Toezicht en handhaving op de Wet Bopz Opleiding Bopz-artsen Medilex 16 mei 2018 Monica de Visser en Justa Bos Astrid Titel: Vogelvlucht Atelier: De kleurmeesters van de Parabool in Schalkhaar www.stichtingkunstinkwetsbaarheid.nl 1 Programma Toezicht en handhaving Wet Bopz Welkom Wettelijk kader Diverse vormen van toezicht houden Bopz-aanmerking Vorige toetsingskader IGZ Toetsingskader IGJ over vrijheidsbeperking in Kwaliteitskader 2017 Handhaving 8 kernelementen bij dementie en onbegrepen gedrag Lunch Casuïstiek uit de praktijk 2 casuïstiek besprekingen Leerpunten en tips voor Bopz-arts/zorgorganisatie In dialoog vragen uit de zorgpraktijk Terugblik en afronding 16-05-2018 2 Het wettelijk kader Toezicht (1) Hoofdstuk IX Wet Bopz (art. 63-65a): De taak van het Staatstoezicht op de geestelijke volksgezondheid Op de kwaliteit van de gedwongen zorgwordt toezicht gehouden door de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) De inspecteurs dienen te waken voor de op het terrein van de volksgezondheid betrekking hebbende belangen van alle personen wier geestvermogens zijn gestoord Zij zien toe op een verantwoorde behandeling, verpleging, verzorging en bejegening van de personen 16-05-2018 3 1
Het wettelijk kader Toezicht (2) Bevoegdheden IGJ Naast alle plaatsen betreden ookeen woning binnentreden (evt. met apparatuur) tegen de wil van de bewoner en de bewoner te spreken Inlichtingen op te vragen bij bestuur en zorgverleners / verplichting inlichtingen te verstrekken = medewerkingsplicht (beginselen proportionaliteit/subsidiariteit/doelmatigheid) Evt. zonder toestemming van bewoner inzage in het cliëntdossier (Bopzopnamestatus: Gb/Gb, IBS en RM) Alleen indien noodzakelijk voor de uitoefening van hun taak! 16-05-2018 4 Het wettelijk kader Toezicht (3) Verplicht melden aan de Inspectie Digitaal formulier (https://www.igj.nl/onderwerpen/bopz-melden) Toepassen dwangmaatregel Bij aanvang en einde van maatregel Welke personen verantwoordelijk zijn voor deze beslissing Redenen voor het nemen van beslissing Onderzoek door IGJ of beslissing zorgvuldig is genomen en uitvoering zorgvuldig is geweest: individuele toetsing dwangmaatregel Toepassen Middel en Maatregel (M&M) in noodsituatie Bij begin en einde van de maatregel Bij geen gevolg geven aan overplaatsingsverzoek Beslissing op ontslagverzoek Ongeoorloofde afwezigheid en terugkeer na ongeoorloofde afwezigheid Uitspraak op een Bopz-klacht van de Bopz-klachtencommissie Niet tijdig melden is bestuurlijk beboetbaar! 16-05-2018 5 Toezicht IGJ in Wet zorg en dwang - Registratieverplichtingen (digitaal): a. de vorm van de aan de cliënt verleende onvrijwillige zorg b. de zorgverantwoordelijke c. de noodzaak voor de onvrijwillige zorg d. een schriftelijke beslissing omtrent wilsonbekwaamheid te zake e. het zorgplan of een schriftelijke beslissing in onvoorziene situatie die legitimeert tot de vorm van onvrijwillige zorg f. het besluit tot opname en verblijf, de rechterlijke machtiging, of de beschikking tot inbewaringstelling, die legitimeert tot onvrijwillige opname, of de beslissing van de strafrechter g. de begindatum en de einddatum van de onvrijwillige zorg h. de duur en de frequentie van de onvrijwillige zorg i. de beslissingen van de zorgaanbieder op de aanvragen voor verlof of ontslag j. de beoordelingen van de Wzd-arts, -Zorgaanbieder verstrekt aan de IGJ halfjaarlijks een digitaal overzicht van bovengenoemde gegevens -De zorgaanbieder verstrekt ten minste eens per zes maanden aan de IGJ een door het bestuur van de zorgaanbieder ondertekende analyse over de verplichte onvrijwillige zorg die door hem in die periode is verleend 16-05-2018 6 2
Het wettelijk kader Toezicht (4) Bopz-aanmerking: 1. Onafhankelijke GD (Bopz-arts) 2. Zorgvoorziening is geschikt voor afwenden van gevaar en geschikt voor de doelgroep 3. Voldoende kwaliteit en kwantiteit 24-uurszorg (arts binnen 30 minuten ter plaatse en scholing geregeld) 4. Administratie en cliëntdossiers conform de Wet Bopz 5. Interne rechtspositie is gewaarborgd (schriftelijke info, Bopzbehandelplan en Bopz-klachtencommissie) 6. Melden aan de Inspectie is geregeld 7. Beleidsplan en uitvoeringsprotocollen aanwezig (Bopz-commissie toetst de uitvoering) 7 Het wettelijk kader Toezicht (5) Schriftelijke mededeling (artikel 40a Wet Bopz) De gronden waarop beslissing berust Mogelijkheid voor inschakelen cliëntvertrouwenspersoon Mogelijkheid gebruik te maken van Bopz-klachtrecht Bopz-klachtrecht (onafhankelijke commissie, termijn en beslissing) Wilsonbekwaamheidsverklaring Toepassing dwangbehandeling Toepassing van Middelen en Maatregelen Niet toepassen van (Bopz)behandelplan Beperking fundamentele vrijheden 8 Vorige toetsingskader van de IGZ (1) Visie en beleid op preventie, terugdringing, besluitvorming en van de uitvoering van vbm Analyse door disciplines van de cliënt van het (probleem)gedrag en redenen waarom de vbm wordt toegepast Voorafgaand aan de inzet van psychofarmaca vindt een gedragsinterventie plaats In dialoog met cliënt en/of cliëntvertegenwoordiger vindt multidisciplinaire besluitvorming plaats over de vbm 9 3
Vorige toetsingskader IGZ (2) Een arts of een gedragswetenschapper is verantwoordelijk voor het besluit om over te gaan tot een vbm Client/vertegenwoordiger geeft toestemming voor de toepassing van de vbm Alle vbm bij de client worden vastgelegd in het cliëntdossier Medewerkers passen vbm zorgvuldig toe Informatie over de toepassing van vbm gebruiken voor kwaliteitsverbetering op locatie-of teamniveau 10 Toetsingskader IGJ vanaf 2017 Persoonsgerichte Zorg Deskundige Zorgverlener Sturen op Kwaliteit en Veiligheid Kwaliteitsverslag en -plan: gemotiveerd gebruik van vrijheidsbeperkende maatregelen bespreken in RvB en RvT en jaarlijks vergelijken met collega-organisaties uit lerend netwerk. 11 Alternatieven voor vrijheidsbeperking 12 4
Handhaving 13 Uitbreiding handhavingsmogelijkheden IGJ 1. Handhaving medewerkingsplicht Bij weigeren medewerking nu ook: -last onder bestuursdwang (IGJ maakt overtreding zelf ongedaan), bijv. bij weigering deur te openen -last onder dwangsom (bedrag betalen zolang overtreding voortduurt), bijvoorbeeld bij weigering wachtwoord voor toegang tot bepaalde bestanden 2. Uitbreiding inzagerecht medische gegevens (o.a. recepten) 14 8 Kernelementen bij dementie en onbegrepen gedrag 1. Zorgaanbieder heeft visie en monitort 2. De medewerker kent de cliënt 3. Betrek familie en mantelzorgers 4. Samen (multidisciplinair) doelen bepalen 5. Analyseer onbegrepen gedrag 6. Eerst persoonsgerichte psychosociale interventies toepassen. Wees terughoudend met medicatie 7. Gebruik psychofarmaca volgens de richtlijnen 8. Evalueer afspraken regelmatig 15 5
Lunch 16 Casus 1: cliëntniveau Client waarbij sprake was van verwaarlozing en dwaalgedrag Weigerde opname kreeg RM Kreeg op PG-afdeling Risperidon verdekt toegediend. Dhr. weigert omdat hij dan last heeft van Parkinsonisme. Hulpverleners zeggen dat hij anders onrustig en agressief is. Onrust kan voortkomen omdat hij naar huis wil. Laatste maanden is wil om terug naar huis te gaan minder. Broer stemt in met dwangmaatregel; cliënt reageert er goed op, is rustiger. Zo nodig Oxazepam en Dormicum extra en andere medicatie in tabletvorm die hij niet weigert. Laatste jaar geen gebruik gemaakt van deze extra psychofarmaca. 17 Psychofarmaca = vrijheidsbeperking in je hoofd 18 6
Casus 1: instellingsniveau Zorgmedewerkers passen op eigen initiatief vbm toe, zonder zich hiervan bewust te zijn. Verpleegkundige of teamleider mag zo nodig een behandelaar betrekken voor overleg over toepassen vbm. Comfortmaatregelen, bv. hansop, kantelstoel. Geen uitgewerkte waarneemregeling voor Bopz-arts. (Probleem)analyse van gedrag cliënt vond niet altijd plaats, tevens niet alle relevante disciplines betrokken. Besluit om over te gaan tot vbm staat niet in cliëntdossier. Niet alle vbm opgenomen in cliëntdossier. Niet alle vbm gemeld aan IGJ. Bopz-commissie net opgestart. 19 Casus 2: extramuraal Cliënte van 85 jaar, vasculaire dementie, functioneren wisselt per dag. Zij ziet geen probleem, altijd wat excentriek geweest, snel achterdochtig, neemt geen blad voor de mond. Hierdoor beperkt netwerk. Dochter op afstand komt wekelijks (vanuit plichtsgevoel), nog kleinkinderen van overleden lievelingsdichter. Langdurig contact invoegen thuiszorg met vaste verzorgende, soms dagactiviteiten (indicatie 2 dgn/wk). Rookt in huis; brandgaten, rommel, soms huishoudelijke hulp. Kan zelf geen eten maken, doet wel boodschappen, bedorven voedsel in koelkast. Regelmatig incontinent, draagt nu soms incontinentiemateriaal. Beneden bed, maar gaat soms steile trap omhoog; valrisico. Doet regelmatig niet open, voordeur geblokkeerd. Niet elk bezoek thuiszorg wordt zorg geaccepteerd. Dwalen, onvoldoende gekleed deur uit, ook in donker/slecht weer. 20 Casus 2: vervolg Voldoet deze situatie aan voorwaarden RM? Mag thuiszorg zorg verlenen bij verzet? Kleinkinderen vinden cliënte te goed voor gesloten afdeling, dochter (1 e contactpersoon) doet voortdurend apèl op thuiszorg en mobiel geriatrisch team om nog meer te proberen. Wat is goede zorg? Wanneer is het onvrijwillige zorg? Wanneer is het ouderenmishandeling? Aanstekers, lucifers en sigaretten stiekem opbergen, Onder protest van cliënte producten uit koelkast halen en weggooien, Bij incontinentie gewoon onder douche zetten (andere wijzen helpen niet), Trap afsluiten met traphek en op slot gezet, GPS stiekem in haar schoen verstoppen, Als cliënte erg in war is vragen kleinkinderen buitendeur op slot te doen. 21 7
Casus 2: extra Nadat RM is aangevraagd (intensief overleg tussen partijen) bewerken kleinkinderen cliënte dat ze zegt wel opgenomen te willen worden op open afdeling. Dochter gaat twijfelen en vraagt uitstel RM zitting aan (schuldgevoel en ambivalente relatie met moeder) om kans op vrijwillige opname te onderzoeken. Thuiszorg vindt situatie echt onverantwoord en gevaar te groot om uitstel te verlenen. Kun je een RM aanvragen als 1 e contactpersoon er niet (meer) achter staat? Zou je een voorwaardelijke RM kunnen vragen onder voorwaarde dat cliënte meewerkt aan verhuizing naar gestructureerde open afdeling voor mensen met dementie? Jouw inschatting is dat de persoonlijkheidsstructuur en gebrek aan ziekteinzicht voor de open afdeling zeer moeilijk te hanteren is. Wat zegt je tegen rechter tijdens de zitting? 22 Samenvatting van de dag Wat neem jij mee naar je werk? Tips voor Bopz-arts/zorgorganisatie Vragen uit de zorgpraktijk? Terugblik en afronding 23 Hartelijk dank! Mr. Monica de Visser Juridisch Adviesbureau Smaragd www.adviesbureau-smaragd.nl Drs. Justa Bos Bos Zorgtoezicht & Advies www.boszorgtoezicht.nl 24 8