1. Gegevens van het referentielaboratorium Dr. B. BROCHIER WIV - Virologie J. Wytsmanstraat 14 Brussel Tel. : 2/642..98 Fax : 2/642.6.92 E-mail : b.brochier@iph.fgov.be 2. Programmaverantwoordelijken contactpersonen Virologie Dr. Isabelle Thomas Tel. : 2/642..74 Fax : 2/642.6.92 Email : isabelle.thomas@iph.fgov.be Epidémiologie Dr. Viviane Van Casteren Tel. : 2/642..3 Fax : 2/642.4. Email : viviane.vancasteren@iph.fgov.be 3. Doelstellingen Een netwerk van huisartsen peilpraktijken geeft wekelijks het aantal gevallen van griep (ILI = -like illness) en niet griepale acute luchtweginfecties (ALI) door. Die gevallen worden opgespoord bij patiënten door het afnemen van nasopharyngeale uitstrijkjes bestemd voor de virale diagnostiek. De doelstellingen van de surveillance zijn : de vroegtijdige detectie, evolutie en impact van de seizoensgebonden epidemieën en detectie van eventuele pandemie; de identificatie van de circulerende stammen van het griepvirus tijdens elke seizoensgebonden epidemie (ongeveer nasopharyngeale uitstrijkjes/jaar): typering ( A, B), subtypering van A (H3, H1, N1, N2) en identificatie van de circulerende stam om de samenstelling van het vaccin te bepalen voor volgend jaar; de uitvoering van virale diagnostiek van vogelgriep (H, H7 ), niet uitgevoerd door perifere labo s, in geval van vermoeden bij een patiënt. Mededeling van laboratoriumresultaten en epidemiologische gegevens via wekelijkse rapporten en het jaarrapport (site WEB http://www.fgov.be/flu) aan : bewakingscel van FOD Volksgezondheid; kabinet van de Minister van Volksgezondheid; gelijktijdig aan de Vlaamse en franse Gemeenschappen; Europees Netwerk voor Surveillance van (EISS); WGO; huisartsen peilpraktijken en universitaire ziekenhuizen; media, medische pers. 4. Accreditatie Geen accreditatie in 28 Aanvraag in 29 voor de accreditatie (ISO 172 norm) voor de typeringstest (influenza A en B) via real time PCR Proficiency tests : WHO 22/2/28 A typing /sous typing- cell supernatant WHO 8/7/28 A typing /sous typing -cell supernatant QCMD 4/11/28 A/B typing /sous typing - cell supernatant 1
Referentielaboratorium. Realisaties in 28 Surveillance van Griep in België Seizoen 27-28 De griepepidemie van het seizoen 27-28 was van zeer milde intensiteit en werd gekarakteriseerd door een vroeger begin in vergelijking met het voorgaande griepseizoen. De epidemische periode duurde 8 weken, van week 28-3 tot week 28-. Een eerste piek van de epidemie kon waargenomen worden in week 28- (28 januari tot 3 februari) en een tweede piek in week 28-8 (18 tot 24 februari) waarbij tot 3.3% van de consultaties in het kader van ILI was (incidentie tot 38/ per week tijdens de tweede piek). Tijdens het voorgaande griepseizoen 26-27 was tot in % van de consultaties in het kader van ILI (incidentie tot 1192/ tijdens week 27-7). Vooral de leeftijdscategorieën van -4 jarigen en -14 jarigen werden getroffen. In het seizoen 27-28 circuleerden hoofdzakelijk influenza stammen van het type A, subtype H1N1 en het type B, terwijl het vorige seizoen werd gedomineerd door influenza A/H3N1 stammen. Gedurende de eerste helft van het seizoen domineerde influenza A/H1N1 terwijl tijdens de tweede helft van het seizoen vooral influenza B domineerde. Het subtype A/H3N2 werd slechts sporadisch gedetecteerd (3 gevallen). Tijdens het seizoen 27-28 werd er geen duidelijke griep-gerelateerde oversterfte vastgesteld, dit in overeenstemming met de lage griepactiviteit tijdens dit seizoen met circulatie van influenzavirus A/H1N1 en B. In verschillende Europese landen werden in belangrijke mate A/H1N1 virussen gedetecteerd die resistent waren tegen oseltamivir (Tamiflu ). In ons land was 6% van geanalyseerde stammen resistent, zonder een duidelijk verband met het gebruik van oseltamivir. De sequenering van het neuraminidasegen werd ontwikkeld in het Nationaal Centrum om mogelijke mutaties te detecteren die zorgen voor resistentie tegen antivirale middelen (in het bijzonder oseltamivir). Er werd een goede correlatie vastgesteld tussen de circulerende stammen en de stammen die vervat zaten in het vaccin 27-28. Genetische karakterisering via sequenering van een deel van de geïsoleerde stammen toonde aan dat de influenza A/H1N1 stammen verwant zijn aan A/Solomon vaccinale stam, en ook goed overeenkomen met de stam A/Brisbane voorzien in het vaccin voor het seizoen 28-29. Wat betreft B, waren alle geisoleerde en gesequeneerde stammen tijdens het seizoen verwant aan de stam B Florida /7/4 behorend tot de lijn Yamagata en voorzien in het vaccin 28-29. Voor de noordelijke hemisfeer heeft het WHO de volgende stammen voorgedragen als bestanddelen voor het volgende vaccin (28-29): een stam analoog aan A/Brisbane/9/27 (H1N1); een stam analoog aan A/Brisbane//27 (H3N2); een stam analoog aan B/Florida/4/26. Dezelfde stammen werden voorgedragen voor het vaccin bestemd voor het zuidelijke halfrond. 2
Figuur 1 : : evolutie van het percentage consultaties voor ILI van 1992 tot 28 12 8 6 4 2 1992-36 1993-1993-36 1994-1994-36 199-199-36 1996-1996-36 1997-1997-36 1998-1998-36 1999-1999-36 2-2-36 21-21-36 22-22-36 23-23-36 24-24-36 2-2-36 26-26-36 27-27-36 % consultaties 28- Figuur 2 : : synthese van klinische en virologische gegevens (sei zoen 27-28). A en B = totaal aantal positieve stalen afkomstig van de Huisartsenpeilpraktijken. % ILI = % consultaties voor «-like Ilness, % ALI = % consultaties voor Acute Luchtweginfecties 4 2 4 Aantal positieve stalen 3 3 2 2 1 3 7 9 11 13 17 19 21 23 2 27 29 31 33 week A B % ILI % ALI 2 % Consultaties 3
Referentielaboratorium Figuur 3 : : geografische spreiding van de 92 neus/keeluitstrijkjes ingestuurd voor griepdiagnose (netwerk van 89 artsen; week 27-4 tot 28-22) Surveillance van potentieel pandemische griep A/HN1 Bevestiging van de diagnose in het laboratorium Real time PCR testen werden ontwikkeld voor de A/B typering alsook nu voor de H subtypering van influenza virussen. De gehanteerde primers en probes voor de A typering (Spackman et al., J. Clin Microbiol, 22) zijn afkomstig van het Matrix gen (M). Voor de B typering en voor H subtypering worden primers en probes gebruikt die binden aan specifieke regio s van het Hemagglutinine gen. Ten einde een zo breed mogelijke waaier aan stammen te detecteren, alsook eventuele mutaties, werd ervoor geopteerd om de H subtypering uit te voeren met twee paar primers. Nu is een realtime PCR test ook beschikbaar voor de H1/H3 subtypering met primers die gelegen zijn in sterk geconserveerde regio s van het hemagglutinine-gen. Voor de nested RT-PCR tests, werden primers gekozen in het neuraminidase-gen (subtypes N1 humaan en aviair, N2). Telkens werden de sequentiehomologieën geverifieerd via alignering met zoveel mogelijk recente humane en dierlijke influenza stammen. Als interne controle voor elke test werden primers en probes gebruikt, die voor een specifieke amplificatie zorgen van het humane beta actine gen. De co-amplificatie van dit housekeeping gene laat toe om de afwezigheid van inhibitoren te controleren en de efficiëntie van de extractie en de PCR na te gaan. Resultaten Sinds januari 26 tot eind 28 werden 29 gevallen (corresponderend met 3 stalen in totaal) gerapporteerd aan het NIC en onderworpen aan een H-diagnose in het laboratorium. Van de 29 patiënten, werden er drie geklasseerd als geen geval aangezien ze niet pasten binnen de definitie van een geval. Niettemin werd een staal afgenomen bij deze patiënten. Van de 26 resterende patiënten werden er 23 beschouwd als twijfelachtig geval, twee als mogelijk geval en slechts één als waarschijnlijk geval. Alle stalen afgenomen bij mogelijke en waarschijnlijke gevallen werden met de hoogste urgentie behandeld en een resultaat werd binnen de 24h meegedeeld. Stalen afgenomen bij twijfelachtige gevallen en geen gevallen werden eveneens snel geanalyseerd maar niet met urgentie. Bij één patiënt werd de test herhaald aangezien het eerste monster in inadequaat transportmilieu werd bewaard en bij een tweede patiënt liet de slechte kwaliteit van het staal geen analyse toe. 4
Van de 28 geteste patiënten, bleek niemand positief voor het HN1 virus, maar 8 ervan vertoonden een positief resultaat voor influenza, waarvan voor influenza A (2 H3N2 en 3 H1N1) en 3 voor influenza B. 2 Jaarlijkse evolutie van aanvragen voor HN1 diagnostiek Aantal aanvragen 2 Aanvragen in Vlaanderen Aanvragen in Wallonië 26 27 28 Jaar Sinds het begin van de surveillance beantwoordde slechts één patiënt aan de definitie van waarschijnlijk geval. Het betrof een patiënt die de klinische symptomen vertoonde nadat hij in nauw contact was geweest met gevogelte en dit in een zone waar haarden van vogelgriep heersten en menselijke gevallen bevestigd waren (Turkije). In 26 werden duidelijk veel frequenter analyses van verdachte stalen aangevraagd dan in 27 en 28, wat hoogstwaarschijnlijk voortvloeit uit de voortdurende media aandacht gedurende dat eerste jaar en de daaraan gerelateerd psychologische impact op de populatie. In 28 werden er vier gevallen als twijfelachtig geklasseerd. Alle vier kwamen uit Wallonië en waren negatief bevonden voor A/HN1 maar positief voor B voor 2 ervan. 6. Publicatie in 28 Surveillance van Griep in België Seizoen 27-28 gepubliceerd in januari 29 op WEB site http://www.fgov.be/flu C. Gérard, I. Thomas, S. Maes, S. Quoilin, B. Brochier. Laboratory Diagnosis of avian influenza A/HN1 in human suspected cases in Belgium Rapport Scientifique ISP 26-27, 21-23 (28).