NUMMER 31, 27 JULI 2012 ZOMERUITGAVE: Erfgoedpartners in balans In deze Erfgoedloper maken we weer de balans op van een half jaar vol activiteiten. En zoals u van ons gewend bent, gebruiken we deze balans ook om vooruit te kijken. Dit doen we samen met u omdat we als open organisatie die zaken willen oppakken die u, erfgoedinstelling, ambtenaar, bestuurder, collega van belang vindt. Daarom stellen we het zeer op prijs als u wilt reageren op de activiteiten die we ondernemen of juist niet ondernemen. Natuurlijk blijven we werken op onze eigen manier, door zoveel mogelijk samen te werken en te verbinden. Vanuit onze eigen organisatie doen we dit door na de zomer als Erfgoedpartners naar buiten te treden. Mede namens het team wens ik u een heel goede zomer toe. Steuninstelling, Expertisecentrum en Kracht van de regio Het werk van Erfgoedpartners is te definiëren aan de hand van drie thema s: Steuninstelling, Expertisecentrum en Kracht van de regio (Culturele biografie) en ook dit terugbliknummer is op die manier ingedeeld.
Steuninstelling Het Museumhuis en het Molenhuis hebben besloten om samen als Erfgoedpartners de functie van Steuninstelling vorm te geven. Dat betekent dat activiteiten die voor erfgoedinstellingen van belang zijn erfgoedbreed worden aangeboden. Voorbeelden van erfgoedbrede projecten zijn het cursusaanbod, Oktobermaand Kindermaand, Erfgoedschatjes en veiligheidszorg. Behalve het initiëren van projecten of het aansluiten bij landelijke initiatieven houden wij ons bezig met het adviseren van organisaties en overheden en het aanbieden van platformbijeenkomsten waar informatie uitgewisseld kan worden. Daarbij zoeken wij actief interessante partijen op, ook buiten het erfgoedveld zoals universiteiten en hogescholen en landschapsorganisaties. Platformbijeenkomsten Het directeurenoverleg musea stond vooral in het teken van de nieuwe provinciale cultuurnota en gemeentelijke cultuurnota. Belangrijk thema voor de toekomst is digitalisering en samenwerking. Borgen Tijdens de platformbijeenkomst werd ondermeer gesproken over de Tuin- en Kunsttiendaagse, het Jaar van de Historische Buitenplaatsen en het programma van de borgen voor 2013. Het platform educatie is een breed platform voor zowel erfgoed- en kunstinstellingen, als de bibliotheken, Pabo s en steuninstellingen voor cultuureducatie. De inventarisatie van de educatieprojecten van de erfgoedinstellingen is een wezenlijk onderdeel van dit platform omdat het een goed beeld geeft van de mogelijkheden en de valkuilen waar instellingen mee te maken krijgen. Komend jaar zal het programma Cultuur met kwaliteit een belangrijk thema worden, omdat de staatssecretaris, samen met de provincies, inzet op goede educatieve projecten en daarvoor ook geld beschikbaar heeft gesteld. Er is een nieuw platform in het leven geroepen voor alle mensen die zich bezig houden met molentechniek, onderhoud en restauraties. Doel van het platform is vooral de praktische uitwisseling van kennis en ervaringen. Promotie van de erfgoedsector Een essentiële taak van Erfgoedpartners is aandacht vragen voor de sector als geheel. Dat doen we door: Het uitgeven van de Zelfzwichter, het kwartaalblad van de Groninger molenwereld. De organisatie van het Groninger Molenweekend in juni, waaraan dit jaar 70 van de 84 monumentale molens meededen, vaak met een speciaal inhoudelijk programma. Het uitgeven van het Museummagazine Noord-Nederland - Noord- Duitsland, waaraan bijna alle musea meedoen. Hierbij wordt samengewerkt met Friesland, Drenthe, Ost-Friesland, Oldenburg- Bremen en Emsland. Samen met regiovisie Groningen-Assen wordt nagedacht hoe we deze kennisbron nog meer kunnen benutten. Betrokkenheid bij stuurgroep en redactie van www.hetverhaalvangroningen.nl
Onze bijdrage als Pazzipant aan de activiteiten van Erven de Jager voor het promoten van kwaliteitstoerisme in de provincie Het ontwikkelen van culturele arrangementen in samenwerking met High Standard Travel (publiek private samenwerking). Het opzetten van een website voor het aankondigen van activiteiten op gebied van cultureel erfgoed in Groningen. Dit gebeurt in een publiek private samenwerking met uitgeverij Scholma, zodat dit zonder subsidie gerealiseerd kan worden. Vanuit projecten (Het water verbindt en De mensen van de strokarton) worden apps ontwikkeld. Het is de bedoeling om daar ontwikkelde kennis met de organisaties die bij ons aangesloten zijn te delen, mogelijk door het organiseren van een workshop of cursus. Landelijke projecten worden ook via Erfgoedpartners doorgegeven en aangeboden. Dat gebeurt bijvoorbeeld met de Maand van de Geschiedenis. De landelijke organisatie is nu ondergebracht bij het Nederlands Openluchtmuseum. Via de erfgoedhuizen worden deelnemers geworven. De komende maand van de geschiedenis, die in oktober plaatsvindt, heeft als thema arm en rijk, een thema dat bij veel van onze erfgoedinstellingen past. Samenwerking Het is voor onze erfgoedinstellingen van belang om op de hoogte te zijn van de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen. Ook kunnen vragen van erfgoedinstellingen leiden tot nieuw onderzoek. Met de Stichting Verdronken Geschiedenis bijvoorbeeld is samengewerkt op het gebied van onderzoek naar de culturele biografie van het waddengebied. Daartoe werd op 19 april een inspirerende boottocht ondernomen met aan boord wetenschappers, politici, ondernemers en erfgoedspecialisten en werd samen het Groninger wad (her)ondekt. Sinds twee jaar werken we met de RUG aan het grensoverschrijdende project Memento Mori, waarbij de nieuwste inzichten van wetenschap rond dood en begraven worden gekoppeld aan erfgoedinstellingen die zich met dit thema bezig houden. Met Duitse molenorganisaties is in het kader van Molens zonder grenzen/mühlen ohne Grenzen nagedacht op welke manier samengewerkt kan worden met betrekking tot het gelijktrekken van de opleiding tot vrijwillig molenaar zodat het gemakkelijker wordt om op molens aan de andere kant van de grens aan de slag te gaan. Expertisecentrum Erfgoedpartners is een expertisecentrum op het gebied van musea (behoud en beheer / beleid), molenonderhoud (subsidieregelingen en beleid) en erfgoededucatie: erfgoedinstellingen doen veelvuldig een beroep op de deskundigheid van onze medewerkers. Medewerkers van Erfgoedpartners wonen regelmatig (platform)bijeenkomsten in het land. Zo blijven ze op de hoogte van belangrijke ontwikkelingen die zij kunnen uitwisselen met erfgoedinstellingen in Groningen. Zo zijn de consulenten behoud en beheer Arie de Jager en Yvonne Nijlunsing betrokken bij zaken rond behoud en beheer (verlichting, veiligheid). Hier komt het project veiligheidszorg ook uit voort.
Tineke de Danschutter, consulent erfgoed en publiek, is ambassadeur van Cultuur in de spiegel. Dit onderzoeksproject van de RUG wil een wetenschappelijk fundament leggen onder de noodzaak en de inhoud van cultuureducatie. Dit biedt een basis voor de ontwikkeling van erfgoededucatie in het noorden. Roeli Broekhuis is vooral actief op het gebied van landelijk en regionaal beleid en is daarvoor betrokken bij de Raad voor Cultuur, OPEN (Overleg provinciale Erfgoedinstellingen Nederland), LCM (Landelijk Contact voor Museumconsulenten) en de Molenadviesraad. De expertise strekt zich uit van advies en ondersteuning ten aanzien van erfgoedbeleid, cultural governance en bestuur, behoud en beheer van museumcollecties tot begeleiding binnen de molenwereld op het gebied van instandhouding, restauratie, subsidieregelingen en opleiding tot vrijwillig molenaar en molengids. De deskundigheid voor publieksbereik en digitalisering wordt erfgoedbreed ingezet. Dit kan leiden tot een kort telefonisch overleg, maar ook tot intensievere adviestrajecten. Onze adviesfunctie is zo vanzelfsprekend en soms ook vertrouwelijk dat we hier nagenoeg geen aandacht voor vragen, terwijl het een wezenlijk en belangrijk onderdeel van ons werk vormt. Wanneer meerdere organisaties dezelfde vragen hebben, kiezen we voor een gezamenlijke aanpak. Dit gebeurt bij de volgende onderwerpen: Collectiewacht Er is subsidie aangevraagd voor de realisatie van een praktisch handboek behoud en beheer, waarbij samen met de (vrijwillig) medewerkers een jaarplan wordt gemaakt, zodat op een praktische manier werkzaamheden uitgevoerd en aan anderen overgedragen kan worden. Veiligheidszorg Als vervolg op het project veiligheidszorg vindt in oktober een praktische vervolgbijeenkomst plaats waarbij deelnemers samen met de brandweer praktische zaken bespreken en uitwerken, waaronder de digitale bereikbaarheidskaart. Verder zal een nieuwe groep deelnemers starten die door omstandigheden niet met het eerste project veiligheidszorg mee kon doen, zodat alle erfgoedinstellingen de gelegenheid hebben gehad om onder begeleiding van een deskundige een calamiteitenplan te ontwikkelen. Verder start in het najaar ook een traject voor veiligheidszorg bij kerken. Hiervoor wordt samengewerkt met de Stichting Oude Groninger Kerken, het Bisdom Groningen en de Stichting tot Behoud Kerkelijke Gebouwen Groningen Drenthe. De Rijksdienst Cultureel Erfgoed is bij de ontwikkeling van dit laatste traject betrokken. Door subsidie van het Mondriaanfonds en Donatus is het mogelijk om deze activiteiten gratis aan de deelnemers aan te bieden. Educatieprojecten In navolging van het educatietraject voor de gemeente Eemsmond wordt momenteel gewerkt aan een educatiemap voor basisscholen in de gemeente Marum en Leek. Hiermee zijn duurzame projecten ontwikkeld waar bijna alle scholen binnen de gemeente zich verbinden met erfgoedinstellingen in de omgeving. Dit kan door samenwerking met Kunststation C die de scholen begeleidt. Vanuit onze eigen deskundigheid en door onze deelname aan landelijke netwerken kunnen we cursussen opzetten. Zoals we al in een eerdere Erfgoedloper hebben gemeld is het afgelopen jaar zeer succesvol verlopen.
Bijspijkeren in de winter In de Erfgoedloper van 29 juni hebt u kennis kunnen nemen van ons aanbod deskundigheidsbevordering 2012-2013 met onder andere een verwijzing naar twee cursussen die binnenkort worden aangeboden: de cursus opstellen van begrotingen en lezen van jaarrekeningen door Theo Bos registeraccountant op vrijdag 14 september en op het Kijkje in de keuken van 15 november. Zie voor het cursusaanbod ook onze website. In het afgelopen half jaar vond op 10 mei een Kijkje in de keuken plaats in Klooster Ter Apel voor medewerkers van collectiebeherende instellingen over klantvriendelijkheid en op 13 juni een Kijkje in de keuken voor besturen op Landgoed Verhildersum over cultureel erfgoed en krimp. In de toekomst wil het Museumhuis regelmatig bijeenkomsten organiseren waarin voor besturen belangrijke thema s worden toegelicht en uitgediept. Voor molenorganisaties werden cursussen Molengids uitgevoerd. Niet alleen voor besturen is het van belang om op onderwerpen bijgepraat te worden, ook voor (vrijwillige) medewerkers blijft het noodzakelijk om kennis bij te spijkeren. Voor nieuwe vrijwilligers en bestuursleden in de organisatie is de cursus Museaal denken en handelen een aanrader. Ook afgelopen jaar is deze cursus als een in-company training gegeven. Naast deze algemene cursus zijn de volgende specialistische trainingen gegeven: Adlib voor gevorderden (cursus over objectregistratie) en een beginnerscursus objectregistratie. In juni hebben 9 mensen hun certificaat voor molengids ontvangen. Deze cursus duurt 10 dagdelen en wordt in het voorjaar aangeboden zodat de praktijkopdracht (een activiteit organiseren) in principe bij warme temperaturen kan plaatsvinden. Kracht van de regio Groningen heeft grote culturele rijkdommen die het waard zijn om aan Groningers en bezoekers te laten zien en erover te vertellen. Het publiek weet echter niet altijd de weg naar die culturele schatten. Kleinschaligheid van de erfgoedinstellingen, een versnipperde aanpak van promotie en publiciteit en het ontbreken van een centrale infrastructuur en deskundigheid liggen hieraan ten grondslag. Toch is het van belang om samen te werken en een gemeenschappelijk verhaal over Groningen te vertellen. Dit doen wij binnen Waddenland Groningen, waar erfgoedinstellingen en ondernemers regionaal en thematisch samenwerken om goede presentaties te maken en om samen het publiek te bereiken en het gebied te promoten. Deze aanpak sluit aan bij de culturele biografie die centraal staat bij het provinciaal cultuurbeleid. De thema s zijn voortdurend in
ontwikkeling. Hiervoor zijn werkgroepen gevormd die regelmatig bijeenkomen. Afgelopen jaar is er vooral gewerkt aan de volgende thema s: Kennis en bezieling: over denkers, dichters en doeners. Met dit thema is eind 2011 een voorzichtig begin gemaakt door een werkgroep te vormen rond de herdenking van de reis van Emo van Wittewierum in 1211-1212 door een speciale vesper op Tweede Paasdag in Wittewierum en de eerste abt Emo lezing, uitgesproken door Ynskje Penning. Het water verbindt: samenwerking langs de Fivel rond handel en nijverheid mondde uit in twee presentaties, twee kanoroutes en inpassing van historische informatie bij een al bestaande wandelroute. In het najaar zal de werkgroep weer bij elkaar komen om de opgedane ervaringen te bespreken. De kracht van water: onder deze noemer worden verschillende presentaties in het Oldambt ontwikkeld rond de kerken, stoomgemalen en molens. Afgelopen half jaar is hard gewerkt om de benodigde subsidie bij elkaar te krijgen, zodat nu de opdrachten gegeven kunnen worden. De film die Anton Tiktak maakte en het bidboek zijn al gereed en gepresenteerd. Bouwen in baksteen: op initiatief van Plattelandsprojecten Noordoost Friesland hebben we meegedacht over een project rond romangotische kerken in het Lauwersmeergebied. Er is Leadergeld beschikbaar, maar naar aanvullende financiering wordt gezocht. Vruchtbare zeeklei/strokarton: dit project,dat door organisatiebureau Geert Laméris wordt uitgewerkt, stelt de herinneringen van mensen centraal. Westerkwartier: samen met de Kwartiermakers wordt nagedacht over de culturele biografie van het Westerkwartier en over het verbinden van projecten in dit gebied. Waddengebied: langzaam geeft dit gebied zijn geheimen prijs als wetenschappers hun kennis met elkaar delen. Er is een klein begin gemaakt met de boottocht op 19 april die door de Gemeente Eemsmond mogelijk is gemaakt. Samen met Verdronken Geschiedenis wordt een plan van aanpak ontwikkeld om zowel kennis te vergaren als kennis te delen. LAATSTE ERFGOEDLOPER VOOR DE VAKANTIE Dit is de laatste Erfgoedloper vóór de zomervakantie. De volgende staat voor 24 augustus op het programma. --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Erfgoedloper is een uitgave van Museumhuis Groningen / Groninger Molenhuis Lopende Diep 8, 9712 NW Groningen, t. (050) 313 00 52. Reacties en kopij: t.pol@museumhuisgroningen.nl Wanneer u de Erfgoedloper niet langer wenst te ontvangen, kunt u dit aangeven door een bericht te sturen naar info@museumhuisgroningen.nl.