Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap > Retouradres Postbus 1600 3800 BP Amersfoort College van burgemeester en wethouders van de gemeente Krimpen aan den Ussel Postbus 200 2920 AE KRIMPEN AAN DEN USSEL ] 0 SEP 20)8 Smallepad 5 3811 MG Amersfoort Postbus 1600 3800 BP Amersfoort www.cultureelerfgoed.nl Contactpersoon InfoDesk T 033 421 74 56 info@cultureelerfgoed.nl Datum: 07-09-2018 Betreft: rijksmonumentnummer: Stormvloedkering Hollandsche Ussel Locatie: Capelle aan den Ussel, Krimpen aan den Ussel Gemeente: Krimpen aan den Ussel Geacht college, Ik stuur u hierbij mijn besluit om bovengenoemde zaak aan te wijzen als rijksmonument. In het besluit kunt u lezen hoe de procedure is verlopen: of er is geadviseerd, of er zienswijzen zijn ingediend en hoe ik deze heb betrokken bij de motivering van mijn besluit. Verzoek Ik verzoek u dit besluit zo spoedig mogelijk ter inzage te leggen en dit de op voor u gebruikelijke wijze bekend te maken. Gevolgen van de aanwijzing De v Wet algemene bepalingen omgevingsrechť geeft regels om beschadiging of vernieling van het rijksmonument te voorkomen. Het is mij bekend dat er bij uw gemeente sterke wensen leven met betrekking tot het verbeteren van de verkeerssituatie ter plekke. In dat verband merk ik op dat de status van rijksmonument geenszins in de weg hoeft te staan van gewenste maatschappelijke ontwikkelingen. De status zorgt voor erkenning van het cultuurhistorische belang, zodat die een vanzelfsprekende rol zal spelen bij toekomstige afwegingen. Heeft u een vraag naar aanleiding van deze brief? Bij vragen over deze brief kunt u gebruik maken van de contactgegevens bovenaan deze brief. Het rijksmonumentenregister kunt u raadplegen via https://monumentenregister.cultureelerfgoed.nl. Pagina l van 2
Hoogachtend, De minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, namens deze, de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap à mr. Nicole Heukelom hoofd Juridische Zaken Bijlagen: «Besluit» Document'Feiten' Pagina 2 van 2
Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Datum 07-09-2018 besluit Betreft Besluit aanwijzen rijksmonument Monumentnummer(s) De minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap besluit, gelet op artikel 9.3, eerste lid, onder a, van de Erfgoedwet in samenhang met artikel 3, eerste lid, van de Monumentenwet 1988, onderstaand monument aan te wijzen als rijksmonument. Het betreft: Rijksmonumentnummer Adres Capelle aan den IJssel, Krimpen aan den IJssel Gemeente Capelle aan den IJssel Krimpen aan den IJssel Provincie Zuid-Holland Kadastrale aanduiding Kadastrale gemeente Capelle aan den IJssel Capelle aan den IJssel Capelle aan den IJssel Capelle aan den IJssel Krimpen aan den IJssel Krimpen aan den IJssel Krimpen aan den IJssel Krimpen aan den IJssel Krimpen aan den IJssel Krimpen aan den IJssel Naam van het rijksmonument Stormvloedkering Hollandsche IJssel Sectie Kad. object App. B 10143 B 8639 B 9414 B 9663 A 7071 A 7810 A 7812 A 7813 A 7816 A 8418 Grondperc. Omschrijving Stormvloedkering met schutsluis, verkeersbrug en terreinaanleg aan beide zijden van de oevers. Pagina 1 van 8
1 Situatie op de kaart Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Datum 07-09-2018 - - ^ rijksmonument kadastrale grens Betreft Besluit aanwijzen rijksmonument A OOOOO perceelnummer Monumentnummer (s) 3 - : ļ ii I Gemeente Capelle aan*dfen, 'rj5sel F í. U I ' ". 10. į í -. - Pagina 2 van 8
Motivering Aanleiding De aanwijzing gebeurt op voorstel van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, in het kader van het aanwijzingsprogramma voor monumenten uit de periode 1959 tot en met 1965. Op 10 maart 2014 is de aanwijzingsprocedure, bedoeld in artikel 3 van de Monumentenwet 1988, gestart. Op 1 juli 2016 is de Erfgoedwet in werking getreden. Op grond van het overgangsrecht, artikel 9.3 van de Erfgoedwet, blijft de Monumentenwet 1988 van toepassing. Aanwijzingsbeleid Vanaf 1 januari 2013 geldt de Beleidsregel aanwijzing beschermde monumenten 2013, beleidsregel van de Minister van OCW van 15 februari 2013, Staatscourant 26 februari 2013, nr.5217 (hierna: Beleidsregel 2013). Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Datum 07-09-2018 Betreft Besluit aanwijzen rijksmonument Monumentnummer(s) Op grond van de Beleidsregel 2013 (artikel 5, eerste lid) vindt aanwijzing als beschermd monument plaats van een monument dat is vervaardigd vanaf 1940, indien: a. het monument is opgenomen in een aanwijzingsprogramma, of b. het monument 1. vanwege zijn schoonheid, betekenis voor de wetenschap of cultuurhistorische waarde kan worden aangemerkt als een nationaal of internationaal erkend kenmerkend monument van de Nederlandse architectuur, stedenbouw, landinrichting, bouwtechniek of ruimtegebonden kunst, en 2. vergelijkbare monumentale waarde heeft als de gebouwde monumenten die behoren tot de ongeveer 100 meest waardevolle monumenten die zijn gebouwd in de periode van 1940 tot en met 1958, bedoeld in de Tijdelijke beleidsregel aanwijzing beschermde monumenten 2007 (artikel 3, onderdeel b). Op grond van de Beleidsregel 2013 (artikel 5, tweede lid) is een aanwijzingsprogramma als bedoeld in het eerste lid, onderdeel a, in elk geval het aanwijzingsprogramma voor monumenten uit de periode 1959 tot en met 1965. In dit geval is het monument opgenomen in het aanwijzingsprogramma voor monumenten uit de periode 1959 tot en met 1965. Op grond van de Beleidsregel 2013 (artikel 6, tweede lid) past de Minister bij het opstellen van een aanwijzingsprogramma voor monumenten uit de periode 1959 tot en met 1965, bedoeld in artikel 5, tweede lid, de volgende criteria toe: a. het desbetreffende monument is een evidente mijlpaal in de ontwikkeling van de architectuur, stedenbouw, landinrichting, bouwtechniek of ruimtegebonden kunst in Nederland, wat onder meer blijkt uit een vooraanstaande positie en duiding in de nationale en internationale vakliteratuur, of b. het desbetreffende monument is een essentieel toonbeeld van de cultuurhistorische of sociaalhistorische ontwikkelingen van de wederopbouwperiode in Nederland. Pagina 3 van 8
Op grond van de Beleidsregel 2013 (artikel 7), wordt bij de aanwijzing van een monument als beschermd monument rekening gehouden met de mate waarin het monument: a. een positief behoudsperspectief heeft, zowel technisch als functioneel, en b. een positieve invloed heeft op de kwaliteit van de ruimtelijke omgeving. Horen van belanghebbenden Ter voldoening aan het bepaalde in de Monumentenwet 1988 (artikel 3, vierde lid), hebben de colleges van burgemeester en wethouders van de gemeentes Capelle aan den Ussel en Krimpen aan den Ussel gezamenlijk belanghebbenden op de hoogte gesteld van de aanwijzingsprocedure en hen in de gelegenheid gesteld zich te doen horen. Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Datum 07-09-2018 Betreft Besluit aanwijzen rijksmonument Monument nummer(s) Op 4 september 2014 is door de beide gemeentes een gezamenlijke hoorzitting gehouden. Een vertegenwoordiger van Rijkswaterstaat, beheerder van de Stormvloedkering Hollandsche Ussel, was hierbij aanwezig. Tijdens de hoorzitting heeft Rijkswaterstaat zorgen geuit over de invloed van de aanwijzing tot rijksmonument op het beheer en onderhoud van de stormvloedkering. De stormvloedkering heeft een bijzondere functie met als doel het beschermen van het achterland tegen overstroming. Voldaan moet worden aan de vereisten die voortkomen uit de Waterwet. Hierbij is voor Rijkswaterstaat van belang dat voldoende duidelijk is welke onderdelen van de stormvloedkering monumentale waarde hebben. Rijkswaterstaat verzoekt om de in de stormvloedkering aanwezige installaties niet in de aanwijzing tot rijksmonument te betrekken. Advies gemeente De colleges van burgemeester en wethouders van de gemeentes Capelle aan den Ussel en Krimpen aan den Ussel hebben bij brief d.d. 2 december 2014, een gezamenlijk advies uitgebracht ten aanzien van aanwijzing als rijksmonument. De colleges adviseren negatief over de aanwijzing van de Stormvloedkering Hollandsche Ussel tot rijksmonument. Hoewel de cultuurhistorische waarde van het complex door de colleges wordt onderschreven, weegt het belang van een goede verkeersdoorstroming op de Algeraburg - die onderdeel uitmaakt van het aan te wijzen monument - volgens de colleges zwaarder, zowel uit mobiliteits- als veiligheidsoptiek. Gezien het ontbreken van rijksgelden voor de aanleg van een tweede oeververbinding adviseren de colleges niet over te gaan tot aanwijzing van de Stormvloedkering Hollandsche Ussel als rijksmonument. Tevens onderschrijven de colleges de zienswijze van Rijkswaterstaat. Advies provincie Gedeputeerde staten van Zuid-Holland hebben geen advies uitgebracht ten aanzien van aanwijzing als rijksmonument. Advies Raad voor Cultuur De Raad voor Cultuur heeft bij brief d.d. 27 mei 2016 positief geadviseerd ten aanzien van aanwijzing als rijksmonument. De Raad acht de Stormvloedkering in de Hollandse Ussel van nationale betekenis en stemt in met het voorstel tot aanwijzing. Pagina 4 van 8
Waardering I Cultuurhistorische waarde: belang van het object/complex De stormvloedkering is een belangrijk onderdeel van de strijd tegen het water, die bepalend is voor het beleid van de Nederlandse rijksoverheid in de tweede helft van de twintigste eeuw. De stormvloedkering is daarnaast illustratief voor het streven naar integratie van economische en waterstaatkundige belangen die de Nederlandse aanpak hierin kenmerkt. De stormvloedkering is het eerste onderdeel van het belangrijkste waterstaatkundige project van de wederopbouwperiode. Vanwege de combinatie met de brug is zij bovendien van uitzonderlijke betekenis als mijlpaal in de toegankelijkheid van de Krimpenerwaard Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Datum 07-09-2018 Betreft Besluit aanwijzen rijksmonument Monumentnummer(s) De stormvloedkering is een belangrijke mijlpaal in de ontwikkeling van de waterbouwtechniek, in het bijzonder die van de kunstwerken van de Deltawerken. Er is sprake van grote innovatieve waarde vanwege de technische originaliteit van de reeks Deltawerken in hun geheel en dit eerste Deltawerk in het bijzonder, zowel wat betreft het concept en de technische oplossingen, als wat betreft de organisatie van het ontwerp- en bouwproces. Dat geldt ook voor de innovatieve toepassingen in de constructie van het vaste brugdeel en de basculebrug. De stormvloedkering heeft als eerste grote onderdeel van de Deltawerken herinneringswaarde in relatie tot de Watersnoodramp van 1953 en hieruit voortvloeiende maatregelen in het Deltaplan. II Architectuur- en kunsthistorische waarde: (bijzonder) belang van het object/complex De stormvloedkering is van architectuurhistorisch belang vanwege de technische originaliteit van de constructies in beton en staal en de hoogwaardige constructieve en esthetische vormgeving van het geheel De stormvloedkering is van groot belang voor het werk van Rijkswaterstaat als voorbeeld van de vooruitstrevende aanpak van de waterstaatkundige problematiek van ons land. De hoogwaardige constructieve en esthetische vormgeving komen onder meer tot uiting in de vorm van de heftorens en de schuiven, de esthetische uitwerking van de constructie van de brug met vakwerkliggers en de combinatie van beton en staal. III Situationele en ensemblewaarde De met de heftorens verbonden schutsluis en brug, vormen essentiële onderdelen van een complex kunstwerken ter bescherming van het achterliggende gebied tegen het water, en zijn fysiek, esthetisch en historisch onlosmakelijk met elkaar verbonden. Door de opvallende vormgeving en de situering in de Hollandsche IJssel is sprake van hoge beeldbepalende waarde als onderdeel van het rivierlandschap. De stormvloedkering is een belangrijk onderdeel van het panorama. Pagina 5 van 8
De stormvloedkering is een essentieel onderdeel van een serie kunstwerken in zuidwest Nederland ter bestrijding van watersnood in het door de overheid aangewezen Deltagebied. IV Gaafheid en herkenbaarheid: belang van het object/complex Het complex kunstwerken is gaaf bewaard gebleven in opzet, constructietechniek en in materiaalgebruik. Dit geldt zowel voor het totaal van het waterbouwkundige kunstwerk als voor de essentiële onderdelen van de heftorens met schuiven, schutsluis en brug afzonderlijk. Ondanks aanpassingen is ook de integriteit van de constructie van de vaste en beweegbare brug behouden. De technische inrichting in de heftorens en het bijzondere bascule-mechaniek van de brug zijn in hun essentie bewaard gebleven. Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Datum 07-09-2018 Betreft Besluit aanwijzen rijksmonument Monument nu mmer(s) De stormvloedkering vormt een uniek onderdeel in het goed herkenbaar gebleven rivierlandschap dat wordt gekenmerkt door (lint)bebouwing langs dijken en riviergebonden industrie. De economische betekenis en de beeldwaarde van de dijkbebouwing van het te beschermen gebied waren belangrijke redenen om te kiezen voor beweegbare afsluiting in plaats van een permanente. V Zeldzaamheid Vanwege de functie, geschiedenis en pionierswaarde vertegenwoordigt de stormvloedkering een hoge zeldzaamheidswaarde. Overwegingen Aan de overwegingen van de Monumentenwet 1988 ligt onder meer ten grondslag het meer betrekken van lagere overheden bij het behoud van monumenten. In de Memorie van Toelichting wordt het grote belang gememoreerd dat in de huidige wet wordt gehecht aan de inbreng van vooral de gemeente over de aanwijzing. Hoewel op rijksniveau over het al dan niet beschermen wordt beslist, komt aan de adviezen van de lagere overheden een invloedrijke plaats toe. Slechts op zwaarwegende gronden zal de minister van die adviezen kunnen afwijken. In dit geval bestaat daartoe aanleiding. Ten aanzien van het gezamenlijke advies van de colleges van burgemeester en wethouders van de gemeente Capelle aan den IJssel en de gemeente Krimpen aan den IJssel kan worden opgemerkt dat de Algerabrug een samenstellend onderdeel vormt van dit werk. Hoewel de verkeersbrug zelf geen waterkerende functie heeft, is de aanleg nauw verbonden met de ontstaans- en ontwerpgeschiedenis van de stormvloedkering. De brug vormt door de situering en de (technische) vormgeving een ensemble met de stormvloedkering. De cultuurhistorische waarde van het geheel wordt door de gemeentes niet bestreden. Ten aanzien van de door de gemeentes aangevoerde argumenten kan worden opgemerkt dat de aanwijzing van de verkeersbrug als onderdeel van Stormvloedkering Hollandsche IJssel niet betekent dat veranderingen en aanpassingen aan de brug aan een doelmatig geoordeeld gebruik niet meer mogelijk zouden zijn. Indien in de toekomst blijkt dat de brug moet worden gerestaureerd, verbeterd of aangepast om bij te dragen aan een betere verkeersdoorstroming wordt in het kader van de omgevingsvergunning Pagina 6 van 8
bezien of, en in hoeverre, hieraan kan worden tegemoetgekomen. Ingevolge artikel 2.15 van de Wabo wordt daarbij rekening gehouden met het gebruik van het monument. De gemeente is daarbij bevoegd gezag. Op dit moment zijn geen concrete plannen voor aanpassing van de brug in ontwikkeling. Rijkswaterstaat spreekt zorgen uit over de gevolgen van de aanwijzing voor de functionaliteit van de kering en de vereisten die voortkomen uit de Waterwet en verzoekt onderdelen uit te sluiten van de bescherming. Installaties die onderdeel zijn van de kering kunnen niet van bescherming worden uitgesloten, omdat op grond van de Monumentenwet 1988 en de Erfgoedwet alleen de gehele onroerende zaak kan worden aangewezen. Installaties die geen onderdeel zijn van de stormvloedkering vallen niet onder de bescherming. De aanwijzing als rijksmonument heeft niet zonder meer tot gevolg dat veranderingen en aanpassingen aan het monument ten behoeve van een doelmatig gebruik niet meer mogelijk zijn. Ook hier wordt in het kader van de omgevingsvergunning rekening gehouden met het gebruik van het monument. Voor zover het vervangen van installaties niet vergunningvrij is kan worden meegewogen in hoeverre de betreffende installaties/onderdelen tot het oorspronkelijke ontwerp behoren. Om duidelijkheid te krijgen welke onderdelen monumentale waarden hebben is in 2014 in opdracht van Rijkswaterstaat een waardestellend bouwhistorisch onderzoek uitgevoerd door Monumentenadviesbureau Nijmegen. In dit rapport is een uitgebreide waardestelling per onderdeel opgenomen en zijn aanbevelingen opgenomen over mogelijke aanpassingen. De uitkomsten van dit rapport zijn besproken met de gemeentes Capelle aan den IJssel en Krimpen aan den IJssel. Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Datum 07-09-2018 Betreft Besluit aanwijzen rijksmonument Monumentnummer(s) Bij het aanwijzingsvoorstel is een document genaamd 'Feiten' gevoegd. Naar aanleiding van het met Rijkswaterstaat gevoerde overleg is de toelichting in dit document met betrekking tot de machines in het monument verduidelijkt. Ook is in overleg met Rijkswaterstaat de omgrenzing van het terrein aangepast. Het deel van het terrein aan de Ketensedijk dat niet relevant is voor de omschreven waarden is uit de bescherming gelaten. Conclusie Geconcludeerd kan worden dat de in dit besluit aangegeven waarden bescherming op grond van de Monumentenwet 1988 rechtvaardigen. De minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, namens deze, de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, 1 3 Susan Lammers algemeen directeur Pagina 7 van 8
Heeft u bezwaar? Mocht u bezwaar hebben tegen dit besluit dan kunt u binnen zes weken na de dag waarop dit besluit u is toegezonden, een bezwaarschrift indienen. U richt dit schriftelijke bezwaar aan de minister van OCW en stuurt het onder vermelding van "Bezwaar" ter attentie van DUO, Postbus 30205, 2500 GE in Den Haag. Meer informatie over het maken van bezwaar vindt u op https://www.duo.nl/zakelijk/oneens-met-duo/bezwaar-maken.jsp. Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Datum 07-09-2018 Betreft Besluit aanwijzen rijksmonument Monumentnummer(s) Pagina 8 van 8
Feiten Cape/Ie a/d IJssel, Krimpen a/d IJssel, Stormvloedkering Hollandsche IJssel FEITEN -ter informatie- Oorspronkelijke functie Weg- en waterbouwkundige werken; waterkering; Stormvloedkering met sluis en verkeersbrug Typologie Stormvloedkering; schutsluis; verkeersbrug (vaste vakwerkliggerbrug en basculebrug) Huidige functie (met jaartal) Stormvloedkering; verkeersbrug met voetgangers- en fietsersgedeelte (sinds 1958) Naam object (1) Stormvloedkering Hollandsche IJssel (2) Algerakering; Algerasluis; Algerabrug De onderdelen van de waterkering zijn bij de opening in 1958 genoemd naar de even tevoren afgetreden Minister van Verkeer en Waterstaat J. Algera, die in zijn bewindsperiode met de uitvoering van de Deltawerken was belast. Stijl/stroming Bouwtijd (ook de planfase) 18 januari 1954 (voorbereidende werkzaamheden terrein); 1954-1958 (bouw van schutsluis, heftorens, brug, plaatsing schuif zeezijde); 22 oktober 1958 (ingebruikneming vaste oeververbinding en stormvloedkering); 1976 (plaatsing tweede stormvloedschuif, volgens aangepast ontwerp). Architect( en )Zontwerper(s) Rijkswaterstaat; H.G. Kroon; J. A.G. (Job) van der Steur. Uitvoerder e.d.) Opdrachtgever (aannemer In 1956 werd binnen Rijkswaterstaat de Deltadienst opgericht, die optrad als ontwerper, aanbesteder en toezichthouder. Het Rijk in het kader van de Deltawet. Exterieur Complex kunstwerken ter bescherming van polders tegen overstroming bij zeer hoge waterstanden, bestaande uit een beweegbare rivierafsluiting van twee achter elkaar gelegen stalen schuiven aan betonnen heftorens, een schutssluis en een verkeersbrug over de rivier. Deze stormvloedkering versmalt de Hollandse IJssel tot een tachtig meter brede doorvaart. Gekozen werd voor een extra sterke, dubbele kering, waarbij de riviermond geheel afsluitbaar is met twee stalen schuiven en een ten westen gelegen, parallel aangelegde schutsluis. De betonnen heftorens zijn elk 45 meter hoog. Tussen de torens zijn stalen schuiven opgehangen, van elk ca. :
Feiten Capelle a/d Ussel, Krimpen a/ú Ussel, Stormvloedkering Hollandsche Ussel 82 meter breed en 11,50 meter hoog. De metalen schuiven worden in neergelaten toestand ondersteund door twee betonnen drempels op de bodem van de rivier. De heftorens zijn voorzien van buitentrappen met bordessen, die toegang geven tot sierlijk uitkragende bovenbouwen waarin de bewegingswerken zijn ondergebracht. De naast de stormvloedkering gelegen schutsluis dient ten eerste om het scheepvaartverkeer te laten passeren wanneer de stormvloedkering gesloten is en ten tweede om schepen door te laten die te hoog zijn om onder de vaste brug door te varen. De verkeersbrug heeft hiertoe aan de zijde van de sluis een beweegbaar gedeelte. De betonnen sluis is 24 meter breed en heeft 5 stel sluisdeuren. Behalve de gebruikelijke eb- en vloeddeuren voor het schutten, is in het benedenhoofd een extra stel stormvloeddeuren aanwezig. Gebouw, constructietechniek Direct ten noorden van de eerste stormvloedschuif (zuidelijke schuif) ligt over de werken een verkeersbrug. De brug bestaat uit een vast gedeelte ter plaatse van de keringen en basculebrug over de sluiskolk voor het doorlaten van scheepvaartverkeer. Het rijdek van de vaste brug heeft een lengte van 82,2 meter en is 19,4 meter breed. De aanbrug van de vaste brug bevindt zich aan de Dsseldijk in Krimpen aan den Ussel, terwijl zich over de Ketensedijk aan de zijde van Capelle aan den Ussel een viaduct bevindt. Gewapend beton en staal. De gebruikte materialen zijn hoofdzakelijk beton (heftorens, schutsluis, brugdelen) en staal (schuiven en sluisdeuren en brugdelen). De schuiven van de heftorens zijn samengesteld uit segmenten van elk 10 x 6 meter. De constructie is verstijfd met langsliggers en dwarsdragers en wordt aan de achterkant gesteund door twee horizontaal verlopende bogen om de overdracht van de waterdruk over te dragen op de torens. In de constructie van de schuiven onderscheiden zich de oorspronkelijke stalen onderdelen duidelijk van latere aanpassingen en vervangingen. De in 1958 geplaatste (en in 2000 gerenoveerde en daarbij gedeeltelijk aangepaste) schuif (zeezijde) kon uitsluitend op en neer bewogen worden op de kentering van eb naar vloed of omgekeerd. Door aanpassingen aan de stalen onderrand kan de schuif gesloten worden bij stromend water. Bij de pas in 1976 geplaatste noordelijke schuif (Gouda zijde) zijn bij de bouw technische verbeteringen toegepast, zodat deze ook bij stromend water kan worden bewogen. 2
Feiten Ca pel Ie a/d IJssel, Krimpen a/d IJssel, Stormvloedkering Hollandsche IJssel De heftorens zijn opgetrokken uit gewapend beton. De openingen (gevel en dak) in de bovenbouw van de torens zijn na aanbrengen van de bewegingswerken dichtgezet met schokbeton puien (rivierzijde) en houten puien (landzijde) en dakplaten. Ook het ontwerp van de verkeersbrug kenmerkt zich door bijzondere constructies. De vaste brug is de eerste vakwerkliggerbrug in Nederland met een stalen rijdek. De basculebrug is als eerste in Nederland uitgevoerd met een schelpconstructie. In het wegdek zijn houten delen toegepast. Interieur (indeling) interieur, techniek en materialen Stedenbouwkundige ligging, situering Beton, functionele afwerking. De historische Bedieningsmechanieken van de schuiven in de bovenbouw van de heftorens zijn nog aanwezig, met aanpassingen aan onderdelen zonder het hoofdprincipe van het bewegingswerk aan te tasten. Het mechanisme in de basculekelder van de brug is nog aanwezig. Het complex is gelegen in de benedenmond van de rivier de Hollandse IJssel tussen Krimpen aan den IJssel en Capelle aan den IJssel. Het complex bezit vanwege de situering, de bijzondere vorm van heftorens en de constructie van de verkeersbrug, een hoge beeldbepalende waarde en fungeert als 'landmark' in de omgeving. De heftorens worden 's avonds door blauw led licht aangeschenen. Als de kering wordt gesloten, wordt de led verlichting gewijzigd in rood. De verkeerbrug is een cruciaal onderdeel in de provinciale weg. De civiele werken zijn onderdeel van een goed van de omgeving te onderscheiden terrein van Rijkswaterstaat, dat begrensd wordt door een hekwerk en dat zich verder onderscheidt door toepassing van groene grasvlakken en functionele verhardingen. Het terrein omvat o.a. dienstgebouwen, zoals het kantoor van Rijkswaterstaat uit de bouwtijd van het complex. Deze dienstgebouwen vallen niet onder de bescherming van rijkswege. De gebouwen op het grondgebied van Capelle aan den IJssel zijn op basis van de gemeentelijke erfgoedverordening als gemeentelijk monument beschermd. Archeologische ondergrond relevantie Het complex ligt voor zover bekend niet in een gebied met archeologische verwachtingswaarde. 3
Feiten Capelle a/d IJssel, Krimpen a/d IJssel, Stormvloedkering Hollandsche IJssel Geschiedenis Het complex met civiele werken in de Hollandse IJssel is het eerste grote kunstwerk van de Nederlandse Deltawerken, die naar aanleiding van de Watersnoodramp van 1 februari 1953 in hoog tempo werden gebouwd om zuidwest Nederland te beschermen tegen hoog water. Bij de watersnood, een ramp van internationale betekenis, ten gevolge van dijkdoorbraken door een noordwesterstorm in combinatie met springtij vielen veel slachtoffers te betreuren en werd grote schade aangebracht in Zeeland, delen van Noord-Brabant en Zuid-Holland, maar ook in België en Engeland. Vanaf de jaren vijftig was de strijd tegen het water een van de grote opgaven van de Nederlandse overheid. De planvorming en uitvoering van een rivierafsluiting bij Krimpen en Capelle aan den IJssel, waarvoor al langer plannen bestonden - vanwege de lage ligging van het gebied en vanwege de hoge bevolkingsdichtheid - kwam ten gevolge van de ramp in een stroomversnelling. Gekozen werd voor een beweegbare stormvloedkering om in de toekomst hoge waterstanden te kunnen weren zonder een permanente belemmering te vormen voor de scheepvaart. De opening van de stormvloedkering in oktober 1958 was vanwege de indirecte verbinding met de watersnoodramp en het realiseren van het Deltaplan een belangrijke nationale gebeurtenis die ruime aandacht in de media kreeg, waarbij ook de mijlpaal van het realiseren van een vaste oeververbinding naar de Krimpenerwaard werd opgemerkt. Het complex was toen echter nog niet compleet. De tweede schuif werd halverwege de jaren zeventig geplaatst, volgens een aangepast ontwerp zodat de schuif ook bij stromend water kan worden gesloten. De stormvloedkering in de Hollandse IJssel werd gecombineerd met een eerste vaste oeververbinding over de Hollandse IJssel met de Krimpenerwaard. Hiervoor werden al sinds 1927 plannen gemaakt, die vanwege een lagere prioriteitstelling echter niet eerder werden uitgevoerd. Relevante wijzigingen 1985 (verbreding brug in verband met het sterk toegenomen verkeer); 1990/1995 (sloop van het bedieningsgebouw, c.q. sluisen brugwachtershuis m.u.v. de onderbouw en de bouw van een nieuw bedieningsgebouw op de westelijke oever), renovatie van de elektrische installatie, conserveren van de beide schuiven; 2000 (renovatie schuif (zeezijde) na beschadiging door aanvaring); 2008 groot onderhoud aan de vaste brug; 4
Feiten Ca pel Ie a/d IJssel, Krimpen a/d IJssel, Stormvloedkering Hollandsche IJssel 2012 renovatie van de elektrische installatie; 2016 het aanbrengen van een zinker voor de elektrische kabels en nieuwe bodembeschermingen voor, tussen en achter de kering. Aan de volgende onderdelen zijn wijzigingen aangebracht of zijn onderdelen vervangen vervangen: - de vernieuwde tandwielkasten in de torens; - de besturingsinstallatie van het complex; - de vernieuwde noodstroomaggregaat; - de aangepaste basculebrug met houten rijdek; - het vernieuwde bediengebouw aan de Capelse zijde; - de kleurstelling van de conservering van het complex; - de steigers voor en achter de kering; - de leuningen langs de rand van het complex en op de deuren van de sluis; - de hekken rondom het complex; - de boeienlijn voor en achter de kering; - de damwanden van de diverse kaden; - het interieur van het oude bediengebouw waarin nu de peilschaal aanwezig is; - het kantoor aan de Ketensedijk 4 en de garage/opslagplaats voor materialen aan de Ketensedijk 2. 5
Feiten Capelle a/d Ussel, Krimpen a/d Ussel, Stormvloedkering Hollandsche Ussel BRONNEN Primaire bronnen, kaarten, literatuur, documentatie, websites Nr. 1 Nr. 2 Nr. 3 Nr. 4 Nr. 5 Omschrijving van het complex voor de gemeentelijke monumentenlijst, Capelle aan den Dssel. Bosma, 'De kunstwerken van Rijkswaterstaat', in: Schot, Lintsen, Rip en De la Bruhèze (red.), Techniek in Nederland in de twintigste eeuw, Deel 1, p. 80-87. Ronald Stenvert, Chris Kolman, Saskia van Ginkel- Meester, Elisabeth Stades-Vischer, Sabine Broekhoven en Ronald Rommes, Monumenten in Nederland. Zuid- Holland, Zeist /Zwolle 2004, 68-69. 'De Algerabrug en stormvloedkering bij Krimpen aan den Ussel', in: Catharina L. van Groningen, Geïllustreerde beschrijving De Krimpenerwaard, Zwolle/Zeist 1996, 99-100. Kiemeneij-Hommes, M., 'De totstandkoming van de Algerabrug te Krimpen aan den Dssel', H.E.K., 13 (1988), 1, 1-23. Nr. 6 H.J. Stuvel, Grendel van Holland, Rotterdam 1961, 48-62. Nr.7 C.J.M. Schuyt en Ed Taverne, 1950. Welvaart in zwartwit, Den Haag 2000, 149. Nr.8 'Deltwawerken online' (www.deltawerken.com). Nr.9 'Stormvloedkering Hollandse Ussel', op website Architectuurgids.nl/architectureguide.nl Nr.10 G. P. van de Ven en F. H. J. van Aesch, Mensen in een waard vol wind en water: geschiedenis van de waterhuishouding in de Krimpenerwaard, Hilversum 2004. Nr.11 A. Bosch, W. van der Ham, E. Berkers, H. Lintsen, Twee eeuwen Rijkswaterstaat 1798-1998, Zaltbommel 1998. Nr.12 'Schuif aangebracht in stormvloedkering', De Waarheid, 6 november 1976, 3. Nr. 13 Driemaandelijks bericht Deltawerken, nr. 1-10, uitgave van Rijkswaterstaat, Deltadienst. Diverse artikelen en voortgangsberichten in nummers 1-7. Geraadpleegd via: http: //repository, tudelft.nl/search/hydro/?q=driemaand eliļks+deltawerken Nr. 14 Monumenten adviesbureau Nijmegen. Algerakering of Stormvloedkering Hollandsche Ussel 8i Algerabrug. Waardestellend bouwhistorisch onderzoek. Nijmegen 2014. Uitgevoerd in opdracht van Rijkswaterstaat. -einde Feiten- datum: 4-9-2018 6