RAPPORTAGE ONDERWIJS

RAPPORTAGE ONDERWIJS TECHNIEKAGENDA HAAGLANDEN, EEN OVERZICHT VAN ONTWIKKELINGEN IN HET TECHNISCH ONDERWIJS BINNEN HAAGLANDEN (2008 ) ACTIE 5: TECHNOLOGIEROUTE Auteur: drs. M.E. van Wijk, Tel 0621 274 294 / info@mvwijk.nl / 0621 274 294 in opdracht van Gemeente Delft: Mw. M. Martens Datum: 25 juni 2013

INHOUDSOPGAVE Tabellenoverzicht... 3 Figurenoverzicht... 3 1 Conclusies en aanbevelingen... 4 2 Demografie Haaglanden... 4 3 VO opleidingen... 5 3.1 VMBO... 5 3.1.1 Ontwikkeling aantal leerlingen... 5 3.1.2 Gemengde en Theoretische leerweg... 7 3.2 HAVO en VWO... 8 3.2.1 Inleiding... 8 3.2.2 Ontwikkeling aantal leerlingen met techniek in het profiel... 8 3.2.3 Ontwikkeling aantal leerlingen HAVO & VWO per gemeente... 9 4 MBO techniek... 10 4.1 Inleiding... 10 4.2 Landelijke ontwikkeling aantal MBO studenten (over 5 jaar)... 10 4.3 Regionale ontwikkeling aantal MBO studenten (over 5 jaar)... 11 4.4 Verdeling deelnemers binnen de sector techniek... 11 4.5 Verdeling naar sector, niveau en leerweg... 12 4.5.1 Verdeling naar niveau... 13 4.5.2 Verdeling naar leerweg... 14 4.6 ICT opleidingen... 16 4.7 Vrouwen participatie in het technische MBO (Mondriaan)... 17 4.8 Conclusie MBO... 17 5 HBO techiek... 18 5.1 Inleiding... 18 5.2 Landelijke ontwikkeling Hbo studenten (over 10 jaar)... 18 5.3 Regionale ontwikkeling aantal Hbo studenten (over 5 jaar)... 19 5.4 Verdeling studentenaantallen binnen de technische opleidingen... 20 5.5 Vrouwen participatie in het technische hbo (Haaglanden)... 21 5.6 Conclusie HBO... 22 6 Bibliografie... 22 Rapportage onderwijs tbv Technologieroute MVWIJK pag 2

TABELLENOVERZICHT Tabel 1: Prognose beroepsbevolking Haaglanden... 4 Tabel 2: Aantal leerlingen VMBO techniek per school en per opleiding in in Haaglanden... 5 Tabel 3: Aantal VMBO leerlingen (3e en 4e leerjaar) techniek naar opleiding.... 5 Tabel 4: Leerlingaantallen GL en TL binnen Haaglanden... 7 Tabel 5: Aantal leerlingen HAVO en VWO per profiel in Haaglanden... 8 Tabel 6: Leerling Aantallen HAVO en VWO bovenbouw... 9 Tabel 7: Landelijke ontwikkeling aantal MBO studenten (over 5 jaar)... 10 Tabel 8: Regionale ontwikkeling aantal MBO studenten (over 5 jaar)... 11 Tabel 9: Verdeling aantal deelnemers binnen de sector techniek bij ROC Mondriaan... 11 Tabel 10: Aantallen en percentage studenten MBO techniek... 12 Tabel 11: Percentage studenten MBO techniek in Haaglanden naar leerweg... 14 Tabel 12: Leerlingaantallen naar niveau, bedrijfstak en opleiding (2008 )... 15 Tabel 13: Leerlingaantallen ict opleidingen Haaglanden... 16 Tabel 14: Landelijke ontwikkeling inschrijvingen Hbo studenten (over 10 jaar)... 18 Tabel 15: Studentenaantallen HBO (10 jaar)... 19 Tabel 16: Provinciale ontwikkeling aantal Hbo studenten (over 5 jaar) binnen zuid holland... 19 Tabel 17: Studentenaantallen technische en groene HBO Binnen Haaglanden... 20 Tabel 18: Percentage vrouwen in HBO naar sector... 21 Tabel 19: Percentage vrouwen bji technische en groene opleidingen HHS en Inholland... 21 FIGURENOVERZICHT Figuur 1: Aantallen leerlingen van de verschillende opleidingen VMBO techniek tussen 2008 en in Haaglanden... 6 Figuur 2: Percentage MBO studenten naar sector in schooljaar 2007 2008 Bron: CFI... 12 Figuur 3: verdeling studenten MBO techniek in Den Haag naar niveau Bron: DUO, eigen bewerking... 13 Figuur 4: Leerlingaantallen naar niveau en leerweg... 14 Figuur 5: Vrouwen participatie in het MBO... 17 Rapportage onderwijs tbv Technologieroute MVWIJK pag 3

1 CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN Leerlingen in Haaglanden kiezen in het VMBO en in het MBO nog steeds minder vaak voor technische opleidingen. In het HBO daarentegen wordt wel meer gekozen voor technische opleidingen. Binnen het HAVO en VWO winnen de N profielen aan populariteit. Ook binnen het VMBO zijn de gemengde en theoretische leerweg populair, welke een goede voedingsbron vormt voor de te ontwikkelen technologische route. Echter binnen de technische afdelingen van het VMBO, tonen alle richtingen een daling, muv metaal techniek. Binnen het MBO dalen nagenoeg alle studentenaantallen. Uitzondering hierop is de bedrijfstak Motorvoertuigen en tweewielertechniek en autohandel (+5,2%). Veel winst lijkt te behalen in het bevorderen van de instroom van meisjes naar Beta technische opleidingen Met name bij bètastudies bungelt Nederland onderaan de ladder met slechts 19% vrouwelijke studenten in 2009 (tegenover bijvoorbeeld Turkije met 41,5%, Finland met 39,1%, Engeland met 36,8% en Spanje met 34,9%; Italië heeft zelfs 51,4% vrouwelijke bèta studenten) (VHTO, 2011, p. 29). VHTO veronderstelt dat er een relatie is met het zelfbeeld van meisjes ten aanzien van exacte vakken. 2 DEMOGRAFIE HAAGLANDEN Prognose van de beroepsbevolking in Zuid-Holland. regio: Haaglanden scenario: Global Economy TABEL 1: PROGNOSE BEROEPSBEVOLKING HAAGLANDEN jaar 15 24 jaar 25 34 jaar 35 44 jaar 45 54 jaar 55 64 jaar 65 jaar en ouder 2007 54098 124211 146856 125619 68452 4957 524193 2008 54000 122370 146391 127132 69513 5080 524486 0,06% 2009 54126 121619 144592 129322 70438 5263 525360 0,17% 2010 54443 122099 143211 131427 71516 5530 528226 0,55% 2011 54860 122635 141504 133158 73356 5612 531125 0,55% 55072 123592 139940 134186 73409 6356 532555 0,27% 2013 55214 124505 138370 135222 73867 6968 534146 0,30% 2014 55479 125001 137144 136258 74690 7417 535989 0,35% 2015 55833 125562 134909 137525 76108 7736 537673 0,31% 2016 55764 126223 133263 138535 77512 8170 539467 0,33% 2017 55656 127014 131845 139032 79016 8085 540648 0,22% 2018 55662 128357 130439 138835 80370 8186 541849 0,22% 2019 55843 129591 130006 137351 82117 8303 543211 0,25% 2020 56009 130573 130068 135815 83475 8474 544414 0,22% 2021 56352 130910 130345 133931 84641 8701 544880 0,09% 2022 56604 130975 131100 132231 85247 8882 545039 0,03% 2023 56758 131049 131829 130518 85895 9062 545111 0,01% 2024 56717 131443 132268 129040 86415 9278 545161 0,01% 2025 56565 131914 132923 126672 87365 9566 545005 0,03% groei tov 2010 3,90% 8,04% 7,18% 3,62% 22,16% 72,98% 3,18% Bron: Bron Tympaan & eigen bewerking obv Provincie Zuid Holland 2007 totaal trend Tabel 1 toont de ontwikkeling van de bevolking binnen Haaglanden over de periode van 2007 geprognosticeerd tot 2025. Haaglanden toont, in tegenstelling tot geprognosticeerde landelijke modellen, een positieve groei in 15 24 jarigen over de gehele periode. Rapportage onderwijs tbv Technologieroute MVWIJK pag 4

3 VO OPLEIDINGEN 3.1 VMBO Het VMBO techniekonderwijs in de regio Haaglanden wordt in het schooljaar verzorgd door dertien scholen. Tabel 2 laat zien hoe de leerlingen techniek (in de 3 e en 4 e klas) over de verschillende scholen en opleidingen verdeeld zijn. Uit Tabel 2 blijkt dat techniek breed isp (intrasectoraal programma techniek breed) veruit de meest aangeboden opleiding is. TABEL 2: AANTAL LEERLINGEN VMBO TECHNIEK PER SCHOOL EN PER OPLEIDING IN IN HAAGLANDEN Som van total () Haaglanden INSTELLINGSNAAM VESTIGING AFDELING Bouwbreed ISP Bouwtechniek Elektrotechniek Grafische Techniek Instalektro ISP Atlas Onderwijsgroep 35 31 66 Chr Lyceum Delft 23 12 35 Grotius College 6 6 ISW 56 46 67 169 Johan de Witt Scholengroep 16 133 38 187 Maris College 38 38 Maris College Statenkwartier 32 32 Oranje Nassau College 98 43 141 Scholengr. Den Haag Zuid West 77 77 Scholengroep Esloo 17 9 14 47 21 108 SCZ Stedelijk College 77 49 126 Sint Stanislascollege 27 25 12 188 1 253 Veurs College Veurs Voorburg 1 1 Eindtotaal 72 44 92 133 46 12 81 6 98 540 1 114 1239 bron: DUO, eigen bewerking Installatietechnie k Metaaltechniek Metalectro ISP N.v.t. Techniek Breed ISP Technologie Oriëntatie Voertuigentechni ek Eindtotaal 3.1.1 ONTWIKKELING AANTAL LEERLINGEN In Tabel 3 wordt het aantal leerlingen in Haaglanden in het derde en vierde leerjaar VMBO weergegeven. In het derde leerjaar kunnen leerlingen kiezen voor een van de opleidingen binnen techniek. Het aantal leerlingen VMBO techniek in Haaglanden daalt in het schooljaar met 17% ten opzichte van 2008 (Tabel 3). Echter, ook het totaal aantal sector breed geboden VMBO leerlingen daalt. Derhalve is het percentage leerlingen dat voor een technische opleiding kiest binnen het VMBO ten opzichte van de andere keuze sectoren (niet TL) 8 % lager dan in 2008. TABEL 3: AANTAL VMBO LEERLINGEN (3E EN 4E LEERJAAR) TECHNIEK NAAR OPLEIDING. AFDELING Totaal 2008 Totaal 2009 Totaal 2010 Totaal 2011 totaal groei 2008 Bouwbreed ISP 108 88 76 69 72 33% Bouwtechniek 151 81 78 73 44 71% Elektrotechniek 183 131 102 99 92 50% Grafische Techniek 166 151 156 159 133 20% Instalektro ISP 68 69 53 41 46 32% Installatietechniek 16 17 10 10 12 25% Metaaltechniek 64 70 77 81 81 27% Metalectro ISP 16 26 15 13 6 63% N.v.t. 23 59 79 98 Techniek Breed ISP 595 574 528 525 540 9% Technologie Oriëntatie 2 1 Voertuigentechniek 117 126 130 138 114 3% Eindtotaal techniek 1484 1356 1284 1289 1239 17% alle sectoren VMBO totaal 6995 6832 6534 6358 6358 9% percentage techniek 21% 20% 20% 20% 19% 8% bron: DUO, eigen bewerking Rapportage onderwijs tbv Technologieroute MVWIJK pag 5

De populariteit van de alle opleidingen met uitzondering van metaaltechniek binnen het VMBO techniek in de regio Haaglanden is over de periode 2008 nog dalend. Alleen de metaaltechniek heeft percentsgewijs een lichte winst geboekt, maar in absolute aantallen is dit marginaal. Opvallend is de populariteit van de brede opleiding, welke tot 2008 wel een groei toonde(otc Haaglanden, 2010). 1600 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 2008 2009 2010 2011 Voertuigentechniek Technologie Oriëntatie Techniek Breed ISP N.v.t. Metalectro ISP Metaaltechniek Installatietechniek Instalektro ISP Grafische Techniek Elektrotechniek FIGUUR 1: AANTALLEN LEERLINGEN VAN DE VERSCHILLENDE OPLEIDINGEN VMBO TECHNIEK TUSSEN 2008 EN IN HAAGLANDEN Geconcludeerd kan worden dat over de periode 2008 in Haaglanden het aantal leerlingen VMBO bij verschillende technische opleidingen afneemt. Rapportage onderwijs tbv Technologieroute MVWIJK pag 6

3.1.2 GEMENGDE EN THEORETISCHE LEERWEG De leerlingaantallen in de gemengde leerweg (GL) en de theoretische leerweg (TL) zijn de afgelopen 5 jaar binnen Haaglanden met 4,2% gegroeid (zie Tabel 4). Twee opleidingslocaties zijn gestopt en twee opleidingslocaties zijn gestart in de periode 2008. Opvallend is de groei van 102,5% bij het Veurs College locatie s Gravendeel. TABEL 4: LEERLINGAANTALLEN GL EN TL BINNEN HAAGLANDEN Naam school 2008 2009 2010 2011 Groei 2008 Aloysiuscollege Kath SGM 165 194 184 197 176 6,7% Atlas Onderwijsgroep 286 312 328 336 380 32,9% Chr Coll De Populier 148 163 147 151 138 6,8% Chr Lyceum Delft 177 186 192 172 212 19,8% Erasmuscollege 178 176 164 203 242 36,0% Esloo Onderwijsgroep 122 128 127 123 119 2,5% Geref SGM Randstad 36 38 31 31 34 5,6% Grotius College 129 111 100 100 74 42,6% Het Rijnlands Lyceum 51 48 47 47 20 60,8% Huygens Lyceum 46 100,0% Interc Makeblijde College 108 100,0% Interconf Hofstadcollege 160 168 190 174 226 41,3% ISW 646 622 577 570 629 2,6% Johan de Witt Scholengroep 189 178 196 183 161 14,8% Lentiz 364 408 464 468 441 21,2% Maris College 96 113 82 75 69 28,1% Maris College loc. Houtrust 135 157 150 164 184 36,3% Maris College Statenkwartier 25 10 28 30 31 24,0% Oranje Nassau College 448 397 369 436 462 3,1% S. Adelbert College 163 148 142 142 167 2,5% Scholengr. Den Haag Zuid West 205 219 172 125 156 23,9% Scholengroep Esloo 144 136 126 122 121 16,0% SCZ Picasso Lyceum 144 198 236 233 216 50,0% SCZ Stedelijk College 47 47 41 38 45 4,3% SGM Dalton Vatel 96 111 113 101 101 5,2% SGM Haags Montessori Lyc 72 58 63 65 65 9,7% SGM het Segbroekcollege 372 370 361 351 376 1,1% Sint Stanislascollege 481 533 540 583 585 21,6% St Maartenscollege SGM 131 144 132 111 105 19,8% Veurs Coll. loc. 's Gravendeef 79 109 126 139 160 102,5% Veurs College 158 136 152 152 117 25,9% Veurs College Veurs Voorburg 13 32 36 Veurs College vst. STIP Dalton 34 12 5 4 Vrije School Z Holland 143 126 143 141 130 9,1% Wellantcollege 75 97 78 66 79 5,3% Eindtotaal 5819 5875 5826 5866 6061 4,2% Het totaal aantal leerlingen dat een TL/GL opleiding binnen het MVBO volgt is in de periode 2008 met ruim 4% gestegen. Opvallend is de stijging Bet het Veurs Colege s Gravendeel (+102%). In Absolute zin is de groei het groots bij het St. Stanislascollege en de Atlas onderwijsgroep (resp. +104 en +94 leerlingen). De grootste daling vinden we bij het Grotiuscollege en scholengroep Den Haag Zuid West (resp. 55 en 49 leerlingen). Het potentieel leerlingenaanbod voor technologische routes is over de periode 2008 gestegen. Rapportage onderwijs tbv Technologieroute MVWIJK pag 7

3.2 HAVO EN VWO 3.2.1 INLEIDING In de regio Haaglanden zijn er 31 scholen met een bovenbouw HAVO en/of VWO. In de bovenbouw HAVO en VWO kiezen leerlingen voor een profiel. In deze paragraaf wordt beschreven welke leerlingen binnen HAVO en VWO kiezen voor vakken met mogelijkheden voor een technische vervolgstudie. HAVO en VWO kennen vier profielen: cultuur en maatschappij, economie en maatschappij, natuur en gezondheid en natuur en techniek. Per 1 augustus 2007 zijn de profielen inhoudelijk gewijzigd, waardoor ze zich sterker van elkaar onderscheiden. Naast het profiel natuur en techniek biedt ook het profiel natuur en gezondheid (de zgn N profielen) de mogelijkheid om door te stromen naar technische vervolgstudies. 3.2.2 ONTWIKKELING AANTAL LEERLINGEN MET TECHNIEK IN HET PROFIEL TABEL 5: AANTAL LEERLINGEN HAVO EN VWO PER PROFIEL IN HAAGLANDEN AFDELING 2008 2009 2010 2011 groei 2008 Cultuur en Maatschappij 2096 1820 1727 1619 1466 30% Economie en Maatschappij 4915 4963 5092 4985 4951 1% Economie en Maatschappij / Cultuur en Maatschappij 288 351 298 448 463 61% Natuur en Gezondheid 2990 2703 2762 2844 2924 2% Natuur en Gezondheid / Cultuur en Maatschappij 2 4 7 5 4 100% Natuur en Gezondheid / Economie en Maatschappij 1 5 3 4 300% Natuur en Techniek 2128 2362 2439 2231 2315 9% Natuur en Techniek / Cultuur en Maatschappij 2 1 1 Natuur en Techniek / Economie en Maatschappij 6 3 4 4 Natuur en Techniek / Natuur en Gezondheid 914 1094 946 1136 1104 21% Eindtotaal 13334 13310 13274 13276 13236 1% Perc N profielen 45% 46% 46% 47% 48% 6% Bron DUO, eigen bewerking De volgende zaken vallen op bij de in gekozen profielen binnen HAVO en VWO in Haaglanden Ten opzichte van de vijf voorgaande jaren zijn er in minder leerlingen ( 1%) binnen de bovenbouw van het HAVO/VWO. Het procentuele totaal aantal leerlingen dat een N profiel kiest, stijgt sinds 2008 met 6%. Ook het profiel economie en maatschappij wint veel leerlingen. Bij cultuur en maatschappij daarentegen is er sprake van een sterke daling. Rapportage onderwijs tbv Technologieroute MVWIJK pag 8

3.2.3 ONTWIKKELING AANTAL LEERLINGEN HAVO & VWO PER GEMEENTE In de leerlingaantallen verdeeld over gemeenten en scholen vallen de volgende fluctuaties op: - Het leerlingaantal op de Atlasgroep (Den Haag) toont een zeer sterke stijging (+95,5%) - In Voorburg daalt het leerlingenaantal op het Huygens Lyceum sterk, maar stijgt het leerlingaantal op SGM het Maartenscollege. - In Rijswijk daalt het leerlingenaantal opmerkelijk hard ( 31.5%), deze leerlingen lijken vooral te gaan naar Atlas Den Haag, Pijnacker (+36.2%), naar Leidschendam (+35%) en naar Delft (+4,5%) TABEL 6: LEERLING AANTALLEN HAVO EN VWO BOVENBOUW Loc & school 2008 2009 2010 2011 Groei 2008 DELFT 1916 1957 2005 2059 2003 4,5% Chr Lyceum Delft 578 603 620 632 639 10,6% Grotius College 384 439 457 459 402 4,7% Sint Stanislascollege 954 915 928 968 962 0,8% LEIDSCHENDAM 254 272 294 322 319 25,6% Veurs College 254 272 294 322 319 25,6% NAALDWIJK 494 486 501 518 509 3,0% ISW 494 486 501 518 509 3,0% PIJNACKER 243 290 284 325 331 36,2% Sint Stanislascollege 243 290 284 325 331 36,2% RIJSWIJK ZH 336 318 305 255 230 31,5% Atlas Onderwijsgroep 217 204 205 179 174 19,8% Interc Makeblijde College 119 114 100 76 56 52,9% 'S GRAVENHAGE 5232 5273 5378 5440 5501 5,1% Aloysiuscollege Kath SGM 297 247 256 247 264 11,1% Atlas Onderwijsgroep 156 199 225 276 305 95,5% Chr Coll De Populier 309 301 293 274 230 25,6% Chr Gymnasium Sorghvliet 266 301 334 382 348 30,8% Chr Sgm Zandvliet 295 307 319 318 330 11,9% Dalton Den Haag 478 465 449 432 453 5,2% Esloo Onderwijsgroep 131 133 137 145 118 9,9% Gymnasium Haganum 315 265 274 281 329 4,4% Het Rijnlands Lyceum 67 59 Interconf Hofstadcollege 420 409 429 408 397 5,5% Johan de Witt Scholengroep 144 143 161 140 148 2,8% Maerlant Lyceum Afd HAVO 394 369 341 313 294 25,4% Scholengr. Den Haag Zuid West 317 309 306 297 302 4,7% Scholengroep Esloo 185 192 214 199 219 18,4% SGM Haags Montessori Lyc 300 312 333 325 348 16,0% SGM het Segbroekcollege 653 680 701 684 724 10,9% VCL 402 443 429 467 433 7,7% Vrije School Z Holland 170 198 177 185 200 17,6% 'S GRAVENZANDE 452 449 454 451 450 0,4% ISW 452 449 454 451 450 0,4% VOORBURG 1346 1245 1147 1114 1146 14,9% Huygens Lyceum 512 353 224 192 198 61,3% SGM Dalton Vatel 429 464 454 443 440 2,6% St Maartenscollege SGM 405 428 469 479 508 25,4% WASSENAAR 897 917 884 876 945 5,4% Het Rijnlands Lyceum 367 370 336 302 335 8,7% S. Adelbert College 530 547 548 574 610 15,1% ZOETERMEER 2164 2103 2022 1916 1802 16,7% Erasmuscollege 615 537 518 494 464 24,6% Oranje Nassau College 433 443 444 383 327 24,5% RK Alfrink College SGM 826 782 725 707 686 16,9% SCZ Picasso Lyceum 290 341 335 332 325 12,1% Eindtotaal 13334 13310 13274 13276 13236 0,7% Rapportage onderwijs tbv Technologieroute MVWIJK pag 9

4 MBO TECHNIEK 4.1 INLEIDING Het MBO techniek onderwijs in Zuid Holland wordt verzorgd door drie scholen. Dit zijn ROC Mondriaan in Den Haag, het Effatha in Zoetermeer en het ID College gevestigd in Zoetermeer en Leidschendam Voorburg. De analyses in deze paragraaf betreffen voornamelijk ROC Mondriaan. Het Effatha in Zoetermeer is een zeer kleinschalige opleiding voor doven en voor het ID College is het op basis van de beschikbare data niet mogelijk een onderscheid te maken tussen de vestigingen in Haaglanden (Zoetermeer en Leidschendam Voorburg) en daarbuiten. In deze paragraaf zijn de sectoraanduiding van het DUO gevolgd. De volgende sectoren zijn meegeteld bij MBO techniek: autotechniek, bouw en infra, carrosserietechniek, elektrotechniek, ict, installatietechniek, laboratoriumtechniek, metaal en schilderen. Ict is apart uitgewerkt in hoofdstuk 4.6. 4.2 LANDELIJKE ONTWIKKELING AANTAL MBO STUDENTEN (OVER 5 JAAR) Het totaal aantal studenten MBO landelijk (alle bedrijfstakken is nagenoeg stabiel rond ca 511.000 studenten. In dit overzicht blijkt dat nagenoeg alle opleidingen een groei in deelnemersaantallen tonen. Echter de sector techniek toont landelijk een significante daling ( 6%). De grootste MBO sectoren zijn de sector Zorg en welzijn en Economie (beide 32 %), gevolgd door Techniek met landelijk 27%. TABEL 7: LANDELIJKE ONTWIKKELING AANTAL MBO STUDENTEN (OVER 5 JAAR) MBO SECTOR (Landelijk) 2008 2009 2010 2011 Aandeel tov totaal groei 2008 Agrarisch 27106 29444 30098 30297 29038 6% 7,1% Combinatie van sectoren 11595 11318 12293 12677 13028 3% 12,4% Economie 163844 167515 166535 163706 163662 32% 0,1% Techniek 1 gecorrigeerd 142058 143004 143686 135904 133268 26% 6,2% Zorg en welzijn 159164 161327 163963 163393 164186 32% 3,2% Totaal 506710 515545 519515 508860 506066 100% 0,1% Techniek volgens DUO 145001 145941 146626 138787 136152 27% 6,1% 1 In het Data bestand van DUO zit een fout. De bedrijfstak: Detailhandel, groothandel en internationale handel, mode en textiel is hierin gekoppeld aan Techniek, waardoor deze aantallen te hoog uitvallen. De onderste regel in Tabel 7 geeft de door Duo aangegeven aantallen weer. Rapportage onderwijs tbv Technologieroute MVWIJK pag 10

4.3 REGIONALE ONTWIKKELING AANTAL MBO STUDENTEN (OVER 5 JAAR) Binnen Haaglanden is het totaal aantal MBO studenten in vijf jaar licht gedaald ( 3%). Opvallend is de afwijkende verdeling van studenten over de verschillende sectoren in Haaglanden ten opzichte van de verdeling van studenten in Nederland. Zowel Zorg&Welzijn als Economie zijn zo n 10% groter dan in Nederland. Dit gaat duidelijk ten koste van de participatie in de technische opleidingen met een participatiegraad van slechts 15%. Waar het studentenaantal in zowel Zorg&Welzijn als Economie nagenoeg gelijk blijft, toont techniek sinds 2008 een sterkere daling dan landelijk ( 14.9%). TABEL 8: REGIONALE ONTWIKKELING AANTAL MBO STUDENTEN (OVER 5 JAAR) PLAATSNAAM MBO SECTOR 2008 2009 2010 2011 gewicht % groei COMBINATIE VAN SECTOREN 477 555 474 320 290 2% 39,2% 'S GRAVENHAGE ECONOMIE 6974 6940 7045 7110 6965 41% 0,1% TECHNIEK 2997 2852 2810 2595 2551 15% 14,9% ZORG EN WELZIJN 7096 7249 6683 6795 7045 42% 0,7% Totaal 'S GRAVENHAGE 17544 17596 17012 16820 16851 99,9% 4,0% COMBINATIE VAN SECTOREN 9 8 4 0% ZOETERMEER ECONOMIE 4 3 4 0% 0,0% TECHNIEK 12 11 7 2 1 0% 91,7% ZORG EN WELZIJN 5 4 2 2 2 0% 60,0% Totaal ZOETERMEER 21 15 21 12 11 0,1% 47,6% Eindtotaal 17565 17611 17033 16832 16862 100,0% 4,0% 4.4 VERDELING DEELNEMERS BINNEN DE SECTOR TECHNIEK In de verdere analyse is, gezien de beperkte invloed (<0,1%) van het aantal leerlingen in Zoetermeer, alleen rekening gehouden met de leerlingen aantallen binnen s Gravenhage. Tabel 9 toont hoe de deelnemers verdeeld zijn over de verschillenden opleidingen binnen de sector techniek. Opmerkelijk is dat de bedrijfstak Detailhandel met een bijdrage van 21% door DUO hier onder techniek is ondergebracht. Voor de reproduceerbaarheid worden deze aantallen wel genoemd, maar worden in Tabel 9 de totalen en groei gecorrigeerd naar daadwerkelijk technische opleidingen. Zowel het combinatiebedrijf als de opleiding Proces, milieu, laboratorium techniek en fotonica zijn beëindigd. Twee bedrijfstakken tonen een stijging in deelnemersaantallen, maar het merendeel daalt. (na correctie van detailhandel totaal 15%). De bedrijfstak Metaal, Elektro en Installatietechniek is met een deelnemersaantal van 41% in veruit de grootse opleiding, maar is in 5 jaar met bijna 12% gedaald. TABEL 9: VERDELING AANTAL DEELNEMERS BINNEN DE SECTOR TECHNIEK BIJ ROC MONDRIAAN BEDRIJFSTAK MBO 2008 2009 2010 2011 Procentu eel aandeel Beschermings en afwerkingstechnieken, reclame en presentatietechnieken 62 67 69 39 72 3% 16,1% Bouw en grond, weg en waterbouw 671 627 571 540 514 24% 23,4% Carrosserie en autoschadeherstel 131 132 131 106 101 5% 22,9% Combinatie bedrijf 19 30 1 0% 100,0% Detailhandel, groothandel en internationale handel, mode en textiel 522 520 524 484 448 21% 14,2% Metaal, elektro en installatietechniek 986 950 989 909 871 41% 11,7% Motorvoertuigen en tweewielertechniek en autohandel 518 502 525 517 545 26% 5,2% Proces, milieu, laboratoriumtechniek en fotonica 88 24 0% 100,0% Totaal 2997 2852 2810 2595 2551 Gecorrigeerd Totaal 2475 2332 2286 2111 2103 100% 15,0% Bron DUO, eigen bewerking groei 2008 In heel Nederland vindt sinds 2010 een daling plaats in het aantal studenten MBO techniek. Dit is weergegeven in Tabel 10. Rapportage onderwijs tbv Technologieroute MVWIJK pag 11

TABEL 10: AANTALLEN EN PERCENTAGE STUDENTEN MBO TECHNIEK sector 2008 2009 2010 2011 totaal aantal MBO studenten Den Haag 17.376 17.561 17.012 16.820 16.851 totaal aantal MBO techniek Den Haag 2.997 2.852 2.810 2.595 2.551 % techniek Den Haag 17% 16% 17% 15% 15% totaal aantal MBO studenten Zuid Holland 98.147 97.547 96.986 96.682 96.685 totaal aantal MBO techniek Zuid Holland 28.886 28.409 28.018 27.191 27.037 % techniek Zuid Holland 29% 29% 29% 28% 28% totaal aantal MBO studenten Nederland 506.710 515.545 519.515 508.860 506.066 totaal aantal MBO techniek Nederland 145.001 145.941 146.626 138.787 136.152 % techniek Nederland 29% 28% 28% 27% 27% 4.5 VERDELING NAAR SECTOR, NIVEAU EN LEERWEG In Den Haag kiezen in 2007 verhoudingsgewijs veel studenten voor de bedrijfstak Metaal, elektro en installatietechniek en voor de bedrijfstak Motorvoertuigen en tweewielertechniek en autohandel) zie Figuur 2. Het aantal studenten per bedrijfstak ligt in Den Haag hoger dan het Nederlands gemiddelde. Dit wordt veroorzaakt door een kleiner aantal aangeboden technische bedrijfstakken, waardoor relatief de deelname in de wél aangeboden bedrijfstakken stijgt. 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% % mondriaan % landelijk FIGUUR 2: PERCENTAGE MBO STUDENTEN NAAR SECTOR IN SCHOOLJAAR 2007 2008 BRON: CFI Rapportage onderwijs tbv Technologieroute MVWIJK pag 12

finale concept 25 juni 2013 / werkdocument laatste tekstuelee aanpassingen 4.5.1 VERDELING NAAR NIVEAU De meeste studenten volgen hun opleiding op niveau 2 of 4 (in resp. 40% en 37%), zie Figuur 3. Op niveau 2 is sprake van een licht stijging (2%), op niveau 3 was sprake na 2008 van een stijging, maar in een daling. Niveau 4 toont 5 jaar achtereenvolgens een lichte daling. 50% 40% 30% 20% 10% niveau 1: assistentenopleiding niveau 2: basisberoepsopleiding niveau 3: Vakopleiding niveau 4: Middenkader/spec. Opl. 0% 2008 2009 2010 2011 2 FIGUUR 3: VERDELING STUDENTEN MBO TECHNIEK IN DEN HAAG NAAR NIVEAU BRON: DUO, EIGEN BEWERKING Rapportage onderwijs tbv Technologieroute MVWIJK pag 13

finale concept 25 juni 2013 / werkdocument laatste tekstuelee aanpassingen 4.5.2 VERDELING NAAR LEERWEG Sinds 2008 volgen in Den Haag meer studenten de beroepsbegeleidende leerweg (BBL) dan de beroepsopleidende leerweg (BOL). Mogelijk als gevolg van de financiële crisis waardoor er minder leerbanen beschikbaar zijn, kiezen sinds steeds meer studenten voor een BOL opleiding. Landelijk is al vanaf 2010 dezelfde trend waarneembaar, zie Tabel 11 hieronder. TABEL 11: PERCENTAGE STUDENTENN MBO TECHNIEK IN HAAGLANDEN NAAR LEERWEG Regio ROC Mondriaan Landelijk Leerweg BBL BOL BBL BOL 2008 60% 40% 52% 48% 2009 60% 40% 50% 50% 2010 54% 46% 49% 51% Bron 2011 51% 49% 47% 53% 49% 51% 43% 57% n DUO, eigen bewerking Figuur 4 toont het netto aantal inschrijvingen per opleidingstype per jaar. Hieruit blijkt de flinke daling in BBL niveau 2 opleidingen terwijl het aantal inschrijving BOL niveau 2 juist stijgt. Opleidingen op niveau 3 vinden over het algemeen plaats in de BBL route, terwijl op niveau 4 juist in de BOL wordt opgeleid. 900 800 700 6000 5000 4000 3000 2000 100 2008 2009 2010 2011 0 BBL 1 BOLVT BBL 2 BOLVT BBL 3 BOLVT BBL 4 BOLVT 2010 2008 FIGUUR 4: LEERLINGAANTALLEN NAAR NIVEAU EN LEERWEG De meeste MBO studenten techniek volgen hun opleiding op niveau 2 of 4 (in respectievelijk 46% en 30%). Over de periode 2008 daalt het totaal aantal inschrijvingen met 15 %. Deze daling is het gevolg van de afname op van het aantal studenten voor niveau 2, 3 en 4 ( 11%, 18%, 22%). Op niveau 1 is het leerlingenaantal gestegen (+22%). Rapportage onderwijs tbv Technologieroute MVWIJK pag 14

Tabel 12 geeft de aantallen studenten MBO techniek in Den Haag weer per niveau, bedrijfstak en opleiding voor de jaren 2008 tot en met. Voor ICT is dit apart weergegeven in Tabel 13. TABEL 12: LEERLINGAANTALLEN NAAR NIVEAU, BEDRIJFSTAK EN OPLEIDING (2008 ) INSTELLINGSNAAM MBO SECTOR ROC Mondriaan TECHNIEK KWALIFICATIENIVEAU BEDRIJFSTAK MBO 2008 2009 2010 2011 groei 2008 1 Beschermings en afwerkingstechnieken, reclame en 3 5 4 20 presentatietechnieken Bouw en grond, weg en waterbouw 44 33 81 57 52 Combinatie bedrijf 19 30 Metaal, elektro en installatietechniek 22 8 1 1 Motorvoertuigen en tweewielertechniek en autohandel 33 38 32 Totaal 1 85 74 120 100 104 22% 2 Beschermings en afwerkingstechnieken, reclame en 44 45 40 18 41 presentatietechnieken Bouw en grond, weg en waterbouw 284 248 192 196 197 Carrosserie en autoschadeherstel 75 74 81 70 66 Metaal, elektro en installatietechniek 416 408 443 354 367 Motorvoertuigen en tweewielertechniek en autohandel 270 242 227 255 294 Totaal 2 1089 1017 983 893 965 11% 3 Beschermings en afwerkingstechnieken, reclame en 18 19 24 17 11 presentatietechnieken Bouw en grond, weg en waterbouw 117 124 107 86 73 Carrosserie en autoschadeherstel 33 41 34 21 30 Combinatie bedrijf 1 Metaal, elektro en installatietechniek 145 160 167 192 169 Motorvoertuigen en tweewielertechniek en autohandel 138 135 141 116 112 Proces, milieu, laboratoriumtechniek en fotonica 28 1 Totaal 3 479 480 474 432 395 18% 4 Bouw en grond, weg en waterbouw 226 222 191 201 192 Carrosserie en autoschadeherstel 23 17 16 15 5 Metaal, elektro en installatietechniek 403 374 378 362 335 Motorvoertuigen en tweewielertechniek en autohandel 110 125 124 108 107 Proces, milieu, laboratoriumtechniek en fotonica 60 23 Totaal 4 822 761 709 686 639 22% Eindtotaal 2475 2332 2286 2111 2103 15% Bron DUO, eigen bewerking Rapportage onderwijs tbv Technologieroute MVWIJK pag 15

4.6 ICT OPLEIDINGEN TABEL 13: LEERLINGAANTALLEN ICT OPLEIDINGEN HAAGLANDEN Selectie: Roc Mondriaan, ID college Gegevens INSTELLINGS NAAM KWALIFICATIE NIVEAU NAAM KENNISCENTRUM KWALIFICATIE NAAM 2008 2009 2010 2011 groei 2008 ICT medewerker 2 ECABO (Medewerker ICT) 55 122 116 Medewerker ICT 150 148 76 23 6 96,0% Service medewerker ICT 1 100,0% Totaal ECABO 151 148 131 145 122 19,2% Totaal 2 151 148 131 145 122 19,2% 3 ECABO ICT medewerker (Medewerker beheer ICT) 26 78 134 Medewerker beheer ICT 116 123 77 40 18 84,5% Totaal ECABO 116 123 103 118 152 31,0% Totaal 3 116 123 103 118 152 31,0% 4 Combinatie kenniscentra ICT beheerder 131 100,0% Totaal Combinatie kenniscentra 131 100,0% ID College ICT en mediabeheer (ICTbeheerder) 48 ECABO ICT en mediabeheer (Netwerkbeheerder) 20 ICT beheer (ICT beheerder) 55 91 113 120 82 49,1% ICT beheer (Netwerkbeheerder) 12 23 44 65 54 350,0% ICT beheerder 33 13 4 1 100,0% ICT beheerder (Servicedesk) 20 111 75 28 6 70,0% Totaal ECABO 120 238 236 214 210 75,0% Kenteq ICT beheerder (Real time systemen) 1 Telecom ICT Engineer (MK Tel/ICT) 10 100,0% Totaal Kenteq 10 1 100,0% Totaal 4 261 238 237 214 210 19,5% Totaal ID College 528 509 471 477 484 8,3% ICT medewerker 2 ECABO (Medewerker ICT) 21 42 47 Medewerker ICT 41 43 17 100,0% Totaal ECABO 41 43 38 42 47 14,6% Totaal 2 41 43 38 42 47 14,6% ICT medewerker 3 ECABO (Medewerker beheer ICT) 29 92 127 Medewerker beheer ICT 95 91 99 70 22 76,8% Totaal ECABO 95 91 128 162 149 56,8% Totaal 3 95 91 128 162 149 56,8% Combinatie 4 kenniscentra ICT beheerder 73 14 2 100,0% Totaal Combinatie kenniscentra 73 14 2 100,0% ROC Mondriaan ECABO ICT en mediabeheer (ICTbeheerder) 44 ICT en mediabeheer (Netwerkbeheerder) 14 ICT beheer 312 420 205 2 100,0% ICT beheer (ICT beheerder) 110 258 46 ICT beheer (Netwerkbeheerder) 102 Totaal ECABO 312 420 315 260 206 34,0% Kenteq ICT beheerder 64 6 100,0% Totaal Kenteq 64 6 100,0% Totaal 4 449 440 317 260 206 54,1% Totaal ROC Mondriaan 585 574 483 464 402 31,3% Eindtotaal 1113 1083 954 941 886 20,4% Rapportage onderwijs tbv Technologieroute MVWIJK pag 16

finale concept 25 juni 2013 / werkdocument laatste tekstuelee aanpassingen Binnen Haaglanden worden ICT opleidingen aangeboden door zowel het ID collega Voor de volledigheidd toont Tabel 13 een als ROC Mondriaan. De data van Duo voorziet niet in leerlingaantallen per opleidingslocatie. overzicht van studentaantallen in ICT opleidingenn bij zowel het ID College als bij ROC Mondriaan. Tabel 13 laat zien dat het totaal aantal leerlingen in ICT gerelateerde opleidingen sinds 2008 met 20,4% gedaald is. Opmerkelijk is dat het totaal aantal leerlingen dat een opleiding op niveau 3 volgt, is gestegen, terwijl het deelnemersaantal op niveau 4 met totaal 41,4% gedaald is. Op niveau 2 is het leerlingaantal met 12% gedaald. 4.7 VROUWEN PARTICIPATIE IN HET TECHNISCHE MBO (MONDRIAAN) Landelijk volgen in totaal 23.053 vrouwen ( 15% tov totaal techniek) een technische opleiding. Ruim 81% daarvan volgt de opleiding op niveau 4. Ondanks een landelijk dalend leerlingen aantal ( 6%) is de vrouwen participatie landelijk toegenomen met 22%! In volgen totaal 38 meisjes (1.8%) een technische MBO opleiding bij ROC Mondriaan. 12 meisjess volgen een niveau 2 opleiding en 24 meisjes een opleiding op niveau 4. Uit de Figuur 5 blijkt dat het aantal meisjes, ondanks alle inspanningen daalt in de periode 2008 ( 37%). 40 35 30 25 20 15 10 5 0 niveau 1 niveau 2 niv veau 3 niveau 4 2011 2010 2009 2008 2008 2009 2010 2011 FIGUUR 5: VROUWEN PARTICIPATIE IN HET MBO 4.8 CONCLUSIE MBO De participatiegraad van leerlingen binnen de technische sector binnen Haaglanden ligt met 15% ruim achter het landelijk gemiddelde van 27%. Het leerlingenaantal is in tov 2008 met 14,9% gedaald. Alleen op niveau 1 is het leerlingenaantal gestegen. Binnenn de regio is de vrouwen participatie zeer laag tov het landelijk gemiddelde. Bovendien is er regionaal sprake van een dalendee trend, terwijl landelijk de vrouwenparticipatie en stijgende trend laat zien. Rapportage onderwijs tbv Technologieroute MVWIJK pag 17

5 HBO TECHIEK 5.1 INLEIDING Het technisch hoger beroepsonderwijs in de regio Haaglanden wordt verzorgd door twee scholen. Het betreft De Haagse Hogeschool met drie vestigingen, verdeeld over Den Haag, Rijswijk en Zoetermeer. Daarnaast is er INHolland in Delft. INHolland heeft ook vestigingen technisch hoger beroepsonderwijs in Alkmaar, Haarlem en Amsterdam/Diemen. Tenzij anders vermeld, zijn in de analyses van de cijfers van INHolland die opleidingen meegenomen, die alleen in Delft worden gedoceerd. Dit zijn studies die in het Centraal Register Opleidingen Hoger Onderwijs (CROHO) binnen de sector techniek vallen en studies die door de commissie Nulmeting Bèta en Techniek gedefinieerd zijn als opleidingen met meer dan 50% bètatechniek. 5.2 LANDELIJKE ONTWIKKELING HBO STUDENTEN (OVER 10 JAAR) Het totaal aantal studenten dat zich jaarlijks inschrijft (zie Tabel 7) in het hbo (alle sectoren) toont een groeiende lijn. Het aantal inschrijvingen in de sector techniek (htno) toont landelijk een groei van 22,6%. Omdat het totaal aantal inschrijvingen in het HBO ook toeneemt is de relatieve stijging van het aantal studenten dat zich op een technische (htno) opleiding inschrijft gestegen met 7,4%. TABEL 14: LANDELIJKE ONTWIKKELING INSCHRIJVINGEN HBO STUDENTEN (OVER 10 JAAR) sector 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 groei hao 2.835 2.712 2.683 2.519 2.461 2.568 2.864 2.975 2.878 2.925 3,2% heo 38.816 39.969 40.949 42.592 44.791 46.128 49.702 48.688 49.145 47.508 22,4% hgzo 9.137 9.383 9.814 10.000 10.537 11.672 11.619 12.224 12.566 12.934 41,6% hpo 23.281 22.707 22.460 22.398 20.201 19.534 20.927 20.759 18.356 16.762 28,0% hsao 9.970 11.023 11.577 12.387 13.863 14.158 15.980 16.190 15.613 15.218 52,6% htno 16.784 16.692 16.910 16.858 17.509 18.218 19.709 19.857 19.863 20.579 22,6% kuo 5.897 6.017 6.025 6.403 6.276 6.414 6.496 6.465 6.170 5.945 0,8% Eindtotaal 106.720 108.503 110.418 113.157 115.638 118.692 127.297 127.158 124.591 121.871 14,2% % htno 15,7% 15,4% 15,3% 14,9% 15,1% 15,3% 15,5% 15,6% 15,9% 16,9% 7.4% Bron: HBO raad, eigen bewerking Rapportage onderwijs tbv Technologieroute MVWIJK pag 18

Voor de volledigheid en vergelijkbaarheid met de cijfers van het MBO zijn in Tabel 15 de studentenaantallen opgenomen per sector. Het totale studenten aantal is in de laaste 10 jaar fors gestegen (+25,5%). De sector economie (heo) vormt veruit de grootste sector op het HBO. Techniek (htno) is in het HBO vertegenwoordigd met een gemiddeld aandeel van 16,2% (over 10 jaar). De absolute studentenaantallen techniek groeiden met 21,4 procent, maar percentsgewijs, daalt in het hbo het aantal studenten met een technische opleiding. TABEL 15: STUDENTENAANTALLEN HBO (10 JAAR) sector 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Groei 2003 HAO 8.816 8.760 8.614 8.324 7.990 8.027 8.485 8.891 9.123 9.325 5,8% HEO 128.323 132.982 137.553 142.784 147.999 153.220 161.708 167.039 171.713 170.423 32,8% HGZO 26.817 28.229 30.061 31.366 32.336 34.324 35.774 37.759 39.376 41.031 53,0% HPO 63.443 66.158 67.310 66.774 64.097 61.624 63.451 64.332 61.490 57.294 9,7% HSAO 31.661 33.518 35.806 38.998 42.345 44.721 48.679 51.619 53.343 53.543 69,1% HTNO 57.345 57.629 58.079 58.446 59.455 61.001 63.995 65.771 68.026 69.633 21,4% KUO 18.820 19.191 19.338 20.046 20.530 20.939 21.332 21.370 20.913 20.311 7,9% (leeg) 634 366 211 117 66 Eindtotaal 335.859 346.833 356.972 366.855 374.818 383.856 403.424 416.781 423.984 421.560 25,5% percentage htno 17,1% 16,6% 16,3% 15,9% 15,9% 15,9% 15,9% 15,8% 16,0% 16,5% 3,3% Bron: HBO raad, eigen bewerking 5.3 REGIONALE ONTWIKKELING AANTAL HBO STUDENTEN (OVER 5 JAAR) Binnen Zuid Holland is het totaal aantal HBO studenten in vijf jaar licht gestegen (+2,9%). Binnen Zuid Holland zijn geen opmerkelijke verschillen in studentenaantallen per sector tov het landelijke beeld (< 4%). Ook op techniek volgt het studentenaantal de landelijke trend rond de 16%. Wel is in Zuid Holland goed gepresteerd in studentenaantallen techniek over de laatste 5 jaar: percentsgewijs +2,9%. TABEL 16: PROVINCIALE ONTWIKKELING AANTAL HBO STUDENTEN (OVER 5 JAAR) BINNEN ZUID HOLLAND CROHO ONDERDEEL 2008 2009 2010 2011 Groei 2008 economie 40144 42759 44281 43678 42965 7,0% gedrag en maatschappij 13872 14905 15766 15726 15378 10,9% gezondheidszorg 7359 7604 7839 8026 8412 14,3% landbouw en natuurlijke 567 585 582 581 595 4,9% omgeving onderwijs 11613 11714 12348 12023 11603 0,1% taal en cultuur 4413 4590 4582 4456 4274 3,1% techniek 14081 14276 14689 14892 15545 10,4% Eindtotaal 92049 96433 100087 99382 98772 7,3% percentage techniek 15,3% 14,8% 14,7% 15,0% 15,7% 2,9% Bron: DUO, eigen bewerking Rapportage onderwijs tbv Technologieroute MVWIJK pag 19

5.4 VERDELING STUDENTENAANTALLEN BINNEN DE TECHNISCHE OPLEIDINGEN Binnen Haaglanden bevinden zich 2 hbo s: de Haagse Hogeschool en Hogeschool Inholland. De Haagse doceert meerdere technische opleidingen en Inholland geeft één technische opleiding, maar vult dit aan met een groene opleidingen. Tabel 17 geeft een overzicht van studentenaantallen binnen de technische en groene opleidingen binnen Haaglanden. TABEL 17: STUDENTENAANTALLEN TECHNISCHE EN GROENE HBO BINNEN HAAGLANDEN INSTELLINGSNAA M ACTUEEL De Haagse Hogeschool Totaal De Haagse Hogeschool Hogeschool INHOLLAND OPLEIDINGSNAAM ACTUEEL 2008 2009 2010 2011 Groei 2008 Ad Projectleider Techniek 26 37 29 24 24 8% B Bedrijfswiskunde 77 84 96 113 136 77% B Bewegingstechnologie 213 205 257 289 320 50% B Bouwkunde 519 533 551 525 516 1% B Chemische Technologie 139 158 157 160 177 27% B Civiele Techniek 225 231 247 255 254 13% B Climate & Management 0 30 39 74 90 B Commercieel Ingenieur 92 105 70 56 39 58% B Communication and Multimedia Design 780 863 900 850 803 3% B Elektrotechniek 260 218 191 185 218 16% B Human Technology 105 105 104 98 110 5% B Industrieel Produkt Ontwerpen 387 367 375 455 482 25% B Informatica 430 487 459 492 484 13% B Informatica en Informatiekunde 124 0 0 0 0 100% B Information Security Management 23 55 78 114 155 574% B Mechatronica 0 0 0 45 88 B Technische Bedrijfskunde 258 243 266 276 289 12% B Technische Informatica 383 354 349 359 338 12% B Technische Natuurkunde 183 203 220 242 258 41% B Werktuigbouwkunde 483 532 590 630 743 54% 4707 4810 4978 5242 5524 17% B Luchtvaarttechnologie 442 437 431 436 451 2% B Dier en Veehouderij 81 100 100 100 107 32% B Food Commerce & Technology (inclusief 91 92 99 124 137 51% aantallen van Amsterdam) B Greenport Business & Retail 203 180 156 145 141 31% B Landscape and Environment Management 166 191 190 174 150 10% Totaal Hogeschool 983 1000 976 979 986 0% INHOLLAND Eindtotaal 5690 5810 5954 6221 6510 14% Bron: DUO, eigen bewerking Rapportage onderwijs tbv Technologieroute MVWIJK pag 20

5.5 VROUWEN PARTICIPATIE IN HET TECHNISCHE HBO (HAAGLANDEN) Landelijk gezien volgen iets meer vrouwen dan mannen een HBO opleiding. Vrouwen zijn het over vertegenwoordigd in de onderdelen: gedrag en maatschappij, gezondheidszorg en onderwijs. Dit wordt vooral gecompenseerd in de deelname in het onderdeel techniek met een sterke ondervertegenwoordiging van vrouwelijke studenten. Binnen Techniek vindt de grootste stijging in vrouwenparticipatie plaats: 15.7 % TABEL 18: PERCENTAGE VROUWEN IN HBO NAAR SECTOR 2008 % vrouw 2009 % vrouw 2010 % vrouw 2011 % vrouw % vrouw groei 2008 economie 44,5% 44,6% 44,7% 44,7% 45,0% 1,0% gedrag en maatschappij 77,4% 76,9% 76,2% 75,7% 75,4% 2,5% gezondheidszorg 78,3% 77,8% 77,2% 76,3% 75,9% 3,2% landbouw en natuurlijke omgeving 41,6% 42,7% 42,8% 42,5% 42,4% 1,9% onderwijs 70,0% 68,9% 68,4% 67,6% 66,7% 4,8% sectoroverstijgend 68,8% 77,3% 42,7% 52,3% taal en cultuur 54,9% 55,7% 55,7% 56,0% 56,3% 2,6% techniek 14,8% 15,4% 15,9% 16,5% 17,2% 15,7% Eindtotaal 52,5% 52,3% 52,3% 51,9% 51,8% 1,3% Bron: DUO, eigen bewerking Binnen Haaglanden is het gemiddeld aantal vrouwen in HBO technische opleidingen over de totale periode 2008 : 14,3 procent. Opvallend is de grote vrouwenparticipatie in de opleiding Dier en veehouderij en Food en Commerce. In alle overige opleidingen zijn de vrouwen ondervertegenwoordigd. TABEL 19: PERCENTAGE VROUWEN BJI TECHNISCHE EN GROENE OPLEIDINGEN HHS EN INHOLLAND INSTELLINGSNAAM ACTUEEL OPLEIDINGSNAAM ACTUEEL 2008 % vrouw 2009 % vrouw 2010 % vrouw 2011 % vrouw % vrouw Ad Projectleider Techniek 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% B Bedrijfswiskunde 27,3% 32,1% 30,2% 38,9% 39,0% B Bewegingstechnologie 35,2% 33,2% 30,7% 33,6% 35,0% B Bouwkunde 14,3% 15,9% 15,1% 17,7% 15,1% B Chemische Technologie 29,5% 32,9% 34,4% 31,3% 33,3% B Civiele Techniek 7,6% 7,4% 6,1% 8,6% 11,4% B Climate & Management 0,0% 20,0% 25,6% 17,6% 16,7% B Commercieel Ingenieur 8,7% 5,7% 4,3% 5,4% 2,6% B Communication and Multimedia Design 22,7% 23,4% 24,6% 24,7% 26,0% De Haagse Hogeschool B Elektrotechniek 0,4% 0,5% 0,0% 1,1% 1,8% B Human Technology 21,0% 17,1% 20,2% 22,4% 20,9% B Industrieel Produkt Ontwerpen 26,1% 27,0% 25,9% 23,5% 25,5% B Informatica 2,6% 3,7% 5,2% 4,7% 3,5% B Informatica en Informatiekunde 5,6% B Information Security Management 4,3% 10,9% 11,5% 9,6% 7,7% B Mechatronica 1,1% B Technische Bedrijfskunde 7,0% 6,6% 7,9% 11,6% 14,2% B Technische Informatica 3,7% 3,7% 3,2% 2,8% 3,6% B Technische Natuurkunde 10,9% 8,9% 8,6% 10,3% 11,6% B Werktuigbouwkunde 1,9% 2,1% 3,6% 2,4% 3,1% Totaal De Haagse Hogeschool 13,1% 13,8% 14,4% 14,9% 15,2% B Luchtvaarttechnologie 5,2% 5,9% 5,3% 5,7% 6,7% B Dier en Veehouderij 81,5% 83,0% 77,0% 79,0% 78,5% Hogeschool INHOLLAND B Food Commerce & Technology 41,8% 41,3% 44,4% 48,4% 54,7% B Greenport Business & Retail 11,8% 11,1% 9,6% 9,7% 14,2% B Landscape and Environment Management 27,7% 24,6% 19,5% 16,7% 17,3% Totaal Hogeschool INHOLLAND 20,0% 21,4% 20,1% 21,1% 23,8% Eindtotaal 13,3% 14,1% 14,2% 14,6% 15,2% Bron: DUO, eigen bewerking Rapportage onderwijs tbv Technologieroute MVWIJK pag 21

5.6 CONCLUSIE HBO Het absolute aantal studenten dat een technische opleiding op hbo niveau volgt, toont een stijgende trend. Echter gerelateerd naar de totale groei binnen het Nederlands HBO, wordt deze trend behoorlijk getemperd en kan wellicht ten onrechte de indruk ontstaan dat het in het (landelijk HBO goed gaat met de studentenaantallen binnen techniek. Net als in het MBO kan een inhaalslag gerealiseerd worden door wervingsactiviteiten bewust te richten op vrouwen. Het HBO in Haaglanden realiseert een hogere instroom naar technische opleidingen dan het HBO landelijk. 6 BIBLIOGRAFIE OTC Haaglanden. (2010). regiovisie. Den Haag: OTC Haaglanden. VHTO. (2011). Trendanalyse Gender in het Beta Technisch hoger onderwijs. Amsterdam: Landelijk expertisebureau meisjes/vrouwen en Beta/techniek. Tympaan: http://www.ris zh.nl/modellen.php DUO data: http://www.duo.nl/organisatie/open_onderwijsdata/databestanden/default.asp Rapportage onderwijs tbv Technologieroute MVWIJK pag 22