloed zijn van alcohol, zo veel mogelijk door de ouders van het politiebureau halen. Daarnaast ondersteunt de politie maatregelen die in het kader van Happy Fris genomen worden. B Aanbevolen, extra maatregelen Mede op basis van de uitkomsten van de analyse naar het uitgaansgeweld, adviseert de politie de volgende maatregelen en inzet. 6. Vast cameratoezicht en het live uitkijken van de beelden Toezicht door middel van vast cameratoezicht (aard- en nagelvast) en het live uitkijken van de beelden is effectief en efficiënt wanneer dat gedaan wordt tijdens hot times en gericht op de hot spots. Live uitkijken vergroot de pakkans en maakt het mogelijk bijtijds in te grijpen waardoor de aard en omvang van geweldsincidenten doorgaans beperkt blijft. Dit zou kunnen leiden tot een daling van het aantal openlijk geweld incidenten (geweld door of meer daders). Er lijkt nauwelijks sprake te zijn van verplaatsingseffecten. Het voordeel van deze maatregel is dat het ook effect heeft op dat deel van het uitgaanspubliek dat van buiten Hengelo komt (het merendeel van het totaal uitgaanspubliek); verdachten van buiten Hengelo komen letterlijk ook in beeld waardoor de pakkans wordt vergroot. 7. Schouw Wetenschappelijk is aangetoond dat onder meer goede openbare verlichting effectief is in de criminaliteitsbeperking. Ook kan gedacht worden aan extra, sterke verlichting die op afstand ingeschakeld kan worden indien noodzakelijk. De politie adviseert dan ook om minstens één keer per jaar met betrokken partners een schouw te houden in het uitgaansgebied om ervoor te zorgen dat de fysieke omgeving zo min mogelijk aanleiding geeft tot criminaliteit. 8. Veiligheidsglas De analyse laat zien dat in Hengelo de gebruikte wapens bij geweldincidenten veelal voorhanden zijnde wapens (en dan vooral glas en flessen) zijn. Dit pleit ervoor om daar waar mogelijk het gebruik van plastic- of veiligheidsglas te verplichten of, op zijn minst, te stimuleren. 9. Aanpakken van alcohol- en drugsgebruik Hoewel in politieregistratiesysteem het gebruik van alcohol en/of drugs door daders niet systematisch wordt geregistreerd, heeft de politie wel het sterke vermoeden dat in het merendeel van de geweldsincidenten alcohol en/of drugs een rol speelt. De ernst en aard van geweldsincidenten neemt hierdoor toe omdat de daders die onder invloed zijn vaak niet meer voor rede vatbaar zijn. De politie pleit dan ook voor de voortzetting, en liefs uitbreiding, van een gezamenlijk en verscherpt toezicht op het drank- en drugsgebruik onder het uitgaanspubliek, met de focus op de jongeren. Ook de horecaondernemers dienen hierin een actieve rol te spelen. Wellicht kan periodiek blaastesten worden afgenomen bij jongeren die bij bepaalde horecagelegenheden naar binnen willen. Daarnaast zal de politie de voorgenomen nieuwe maatregelen in het kader van Happy Fris ondersteunen. C -Mogelijk toekomstige maatregelen 1. Gebiedsverbod In Arnhem wordt gebruik gemaakt van een gebiedsverbod in plaats van een collectief horecaverbod. Voordeel hiervan is dat je als gemeente/politie niet afhankelijk bent van de medewerking van alle horecagelegenheden. Voordeel is ook dat daders van incidenten op straat wel een gebiedsverbod kunnen krijgen. Deze groep ontspringt tot nu toe vaak de dans. Een gebiedsverbod kent natuurlijk ook enkele juridische bezwaren. Er zal dan ook op voorhand met het OM moeten worden gekeken naar mogelijkheden voor dit gebiedsverbod en aan welke voorwaarden het moet voldoen.
11. Huisbezoek Uit de Twentse politiecijfers blijkt dat ongeveer % van de daders van uitgaansgeweld verantwoordelijk is voor 8% van de uitgaansgeweld incidenten. In een aantal politieregio s is ervaring opgedaan met het brengen van huisbezoeken aan daders van voetbalgeweld. Men geeft aan dat een soortgelijke aanpak bij daders van uitgaansgeweld vruchten af kan werpen. Door deze aanpak worden daders uit de anonimiteit gehaald. Er gaat een preventieve werking uit van deze maatregel. Uiteraard zal een dergelijke aanpak in overleg het met het OM nader onderzocht en besproken moeten worden. Onderzocht moet worden of een veel-plegeraanpak voor horeca-overlast en geweldsincidenten een zinvolle aanpak kan zijn. Het Veiligheidshuis zal hierin een actieve rol kunnen spelen. 1. Preventief fouilleren Het middel preventief fouilleren is in het verleden in Hengelo toegepast. De politie Twente adviseert hier terughoudend mee om te gaan. Allereerst is onvoldoende helder of dit middel effectief is, temeer uit de cijfers van Hengelo blijkt dat het merendeel van de gebruikte wapens voorhanden zijnde wapens zijn. Daarnaast is fouilleren een middel dat zwaar ingrijpt op de persoonlijke levenssfeer van de betrokken personen. Tot slot kost preventief fouilleren veel politiecapaciteit dat geheel niet wordt gerechtvaardigd door het effect van dit middel. 1. Weekendarrangement Sinds de zomer van 7 wordt in Amersfoort het weekendarrangement toegepast: een stevige aanpak van geweld in het weekend. De geweldplegers worden opgepakt en blijven in principe tot en met maandag in de politiecel. Vanuit onder meer Justitie is veel discussie over deze aanpak omdat het een zeer ingrijpend en zwaar middel is (proportionaliteit) en omdat daarmee de vastgelegde ophoudtermijnen wordt overschreden. De politie Twente is evenmin voorstander van dit middel omdat dit een betrekkelijk veel inzet van capaciteit vraagt. Andere maatregelen zijn naar alle waarschijnlijkheid efficiënter en effectiever. Tot slot Op basis van het bovenstaande ziet de politie graag dat in de gemeente Hengelo de bestaande maatregelen worden voortgezet en dat daarnaast vast cameratoezicht (en het live uitkijken tijdens hot times) en een periodieke veiligheidsschouw worden ingevoerd. Het is goed om te benadrukken dat in deze analyse hooguit van mogelijke trends gesproken kan worden en dat voorzichtig met de cijfers omgegaan moet worden. Dit komt door de veelal lage aantallen en het beperkte tijdsbestek waar het onderzoek zich op heeft gericht. Om meer en beter zicht te krijgen op de aard en omvang van uitgaansgeweld zou het wenselijk zijn dat ook in de toekomst kwantitatief onderzoek gedaan blijft worden en aangevuld wordt door onderzoeken naar de subjectieve veiligheidsbeleving onder het uitgaanspubliek. In zo breder onderzoek kan dan onderzocht worden of het rookverbod, het indrinken en het alcohol- en/of drugsgebruik een rol speelt, en in welke mate. In de bijlage zijn de cijfers in tabellen weergegeven.
totale incidenten t/m juni van beide jaren 7 6 1 6 9 7 17 17 1 18 16 9 Almelo Enschede Hengelo Markelo Oldenzaal Rijssen 8 9 totaal aant. incidenten 8 per plaats 1 1 1 8 6 1 1 7 Almelo Enschede Hengelo Markelo Oldenzaal Rijssen
geweldsincidenten per incidentcode 9 8 7 6 1 1 11 1 1 91 9 1e helft 8 1e helft 9 1 - Geweld zonder letsel zonder wapen - Geweld zonder letsel met wapen - Geweld zonder letsel met vuurwapen 11 - Geweld met letsel zonder wapen 1 - Geweld met letsel met wapen 1 - Geweld met letsel met vuurwapen - Openlijk geweld tegen personen - Bedreiging 91 - Aantasting openbaar gezag 9 - Aantasting openbare orde aantallen incidenten meegebrachte w apens t.o.v. voorhanden w apens 8 1 9 8 7 6 1 9 6 6 6 1 1 1 1 Almelo Enschede Hengelo Markelo Oldenzaal Rijssen Meegebracht Voorhanden 7
aantallen incidenten meegebrachte wapens t.o.v. voorhanden wapens t/m juni 9 6 1 1 1 1 1 Almelo Enschede Hengelo Markelo Oldenzaal Rijssen meegebracht voorhanden handelend optreden portiers tov aangiftes tegen portiers in 8 7 6 1 7 6 9 6 1 11 Almelo Enschede Hengelo Markelo Oldenzaal Rijssen handelend optreden portiers aangiftes tegen portiers aantal incidenten per tijdvak in Hengelo 1 1 1 8 6 : - :9 uur : - :9 uur : - :9 uur 1: - 1:9 uur : - :9 uur : - :9 uur : - :9 uur : - :9 uur 6: - 6:9 uur 1e helft 8 1e helft 9 8
aantal incidenten per incidentcode in Hengelo 1 1 1 11 1 1 6 91 9 1 - Geweld zonder letsel zonder wapen - Geweld zonder letsel met wapen - Geweld zonder letsel met vuurwapen 11 - Geweld met letsel zonder wapen 1 - Geweld met letsel met wapen 1 - Geweld met letsel met vuurwapen - Openlijk geweld tegen personen - Bedreiging 91 - Aantasting openbaar gezag 9 - Aantasting openbare orde 1e helft 8 1e helft 9 aantal incidenten per dag in Hengelo 1 1 maandag donderdag vrijdag zaterdag zondag 1e helft 8 1e helft 9 9
aantal incidenten per maand in Hengelo 18 16 1 1 1 8 6 januari februari maart april mei juni 1e helft 8 1e helft 9 1